Mavzu: Mehnat shartnomasini ish beruvchining tashabbusiga ko’ra bekor qilishni taqiqlash . Reja: 1.Mehnat shartnomasini ish beruvchining tashabbusiga ko’ra bekor qilish tushunchasi. 2.Mehnat shartnomasini bekor qilishni rasmiylashtirish. 3.Mehnat shartnomasini bekor qilishda kasaba uyushmasining o’rni. 4.Ishdan bo’shatish nafaqasi.

Mehnat shartnomasini ish beruvchining tashabbusiga ko’ra bekor qilish- nomuayyan muddatga tuzilgan mehnat shartnomasini, shuningdek muddati tugaguniga qadar muddatli mehnat shartnomasini ish beruvchining tashabbusiga ko’ra bekor qilish asoslangan bo’lishi kerak. Hodim bilan tuzilgan mehnat shartnomasini bekor qilishga olib kelishi mumkin bo’lgan mehnat majburiyatlarining bir marta qo’pol ravishda quyidagi sabablarga ko’ra buziladi: - ichki mehnat tartibi qoidalari; - mehnat kodeksida nazarda tutilgan hollarda tashkilot mulkdori va rahbari o’rtasida tuzilgan mehnat shartnomasi shuningdek hodim va ish beruvchi o’rtasidagi mehnat shartnomasi; -o’ziga nisbatan intizom to’g’risidagi ustavlar va nizomlarning amal qilinishi tadbiq etiladigan ayrim toifadagi hodimlarga nisbatan qo’llaniladigan intizom to’g’risidagi ustavlar hamda nizomlar bilan belgilanadi. Mehnat shartnomasining ish beruvchi tashabbusi bilan bekor qilinish asoslari quyidagilardan iborat: -tashkilot tugallanginligi yohud yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan faoliyatining tugallanganligi; - texnologiyaning ishlab chiqarish va mehnatning tashkil etishning o’zgarishi, ishlar hajmining qisqarishi bilan bog’liq bo’lgan hodimlar sonining yoki shtatining o’zgarganligi; -hodimning malakasi yetarli bo’lmaganligi sababli egallab turgan lavozimiga yoki bajarayotgan ishga muvofiq emasligi; -hodimning o’z mehnat majburiyatlarini muntazam ravishda buzganligi; -hodimning o’z mehnat majburiyatlarini bir marta qo’pol ravishda buzganligi; -Mehnat kodeksida va boshqa qonunlarda belgilangan o’zga sabablar. Shuni aytib o’tish lozimku mehnat shartnomasining ish beruvchi tomonidan bekor qilingani kabi uni bekor qilishni taqiqlash ham mumkin buni quyidagilarda ko’rib o’tishimiz lozim; -Mehnat kodeksida yoki boshqa qonunlarda nazarda tutilmagan asoslar bo’yicha ;

-Mehnat kodeksining mehnat va mashg’ulotlar sohasida kamsitishni taqiqlash talabini buzadigan; -hodimning vaqtincha mehnatga qobilyatsizlik davrida va mehnat to’g’risidagi qonunchilikda nazarda tutilgan ta’tillarda bo’lgan davrlarda; -hodim davlat yoki jamoat majburiyatlarini bajarganligi munosabati bilan ishdan ozod etilgan davrda; -hodim xizmat safarida bo’lgan davrda; -homilador ayollar va uch yoshgacha bolasi bo’lgan hodimlar uchun kafolatlar berishni nazarda tutadigan talablarga rioya qilmasdan ish beruvchining tashabbusiga ko’ra bekor qilish taqiqlanadi. Ish beruvchi o’zining mehnat shartnomasini bekor qilish niyati haqida hodimni quyidagi muddatlarda yozma shaklda ogohlantirishi shart. 1.Tashkilot tugatilganligi, texnologiyaning ishlab chiqarish va mehnatni tashkil etishning o’zgarishiga ,ishlar hajmining qisqarishiga bog’liq bo’lgan tashkilot hodimlarining soni yoki shtati o’zgarganligi hamda tashkilot rahbariga uning o’rinbosarlariga bosh buxgalterga va tashkilotning alohida bo’linmasi rahbariga nisbatan tashkilot mulkdorining o’zgarganligi munosabati bilan bekor qilinganda kamida ikki oy oldin , mehnat shartnomasi hodimning malakasi yetarli bo’lmaganligi tufayli bajarayotgan ishiga muvofiq emasligi munosabati bilan bekor qilinganda kamida ikki hafta oldin, mehnat shartnomasi hodimning aybli harakatlari (harakatsizligi) munosabati bilan bekor qilinganda kamida uch kun oldin, ish beruvchi Mehnat kodeksining 165 moddasi 1-qismida nazarda tutilgan hodimni ogohlantirish muddatining davomiyligiga muvoviq keladigan pulli kompensatsiya bilan almashtirishga haqlidir. Mehnat shartnomasini bekor qilishni rasmiylashtirish ishga qabul qilish huquqiga ega bo’lgan shaxslar tomonidan amalga oshiriladi va ish beruvchining buyrug’I bilan amalga oshiriladi. Oxirgi ish kuni mehnat shartnomasi bekor qilingan kundir. Agar oxirgi ish kuni dam olish kuniga yohud ishlanmaydigan bayram kuniga yoki boshqa ishlanmaydigan kunga tug’ri kelsa, undan keyin keladigan birinchi ish kuni oxirgi ish kuni deb hisoblanadi. Ish beruvchining

buyrug’ida mehnat shartnomasini bekor qilish asoslari ushbu kodeksning yohud tegishli qonunning moddasiga havola qilingan holda kodeksga yoki mehnat haqidagi boshqa huquqiy hujjatlar moddalarining ta’riflariga aniq muvofiq tarzda ko’rsatilishi kerak. Mehnat shartnomasi shartnomada nazarda tutilgan asoslar bo’yicha bekor qilinganda , ish beruvchining talablariga rioya etilgan holda chiqarilgan buyrug’ida hodim bilan mehnat shartnomasi qaysi asosga muvofiq bekor qilingan bo’lsa , mehnat shartnomasining ushbu asosni nazarda tutuvchi bandiga havola bo’lishi kerak. Mehnat shartnomasi hodim tomonidan mehnat majburiyatlari bir marta qo’pol ravishda buzilganligi munosabati bilan bekor qilinganda , ish beruvchining buyrug’ida ichki mehnat tartib qoidalarining bandi, tashkilot rahbariga nisbatan mehnat shartnomasining bandi, o’ziga nisbatan intizom to’g’risidagi ustavlar yoki nizomlarning amal qilishi tatbiq etiladigan hodimlarga nisbatan esa hodim bilan mehnat shartnomasi qaysi mehnat majburiyatlarining bir marta qo’pol ravishda buzilishini sodir etganlik uchun bekor qilingan bo’lsa, o’sha qoidabuzarlikni nazarda tutuvchi intizom to’g’risida tegishli ustavning yoki nizomning moddasi qo’shimcha ravishda ko’rsatilishi kerak. Hamda shuni takidlab o’tish lozimki mehnat daftarchasini va mehnat shartnomasini bekor qilish to’g’risidagi buyruqning ko’chirma nusxasini berishi lozim . Bu Mehnat Kodeksining 171 moddasida nazarda tutilgan bo’lib unda shunday deyilgan – ish beruvchi mehnat shartnomasi bekor qilingan kuni hodimga uning mehnat daftarchasini yohud elektron mehnat daftarchasidan ko’chirmani, shuningdek mehnat shartnomasini bekor qilish to’g’risidagi buyruqning ko’chirma nusxasini berishi shart. Ish beruvchi xodimning yozma arizasiga ko’ra unga ish bilan bog’liq hujjatlarning tegishli ravishda tasdiqlangan ko’chirma nusxasini ham berishi shart. Mehnat shartnomasi bekor qilingan kuni xodim yo’q bo’lganligi yoki hujjatlarni olishni rad etganligi munosabati bilan unga mehnat daftarchasini yohud elektron mehnat daftarchasidan ko’chirmani hamda mehnat shartnomasini bekor qilish to’g’risidagi buyruqning ko’chirma nusxasini berish imkoniyati bo’lmagan taqdirda, ish beruvchi keying ish kunidan kechiktirmay xodimga mehnat daftarchasini pochta orqali yuborilishiga rozilik berishi zarurligi haqida

bildirishnoma yuborishi shart. Ish beruvchi bildirishnoma yuborilgan kundan e’tiboran mehnat daftarchasini berish kechiktirilganligi uchun javobgarlikdan ozod etiladi. Xodim tomonidan o’z vaqtida talab qilib olinmagan mehnat daftarchasi ish beruvchi tomonidan xodim mehnat daftarchasini berish to’g’risida murojaat qilgan kundan e’tiboran uch kundan kechiktirmay berilishi kerak. Ish beruvchi mehnat shartnomasini bekor qilish to’g’risidagi buyruqning ko’chirma nusxasini xodimning buyruqning ko’chirma nusxasini pochta orqali yuborish uchun roziligini olmagan holda pochta junatmasini topshirish haqidagi bildirishnoma bilan yuborishga haqli. Mehnat shartnomasini bekor qilish to’g’risidagi buyruqning xodimga berilgan ko’chirma nusxasini yo’qolgan yoki buzilgan taqdirda, xodim ish beruvchiga bunday buyruqning yangi ko’chirma nusxasini berish uchun murojaat qilishga haqli bo’lib , ushbu ko’chirma nusxa xodimga u ish beruvchiga murojaat qilgan kundan e’tiboran uch kundan kechiktirmay berilishi kerak. Mehnat shartnomasini bekor qilishda kasaba uyushmasining o’rniga to’xtalib o’tadigan bo’lsak Mehnat Kodeksining 164 moddada keltirilgan talablarni aytib o’tsak bo’ladi. Bu moddada agar jamoa kelishuvida yoki jamoa shartnomasida mehnat shartnomasini ish beruvchining tashabbusiga ko’ra bekor qilish uchun kasaba uyushmasi qo’mitasining oldindan roziligini olish nazarda tutilgan bo’lsa , mehnat shartnomasini bunday roziliksiz bekor qilishga yo’l qo’yilmaydi. Mehnat shartnomasi ish beruvchining tashabbisiga ko’ra quyidagi hollarda bekor qilinganda kasaba uyushmasi qo’mitasining roziligi talab etilmaydi. Tashkilot o’z muassislarining yoki ta’sis hujjatlari bilan bunga vakolat berilgan yuridik shaxs organining qaroriga binoan tugatilganligi yohud yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan faoliyat tugatilganligi munosabati bilan hamda tashkilot mulkdori o’zgarganligi munosabati bilan Mehnat Kodeksining 489 moddasi birinchi qismiga muvofiq tashkilot rahbari , uning o’rinbosarlari , bosh buxgalter va tashkilotning alohida bo’linmasi rahbari bilan. Kasaba uyushmasi qo’mitasi xodim bilan mehnat shartnomasini bekor qilishga roziligi masalasi bo’yicha qabul qilingan qaror haqida mehnat shartnomasini bekor qilish huquqiga ega bo’lgan mansabdor