Mavzu: Ahmad Zaki Validiy va uning faoliyati

Ahmad Zaki Validiy – (1890-1970)

.  Аҳмад Заки Валиди Туғон «Хотиралар»и ҳар бир кишига миллат учун қандай хизмат қилиш кераклигини уқдирувчи бир китобдир, васиятдир. Бугун ушбу китобдан юртимиз тарихига тегишли айрим парчаларини тақдим этмоқдамиз. Айтиш лозимки, 22 йил аввал «Шарқ юлдузи» журналида босилган хотираларни таржима қилган фидойи олим Шерали Турдиев кириш сўзида таъкидлаган мана бу сўзларни бугунги кундаям афсус билан такрорлашимиз мумкин: «Шу кунга қадар Аҳмад Заки Валиди Туғон деган инсонни юртимизда саноқли одам биларди…» Орадан шунча вақт зтиб, «биларди»ни «билади» десак ҳам хато қилмаймиз.

,  1890 йилнинг 10 декабрида Бошқирдистонда, зиёли оилада таваллуд топган. Ўтоқдаги мусулмон диний мактабини тамомлаб, Қозондаги Қосимия диний педагогика илмгоҳига ўқишга киради. 1910—13 йиллар ичида мазкур илмгоҳда туркий халқлар тарихи ва араб адабиёти фанидан талабаларга сабоқ беради. Шунинг баробарида Қозон университетида сиртдан ўқий бошлайди. «Турк ва татар тарихи» (1912 й.) деган илк китобиёқ унга шуҳрат келтирди, замонасининг машҳур олимлари эътиборига тушди. 1913 йили уни Қозон университети тарих ва археология жамияти шарқ қўлёзмалари ва осори-атиқаларини ўрганиш учун Фарғона водийсига илмий сафарга жўнатади. Худди шу мақсадларда у 1914 йили Россия Фанлар Академияси ҳамда Марказий Осиё ва Узоқ Шарқни тадқиқ этиш халқаро жамияти йўлланмаси билан Бухоро амирлигида бўлади. Волгабўйи ва Марказий Осиёда яшаётган туркий халқлар тарихи, турмуши ва маданияти ҳам зукко олим диққатидан четда қолмайди