logo

Aglsakslar svilizatsiyasi

Загружено в:

16.08.2023

Скачано:

0

Размер:

279.646484375 KB
Aglsakslar svilizatsiyasi                                  Reja:

1. Aglsakslarning Angliya hududiga kirib kelishi

2.Aglsakslar o z davlatini tashkil etishiʻ

3. Aglsakslarning madaniy hayoti va ijtimoiy tuzumi                
Rim imperiyasi Britaniya orollarini istilo qilganida 

orol janubida kelt, britt, shimolida – hozirgi Irlandiya va 

Shotlandiyada – skot, pikt qabilalari yashagan.

Rim legionlari 407-yilda Britaniyani tashlab Italiya-

ga qaytadi. Ularning ketidan qol-

gan rimliklar ham Yevropaga keta 

boshlaydi. Shu tariqa orolning kelt

aholisi o‘z holicha qoldiriladi. Kelt 

qabila boshliqlari esa o‘zaro urush-

larga kuch beradi. Ayni paytda 

shimoldan pikt va skott qabilalari 

hujumlari boshlanadi. 13                 
Piktlardan himoyalanish uchun 

mahalliy brittlar ilk marotaba germanlarning yut, angl va 

saks qabilalaridan yollanma drujinalarni taklif etgan. Bu 

qabilalar Germaniyaning shimoli va Yutlandiya yarimoro-

lida yashardi. Dastlab germanlar uchta kemada kelishadi. 

Lekin ko‘p o‘tmay ularning ortidan ko‘plab qabiladoshlari

yo‘lga chiqadi. Germanlarning keltlardan tobora yuqori 

to‘lov talab qilishi, doimiy isyonlari, mamlakatni talashlari 

va tahdidlari kuchayib boradi. Yutlar V asr o‘rtalarida 

Kent viloyatini bosib oladi.                 Ularning izidan angl-sakslar 
ham keltlarga hujum boshlab, qattiq qarshilik bo‘lmaga-
nidan mamlakatni istilo qilishga kirishadilar. Angl-sakslar
mahalliy aholining bir qismini qirib, ayrimlarini qullik 
asoratiga soladilar. Shaharlar katta talafot ko‘radi, maju-
siy germanlar ibodatxona va monastirlarni talab, yondirib 
yuboradilar. Istilo dahshatidan ko‘pgina keltlar qit’aga, 
Armorika viloyatiga ko‘chib o‘tadi. Fransiyaning shimo-
li-g‘arbidagi bu hudud brittlarning ommaviy ko‘chishidan 
so‘ng Bretan nomini olib, bu nomni hozirga qadar saqlab                 Britaniya oroliga 
bostirib kelayotgan germanlarga 
qarshi-
lik ko‘rsatish Amvrosiy Avrelian nomi 
bilan bog‘liq. U oroldagi so‘nggi rim-
liklardan edi. Amvrosiy Avrelian VI 
asrning boshlarida brittlarni 
birlashti-
radi. Buning natijasida u qator 
yorqin 
g‘alabalarga erishadi. Kuchli qo‘shin 
tuza olgan Amvrosiy Avrelian angl-
14-rasm. Qirol Artur sakslar tazyiqini 
deyarli yarim asrga                 Amvrosiy Avreliandan so‘ng britt-
larda munosib yo‘lboshchi bo‘lmasligi angl-sakslar to-
monidan orolning katta qismi bosib olinishiga imkon 
beradi. Bosqinga uchramagan kelt qabilalari Irlandiya va
Shotlandiyada, qisman Britaniyaning g‘arbiy chekkasida 
saqlanib qoladi.
Istilochilar Britaniya yerlarida yettita qirollik tuzishadi. 
Ular turli lahjalarda so‘zlashgan, lekin yillar o‘tib angllar
yashagan Mersiya shevasi tobora keng qo‘llanila bosh-
laydi. Shu tufayli keyinchalik istilochilar muomalasidagi 
til ingliz, mamlakat esa Angliya nomini oladi. Bosqin-
chilarning ko‘plab qabilalari va bo‘ysundirilgan aholining 
qolgan qismi yagona xalqqa birlasha boshlaydi. Tarixda 
agl_-saks nomini oladi                 . Norvegiya yoki Daniya sohilidan chiqqan 
kema Britaniya orollariga bir necha kun ichida suzib bor-
gan. Zamondoshlarining yozishicha, shu sababdan 
daniya-
liklar har yili hujum qilib Angliya xalqining mol-mulkini 
talagan. 
Xattotlik san’ati markazlari bo‘lgan Irland monastirlari
normannlar tomonidan yondirilgan. 
Ichki nizolardan zaiflashgan angl-saks qirolliklari isti-
lochilarni qaytara olmagan. Oqibatda, normannlar 842-
yil-
da Londonni bosib olib, talaydilar va yondirib 
yuboradilar. 
Keyinchalik, daniyaliklar talonchilik hujumlaridan so‘ng 
vatanlariga qaytmasdan Angliyada bosib olgan yerlarida 
qishlab qoladigan bo‘ladilar.
Deyarli barcha angl-saks qirolliklari daniyaliklar to-
monidan bo‘ysundiriladi. Qarshilikni faqat Uesseks 
qirolligi tomonidan qilinadi                 Buyuk Alfred (871—900) Uesseks-
da taxtga kelguniga qadar daniyaliklarni hech kim 
to‘xtatishga qodir bo‘lmagan. Buyuk Alfred butun Ang-
liyadan bosqinchilarni jazolash orzusidagi jangchilarni 
yig‘adi. U bu qo‘shin bilan daniyaliklarni bir necha bor 
mag‘lub etadi.
Alfred 879-yilda daniyaliklar bilan tinchlik sulhini tu-
zadi. Unga binoan, butun orol ikki 
qismga bo‘linib: janubiy hudud-
lar Alfredga, shimoliy hududlar 
esa daniyaliklarga beriladi. Chegara
London va Chechter oralig‘idagi 
qadimgi rimliklar qurdirgan tosh
yo‘l bo‘ylab o‘tadi. Skandinavlar-
ga qoldirilgan yerlar Denlo nomini oladi.                 Alfred tinchlik sulhidan yangi 
kuchli qo‘shin tuzish uchun foy-
dalandi. Ma’lumki, avvallari dush-
man xavfi tug‘ilganida xalq lash-
kari to‘planardi. Endi har beshta 
angl-saks oltinchisini boqishi va
urollantirishi majburiy etib qo‘yiladi. Natijada tinimsiz 
urushlar davrida qishloqning ko‘pchilik aholisi o‘z ishidan 
ajratilmagan. Yangi qoidaga binoan, besh kishi oltinchisini 
dubulg‘a, qilich va jang boltasi bilan ta’minlab, vikingdan 
kam qurollantirmagan. Qolaversa, ushbu oltinchi kishi do-
imo mashq qilishi, jangga tayyorlanishi shart edi. Uning
uchun qolgan beshta qo‘shnisining ishlashi oilasi haqida 
o‘ylamasligi uchun ham imkon beradi. Shu tariqa son 
jihatidan qisqargan Alferd qo‘shini sifati bo‘yicha avvalgi-
ga nisbatan sezilarli kuchayadi. Yangi qo‘shinning paydo 
bo‘lishi bilan jamiyatda ham muhim o‘zgarishlar bo‘ladi.
Jamiyatda professional ziroatchilardan tashqari jangchilar
toifasi vujudga keladi.                 Alfred daniyaliklar qal’alarni qamal qilishni uncha-
lik xush ko‘rmasligini anglab, o‘z mulklari chegaralarida 
ko‘plab qal’alar – burglar barpo ettiradi. Qirol kema 
yasaydigan ustalarni topib, daniyaliklarnikidan qolishmay-
digan kemalarni yasattiradi.
Qirol Alfred faqat qo‘shin bilan shug‘ullanmagan.
U o‘z davrining ma’lumotli kishisi bo‘lgan. Uesseksda 
esa daniyaliklar hujumlaridan keyin lotin tilini biladigan 
odamlar deyarli qolmagan edi.
U eski angl-saks qonunlarini yozishni va Angliya tari-
xiga oid ma’lumotlar to‘plashni buyuradi. Buyuk Alfred
davrida «Anglosakson solnomasi» tuzilib, unda yilma-yil 
muhim voqealar qayd etila boshlanad                 E tiboringiz uchun rahmat ʼ

Aglsakslar svilizatsiyasi

Reja:  1. Aglsakslarning Angliya hududiga kirib kelishi  2.Aglsakslar o z davlatini tashkil etishiʻ  3. Aglsakslarning madaniy hayoti va ijtimoiy tuzumi

 Rim imperiyasi Britaniya orollarini istilo qilganida  orol janubida kelt, britt, shimolida – hozirgi Irlandiya va  Shotlandiyada – skot, pikt qabilalari yashagan.  Rim legionlari 407-yilda Britaniyani tashlab Italiya-  ga qaytadi. Ularning ketidan qol-  gan rimliklar ham Yevropaga keta  boshlaydi. Shu tariqa orolning kelt  aholisi o‘z holicha qoldiriladi. Kelt  qabila boshliqlari esa o‘zaro urush-  larga kuch beradi. Ayni paytda  shimoldan pikt va skott qabilalari  hujumlari boshlanadi. 13

 Piktlardan himoyalanish uchun  mahalliy brittlar ilk marotaba germanlarning yut, angl va  saks qabilalaridan yollanma drujinalarni taklif etgan. Bu  qabilalar Germaniyaning shimoli va Yutlandiya yarimoro-  lida yashardi. Dastlab germanlar uchta kemada kelishadi.  Lekin ko‘p o‘tmay ularning ortidan ko‘plab qabiladoshlari  yo‘lga chiqadi. Germanlarning keltlardan tobora yuqori  to‘lov talab qilishi, doimiy isyonlari, mamlakatni talashlari  va tahdidlari kuchayib boradi. Yutlar V asr o‘rtalarida  Kent viloyatini bosib oladi.

Ularning izidan angl-sakslar ham keltlarga hujum boshlab, qattiq qarshilik bo‘lmaga- nidan mamlakatni istilo qilishga kirishadilar. Angl-sakslar mahalliy aholining bir qismini qirib, ayrimlarini qullik asoratiga soladilar. Shaharlar katta talafot ko‘radi, maju- siy germanlar ibodatxona va monastirlarni talab, yondirib yuboradilar. Istilo dahshatidan ko‘pgina keltlar qit’aga, Armorika viloyatiga ko‘chib o‘tadi. Fransiyaning shimo- li-g‘arbidagi bu hudud brittlarning ommaviy ko‘chishidan so‘ng Bretan nomini olib, bu nomni hozirga qadar saqlab