Musiqa mashg’ulotlarida integrallashgan mashg’ulotlarni tashkil etish metodikasi
![Musiqa mashg’ulotlarida integrallashgan mashg’ulotlarni tashkil etish
metodikasi
Reja:
1.Integrallashtirilgan ta’lim-tarbiya jarayonida ta’lim maqsadi va vazifasi
2. Musiqaning boshqa sohalar bilan integrasiyasi
3. Integrallashtirilgan mashg’ulotlarda musiqali didaktik o’yin psixologiyasi](/data/documents/1e7a1047-33f7-4970-b64f-43b63e148c51/page_1.png)
![Integrallashtirilgan ta’lim-tarbiya jarayonida ta’lim maqsadi va
vazifasi.
Shaxsga xos asosiy fazilatlar bolaning ilk yoshlaridan boshlab
shakllanishini inobatga olgan holda hozirgi zamon MTMgacha ta’lim muassasalari
ta’lim-tarbiya jarayoni ma’nan boy va har tomonlama barkamol shaxsni
shakllantirishga yo’naltirilgan ilg’or pedagogik texnologiyalarni izlab topish va
amaliyotga tatbiq qilish borasida to’xtovsiz takomillashib borayotganligi bilan
xarakterlanadi. E’tirof etilayotgan jihatlar pedagogning, ayniqsa bolalarda ijodiy
qobiliyatlarni tarbiyalashda o’ta muhim ahamiyat kasb etadigan musiqa
rahbarining faoliyati samaradorligiga sezilarli ta’sir ko’rsatadi. Mamlakatimiz
Prezidenti Shavkat Mirziyoyev ta’kidlaganidek: «Ishning natijaviyligini
ta’minlash–bu har bir rahbar xodimning burchi va majburiyatidir». Bu so’zlarni
MTMgacha ta’lim muassasalari barcha bosqich xodimlari faoliyatiga taalluqli
ekanligini to’la asos bilan aytish mumkin.
MTMgacha ta’lim muasssalari ta’lim-tarbiya jarayoni samaradorligini
oshirishni ta’minlashning muxim yo’nalishlaridan biri globallashgan davr axborot
oqimlarini faol o’zlashtirish sharoitda xilma-xil san’at turlari asosida bolalar
ijodiy qobiliyatlarini o’stirishda integrallashgan mashg’ulotlarni o’tkazish
hisoblanadi. Amaliyot bolalarga berilayotgan ma’lumotlar har doim ham sifatli
qabul qilinmayotganligini
ko’rsatmoqda va o’z-o’zidan
MTMgacha ta’lim muassasalari
ta’lim-tarbiya jarayoniga nisbatan
innovasion metod va
yondashuvlarni ishlab chiqishni
dolzarb muammo sifatida kun
tartibiga qo’ymoqda. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining « 2017 — 2021
yillarda MTMgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirishga qaratilgan chora-
tadbirlar to’g’risida»gi Qarori MTM o’qituvchi va tarbiyachilarini mazkur](/data/documents/1e7a1047-33f7-4970-b64f-43b63e148c51/page_2.png)
![muammoni bartaraf etish, MTMgacha ta’lim sifatini ko’tarishda yanada faol
bo’lishida huquqiy asos bo’lib xizmat qilmoqda.
Integralashgan musiqa mashg’ulotlarida fanlararo aloqalardan maqsadli
foydalanish bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishda ulkan imkoniyatlar
yaratadi. Yana shuni ta’kidlash kerakki,dunyo ta’lim-tarbiya
amaliyotida integrallashgan mashg’ulotlarda fanlararo aloqalardan maqsadli
foydalanish juda keng yoyilgan . Tabiiy tarzda har bir pedagog o’z xususiy
metodikasini ishlab chiqish asnosida integrallashgan mashg’ulotlarga kichik bo’lsa
ham qandaydir yangilik kiritishga harakat qiladi . Integrallashgan mashg’ulotlarda
bolalarning ijodiy qobiliyatlarini shakllantirish va o’stirishda quyidagi vositalardan
foydalananish tavsiya etiladi :
Musiqa
Tasviriy san’at
Nutq o’stirish
Teatrlashtirish
Jismoniy tarbiya
Integrallashgan mashg’ulotlar MTMgacha ta’lim muassasalarida bola ijodiy
qobiliyatlarini o’stirishga qaratilgan zamonaviy ta’lim-tarbiyaning o’ta muhim va
istiqbolli metodologik yo’nalishlaridan biri sanaladi. Integrallashgan
mashg’ulotlarning bosh maqsadi rang-barang san’at turlari vositasida bola ongi va
shu urida dunyoning go’zal va betakror yaxlit obrazini shakllantirish bilan
belgilanadi. Yuksak ijodiy natija beradigan integrallashgan musiqa
mashg’ulotlarini o’tkazish ularni samarali qo’llash uchun quyidagi vositalardan
maqsadli foydalanishni tashkil qila bilish talab qilinadi.
mu siqa – tarona , ritm, uyg’unlik , dinamika, intonasiya
tasviriy san’at – rasm ( shakl , hajm , umumiy kompozisi yada turli predmetlar
uyg’unligi )
nutq o’stirish - ertak, she’r , hikoyalar , suhbat , tomishmoqlar, maqollar ,
hikmatlar ,](/data/documents/1e7a1047-33f7-4970-b64f-43b63e148c51/page_3.png)
![ teatr lashtirish – dramalashtirishning ifodali vositalari : harakatlar , jest lar ,
imo-ishoralar , ovoz , intonasiya, holatlar ;
jismoniy tarbiya -gimnastika, mu siqiy – ritmik harakatlar , mashqlar
Turli yosh guruhlarida tashkil qilinadigan integrallashgan mashg’ulotlarda
amalga oshiriladigan ijodiy faoliyat turlari bolalarning psixologik, yosh va
fiziologik xususiyatlarini to’la mos bo’lishi inobatga olinishi o’ta muhim.Masalan,
kichik yoshidagi bolalar bilan o’tkazadigan integrallashgan mashg’ulotlarimda
quyidagi faoliyat turlaridan kompleks tarzda qo’llashda:
nutq o’stirish - ertak, she’r,
qo’shiq
jismoniy tarbiya -mu siqiy
– ritmik harakatlar , mashqlar
O’rta yoshdagi MTM
guruhlarida e’tirof etilayotgan
talablar musiqa ham teatrlashtirish
hisobiga yanada boyitiladi:
mu siqa – ohang , ritm, uyg’unlik - garmoniya, dinamika, intonasiya
teatr lashtirish - dramalashtirishning ifodali vositalari : harakatlar , jest lar ,
imo-ishoralar , ovoz , intonasiya, holatlar ;
Katta yoshdagi MTM guruhlarida o’tkazadigan integrallashgan
mashg’ulotlarimda e’tirof etilayotgan talablar musiqa, tasviriy san’at, nutq
o’stirish, jismoniy tarbiya hamda teatrlashtirish vositalaridan foydalaniladi .
Integrallashgan mashg’ulotlarni katta guruhlarda amalga oshirishda
« Moychechak » metodini qo’llashni tavsiya qilaman . Bu metod ni men bolalarni
o’zbek milliy cholg’ularida ixro etishda individual tarzda talqin qilaman . masalan ,
moychechak gulining har bir yaprog’i bilan biror o’zbek milliy cholg’usini
belgilayman . Yaproqlardan birini tanlagan bola belgilangan xalq cholg’uning
nomi, uning o’ziga xos xususiyatlari haqida ma’lumot berish bilan birga o’sha
cholg’uda ijro mahoratini ham namoyish etishga, ya’ni uni chalishga harakat
qiladi.](/data/documents/1e7a1047-33f7-4970-b64f-43b63e148c51/page_4.png)
![Tayyorlov guruhlarida sanab o’tilgan faoliyatlarning barchasidan to’laqonli
foydalaniladi, masalan, «Flomasterlar» metodiga murojat qilamiz. MTMda
bolalari musiqa eshitish asnosida qo’llaridagi flomasterlari bilan doska yoki
daftarlarida musiqa xarakteriga mos tuyg’ularini ranglar vositasida ifodalashga
harakat qiladilar. Bunda mayin va mahzun ohanglarni to’lqinli chiziqlar, o’ynoqi
ritmlarni esa qisqa yoki uzun to’g’ri chiziqlar bilan chizishadi, shuningdek,
jamoaviy tarzda musiqa xarakteriga mos ertak aytishlari, qo’shiq kuylashlari
hamda turli jismoniy mashqlarni bajarishlari mumkin bo’ladi. «Flomaster lar »
metodi bolalarning tassavur va obrazli tafakkurlarini rivojlantirishda katta samara
beradi.
MTMgacha ta’lim muassasasi barcha yosh guruhlaridagi integrasilashgan
mashg’ulotlar samarali hisoblanadi va yuqori natijalar beradi hamda bolalarning
mahsuldor faoliyatini ta’minlashga xizmat qiladi. Ular yordamida MTMgacha
ta’lim yoshidagi bolalar musiqiy-ijodiy qobiliyatlarini o’stirish bilan bog’liq
quyidagi vazifalar ijobiy yoki samarali hal etiladi :
1. Musiqani tushunish-anglash, ritmni his qilish qobiliyatlarini rivojlantirish,
atrofdagi hodisalar mohiyatini teran idrok etish, go’zal tasavvurlarni tuyishlarini
ta’minlash orqali bolaning musiqaga bo’lgan qiziqishini o’stirish.
2. Emosional hozirjavoblik va harakatlar ifodaliligini o’stirish .
3. Bolalarga mos ijodiy faoliyat turlarida ularning ijodiy faolligini
rivojlantirish : ijro orqali obrazlar xarakterini yaratib bera olish ; o’zlashtirgan raqs
harakatlarini ifodalay bilish, o’zi mutaqil tarzda yangi harakatlar uyg’unligini
kashf etish, kichik hajmdagi qo’shiq yoki naqoratlarni improvizasiya qilish .
4. Mustaqilligini shakllantirish , tashabbuskorlik, kundalik hayotlarida
o’zlashtirilgan ko’nikmalarini amaliyotda qo’llash, kuy ijro etish, raqsga tushish,
hisoblash va ijodiy tafakkur yuritish .
Integrallashgan jarayon shakllari pedagog, tarbiyalanuvchilar hamda ota-onalar
o’zaro yangi munosabatlari va vazifalarida aks etadigan yakuniy mahsulot bilan
xarakterlanadi. MTMdagi bunday integrativ shakllar sifatida hamkorlikdagi ijodiy](/data/documents/1e7a1047-33f7-4970-b64f-43b63e148c51/page_5.png)
![loyihalar, eksperimentlar, ekskursiyalar, syujetli-rolli o’yinlarni sanab o’tish joiz.
Ularni amalga oshirish bir qator muammolarni hal qilish g’oyasini ilgari suradi:
uzluksiz ta’lim tizimidaga barcha umumiy o’rta ta’lim MTM o’qituvchilari
ishtirok etishi mumkin bo’lgan hamkorlikdagi innovasion ijodiy loyihalarni ishlab
chiqish;
metodik qo’llanmalar va
yo’riqnomalar majmuasini ishlab
chiqish;
yetakchi mutaxassislarning o’zaro
tajriba almashishlarini tashkil qilish.
Musiqa ta’limida tashkil etilgan
integrallashgan mashg’ulotlar bolalarning
ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishning istiqbolli yo’nalishlaridan biri hisoblanadi.
Ularni samarali tashkil qilish esa ko’p jihatdan maktagacha ta’lim jarayonida
ishtirok etadigan pedagog, musiqa rahbarining bilimi, tajribasi, talanti, jonbozligi,
tashabbuskorligi, qobiliyati va bolajonligiga bog’liq.
.Ta’lim maqsadiga mutanosib bo’lgan ta’lim mazmunining
shaxsga yo’naltirilganligini ta’minlovchi yo’nalishlarni kengaytirish.
Ta’lim maqsadi va mazmunining bolalarni rivojlantiruvchi ahamiyat kasb
etishi ularning yoshiga mosligi bilan belgilanishini hisobga olish asosiy
vazifalardan biridir. Rivojlantiruvchi ta’lim har bir bolaning imkoniyatini hisobga
olgan holda o’qitish jarayoni bo’lib, unda o’quvchini har tomonlama rivojlantirish
maqsad qilib qo’yiladi. Rivojlantiruvchi ta’lim tizimida bilim, ko’nikma va
malakalar bolaning rivojlanganlik darajasini belgilovchi natijalar bo’lib
xisoblanadi. Ta’lim maqsadiga mos keladigan ta’lim mazmuni muayyan xalqning
tarixiy, xayotiy tajribalari, ilmiy-ma’naviy merosi, fan-texnika yutuqlari, jamiyat
hayoti, ishlab chiqarish imkoniyatlarini o’zida mujassamlashtirishi kerak.
Jismoniy rivojlanish. Musiqaviy ritmik faoliyat uchun jismoniy sifatlarni (kuch,
chidam, iroda, muvozantni ushlash va bosh.) rivojlantirish, bolalarning harakat](/data/documents/1e7a1047-33f7-4970-b64f-43b63e148c51/page_6.png)
![faolligini oshirishda musiqaviy asarlardan foydalanish. Bolalarning jismoniy va
ruhiy sog’ligini saqlash, musiqaviy tarbiya orqali sog’lom turmush tarzi
to’g’risidagi tasavvurlarini shakllantirish. Bola hayoti hafsizligini ta’minlash.
Ijtimoiy-hissiy rivojlanish. Musiqa sohasida kattalar va bolalar bilan erkin
muloqat qilish;do’stona yondashuv va o’zgalar fikrini tinglashga o’rgatish.
Nutq o’stirish va savodga tayyorgarlik. Bolaning teatrlashgan faoliyatda
og’zaki nutqning barcha komponentlarini rivojlantirish; nutq me’yorlarini to’liq
egallashi, musiqiy asarlarni yod olishi
va takrorlashi, kuylashi uchun barcha
imkoniyatlarni yaratish.
Atrof-muhitni anglash.
Musiqa madaniyati va musiqa sa’nati
to’g’risida tasavvurlarini
shakllantirish, o’yin faoliyatini
rivojlantirish; vatanparvarlik,
rostgo’ylik kabi his tuyg’ularini tarbiyalash. Musiqani sa’nat va ijodiyot sohasida
yaxlit dunyo sifatida qabul qilishni shakllantirish.
Badiy adabiyot bilan tanishtirish. Bolalar ijodini rivojlantirish, turli sa’nat
turlariga qiziqishini uyg’otish, “Musiqa” sohasining mazmunini badiy adabiyot
asarlari yordamida boyitish, idrok etishni mustahkamlash.
Mehnat. Musiqaviy asarlar yordamida mehnat, kasblar, kattalar mehnati,
bilan tanishtirish, mehnat qilish istagini shakllantirish. Mehnat faoliyati davomida
kattalar vatengdoshlari bilan munosabat o’rnatish.
Integrallashtirilgan mashg’ulotlarda musiqali didaktik o’yin psixologiyasi
Musiqa psixologiyasi psixologiya yo’riqlariga asoslanarkan, bu tarmoq
bolalarning tabiiy xususiyatlarini, qobiliyatlarini to’g’ri yo’naltiruvchi va musiqiy
qobiliyatlarini rivojlantirishga imkon beruvchi musiqa pedagogikasiga uzviy
bog’liqdir. Musiqani eshitish qobiliyati, musiqiy xotira, ritmni aniqlash, tekshirish
kabi an’anaviy usullar bilan bir qatorda musiqa psixologiyasida musiqiy zehn,](/data/documents/1e7a1047-33f7-4970-b64f-43b63e148c51/page_7.png)
![musiqiy iste’dod, qobiliyatlarni aniqlash, asarlarni o’rganish va ular ustida ishlash,
konsertlarda chiqish uchun tayyorgarlik ko’rish, bolalar va konsert jamoasi bilan
o’zaro munosabatlar bolalar bilan ishlashning aniq usullarini topishga yordam
beradi.
Shu bilan birga o’yinli texnologiyalardan foydalanishda bir qator psixologik
xususiyatlar ham namoyon bo’ladiki, buning oqibatida har bir bola o’zining
shaxsiy imkoniyatlarini namoyish eta oladi.
Ijtimoiy xayotda o’zi egallagan o’rinni barqarorlashtiradi. O’z–o’zini
boshqarish ko’nikmalarini hosil qiladi. O’yinli texnologiyalar nafaqat nazariy
bilimlarini mustahkamlash, ularning amaliy ko’nikma va malakalarga aylanishni
ta’minlabgina qolmay, balki bolalarda muayyan ahloqiy, irodaviy sifatlarini ham
tarbiyalashga yordam beradi.
Pedagog va psixolog olimlar D.N.Uznadze, L.S.Vigotskiy, A.N.Leontyev,
S.A.Shmokov, G.K.Selevko, P.Ya.Galperin, I.Olloyorov, A.Verbiskiy va
boshqalar o’yinlarga asoslanuvchi faoliyatning mohiyati, ularning o’ziga xos
xususiyatlarini, imkoniyatlari borasida tadqiqot ishlarini olib borganlar.
Ayni vaqtda biz bu borada zarur nazariy va amaliy ma’lumotlarga egamiz.
O’yinlarni tashkil etishda quyidagi maqsadlar ko’zda tutiladi.
1. Ta’limiy (didaktik) maqsad.
2. Tarbiyaviy maqsad
3. Faoliyatni rivojlantirishga yo’naltiruvchi maqsad
4. Ijtimoiy maqsad](/data/documents/1e7a1047-33f7-4970-b64f-43b63e148c51/page_8.png)
![Musiqali didaktik o’yinlarning umumiy tasnifi
Xulosa qilib aytganda musiqa psixologiyasi – psixologiyaning shunday
sohasiki, bolalarning paypaslab sezish, musiqani musiqaviy eshitish qobiliyati
eshitish sezgisining chegaralari, musiqaning lad, ritmikasini xis qilish, sozni taktil
anglashi, yodda saqlashi, ijro etilishi va undan baxramand bo’lish kabi masalani
qamrab oladi. Bolalarning musiqiy iste’dodi va zakovati o’zining cheksiz
imkoniyatlari, mo’jizaviy tabiati bilan bizni xayratga soladi va maftun etadi. Мусиқали дидактик ўйин
Мусиқали
дидактик
ўйин тури
ёки ўйинда
ўйнаш учун
олинган
роллар Ўйинда
танланган
ролларни
ижро этиш
воситаси
бўлган
ўйинли
ҳаракатлар Мусиқали
дидактик
ўйинда
муайян
мусиқали
асбобларни
танлаш Мусиқали
харакатли ўйин
иштирокчи-
лари
ўртасидаги
реал муно-
сабатлар
мазмуни Шартли
равишда
яратилган
мусиқали
дидактик
ўйин сюжети](/data/documents/1e7a1047-33f7-4970-b64f-43b63e148c51/page_9.png)
![Adabiyotlar:
1. G.SHaripova, Sh. Yakubova. MTMgacha ta’lim muassasalarda musiqa o`qitish
metodikasi.Toshkent. 2007
2.D.Soipova “Musiqa o‘qitish nazariyasi va metodikasi”
3..B.Boltayev “MTMgacha ta’lim muassasalarida musiqa mash’gulotlari”
4. .“Bolajon” tayanch dasturi :Toshkent.-2016
1. A. Zimina Osnova muzыkalnogo vospitaniya i razvitiya ditey mladщego
vozrosta. M., 2000 g.
2. M.S.Osenneva”Teoriya i metodika muzikalnogo vospitaniya”:”Akademiya”
Moskva. 2012 .
3. Gogoberidze A.G. “Teoriya i metodika muzыkalnogo vospitaniya detey
doshkolnogo vozrasta”:
4. И. Ю. Дьяченко. “ Теория и методика музыкального вос питания”
5. RadыnovaO. Nastroyeniya, chustva v muzыke. M;2009](/data/documents/1e7a1047-33f7-4970-b64f-43b63e148c51/page_10.png)
Musiqa mashg’ulotlarida integrallashgan mashg’ulotlarni tashkil etish metodikasi Reja: 1.Integrallashtirilgan ta’lim-tarbiya jarayonida ta’lim maqsadi va vazifasi 2. Musiqaning boshqa sohalar bilan integrasiyasi 3. Integrallashtirilgan mashg’ulotlarda musiqali didaktik o’yin psixologiyasi
Integrallashtirilgan ta’lim-tarbiya jarayonida ta’lim maqsadi va vazifasi. Shaxsga xos asosiy fazilatlar bolaning ilk yoshlaridan boshlab shakllanishini inobatga olgan holda hozirgi zamon MTMgacha ta’lim muassasalari ta’lim-tarbiya jarayoni ma’nan boy va har tomonlama barkamol shaxsni shakllantirishga yo’naltirilgan ilg’or pedagogik texnologiyalarni izlab topish va amaliyotga tatbiq qilish borasida to’xtovsiz takomillashib borayotganligi bilan xarakterlanadi. E’tirof etilayotgan jihatlar pedagogning, ayniqsa bolalarda ijodiy qobiliyatlarni tarbiyalashda o’ta muhim ahamiyat kasb etadigan musiqa rahbarining faoliyati samaradorligiga sezilarli ta’sir ko’rsatadi. Mamlakatimiz Prezidenti Shavkat Mirziyoyev ta’kidlaganidek: «Ishning natijaviyligini ta’minlash–bu har bir rahbar xodimning burchi va majburiyatidir». Bu so’zlarni MTMgacha ta’lim muassasalari barcha bosqich xodimlari faoliyatiga taalluqli ekanligini to’la asos bilan aytish mumkin. MTMgacha ta’lim muasssalari ta’lim-tarbiya jarayoni samaradorligini oshirishni ta’minlashning muxim yo’nalishlaridan biri globallashgan davr axborot oqimlarini faol o’zlashtirish sharoitda xilma-xil san’at turlari asosida bolalar ijodiy qobiliyatlarini o’stirishda integrallashgan mashg’ulotlarni o’tkazish hisoblanadi. Amaliyot bolalarga berilayotgan ma’lumotlar har doim ham sifatli qabul qilinmayotganligini ko’rsatmoqda va o’z-o’zidan MTMgacha ta’lim muassasalari ta’lim-tarbiya jarayoniga nisbatan innovasion metod va yondashuvlarni ishlab chiqishni dolzarb muammo sifatida kun tartibiga qo’ymoqda. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining « 2017 — 2021 yillarda MTMgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirishga qaratilgan chora- tadbirlar to’g’risida»gi Qarori MTM o’qituvchi va tarbiyachilarini mazkur
muammoni bartaraf etish, MTMgacha ta’lim sifatini ko’tarishda yanada faol bo’lishida huquqiy asos bo’lib xizmat qilmoqda. Integralashgan musiqa mashg’ulotlarida fanlararo aloqalardan maqsadli foydalanish bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishda ulkan imkoniyatlar yaratadi. Yana shuni ta’kidlash kerakki,dunyo ta’lim-tarbiya amaliyotida integrallashgan mashg’ulotlarda fanlararo aloqalardan maqsadli foydalanish juda keng yoyilgan . Tabiiy tarzda har bir pedagog o’z xususiy metodikasini ishlab chiqish asnosida integrallashgan mashg’ulotlarga kichik bo’lsa ham qandaydir yangilik kiritishga harakat qiladi . Integrallashgan mashg’ulotlarda bolalarning ijodiy qobiliyatlarini shakllantirish va o’stirishda quyidagi vositalardan foydalananish tavsiya etiladi : Musiqa Tasviriy san’at Nutq o’stirish Teatrlashtirish Jismoniy tarbiya Integrallashgan mashg’ulotlar MTMgacha ta’lim muassasalarida bola ijodiy qobiliyatlarini o’stirishga qaratilgan zamonaviy ta’lim-tarbiyaning o’ta muhim va istiqbolli metodologik yo’nalishlaridan biri sanaladi. Integrallashgan mashg’ulotlarning bosh maqsadi rang-barang san’at turlari vositasida bola ongi va shu urida dunyoning go’zal va betakror yaxlit obrazini shakllantirish bilan belgilanadi. Yuksak ijodiy natija beradigan integrallashgan musiqa mashg’ulotlarini o’tkazish ularni samarali qo’llash uchun quyidagi vositalardan maqsadli foydalanishni tashkil qila bilish talab qilinadi. mu siqa – tarona , ritm, uyg’unlik , dinamika, intonasiya tasviriy san’at – rasm ( shakl , hajm , umumiy kompozisi yada turli predmetlar uyg’unligi ) nutq o’stirish - ertak, she’r , hikoyalar , suhbat , tomishmoqlar, maqollar , hikmatlar ,
teatr lashtirish – dramalashtirishning ifodali vositalari : harakatlar , jest lar , imo-ishoralar , ovoz , intonasiya, holatlar ; jismoniy tarbiya -gimnastika, mu siqiy – ritmik harakatlar , mashqlar Turli yosh guruhlarida tashkil qilinadigan integrallashgan mashg’ulotlarda amalga oshiriladigan ijodiy faoliyat turlari bolalarning psixologik, yosh va fiziologik xususiyatlarini to’la mos bo’lishi inobatga olinishi o’ta muhim.Masalan, kichik yoshidagi bolalar bilan o’tkazadigan integrallashgan mashg’ulotlarimda quyidagi faoliyat turlaridan kompleks tarzda qo’llashda: nutq o’stirish - ertak, she’r, qo’shiq jismoniy tarbiya -mu siqiy – ritmik harakatlar , mashqlar O’rta yoshdagi MTM guruhlarida e’tirof etilayotgan talablar musiqa ham teatrlashtirish hisobiga yanada boyitiladi: mu siqa – ohang , ritm, uyg’unlik - garmoniya, dinamika, intonasiya teatr lashtirish - dramalashtirishning ifodali vositalari : harakatlar , jest lar , imo-ishoralar , ovoz , intonasiya, holatlar ; Katta yoshdagi MTM guruhlarida o’tkazadigan integrallashgan mashg’ulotlarimda e’tirof etilayotgan talablar musiqa, tasviriy san’at, nutq o’stirish, jismoniy tarbiya hamda teatrlashtirish vositalaridan foydalaniladi . Integrallashgan mashg’ulotlarni katta guruhlarda amalga oshirishda « Moychechak » metodini qo’llashni tavsiya qilaman . Bu metod ni men bolalarni o’zbek milliy cholg’ularida ixro etishda individual tarzda talqin qilaman . masalan , moychechak gulining har bir yaprog’i bilan biror o’zbek milliy cholg’usini belgilayman . Yaproqlardan birini tanlagan bola belgilangan xalq cholg’uning nomi, uning o’ziga xos xususiyatlari haqida ma’lumot berish bilan birga o’sha cholg’uda ijro mahoratini ham namoyish etishga, ya’ni uni chalishga harakat qiladi.
Tayyorlov guruhlarida sanab o’tilgan faoliyatlarning barchasidan to’laqonli foydalaniladi, masalan, «Flomasterlar» metodiga murojat qilamiz. MTMda bolalari musiqa eshitish asnosida qo’llaridagi flomasterlari bilan doska yoki daftarlarida musiqa xarakteriga mos tuyg’ularini ranglar vositasida ifodalashga harakat qiladilar. Bunda mayin va mahzun ohanglarni to’lqinli chiziqlar, o’ynoqi ritmlarni esa qisqa yoki uzun to’g’ri chiziqlar bilan chizishadi, shuningdek, jamoaviy tarzda musiqa xarakteriga mos ertak aytishlari, qo’shiq kuylashlari hamda turli jismoniy mashqlarni bajarishlari mumkin bo’ladi. «Flomaster lar » metodi bolalarning tassavur va obrazli tafakkurlarini rivojlantirishda katta samara beradi. MTMgacha ta’lim muassasasi barcha yosh guruhlaridagi integrasilashgan mashg’ulotlar samarali hisoblanadi va yuqori natijalar beradi hamda bolalarning mahsuldor faoliyatini ta’minlashga xizmat qiladi. Ular yordamida MTMgacha ta’lim yoshidagi bolalar musiqiy-ijodiy qobiliyatlarini o’stirish bilan bog’liq quyidagi vazifalar ijobiy yoki samarali hal etiladi : 1. Musiqani tushunish-anglash, ritmni his qilish qobiliyatlarini rivojlantirish, atrofdagi hodisalar mohiyatini teran idrok etish, go’zal tasavvurlarni tuyishlarini ta’minlash orqali bolaning musiqaga bo’lgan qiziqishini o’stirish. 2. Emosional hozirjavoblik va harakatlar ifodaliligini o’stirish . 3. Bolalarga mos ijodiy faoliyat turlarida ularning ijodiy faolligini rivojlantirish : ijro orqali obrazlar xarakterini yaratib bera olish ; o’zlashtirgan raqs harakatlarini ifodalay bilish, o’zi mutaqil tarzda yangi harakatlar uyg’unligini kashf etish, kichik hajmdagi qo’shiq yoki naqoratlarni improvizasiya qilish . 4. Mustaqilligini shakllantirish , tashabbuskorlik, kundalik hayotlarida o’zlashtirilgan ko’nikmalarini amaliyotda qo’llash, kuy ijro etish, raqsga tushish, hisoblash va ijodiy tafakkur yuritish . Integrallashgan jarayon shakllari pedagog, tarbiyalanuvchilar hamda ota-onalar o’zaro yangi munosabatlari va vazifalarida aks etadigan yakuniy mahsulot bilan xarakterlanadi. MTMdagi bunday integrativ shakllar sifatida hamkorlikdagi ijodiy