Shaxs va Faoliyat
Shaxs va Faoliyat Kirish Asosiy Qism: 1. Shaxs tushunchasi va uning asosiy xususiyatlari 2. Faoliyat va uning shakllari 3. Shaxs va faoliyat o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
Psixologiyada shaxs va faoliyat tushunchalari o‘zaro uzviy bog‘liq bo‘lib, insonning ijtimoiy va ruhiy rivojlanishida muhim ahamiyatga ega. Shaxs insonning ichki dunyosini, o‘ziga xos fazilatlarini va ijtimoiy hayotdagi o‘rnini ifodalasa, faoliyat — uning bu xususiyatlarini hayotda namoyon qilishiga imkon beradi. Inson o‘z maqsad va intilishlariga erishish uchun doimiy faoliyat bilan shug‘ullanadi va bu jarayonda shaxsiyatini rivojlantiradi. Shu sababli, shaxs va faoliyat o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni o‘rganish muhim hisoblanadi. Shaxs — insonning ijtimoiy hayotda egallagan o ‘ rni , qobiliyatlari , psixologik va axloqiy sifatlarini ifodalovchi tushuncha . Shaxsiyatni o‘rganish jarayonida quyidagi asosiy jihatlar ko‘rib chiqiladi: Ijtimoiylik va individuallik : Har bir shaxs o‘ziga xos xususiyatlarga ega, biroq shu bilan birga, jamiyat bilan uzviy bog‘liqdir. Shaxs o‘ziga xos qobiliyatlari va intilishlari bilan ajralib turadi va shu orqali jamiyatda o‘z o‘rnini topadi. Temperament : Shaxsning tug‘ma va o‘ziga xos psixologik xususiyatlaridir. Masalan, odamning qanday kayfiyatda ekanligini, reaktsiya tezligini belgilaydi. Psixologiyada temperamentning to‘rt turi mavjud: xolerik, sangvinik, melanxolik va flegmatik. Xarakter : Bu shaxsning ma'lum vaziyatlardagi odatiy xulq-atvorini ifodalaydi. Xarakter insonga shaxsiy xususiyatlarini namoyon qilishda va o‘zining ijtimoiy hayotini tashkil qilishda yordam beradi. Qobiliyat : Shaxsning o‘ziga xos qobiliyatlari uning qanday ishlarni yaxshi bajara olishini belgilaydi. Qobiliyatlar orqali inson o‘ziga mos faoliyat sohasini tanlaydi. Faoliyat — insonning atrofdagi olamni o‘zgartirish va o‘z ehtiyojlarini qondirish maqsadida amalga oshiradigan ongli harakatidir. Faoliyat orqali inson o‘z bilim va ko‘nikmalarini rivojlantiradi, ijtimoiy muhit bilan o‘zaro aloqada bo‘ladi. Faoliyatning asosiy turlari:
Mehnat faoliyati : Mehnat insonning moddiy va ruhiy ehtiyojlarini qondirish vositasi bo‘lib, uning shaxsiyatini rivojlantiradi. Mehnat faoliyati insonda ma'suliyatlilik, irodaviy sifatlar, ijodiy qobiliyat va bilimlarni rivojlantiradi. O‘quv faoliyati : Bu bolalikdan boshlab insonga ta'lim berish va bilim olish jarayonida shakllanadi. O‘quv faoliyati orqali inson o‘z qobiliyatlarini rivojlantiradi va jamiyat uchun kerakli bilimlarni egallaydi. Ijodiy faoliyat : Ijodiy faoliyat insonga o‘z o‘y-fikrlarini, his-tuyg‘ularini va estetik didini ifoda qilish imkonini beradi. San'at, adabiyot, fan va texnologiya sohalaridagi ijodiy faoliyatlar shaxsning ichki dunyosini boyitib, uni yanada mukammallashtiradi. O‘yin faoliyati : Asosan bolalik davrida muhim bo‘lib, o‘yin orqali bola o‘z ijtimoiy rollarni o‘rganadi, jamoada ishlash ko‘nikmalarini hosil qiladi. O‘yin faoliyati inson hayotida ijodkorlik va muloqot qobiliyatini rivojlantirishga yordam beradi. Shaxs va faoliyat o‘zaro chambarchas bog‘liq tushunchalar bo‘lib, ular bir-birini shakllantiradi va boyitadi. Faoliyat orqali shaxs o‘z qobiliyatlarini rivojlantiradi va jamiyatdagi o‘rnini belgilaydi. Bu jarayonda inson o‘zining ichki potensialini aniqlab, rivojlantiradi va yangi maqsadlarga erishish uchun o‘zini tayyorlaydi. Faoliyat shaxsni qanday shakllantirishi mumkinligi haqida quyidagi nuqtalarni ko‘rsatish mumkin: Faoliyat va xarakter rivojlanishi : Inson muntazam ravishda muayyan faoliyat bilan shug‘ullangan sari, unda irodaviy va axloqiy sifatlar shakllanadi. Masalan, sport bilan shug‘ullanayotgan odamda intizom, qat’iyat, jamoaga moslashish kabi xarakter xususiyatlari rivojlanadi. O‘z-o‘zini anglash va faoliyat : Faoliyat insonni o‘zining ijtimoiy rolini tushunishga yordam beradi. Masalan, pedagog faoliyat o‘qituvchiga o‘z
kasbiy rolini tushunishga, talabalarning rivojlanishiga o‘z hissasini qo‘shishga imkon beradi. Motivatsiya va faoliyatga moyillik : Shaxs o‘z ehtiyojlarini qondirish va intilishlarini amalga oshirish uchun faoliyatga intiladi. Faoliyatning turi va natijasi shaxsning motivatsiyasiga qarab belgilanadi.