“ Al-Xorazmiy hayoti va ijodi ”

MUHAMMAD IBN MUSO AL-XORAZMIY • X orazmiy ,  Abu J aʼfar (A bu Abdulloh) Muhammad ibn Muso al X orazmiy  (783, Xiva — 850, Bag‘dod) — xorazmlik matematik, astrono m, geograf, fan tarixidagi ilk qomusiy olimlardan. Zahiriddin va Firdavs qoʻlida tahsil olgan bilan birga ishlagan.

• Dastlabki maʼlumotni  Xiva  shahrida olgan va yetuk olim boʻlib shakllangan. Bunda arab istilosidan soʻng muayyan darajada saqlanib qolgan qadimgi  Xorazm fani  anʼanalari asosiy rol oʻynagan.  Xalifa Horun ar Rashidning  oʻgʻli va uning  Xurosondagi  voliysi  al Maʼmun  huzuriga —  Marvga  taklif etilgan. 

AL-XORAZMIY VA ALGEBRA • Xorazmiy  algebra  faniga asos solgani, bu fan atamasi uning  „Kitob muxtasar min hisob aljabr valmuqobala “  („Aljabr valmuqobala hisobi haqida qisqacha kitob“) asari nomidan kelib chiqqani yaxshi maʼlum. Lekin baʼzan Xorazmiy faqat oʻzidan avval maʼlum boʻlgan  chiziqli  va  kvadrat  tenglamalar yechish usulini tizimga solgan, degan nuqtai nazar uchraydi. Bu fikr Xorazmiy asari shu mavzudan boshlanganligi tufayli paydo boʻlgan. Holbuki, Xorazmiyning kitobi, birinchi navbatda, algebraik hisobga bagʻishlangan. Bu shundan ham koʻrinadiki, kitob nomi ikki muhim algebraik amal —  aljabr  va  almuqobala  bilan atalgan. Xorazmiy algebraik amallarni, avval tenglamalarni yechishda qanday qoʻllanishini bayon etib, soʻng algebraik shakl almashtirishlariga oʻtgan. Aks holda kitobning maqsadini tushunish qiyin boʻlar edi.

„ ALJABR VAL MUQOBALA“ KITOBI • Uning muqaddimasida kitob nima maqsadda yozilgani bayon qilinadi: "Men arifmetikaning oddiy va murakkab masalalarini oʻz ichiga oluvchi „Aljabr val muqobala hisobi haqida qisqacha kitob“ni taʼlik qildim, chunki meros taqsimlashda, vasiyatnoma tuzishda, mol taqsimlashda, adliya ishlarida, savdoda va har qanday bitimlarda, shuningdek, yer oʻlchashda, kanallar oʻtkazishda,  geometriyada  va boshqa shunga oʻxshash turli ishlarda kishilar uchun bu zarurdir".