logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Общий
  4. NODAVLAT ISh BILAN BANDLIK XIZMATI RIVOJLANIShINING ASOSIY YO‘NALIShLARI

NODAVLAT ISh BILAN BANDLIK XIZMATI RIVOJLANIShINING ASOSIY YO‘NALIShLARI

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

105.6318359375 KB
Скачать
NODAVLAT ISh BILAN BANDLIK XIZMATI RIVOJLANIShINING ASOSIY YO‘NALIShLARI REJA 1. Nodavlat ish bilan bandlik xizmatini shakllanish mezonlari bo‘yicha tasniflash 2. Hududiy darajada nodavlat ish bilan bandlik xizmatlari shakllanishi 2.1. Mehnat bozorida v ertual agentliklar xizmati ning asosiy yo‘nalishlari 2.2. Davlat va nodavlat ish bilan bandlik xizmatlari faoliyatlarining o‘zaro aloqadorligi 1. Nodavlat ish bilan bandlik xizmatini shakllanish mezonlari bo‘yicha tasniflash Iqtisodiyotdagi tarkibiy o‘zgarishlar davrida talab qilingan darajada inson resurslarining zamonaviy ishlab chiqarishdagi ta’minoti - ish bilan bandlik xizmati oldida turgan asosiy masalalardan biri hisoblanadi. Respublikamizda bozor munosabatlarining shakllanib borishi mehnat bozorining tashkiliy tuzilmalari sifatida davlat ish bilan bandlik xizmati organlari bilan birga turli ixtisoslashgan va universal tijorat ish bilan bandlik organlari, mehnat birjalari, o‘quv markazlari, kadrlarni tanlash bo‘yicha agentliklar mehnat bozorida ahamiyatli rol o‘ynay boshladilar. Korxona va firmalarga mehnat bozorida ish bilan bandlikka ko‘maklashish va ishga joylashtirish maqsadida ishchi kuchi yollashning tashqi manbalaridan biri sifatida kasbiy mehnat vositachiligidan foydalanish hisoblanadi. Shunday ekan, davlat mehnat vositachiligi faoliyatini qonuniy jihatdan tartibga solish va ijrosini nazorat qilishi zarur. Nodavlat ish bilan bandlik xizmati mehnat vositachiligi bilan shug‘ullanishda davlat ish bilan bandlik xizmati singari o‘zining faoliyatida bir qancha yo‘nalishlarga ega. Nodavlat ish bilan bandlik xizmatini bir necha mezonlar bo‘yicha tasniflash mumkin. Mehnat vositachiligining ko‘rinishlari bo‘yicha ular quyidagilarga bo‘linadi: - Tijorat ish bilan bandlik xizmati; - Notijorat ish bilan bandlik xizmati. - Nodavlat ish bilan bandlik xizmati orasida ish beruvchilarni o‘zlarining mijozlari sifatida faoliyat yuritishni maqul ko‘radilar. Shuning uchun mehnat bozorida funksiyalarning taqsimlanishi bo‘yicha ish bilan bandlik xizmatlari quyidagilarga bo‘linadi: - xodimlarni tanlash bo‘yicha agentlik (rekrut agentliklari); - fuqarolarni ishga joylashtirish bo‘yicha agentlik, mehnat birjasi. Ish bilan bandlikka ko‘maklashishda fuqarolarni tanlash va ishga joylashtirish bilan shug‘ullanuvchi agentliklarning alohida faoliyat yuritishlari qoida tariqasida yo‘q. O‘z faoliyatining boshlang‘ich bosqichida agarda qandaydir agentlik ikki yo‘nalishdagi faoliyat bilan shug‘ullansa, keyinchalik bitta yo‘nalishdagi faoliyatga ixtisoslashadi. Xodimlarni tanlash agentliklari, ya’ni rekrut agentliklari yollanma xodimlarni tanlashda quyidagi mezonlardan foydalanishlari mumkin: - vaqtinchalik ish bilan bandlik; - doimiy ish bilan bandlik. Mehnat bozorida faoliyat yurituvchi nodavlat ish bilan bandlik xizmati organlari konkret tarmoqlardagi korxonalar uchun xodimlarni tanlashda ixtisoslashishi yoki barcha kasbiy-malaka belgilari bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatishi mumkin. Shuningdek, ma’lum bir tarmoqqa tegishli ish joylarida fuqarolarni ishga joylashtirish bo‘yicha ham xizmatlar ko‘rsatishi mumkin. Shunday ekan, ishga joylashtirish bo‘yicha agentliklar quyidagilarga bo‘linadi: - universal; - ixtisoslashgan. O‘z navbatida, ixtisoslashgan kadrlar agentligi, tijorat mehnat birjalarini quyidagi mezonlar bo‘yicha ajratish mumkin: firma ichidagi vertikal bosqichlar bo‘yicha rahbarlik lavozimlariga xodimlarni tanlash; boshqaruv lavozimlariga xodimlarni tanlash; o‘rta darajadagi mutaxassisliklar bo‘yicha, yuqori malakali ishchi mutaxassislarni tanlash; malaka va tarmoq xususiyatlari bo‘yicha ish joylariga xodimlarni tanlash. Shunday qilib, ish bilan bandlik xizmatini faoliyat doirasiga qarab quyidagi turlarga bo‘lish mumkin: - kasbiy belgilari bo‘yicha xodimlarni tanlash; - malaka belgilari bo‘yicha xodimlarni tanlash. Mehnat bozorida barcha ish bilan bandlik xizmatlari turli xil korxonalar va firmalar bilan qandaydir malaka belgilari bo‘yicha faoliyat olib boradilar. Ish beruvchilar va yollanma ishchilar o‘rtasida kadrlar agentligi vositachi sifatida mehnat bozorida muhim ahamiyatga ega. Xorijiy manbalarning bildirishicha, chet elda (xususan, AQShda) kadrlar agentligi orqali ishga joylashgan ishsizlar 5% ni tashkil qiladi. Bizningcha, O‘zbekistonda bu ko‘rsatkich (xususan, Samarqand viloyatida) hali rivojlangan mamlakatlardagi kabi ahamiyatli salmoqqa ega emas. 2. Hududiy darajada nodavlat ish bilan bandlik xizmatlari shakllanishi Hududiy darajada Samarqand viloyatida kadrlar agentligi yaqin davrlardan boshlab shakllanib bormoqda. Viloyatda Samarqand viloyat sotsiologlar va Psixologlar Assotsiatsiyasi (SVSPA) mutaqil nodavlat notijorat tashkilot sifatida tashkil topdi. Uning tarkibida tashkiliy tuzilmalar sifatida, imtc&Metropolis (Samarqand) Kadrlar Agentligi, Samarqand Kadrlar Klubi va boshqa tuzilmalar mavjud bo‘lib, kadrlar agentligi 1999 yil oktyabr oyidan faoliyat yuritmoqda. imtc&Metropolis Kadrlar agentligi hududimizdagi birinchi va yagona hisoblanib, Samarqanddagi va O‘zbekistondagi mahalliy va chet el kompaniyalari uchun personal tanlab borish, shuningdek o‘z mijozlari va hamkorlariga kasbiy xizmatlar ko‘rsatish bilan shug‘ullanadi. Agentlik ish beruvchilar bilan berilgan buyurtmalarga muvofiq tuzilgan yozma shartnomalar asosida ish olib boradi. Sotsiologik tahlil natijalari shuni ko‘rsatadiki, respondentlarning 79,5%i kadrlar agentligi to‘g‘risida to‘liq ma’lumotga ega emaslar (2-ilova). Agentlik oliy o‘quv yurtlari, o‘rta maxsus ta’lim muassasalari, litsey va kolledj talabalarining keng ma’lumotli bazasiga ega. Agentlik iqtidorli talabalarning amaliyot o‘tishi to‘g‘risida ish beruvchilar bilan muzokaralar olib borish bilan birga, har yili bitiruvchilar yarmarkasini tashkil etadi. Agentlik nomzodlarni izlahda keng miqiyosdagi usullarni qo‘llaydi:  oyda 500-300 kishiga ko‘payib boruvchi 5 mingga yaqin qisqacha xulosalardan (rezyume) iborat bo‘lgan shaxsiy ma’lumotlar bazasidan izlash;  gazetalarda va televideniyada e’lonlar berish, taqdimotlar va agentlar tarmog‘i orqali izlash;  o‘quv yurtlari orqali izlash;  Moskva, Toshkent, O‘zbekiston va Rossiya hududlaridagi hamkor agentliklar orqali izlash;  Rahbarlar va “ eksklyuziv ” mutaxassislarni to‘g‘ridan - to‘g‘ri izlash;  Internet tarmog‘i orqali izlash. Agentlikda nomzodlarni tanlash va baholashning asosiy usullari: hujjatlarni tahlil qilish; shaxsiy va telefonlar orqali suhbatlar o‘tkazish; tavsifnomalarni tekshirish; psixologik va kasbiy test sinovlarini o‘tkazishdan iborat. Agentlik orqali ishga qabul qilingan nomzodlar o‘rniga bir oydan bir yilgacha bo‘lgan muhlatlarda bepul almashtirish kafolatlanadi. Mitropolis Kadrlar Agentligining ish beruvchi mijozlari bo‘lib «O‘zBAT» qo‘shma korxonasi, «Tong» birlashmasi, «Sherdor LTD» birlashmasi, «Oriyon» qo‘shma korxonasi, «Pulsar» konserni va boshqalar hisoblanadi. Agentlik ushbu korxonalar bilan turli kasblardagi malakali xodimlarni tanlash va ishga joylashtirish masalalarida hamkorlik qiladi. Agentlikda nomzodlarning malakasini oshirish va kasbga tayyorlash bo‘yicha ta’lim berish tizimi ham keng yo‘lga qo‘yilgan. Agentlik o‘zining mijoz korxonalariga xodimlarni tanlash va ishga joylashtirish bo‘yicha bir oyda o‘rtacha 6-7 ta talabnomani bajaradi. Shuningdek, davlat tashkilotlari va korxonalariga xodimlarni tanlash va ishga joylashtirishda bepul xizmatlar bajariladi. Samarqand Kadrlar Agentligi davlat ish bilan bandlik xizmati organlari bilan bo‘sh ish o‘rinlari banki bo‘yicha keng miqyosda hamkorlik o‘rnatilgan bo‘lib, viloyat ish bilan bandlik xizmati bu masalada kadrlar agentligiga yaqindan ko‘maklashib kelmoqda. Bu esa, viloyat ish bilan bandlik xizmati bilan kadrlar agentligining mehnat bozoridagi faoliyatlari asosida ish beruvchilar va ishlashni xohlovchilar hamda axborotlar almashishi haqida ma’lumotlar bankining tuzilishi ikki tomonga ham samarali ma’lumotlar olish imkonini beradi. Agentlikda xodimlarni ishga joylashtirish kafolat muddati 6 oydan 1 yilgachadir. Masalan, «UzBAT» qo‘shma korxonasiga malakali xodimlarni ishga joylashtirish kafolati 1 yilgacha. Alohida “eksklyuziv” mutaxassislarni tanlash va ishga joylashtirish bir yilda o‘rtacha 6-7 ta talabnomani bajaradi. O‘tkazilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, Samarqand Kadrlar agentligining mehnat bozori segmentidagi talab tuzilmasi asosan malakali xodimlarga qaratilgan va bu ko‘rsatkich 70-80%ni tashkil etadi. Hozirgi kunda agentlik nomzodlarni izlash usuli sifatida o‘zining ma’lumotlar bazasidan foydalanadi. Viloyatda Samarqand kadrlar klubi Samarqand shahar kadrlar xizmati ishchilarining ijtimoiy birlashmasi bo‘lib, u 1999 yil 9 dekabrda tashkil etilgan. Bu hamkorlik inson zahiralarini boshqarish sohasidagi ikki tomonlama tajriba almashinuviga va klubning keyingi rivojlanishiga olib keladi. Kadrlar klubi bugungi kunda O‘zbekistondagi personal bo‘yicha ishlovchi menejerlar bilan ish olib boruvchi yagona klub bo‘lib, viloyatdagi 365 kadrlar bilan ishlovchi xodimlarni o‘z ichiga oladi. Kadrlar texnologiyasini rivojlantirish bo‘yicha tadbirlar o‘tkazish mehnat bozorida sifat ko‘rsatkichlarning rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga ega. Kadrlar klubining asosiy maqsadi kasbga doir qiziqishlari umumiy bo‘lgan kishilarni kasbiy o‘sishga va rivojlanishlari uchun xizmat yuzasidagi muloqotlarni tashkil etish, mehnat bozorida mehnat muomalasi madaniyatini rivojlantirish va personalni boshqarish institutini takomillashtirishdan iborat. Ma’lumki, mehnat bozori infratuzilmasi tarkibiy qismlari o‘rtasidagi sog‘lom raqobatchilik muhitining shakllanib borishi mehnat bozori samarali shakllanishining muhim asosi hisoblanadi. Shunday ekan, kadrlar agentligining yaqin kelajakdagi raqobatchisi sifatida, internet tarmog‘idagi vertual rekrut agentliklari bo‘lishi mumkin. Keyingi yillarda internet tarmog‘ida paydo bo‘lgan ko‘pchilik mehnat birjalari (yoki vertual agentliklar) o‘zlarining ma’lumotlar bazalariga ega bo‘lib, kasbiy belgilar bo‘yicha aniq axborotlar olish imkoniyatini beradi. Vertual agentliklardagi, «ishchi» saytlarning asosiy ustunligi shundaki, axborotlar olish tez, hammabop va bepul amalga oshiriladi. Vertual agentliklar ish beruvchilar uchun qulay shart-sharoitlarni yuzaga keltiradi. Chunki, gazetalardagi ish bilan bandlikni ta’minlash bo‘yicha e’lonlarga nisbatan internetdagi ishchi saytlar orqali nomzodlarga to‘liq va aniq ma’lumotlar asosida talabni mukammal ravishda shakllantirish imkoniyatlari yaratiladi. Bu holat ish izlash sifatini oshiradi va ish izlovchilarning bundan faol foydalanish imkoniyatlarini yuzaga keltiradi. Tajribaning ko‘rsatishicha , kadrlar agentliklarining o‘zlari ham ma’lumotlar bazasini to‘ldirish maqsadida internetdan foydalanadilar. imtc&Metropolis Samarqand Kadrlar Agentligining 40% ga yaqin rezyume (nomzodlar to‘g‘risida qisqacha xulosa)larini internet orqali jo‘natadilar. Ko‘pchilik ish beruvchilar uchun vertual agentliklaridan foydalanish imkoniyatlarining yaratilishi ish bilan bandlikning samaradorligini oshiradi. Lekin ish izlovchilar uchun bir muncha imkoniyatlar chegaralangandir. Agar ish izlovchi mutaxassisning ish tajribasi yetishmasa ish bilan bandlikni ta’minlash bo‘yicha ularning internetdagi imkoniyatlari ko‘tarilmaydi. 2.1. Mehnat bozorida v ertual agentliklar xizmati ning asosiy yo‘nalishlari Rivojlangan mamlakatlarning ish bilan bandlik sohasidagi tajribasidan ma’lumki, Internet tarmog‘idagi Vertual agentliklar xizmatidan bepul foydalanish bilan birga pullik ma’lumotlar bazasidan foydalanish ham keng yo‘lga qo‘yilgan. Bizda hali Internet orqali ish bilan bandlikka ko‘maklashish bo‘yicha ma’lumotlar bazasidan foydalanishda pullik xizmatlar amalda yo‘q, shuningdek, MDH davlatlarida ham. Internetning ma’lumotlar bazasida ish izlovchilar to‘g‘risidagi to‘liq qimmatga ega bo‘lgan va yetarlicha axborotlar hamda keng miqiyosdagi ko‘p omilli izlash imkoniyatlari joylashtiriladi. Ish beruvchi pullik xizmatlar uchun haq to‘lash asosida o‘zini qiziqtirgan nomzodning adresini internetning «ishchi saytlari»dagi ma’lumotlar bazasidan izlashi orqali topishi mumkin. Davlat ish bilan bandlik xizmati xodimlari, kadrlar agentligi rahbarlari bilan o‘tkazilgan og‘zaki so‘rovlar natijalari shuni ko‘rsatdiki, internet tarmog‘idagi ma’lumotlar bazasidan foydalanish bo‘yicha pullik xizmatlar to‘g‘risida quyidagi xulosalarni chiqarish mumkin. Qarshi fikrni bildirganlar bo‘yicha: - nomzodlar to‘g‘risida to‘liq ma’lumotlar va ishga yollashdagi kafolatlarning yo‘qligi; - ko‘pchilik ish beruvchilar qandaydir ma’lumotlar bazasidagi nomzodlarga emas, balki kadrlar agentligi orqali malakali mutaxassisni yollash bo‘yicha murojaat qilishni ma’qul ko‘radilar. Internetning ma’lumotlar bazasidan foydalanishni to‘lovli xususiyatga ega ekanligini qo‘llab quvvatlovchilar fikriga ko‘ra: - o‘nlab xorijiy pullik vertual agentliklarning samarali faoliyatlarining ta’minlanishini misol sifatida keltirish mumkin; - bepul Internet xizmatlari chegaralangan, chunki malakali mutaxassislar hech qachon bepul Internetga o‘zlarining rezyumelarini joylashtirmaydilar; - pullik vertual agentliklari xizmati kadrlar agentligi xizmatiga nisbatan ancha arzondir, shunday ekan talab vertual agentliklarga oshadi. Shunday qilib, pullik vertual agentliklar mijozlarning vaqtini va pulini tejash imkoniyatini yaratadi. Ya qin kelajakda vertual agentliklar faoliyat hajmining kengayib borishi natijasida Internet tarmog‘ida turli xil testlar va videokameralar orqali ish bilan bandlik bo‘yicha to‘g‘ridan – to‘g‘ri muloq o tlarning o‘tkazilishi mehnat bozori infratuzilmasida sifat ko‘rsatkichlar oshishiga sharoit yaratadi. Tadqiqotlar natijalari bo‘yicha tijorat bandlik xizmatlari haqidagi axborot tahlillari shuni ko‘rsatdiki, nodavlat ish bilan bandlik xizmati faoliyatining ustun yo‘nalishlari quyidagilardan iborat: 1. Tashkilotlar va korxonalar uchun xodimlarni tanlash. Bu yo‘nalishda xodimlarni tanlash bo‘yicha imt c & Metropolis Samarqand Kadrlar Agentligi o‘z faoliyatini rivojlantirmoqda. Agentlik xodimlarni tanlash xizmatidan tashqari maslahat xizmatlarini ham ko‘rsatadi. Har bir agentlik tijorat mehnat birjalari singari malaka yoki kasbiy tanlashga bog‘liq holda ixtisoslashgan va universal bo‘lishi mumkin. Tijorat mehnat birjalari ham shunday xizmatlarni ko‘rsatadi va ularning mijozlari bo‘lib fuqarolar, ish izlovchilar, ish beruvchilar hisoblanishadi. 2. Ish izlovchi fuqarolarni ishga joylashtirishga ko‘maklashish. Bu yo‘nalishda ixtisoslashgan va universal tijorat mehnat birjalari faoliyat yuritadilar. Birjalarning ixtisoslashishi aniq aholi guruhlari b ilan yoki birorta kasbiy guruhlar b ilan ishlashdan iborat. 3. Ish bilan bandlik sohasida maslahat xizmatlari ko‘rsatish. Muallif kadrlar agentliklari faoliyatining tahlili asosida quyidagi xulosaga keldi, ko‘pchilik ish beruvchilar agentlik mutaxassislariga maslahat xizmatlari bo‘yicha murojaat qilishadilar. Ish beruvchilar mehnat qonunchiligining ba’zi yuridik jihatlariga qiziqadilar. Har bir tashkilot to‘qnash keladigan xodimlarni tanlash bo‘yicha masalalarga va mehnat bozoridagi vaziyat to‘g‘risida axborotlar olishni hoxlaydilar. Bunday xizmatlarni asosan viloyatda yagona hisoblangan Samarqand Kadrlar Agentligi ko‘rsatadi. Yuridik masalalar bo‘yicha vaqti-vaqti bilan o‘tkaziladigan ilmiy seminarlarga viloyat davlat ish bilan bandlik xizmatidan mutaxassislar taklif etilishi mumkin. 4. Kasbga tayyorlash. Ish bilan band bo‘lmagan fuqarolarni kasbga tayyorlash va qayta tayyorlash tijorat birjalari va agentliklar o‘quv markazlarida o‘tkaziladi. Birjalar kadrlarni o‘qitishda o‘quv yurtlari bilan shartnoma tuzishlari mumkin. Shuningdek, tijorat mehnat birjalari o‘zlarining mijozlariga kasbiy tayyorgarlikni o‘tkazish uchun davlat ish bilan bandlik xizmati o‘quv markazlari yordamiga murojaat qiladilar. 5. Mehnat bozoridagi marketing xizmatlari. Mehnat bozori infratuzilmasi tarkibiy qismlari o‘rtasida mehnat vositachiligi sohasida o‘zaro hamkorlikning o‘rnatilishi muhim ahamiyatga egadir. 2.2. Davlat va nodavlat ish bilan bandlik xizmatlari faoliyatlarining o‘zaro aloqadorligi Davlat va nodavlat ish bilan bandlik xizmatlarining munosabatlari bo‘yicha qo‘shma faoliyat quyidagi masalalarni nazarda tutishi zarur: 1) Konkret bo‘sh ish o‘rinlariga xodimlarni tanlash . Ko‘pincha kadrlar agentligi ish beruvchilarning konkret bo‘sh ish o‘rinlariga xodimlarni tanlash taklifi bilan davlat ish bilan bandlik xizmatiga murojaat qiladilar. Davlat va nodavlat ish bilan bandlik xizmatlari o‘rtasida konkret bo‘sh ish o‘rinlari bo‘yicha o‘zaro hamkorlikning ta’minlanishi, mutaxassislarni tanlash bo‘yicha qiyinchiliklarni yuzaga keltirmaydi. Davlat ish bilan bandlik xizmati qancha bepul xizmatlarni ko‘rsatsa, ishga joylashtirish bo‘yicha agentlik ham ishsizlarni ishga joylashtirishga ko‘maklashish i bepul amalga oshiriladi. 2) Xodimlarni maqsadli tanlash. Turli variantlar bo‘yicha xodimlarni tanlash maqsadli bo‘lishi mumkin, agarda ish beruvchilarning ish kuchiga talabi keng ko‘lamda (ish haqi yuqori, qattiq shartlar asosida, tanlash vaqti chegaralangan) va agentlik uni mustaqil bajarish kuchiga ega bo‘lmasa, davlat ish bilan bandlik xizmati ko‘magiga tayanishi mumkin. 3) Konkret mutaxassislar uchun bo‘sh ish joylarini izlash. Ba’zida shunday holatlar keladiki, nodavlat tashkilotlarning ishga joylashtirish bo‘yicha ma’lumotlar bankida yuqori malakali mutaxassislar va kam uchraydigan kasbdagilarni ishga joylashtirish uddasidan chiqa olmaydilar. Bu holatda davlat ish bilan bandlik xizmati ish beruvchilar bilan oldin ishlagan davrlardagi aloqalari bo‘yicha ko‘rsatilgan fuqarolarni ishga joylashtirishga ko‘maklashadi. Bunda ishga joylashtirish xizmatlari bepul ko‘rsatiladi. 4) Ijtimoiy himoyaga v a ish bilan bandlik xizmatidan foydalanishga muhtoj fuqarolarni ishga joylashtirish bo‘yicha hamkorlik. Fuqarolarni ishga joylashtirishga ko‘maklashish bo‘yicha davlat ish bilan bandlik xizmati kadrlar agentliklari va tijorat mehnat birjalari bilan o‘zaro aloqadorlikda fuqarolarga xizmat ko‘rsatish, ijtimoiy himoyaga muhtojlarga ijtimoiy himoyani ta’minlashi zarur. Biroq, Samarqand viloyatida turli yo‘nalishlarga asoslangan ixtisoslashgan mehnat birjalarining shakllanmaganligi, bu masala bo‘yicha davlat va nodavlat ish bilan bandlik xizmati o‘rtasida o‘zaro hamkorlik ta’minlanmaganligini ifodalaydi. Shunday qilib turli yo‘nalishlarga ixtisoslashgan mehnat birjalarini shakllantirish va ular o‘rtasidagi erkin raqobatchilik muhitini yuzaga keltirish , mehnat sohasida ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar rivojlanishiga asos yaratadi. Qisqacha xulosalar Respublikamizda bozor munosabatlarining shakllanib borishi mehnat bozorining tashkiliy tuzilmalari sifatida davlat ish bilan bandlik xizmati organlari bilan birga turli ixtisoslashgan va universal tijorat ish bilan bandlik organlari, mehnat birjalari, o‘quv markazlari, kadrlarni tanlash bo‘yicha agentliklar mehnat bozorida ahamiyatli rol o‘ynay boshladilar. Nodavlat ish bilan bandlik xizmati mehnat vositachiligi bilan shug‘ullanishda davlat ish bilan bandlik xizmati singari o‘zining faoliyatida bir qancha yo‘nalishlarga ega. Nodavlat ish bilan bandlik xizmatini bir necha mezonlar bo‘yicha tasniflash mumkin. Ma’lumki, mehnat bozori infratuzilmasi tarkibiy qismlari o‘rtasidagi sog‘lom raqobatchilik muhitining shakllanib borishi mehnat bozori samarali shakllanishining muhim asosi hisoblanadi. Shunday ekan, kadrlar agentligining yaqin kelajakdagi raqobatchisi sifatida, internet tarmog‘idagi vertual rekrut agentliklari bo‘lishi mumkin. Keyingi yillarda internet tarmog‘ida paydo bo‘lgan ko‘pchilik mehnat birjalari (yoki vertual agentliklar) o‘zlarining ma’lumotlar bazalariga ega bo‘lib, kasbiy belgilar bo‘yicha aniq axborotlar olish imkoniyatini beradi. Vertual agentliklardagi, «ishchi» saytlarning asosiy ustunligi shundaki, axborotlar olish tez, hammabop va bepul amalga oshiriladi. Vertual agentliklar ish beruvchilar uchun qulay shart-sharoitlarni yuzaga keltiradi. Chunki, gazetalardagi ish bilan bandlikni ta’minlash bo‘yicha e’lonlarga nisbatan internetdagi ishchi saytlar orqali nomzodlarga to‘liq va aniq ma’lumotlar asosida talabni mukammal ravishda shakllantirish imkoniyatlari yaratiladi. Bu holat ish izlash sifatini oshiradi va ish izlovchilarning bundan faol foydalanish imkoniyatlarini yuzaga keltiradi. Adabiyotlar ro‘yxati: 1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. -T.:O‘zbekiston, 2009. 2. O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi.-T.:Adolat, 2007. 3. O‘zbekiston Respublikasining «Aholini ish bilan ta’minlash to‘g‘risida»gi qonuniga sharhlar, -T.: “Sharq”, 2000. 4. Abdurahmonov Q.X., Xolmo‘minov Sh.R. Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi (o‘quv qo‘llanma). -T.: “O‘zbekiston yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg‘armasi nashriyoti”, 2004.-207 b. 5. Abdurahmonov Q.X. Mehnat iqtisodiyoti (darslik). - T.: “Mehnat”, 2009. 6. Arabov N.U. Mehnat bozori infratuzilmasining rivojlanishi. 08.00.10.- “Aholishunoslik va mehnat iqtisodiyoti” ixtisosligi bo‘yicha Iqtisod fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun dissertatsiyasi. – T.: 2008. 7. Vladimirova L.P. Ekonomika truda (uchebnoe posobie) -2e izd. pererab.- M.: Izdatels kiy dom “Dajkov i K”, 2002. 8. Volgin N.A.Ekonomika truda: (sosialno-trudov ы e otnosheniya)/ Pod red. N.L. Volgina, Yu.D.Odegova. M.: «EKZAMEN», 2009. 9. R ы nok truda:Uchebnoe posobie/Pod.obsh.red.Abduraxmonova K.X., Odegova Yu.G. – T.: TFREA, 2009. 10. Smirnov S.N., Sidorina T.Yu. Sotsialnaya politika (uchebnik). - M.: Izdatel skiy dom “GUVShE”, 2004. 11. Trenev V.N. i dr. U pravlenie chelovecheskimi resursami pri realizatsii proektov. Metodika i op ы t. - M.: Izdatelstvo “ PRIOR ”, 2002. 12. Xolmo‘minov Sh.R., Xomitov K. Malakali agrar mehnatbozorining shakllanishi. - T.: “Fan”, 2003.

NODAVLAT ISh BILAN BANDLIK XIZMATI RIVOJLANIShINING ASOSIY YO‘NALIShLARI REJA 1. Nodavlat ish bilan bandlik xizmatini shakllanish mezonlari bo‘yicha tasniflash 2. Hududiy darajada nodavlat ish bilan bandlik xizmatlari shakllanishi 2.1. Mehnat bozorida v ertual agentliklar xizmati ning asosiy yo‘nalishlari 2.2. Davlat va nodavlat ish bilan bandlik xizmatlari faoliyatlarining o‘zaro aloqadorligi

1. Nodavlat ish bilan bandlik xizmatini shakllanish mezonlari bo‘yicha tasniflash Iqtisodiyotdagi tarkibiy o‘zgarishlar davrida talab qilingan darajada inson resurslarining zamonaviy ishlab chiqarishdagi ta’minoti - ish bilan bandlik xizmati oldida turgan asosiy masalalardan biri hisoblanadi. Respublikamizda bozor munosabatlarining shakllanib borishi mehnat bozorining tashkiliy tuzilmalari sifatida davlat ish bilan bandlik xizmati organlari bilan birga turli ixtisoslashgan va universal tijorat ish bilan bandlik organlari, mehnat birjalari, o‘quv markazlari, kadrlarni tanlash bo‘yicha agentliklar mehnat bozorida ahamiyatli rol o‘ynay boshladilar. Korxona va firmalarga mehnat bozorida ish bilan bandlikka ko‘maklashish va ishga joylashtirish maqsadida ishchi kuchi yollashning tashqi manbalaridan biri sifatida kasbiy mehnat vositachiligidan foydalanish hisoblanadi. Shunday ekan, davlat mehnat vositachiligi faoliyatini qonuniy jihatdan tartibga solish va ijrosini nazorat qilishi zarur. Nodavlat ish bilan bandlik xizmati mehnat vositachiligi bilan shug‘ullanishda davlat ish bilan bandlik xizmati singari o‘zining faoliyatida bir qancha yo‘nalishlarga ega. Nodavlat ish bilan bandlik xizmatini bir necha mezonlar bo‘yicha tasniflash mumkin. Mehnat vositachiligining ko‘rinishlari bo‘yicha ular quyidagilarga bo‘linadi: - Tijorat ish bilan bandlik xizmati; - Notijorat ish bilan bandlik xizmati. - Nodavlat ish bilan bandlik xizmati orasida ish beruvchilarni o‘zlarining mijozlari sifatida faoliyat yuritishni maqul ko‘radilar.

Shuning uchun mehnat bozorida funksiyalarning taqsimlanishi bo‘yicha ish bilan bandlik xizmatlari quyidagilarga bo‘linadi: - xodimlarni tanlash bo‘yicha agentlik (rekrut agentliklari); - fuqarolarni ishga joylashtirish bo‘yicha agentlik, mehnat birjasi. Ish bilan bandlikka ko‘maklashishda fuqarolarni tanlash va ishga joylashtirish bilan shug‘ullanuvchi agentliklarning alohida faoliyat yuritishlari qoida tariqasida yo‘q. O‘z faoliyatining boshlang‘ich bosqichida agarda qandaydir agentlik ikki yo‘nalishdagi faoliyat bilan shug‘ullansa, keyinchalik bitta yo‘nalishdagi faoliyatga ixtisoslashadi. Xodimlarni tanlash agentliklari, ya’ni rekrut agentliklari yollanma xodimlarni tanlashda quyidagi mezonlardan foydalanishlari mumkin: - vaqtinchalik ish bilan bandlik; - doimiy ish bilan bandlik. Mehnat bozorida faoliyat yurituvchi nodavlat ish bilan bandlik xizmati organlari konkret tarmoqlardagi korxonalar uchun xodimlarni tanlashda ixtisoslashishi yoki barcha kasbiy-malaka belgilari bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatishi mumkin. Shuningdek, ma’lum bir tarmoqqa tegishli ish joylarida fuqarolarni ishga joylashtirish bo‘yicha ham xizmatlar ko‘rsatishi mumkin. Shunday ekan, ishga joylashtirish bo‘yicha agentliklar quyidagilarga bo‘linadi: - universal; - ixtisoslashgan. O‘z navbatida, ixtisoslashgan kadrlar agentligi, tijorat mehnat birjalarini quyidagi mezonlar bo‘yicha ajratish mumkin: firma ichidagi vertikal bosqichlar bo‘yicha rahbarlik lavozimlariga xodimlarni tanlash; boshqaruv lavozimlariga xodimlarni tanlash; o‘rta darajadagi mutaxassisliklar bo‘yicha, yuqori malakali ishchi mutaxassislarni tanlash; malaka va tarmoq xususiyatlari bo‘yicha ish joylariga xodimlarni tanlash. Shunday qilib, ish bilan bandlik xizmatini faoliyat doirasiga qarab quyidagi turlarga bo‘lish mumkin: - kasbiy belgilari bo‘yicha xodimlarni tanlash;

- malaka belgilari bo‘yicha xodimlarni tanlash. Mehnat bozorida barcha ish bilan bandlik xizmatlari turli xil korxonalar va firmalar bilan qandaydir malaka belgilari bo‘yicha faoliyat olib boradilar. Ish beruvchilar va yollanma ishchilar o‘rtasida kadrlar agentligi vositachi sifatida mehnat bozorida muhim ahamiyatga ega. Xorijiy manbalarning bildirishicha, chet elda (xususan, AQShda) kadrlar agentligi orqali ishga joylashgan ishsizlar 5% ni tashkil qiladi. Bizningcha, O‘zbekistonda bu ko‘rsatkich (xususan, Samarqand viloyatida) hali rivojlangan mamlakatlardagi kabi ahamiyatli salmoqqa ega emas.

Похожие

DAVLAT ISh BILAN BANDLIK XIZMATI FAOLIYaTINING ASOSIY YO‘NALIShLARI
DAVLAT ISh BILAN BANDLIK XIZMATI FAOLIYaTINING SAMARADORLIGINI BAHOLASh USULLARI
ISh BILAN BANDLIKKA KO‘MAKLAShISh MARKAZLARI XIZMATI
Zamonaviy texnologiyalarning asosiy yo‘nalishlari
MEHNAT BOZORIDA HUDUDIY AXBOROT TIZIMI ShAKLLANISh YO‘NALIShLARI VA MEXANIZMLARI