logo

Shaxs va Faoliyat 2

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1411.3515625 KB
SHAXS VA FAOLIYAT   Reja.
◦
1. Shaxs haqida tushuncha.
◦
2. Faoliyat haqida tushuncha.
◦
3. Faoliyat turlari. Shaxs  
◦ Shaxs  — alohida  individ , 
mohiyatan yaxlit ijtimoiy-axloqiy 
olam. U oʻzida inson mohiyatini, 
uning mavjudot sifatidagi 
qadriyatini mujassam etadi. 
Shaxs ijtimoiy-gumanitar fanlarda 
oʻz yoʻnalishi, tadqiqot obʼyekti va 
maqsadi nuqtai nazaridan 
turlicha talqin etiladi. ◦
U oʻta murakkab, ziddiyatli, 
qaramaqarshi, oʻzini oʻzi inkor etadigan 
mavjudot sifatida, biologik, fiziologik, 
ijtimoiy, maʼnaviy, ruhiy, axloqiy va 
estetik aqlidrok, tafakkur obʼyekti 
sifatida, hatto, falsafiy va mantiqiy, 
yashash huquqi va hayot mantigʻi 
jihatidan tadqiqot manbaiga aylanishi 
mumkin.
◦
Shaxs tushunchasi insonga taalluqli 
bo‘lib, psixologik jihatdan taraqqiy 
etgan, shaxsiy xususiyatlari va xatti-
harakatlari bilan boshqalardan ajralib 
turuvchi, muayyan xulq-atvor va 
dunyoqarashga ega bo‘lgan 
jamiyatning a’zosini ifodalashga xizmat 
qiladi. Odam shaxs bo‘lishi uchun 
psixik jihatdan rivojlanishi, o‘zini yaxlit 
inson sifatida his etishi, o‘z 
xususiyatlari va sifatlari bilan 
boshqalardan farq qilmog‘i kerak. Shax s riv ojlanishining 
shart lari
Faoliy at Ta’lim v a t arbiy a ◦
Shaxsning shakllanish omillari koʻp va xilmaxiddir. Mas, 
genetik (nasliy), biologiktabiiy, madaniy, ijtimoiy hayot 
tajribasi, oʻz turdoshlari bilan munosabatlar va 
boshqalar shahrining genetik jihati uning nasliy asosi, 
ajdodlaridan yetib kelgan fizionomiya, feʼlatvor bilan, 
biofiziologik jihati esa yashash uchun quvvat olish, 
ovqatlanish, jinsiy aloqaga kirishish va nasl qoldirish 
singari individual ehtiyoj bilan belgilanadi.
◦
Shaxs, mohiyatiga koʻra, madaniylashgan, ong, aql 
orqali faoliyatini boshqarish imkoniyatiga ega boʻlgan, 
ijtimoiytarixiy anʼana, turmush tarzi va tajribaga 
asoslangan muayyan avlodlar vakili. Shaxs fenomeni 
inson olamining butun murakkabliklarini oʻzida 
mujassam etadi. Uni har tomonlama oʻrganish 
maqsadida turli davrlarda tadqiqot olib borilgan. 
Ayniqsa, sharqda u yuksak axloqiymaʼnaviy meʼyorlar 
orqali tushunilgan va oliy xilqat, bebaho qadriyat deb 
hisoblangan. Inson Sh. sifatida komillikka intiladi, hayot 
mazmunini boyitadi, shu asosda kishilik jamiyatining 
goʻzal va farovon boʻlishiga ehtiyoj sezadi.  Shax sning riv ojlanish 
soxalari
Mativasiya extiyoj soxasi
Operatsion texnik soxa
Aqliy bilish soxasi ◦
Shaxsning hayot tarzi bevosita 
jamiyat hayotiga daxldor va 
hayot neʼmatlaridan toʻla 
foydalanishga haqli. Shaxs 
tushunchasi inson 
tushunchasining yuksak 
koʻrinishi, oliy maqomidir. Har 
qanday odam tabiiy 
mavjudligi, yashash huquqi va 
hayot qadriyatiga ega boʻlgan 
jonzotdir. Biroq u hamma vaqt 
ham toʻlaqonli shaxs boʻlib 
yetilmasligi mumkin  O’z-O’zini anglash
O’z-O’zini  O’z-O’ziga
O’z-O’zini
O’z-o’ziga beriladigan baho. Faoliyat va 
xatti-xarakatini 
boshqarish O’z-o’zini 
nazorat qilish
O’z-o’zini anglashning t uzili shi . Faoliy at  
◦ Faoliy at   subyektning  
  olam  bilan faol oʻzaro 
munosabatidir. Odam 
faoliyati  falsafaning  
◦ Faoliyat   falsafasi
 sohasida oʻrganiladi.  ◦
Faoliy at  — kishilarning tashqi olamga faol 
munosabati shakli, insonning oʻzini oʻzi 
maqsadga muvofiq tarzda oʻzgartirish usuli, 
inson borligʻining muhim xususiyatlaridan 
biri. Faqat F. zamiridagina inson mohiyati 
namoyon boʻlishi, jamiyatning, har qanday 
ijtimoiy tuzilmaning mavjudligi taʼminlanishi 
mumkin. Inson va jamiyat ehtiyojlaridan 
kelib chiqqan holda, F. shakllari, asosan, 
quyidagicha turkumlashtiriladi: moddiy F. 
(insonning oʻz xavfsizligi taʼminlanishi, 
oziqovqat, kiyimkechakka boʻlgan dastlabki 
ehtiyojlarining qondirilishi va mehnat 
qurollari orqali tashqi tabiatning 
oʻzgartirilishi); ijtimoiysiyosiy F. (ijtimoiy 
munosabatlarga, ijtimoiy hayotga taʼsir 
koʻrsatish); maʼnaviy F. (ilmfan, sanʼat, din, 
badiiy ijod va boshqa sohalardagi F.).  ◦
Inson F.i shakllari, turlari, avvalo, mehnat taqsimoti, 
odamlar, jamiyat ehtiyojining oʻsishi jarayonida 
oʻzgarib, rivojlanib boradi. F. elementlarini insonlar, 
inson ehtiyojlari va manfaatlari, F. predmeti, motivlari, 
F.ning maqsadlari, amalga oshirish yoʻllari, vositalari 
va usullari tashkil etadi. F. muayyan yaxlit jarayon 
sifatida oʻzida mavjud olamni, ijtimoiy borliqni, 
amaliyotni oʻzgartirish va tushuntirish dasturi hamda 
undan kelib chiqadigan harakatlar majmuini 
mujassamlashtiradi.
◦
Keyingi davrlarda F. funksiyalarining 
murakkablashuvi, turlarining ortishi va chuqurlashishi 
kuzatilib, u ilmiy, amaliy, ijtimoiy ahamiyatga molik 
masalaga aylandi. Shu bois, F. bir qancha fanlar: 
psixologiya, sotsiologiya, siyosatshunoslik, ekologiya, 
iqtisodiy nazariya, huquqshunoslik, xususan, 
falsafaning ham maxsus tadqiqot obʼyekti sanaladi. Shaxs v a uning faolligi.
Tashqi 
faollik + Ichki 
faollik  O’y in faoliy at i.
◦
O’yin foliyati. Faoliyatning oddiy shakllaridan biri 
o’yin hisoblanadi, lekin u toboro takomillashib, 
sodda harakatlardan keyinchalik syujetli, rolli 
o’yinlarga, hatto sportgacha murakkablashib boradi, 
atrof-muhitni aks ettirishida ishtirok eta boshlaydi. 
O’yinlar milliy (etnik) va umumbashariy 
turkumlardan tarkib topgan bo’lib, ijtimoiy 
hayotning barcha jabhalarini o’zida aks ettiradi. 
O’yinlar takomillashib borib sport turlariga, sport 
faoliyatiga o’sib o’tadi, jumladan, shaxmat, damino, 
futbol, shashaka va hokazo. Sport o’yin faoliyati 
sifatida barcha yoshdagi insonlarga xos bo’lib 
hisoblanadi.   ◦
Bolalar o’yinlarining dastlabki 
ilmiy tahlili rus olimi 
Ye.A.Pokrovskiy tomonidan 
1887 yilad amalga oshirilgan. 
Uning fikriga ko’ra, “o’yin” 
to’g’risidagi tushunchalar o’ziga 
xoslikni va tafovutni u yoki bu 
xalqqa mansublikni bildiradi.   O’qish faoliy at i.
◦
Ta’lim. Ta’lim ham jarayon, ham faoliyat sifatida insonning 
hayotida muhim rolь o’ynaydi va muayyan davr uchun 
yetakchi faoliyat sifatida gavdalanishi mumkin. Ta’ldim 
boshqacha so’z bilan aytganda, o’qituvchi bilan 
o’quvchining sub’yekt-sub’yekt munosabatidagi hamkorlik 
faoliyati hisoblanadi. Aksariyat hollarda o’qituvchi axborot 
uzatuvchi (kommunikator), o’quvchi esa uni qabul qiluvchi 
ob’yekt sifatida talqin etiladi, ikkiyoqlama harakat tufayli 
ma’lumot insonga anglashiniladi, o’zaro ta’sir, o’zaro 
anglashuv, tushunuv, o’zaro sub’yektlarning bir-biriga 
zaruriyligi, taqozochanligi hamkorlikning muvaffaqiyati 
kafolati sanaladi. Ta’lim o’quv faoliyati, aqliy faoliyat, bilish 
faoliyati turtkisi vazifasini o’taydi, chunki har qaysi 
faoliyatning shakli aqliy mehnat tufayli amalga oshadi. 
Ta’limning boshqa faoliyat turlaridan farqi uning 
maxsulining o’ziga xosligi, barcha bosqfichlariga ongli 
yondashuvida va munosabatda bo’lishdir.   ◦
Ta’lim- tarbiya bilan uyg’unlashgan 
tarzda namoyon bo’ladi, sub’yektga 
obyu’yektiv ta’sir o’tqazishg tufayli 
bilimlar egallanadi, muayyan shaxsiy 
fazilatlar tarkib topadi. Ta’limgning 
mohg’iyatiga (matnda g’oya, taassurot, 
maxzmun, syujet, timsol orqali) 
tarbiyaviy ta’sir o’tkazish dasturiy 
asosda, iyerarxik (yunoncha hierarchia - 
izchillik) tarzda singdiriladi. Ta’lim 
muayyan guruh va jamoani 
shakllantiradi, shaxslararo munosabat 
maromlari bilan tanishtiradi, shaxsiy 
fazilatlarning tarkib topishiga, 
sub’yektning ijtimoiylashuviga sezilarli 
ta’sir o’tkazadi.   ◦
Ta’lim jarayonida aniq tasavvurlik, 
tasviriy ko’rgazmalilik, “jonli 
mushohada” lik materiallarining o’rni 
nihoyatda muhimdir. O’zlashtirilayotgan 
o’quv materialining ma’lum qismi hissiy 
a’zolarimiz tomonidan aks ettiriladi. 
Talabalarbilimlarni egallash paytida 
aniq narsalar, ob’yektlar, hodisalar, 
jismlarni yoki o’larning ramziy 
tasvirlarini kuzatish natijasida aniq 
tasavvur obrazlarini yaratadilar.  Mehnat  faoliy at i.
◦
  Mehnat faoliyati. Insoniyat o’zining 
mehnati tufayli ongli mavjudodga 
aylangan, jamiyatda mo’l-ko’lchilikni 
yaratgan, tabiatda esa ayrim 
o’zgartirishlarni amalga oshirgan, 
borliq to’g’risidagi ma’lumotlarni 
egallashga musharraf bo’lgan. Mehnat 
faoliyatining tarkibida mehnat, ish – 
harakat yotadi. Ularning har qaysisi 
muayyan ulushni amalga oshirish 
tufayli faoliyat mahsuli vujudga 
keladi, u moddiy yoki ma’naviy 
ko’rinishda bo’lishi mumkin.  ◦
Mehnat faoliyati yashash, 
ehtiyojni qondirish, kelajak uchun 
mo’l-ko’lchilikvujudga keltirish 
uchun, yaratilgan mahsullarni 
(me’morchilik, san’at, madaniyat 
asarlarini) saqlash, asrash, me’ros 
sifatida qoldirish funksiyalarini 
bajaradi. Shuning uchun mehnat 
faoliyati 10 minglab kasbkor 
professiogrammasiga asoslangan 
holda turli shaklda tashkil qilinadi 
va muayyan reja, maqsadni 
ro’yobga chiqarish uchun har xil 
vaziyatlarda amalga oshiriladi.  X ulosa
◦
Bu mav zuda shaxs haqida k engroq ma’lumot larga ega buldim. 
Shaxs deb nimaga ay t ilishini bilib oldim. Shaxs deb psix alogik  
jihat dan y et uk  v a o’z o’zini idrok  et a oladigan insonlarni shaxs 
deb at asak  buladi. Faoliy at  ham shaxs t omonidan bajariladigan 
ishlari y ok i hat t i xarak at i bu faoliy at  hisoblanadi. Faoliy at  ham 
o’z nav bat ida 3 ga bo’linib o’rganiladi. 1) O’qish faoliy at i; 2) 
O’y in faoliy at i; 3)Mehnat  faoliy at i.  Adabiy ot lar
◦
Ziyonet.com
◦
Wikipediya.uz
◦
O.J.Suyunov, A.M.Shonazarov, O’.R.Zubaydullayev. Kasb 
psixologiyasi (o’quv qo’llanma) Samarqand 2019.
◦
Jo’rayeva.S.N, Sharofutdinova.X.G, Mamaradjabova.B.A. 
Umumiy psixologiya ( o’quv qo’llanma) Toshkent 
“Inovatsiya-Ziyo” 2022. E’t iboringiz uchun 
raxmat .

SHAXS VA FAOLIYAT

Reja. ◦ 1. Shaxs haqida tushuncha. ◦ 2. Faoliyat haqida tushuncha. ◦ 3. Faoliyat turlari.

Shaxs ◦ Shaxs  — alohida  individ , mohiyatan yaxlit ijtimoiy-axloqiy olam. U oʻzida inson mohiyatini, uning mavjudot sifatidagi qadriyatini mujassam etadi. Shaxs ijtimoiy-gumanitar fanlarda oʻz yoʻnalishi, tadqiqot obʼyekti va maqsadi nuqtai nazaridan turlicha talqin etiladi.

◦ U oʻta murakkab, ziddiyatli, qaramaqarshi, oʻzini oʻzi inkor etadigan mavjudot sifatida, biologik, fiziologik, ijtimoiy, maʼnaviy, ruhiy, axloqiy va estetik aqlidrok, tafakkur obʼyekti sifatida, hatto, falsafiy va mantiqiy, yashash huquqi va hayot mantigʻi jihatidan tadqiqot manbaiga aylanishi mumkin. ◦ Shaxs tushunchasi insonga taalluqli bo‘lib, psixologik jihatdan taraqqiy etgan, shaxsiy xususiyatlari va xatti- harakatlari bilan boshqalardan ajralib turuvchi, muayyan xulq-atvor va dunyoqarashga ega bo‘lgan jamiyatning a’zosini ifodalashga xizmat qiladi. Odam shaxs bo‘lishi uchun psixik jihatdan rivojlanishi, o‘zini yaxlit inson sifatida his etishi, o‘z xususiyatlari va sifatlari bilan boshqalardan farq qilmog‘i kerak.

Shax s riv ojlanishining shart lari Faoliy at Ta’lim v a t arbiy a