KORRUPSIYAGA QARSHI KURASH Reja: 1. Korrupsiya: uning tarixiy ildizlari 2. Korrupsiyaga qarshi kurash usullari 3. Yurtimizda korrupsiyaga qarshi islohatlar

Kor r u ps i y a bu — j am i y at ni t ur l i yo‘ l l a r bi l a n i s ka nj ag a ol a di ga n da hs ha t l i i l l at di r . Ma zk ur i l l at d em ok r a t i ya v a hu qu q us t u vo r l i g i as os l a r i ga pu t ur ye t k az ad i , i ns on h uq uq l ar i b uz i l i s hi ga o l i b k el ad i , bo zo r l a r f a ol i y at i g a t o‘ s qi nl i k q i l ad i , ha yo t s i f at i n i y om onl as ht i r ad i va od am l a r xa vf s i z l i gi ga t a hd i d s ol ad i g an uy us hg an j i no ya t c hi l i k, t er r or i zm va b os hq a ho di sa l a r i l di z ot i b , gu l l a sh i uc hu n sh ar oi t ya r a t i b ber ad i . T a’ ki d l a b o‘ t i s h o ‘ r i nl i ki , us hb u z ar ar l i ho di sa ka t t a v a ki ch i k , ba da vl at va k am ba g‘ al b o‘ l i s hi da n q at ’ i y n az ar , b ar c ha m a m l ak at l ar da uc hr a yd i . Us hb u z ar ar l i i l l a t n i bar t a r af e t i sh bo‘ yi ch a j ah on h am j a m i ya t i t om oni da n bi r qa t or sa m a r a l i i sh l a r a m a l g a os hi r i l a yo t g an bo‘ l s ad a, ha nu zg ac ha u ba r t a r af e t i l m ay ap t i . Bi z q uy i d a kor r u ps i y an i n g t ar i xi y i l d i z l a r i ga v a un ga qar sh i k ur a sh i s h xu su si da f i kr yu r i t m o qc hi m i z. Kor r u ps i y a ( l ot . Co r r u m p er e — bu zm oq) t er m i n i od at da m a ns ab do r sh ax sl ar t om on i d an u ng a b er i l g an m a ns ab va ko l a t l ar i va h uq uq l ar da n o‘ z l a r i ni ng s ha xs i y m anf aa t l ar i n i ko‘ zl ab q on un ch i l i k v a ah l o q qo i d al ar i ga zi d r av i s hd a f oy da l a ni sh i n i a ng l a t a di . Ko‘ p ho l l ar da b u at am a s i y os i y el i t ad ag i b yur okr at i k a pp ar at ga q ar at a i s hl at i l ad i . K or r u ps i y a ko ‘ pl ab d av l a t l ar n i n g j i n oy at va m a ’ m ur i y qo nu nc hi l i gi b i l a n h uq uq qa q ar sh i ha r a ka t si f a t i da t a’ qi b qi l i n ad i . Kor r u ps i y an i n g t ar i x i y o‘ z ak l a r i j ud a qa di m g a b or i b t aq al i b , b u h ol qa bi l a da m a’ l u m m a vq eg a e ga b o‘ l i s h u ch un q ab i l a s ar dor l a r i ga s ov g‘ al ar be r i s h od at i d an k el i b ch i q qa n d eb t ax m i n qi l i na di . O‘ sh a d avr l a r d a b u nor m a l h ol at si f a t i da q ab ul qi l i n ga n. B i r o q d av l a t ap pa r a t i ni n g m ur ak ka bl as hu vi v a m ar ka zi yl as hu vi k or r u ps i y an i n g d av l a t r i v oj l a ni sh i g a ka t t a t o‘ s i q e ka nl i g i n i k o‘ r sa t d i . K or r u ps i y ag a q ar s hi kur as hg an bi r i n ch i d av l a t s i f at i d a qa di m gi Sh um er d av l a t i t an ol i na di . Qa di m g i d av l a t l ar ni ay ni qs a hu qu qn i m uh of a za q i l uv ch i or ga nl ar ni n g por ax o‘ r l i gi qa t t i q t as hv i s hg a s ol ga nl i g i bi zg ac ha sa ql an i b q ol ga n m a nb al ar da n m a’ l um . C hu nk i bu ho l a t d av l a t n i n g o br o‘ si ga j ud a qa t t i q

pu t ur y et ka za r d i . D un yo ni ng y et ak ch i d i n l ar i d a ha m bi r i n ch i na vb at da hu qu qn i m u hof az a q i l uv ch i or g an l a r ni ng p or ax o‘ r l i g i qa t t i q q or a l a na di . Ju m a l a da n, I n j i l da “S ov g‘ a l a r ni q ab ul qi l m a , ch un ki so vg ‘ a k o‘ r n i ko‘ r ad i g an q i l ad i v a h aq i q at ni o‘ z ga r t i r a di ” de yi l g an bo‘ l s a, Q u’ r on i Ka r i m da “ Bo sh qa l a r n i n g m u l k i n i n oh aq yo‘ l b i l an ol m a ng i z va bo sh qa l a r g a t e gi sh l i b o‘ l ga n n ar sa l a r n i o l i sh u ch un o‘ z m u l k i n gi zd an ho ki m l ar i ng i z ga p or a qi l i b u za t m an gi zl ar ” d ey i l ga n. XV I I I as r n i n g i k ki nc hi y ar m i g a k el i b j am i ya t d av l a t bo sh qa r u v ap pa r a t i ni ng i sh si f a t i ga t ob or o k o‘ pr oq t a’ si r ko‘ r sa t a bo sh l a di . B u o‘ sh a da vr da q ab ul q i l i n ga n bi r q at or qo nu n hu j j at l ar i d a o‘ z ak si ni t o pg an . Ju m l ad an , 17 87 - yi l d a qa bu l q i l i ng an A QS h K on st i t ut si ya si da po r a ol i s h AQ Sh pr ez i d en t i ni i m p ec hm en t g a t or t i s h m um ki n b o‘ l ga n i kki j i no ya t n i n g bi r i si f a t i da k o‘ r s at i b o‘ t i l ga n. S i y os i y par t i ya l ar ni ng v uj ud ga ke l i sh i va ul ar ni n g m am l a ka t ha yo t i da gi o‘ r n i n i n g o sh i b b or i sh i XI X- XX as r l ar da r i v oj l a ng an d av l a t l ar d a kor r up si ya ni ng d un yo ni ng bo sh qa m a m l ak at l a r i ga n i s ba t a n a nc ha ka m a yi sh i g a ol i b ke l d i . Us hb u i l l a t n i t ad qi q q i l g an b i r q at or y i r i k m ut ax as si sl ar qu yi da gi f a kt o r l a r n i kor r up si ya ni yu za ga ke l t i r u vc hi o m i l l ar si f a t i da k o‘ r sa t a di . I kk i xi l m a’ no ni a ng l a t u vc hi q on un l a r — us hb u v az i y at hu qu qn i qo‘ l l ov ch i m a ns ab do r s ha xs t om on i d an q on un l ar ni t ur l i c ha q o‘ l l a sh i m ko ni ni ya r a t a di . Sh un i n gd ek , ay r i m m ut ax as si sl a r j i n oy at , m a’ m ur i y qo nu nc hi l i kd ag i “v i l ka ” s an ks i y al ar ni ha m k or r u ps i y ag a q ul ay sh ar oi t ya r a t i sh i m um ki nl i gi ha qi da f i kr y ur i t i sh ga n. Y a’ ni , s an ks i y an i n g a ni q m i qd or i yo‘ ql i gi su dy ad a u ni o‘ z ho hi sh i g a qa r a b q o‘ l l a sh ga sh ar oi t ya r a t i b ber ad i . Ah ol i hu qu qi y sa vo dx on l i gi ni ng pa st l i gi — ah ol i t o m o ni da n qo nu nl ar n i b i l m a sl i k yo ki t u sh un m a sl i k m a ns ab do r sh ax sg a o‘ z i n i n g sh ax si y m a nf a at i yo‘ l i da qo nu nl ar d an f oy da ni sh ga qu l a y sh ar oi t ya r a t a di . Ma m l ak at da gi si yo si y va zi ya t n i n g no t i nc hl i g i — m a m l ak at da gi no t i nc hl i k bi r i n ch i na vb at da ah ol i on gi da ha yo t d a yu ks ak t ur m u sh da r a j a si ga er i sh

i s hn i n g as os i y us ul i qo nu ng a xi l of f a ol i ya t bi l a n bo g‘ l i q , de ga n m u t l aq o ax l o qq a zi d nu qt ai na za r sh ak l l an i s hi ga ol i b ke l a di . Bu es a o‘ z na vb at i d a kor r up si ya ga qu l a y sh ar oi t ya r a t a di . I j r o ho ki m i ya t i ni n g bi r l i gi t a m o yi l i ni n i n g bu zi l i sh i — ay na n bi t t a f a ol i ya t n i n g t ur l i i n st an si ya l a r t o m o ni da n t ar t i bg a so l i ni sh i : ah ol i n i n g da vl at ni n az or at q i l i s hd ag i s us t i s ht i r o ki ; da vl at s ek t o r i da gi xi zm at q i l ay ot ga n xi zm at ch i l ar d ar o m a dl ar i ni ng xu su si y se kt or da t op i s h m um ki n bo‘ l g an d ar om a dl ar da n ka m l i g i ; i q t i so di yo t n i n g da vl at t om on i d an t ar t i b ga so l i ni sh i ; i nf l y as i y an i n g yu qor i da r a j a si ; m a m l ak at yu qor i bo sh qa r u v or g an l a r i ni ng ah ol i d an uz i l i b qo l g an l i gi ; m a m l ak at da gi di n i y v a a xl oq q oi da l ar i . Ja ho n m a m l ak at l a r i da kor r u ps i y ag a qa r s hi ku r a sh ni ng q uy i d ag i u su l l ar i m a vj ud . I c hki na zo r a t — bu us ul bo sh qa r u v ap pa r a t i ni ng o ‘ zi da na zo r a t n i ku ch ay t i r u vc hi t u zi l m al ar ( ha r xi l i c hk i i n sp ek si ya l a r va bo sh qa na zo r a t o r ga nl ar i t u zi sh or q al i ) ya r a t i sh ni t a qa zo et ad i . Bu t u zi l m an i n g as os i y va zi f a si xo di m l ar n i n g i c hk i et i k et qo i d al ar i ga r i o ya qi l i sh i n i na zo r a t qi l i sh di r . Ho zi r gi ku nd a bi zn i n g yur t i m i zd a ha m bi r qa t or hu qu qn i m u hof az a qi l i s h or g an l a r i da ay na n sh u va zi f a ni ba j a r u vc hi i c hk i t u zi l m al ar ya r a t i l ga n . T as hq i na zo r a t — bu us ul da i j r o ap pa r a t i da n m u st aq i l t u zi l m al ar n i n g m u s t a qi l l i gi ni os hi r i sh na za r d a t u t i l i b , ay na n us hb u t u zi l m al ar or q al i kor r up si ya ga qa r s hi sa m a r a l i kur as h ol i b bor i l ad i . Ya ’ ni , su d ho ki m i ya t i ni n g m a k si m a l da r a j a da m u st aq i l l i gi ga er i sh i s h om m a vi y ax bo r ot vo si t a l a r i ga ko ‘ p r oq er ki n l i k be r i s h va h . k . Sa yl ov t i zi m i or q al i kur as hi sh — de m o kr a t i k da vl at l a r d a sa yl an ga n va ki l l ar ni kor r up si ya uc hu n j a zo l a sh ni ng as os i y us ul l a r i da n bi r i ke yi ng i sa yl ov l ar da un ga ov oz be r m a sl i k hi so bl an ad i . Kor r u ps i y ag a s ay l o vl ar or q al i t a’ si r o‘ t ka zi sh e ng s am ar al i u su l h i s ob l a na di .

Kor r u ps i y ag a qa r s hi ku r a sh da y uq or i na t i j a l a r g a e r i s hg an Shv et si ya , Si ng ap ur , G on ko ng , Por t u ga l i ya k ab i da vl at l a r n i n g t a j r i ba si ni o‘ r g an i s h sh un i k o‘ r s at ad i k i , ko r r u ps i y an i y uz ag a k el t i r uv ch i om i l l ar ni b ar t ar a f et i s h k or r u ps i y ag a qar sh i k ur a sh da m uh i m o‘ r i n e ga l l ay di . Bu nd a K on st i t ut si ya vi y na zo r a t or g an l a r i , h uq uq - t ar t i b ot or ga nl ar i ni ng ah am i y at i or t ad i . Ya’ ni , kor r up si ya ga o l i b ke l i sh i m u m k i n b o‘ l ga n nor m a l a r n i k on st i t ut si ya vi y na zo r a t or ga ni t o m o ni da n k on st i t ut si ya ga zi d de b t op i s h, a ho l i ni ng hu qu qi y s av od xo nl i g i n i o sh i r i s h ka bi m e t o dl ar da n un um l i f oy da l a ni sh u sh bu d av l a t l ar ni kor r up si ya d ar aj as i j u da pa st bo‘ l g an d av l a t l ar q at or i ga ol i b ch i q qa n. Korrupsiyaga qarshi kurash dunyo miqyosida bugungi kunning eng dolzarb masalalaridan bir bo lib qolmoqda. Bu illatga qarshi kurash dunyoning ko plabʼ ʼ mamlakatlarini qamrab olmoqda. O zbekiston Respublikasi ham korrupsiyaga ʼ qarshi kurashga o z hissasini qo shib kelmoqda. Xozirgi paytda respublikamizda ʼ ʼ korrupsiyaga qarshi kurash doirasida bir qator dasturlar qabul qilindi va ular bo yicha keng qamrovli ishlar amalga oshirilib kelinmoqda. ʼ Korrupsiyaga qarshi kurash doirasida А dliya vazirligi tomonidan ham bir qator chora-tadbirlar rejasi ishlab chiqilib, unda adliya tizimiga kiruvchi idoralar va muassasalar faol ishtirok etib kelmoqda. Xususan, А dliya vazirligi huzuridagi yuristlar malakasini oshirish markazida ham korrupsiyaga qarshi kurash bo yicha ʼ bir qator ishlar ishlar amalga oshirildi 2018-2019 o quv yilida yu.f.n., dotsent ʼ G. А limovning «Yuridik shaxslarning korrupsion huquqbuzarliklari uchun javobgarligini tartibga soluvchi xalqaro standartlar tizimi» mavzusidagi monografiyasi tayyorlanib chop etildi, i.f.d., professor B.Isroilov (mualliflar jamoasi) tomonidan 2018 yil dekabrda Sankt-peterburg politexnika universiteti olimlari bilan xammualliflikda “ Современная система противодействия отмыванию преступных доходов и финансированию терроризма ” ва “ Экономическая безопасность ” o quv qo llanmalari chop etildi. O zbekiston ʼ ʼ ʼ Respublikasi Fan va texnologiyalar agentligi (Innovatsion rivojlanish vazirligi) granti doirasida G. А limov va B.Isroilov ham muallifligida “T Теневая экономика ,