Alisher Navoiy. Qit'alar va fardlar
![Alisher
N av oiy.
Qit 'alar v a
fardlar](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_1.png)
![Bu mav zuda biz:
– Alisher Nav oiy qit ’alari v a fardlaridagi
g‘oy alarni t ahlil qilamiz;
– fard v a qit ’a haqidagi t ushunchalarga ega
bo‘lamiz;
– mumt oz adabiy ot dagi k ichik janrlarni
solisht iramiz.](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_2.png)
![Alisher Navoiy haqida
Alisher Navoiy (1441–1501) o‘z davrining iste’dodli shoiri, davlat arbobi, olim,
ko‘plab asarlari bilan o‘zbek adabiyoti tarixida o‘chmas iz qoldirgan buyuk
mutafakkirdir. U to‘rt yoshidan adabiyotga, she’riyatga va ilm olishga qiziqdi,
o‘tkir zehni va tug‘ma qobiliyati bilan zamonasining obro‘li ijodkorlari, san’atkor
va olimlari e’tiborini tortdi. O‘n – o‘n ikki yoshlaridan she’rlar yoza boshladi.
Tarixchilarning yozishicha, mashhur shoir Lutfiy Alisherning bolalikda
yozgan:
Orazin yopqoch ko‘zimdin sochilur har lahza yosh,
Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz, nihon bo‘lg‘och quyosh...
misralari bilan boshlanadigan g‘azalini tinglab, “Agar mumkin bo‘lsa edi, men
o‘zimning forsiy va turkiy tillarda aytgan o‘n-o‘n ikki ming she’rimni shu bir
g‘azalga almashar edim”, – degan ekan. Navoiy iste’dodi keyinchalik tinimsiz
mehnat va izlanishlar bilan uyg‘unlashib, jahon adabiyoti durdonalari darajasidagi
buyuk asarlarning dunyoga kelishida muhim omil bo‘lib xizmat qildi.](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_3.png)
![Moskva shahridagi Alisher Navoiy haykali](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_4.png)
![Alisher Nav oiy qit ’alarini t ahlil qilamiz
Qit ’a (arabcha “bo‘lak, qism, parcha”
so‘zidan) mumtoz adabiyotda qo‘llangan
janrlardan biri bo‘lib, unda muallifning turli
mazmundagi fikr-mulohazalari, qarashlari
ifodalanadi. Qit’a ikki bayt (to‘rt qator) va
undan ortiq bo‘lishi mumkin. Unda har
ikkinchi misra (qator) o‘zaro qofiyalanadi.](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_5.png)
![Quyidagi qit’ani o‘qing va qofiyalanishiga e’tibor bering. Qit’a mazmunini hozirgi
o‘zbek tilida ifodalashga harakat qiling.](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_6.png)
![J uft -juft bo‘l ib i shl ang. N av oiy qit ’alari dan namunalarni o‘qing v a
t ahli l qiling. J adv alni daft ari ngizda t o‘ldiring.](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_7.png)
![Alisher Navoiy fardlarini tahlil qilamiz
Quyidagi fardni o‘qing. Unda qanday g‘oya
ifodalanmoqda? Fardning ikkinchi misrasi (qatori) nimaga
xizmat qilmoqda?
Yuqar yamonlig‘ angakim, kirar yamon el aro,
Ko‘mur aro ilik urg‘on qilur ilgini qaro.](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_8.png)
![•
A) YOMONGA AYTSANG SIRINGNI, MINGTA
QILAR BIRINGNI.
•
B) ZOLIM OSHI OSH BO‘LMAS, YOMON YIG‘ILIB
BOSH BO‘LMAS.
•
C) QOZONGA YAQIN YURSANG, QORASI YUQAR,
YOMONGA YAQIN YURSANG – BALOSI. Berilgan maqollardan qay si biri fardning g‘oy asini ak s
et t iradi?](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_9.png)
![Juft-juft bo‘lib ishlang. Navoiy
fardlaridan namunalarni o‘qing va
tahlil qiling. Har bir fardning g‘oyasini
bitta gap bilan ifodalang yoki unga
mos maqol toping.](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_10.png)
![Tahlil qiling va lug`at so`zlarni eslab qoling!](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_11.png)
![Tahlil qiling v a lug` at so` zlarni eslab qoling!](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_12.png)
![MUMTOZ A DA BIYOTDAGI J A N RLA RN I QIYOSLAY MI Z
Siz bilan oldingi sinflarda Alisher Navoiy
ruboiylarini o‘qib, tahlil qilgan edik. Ruboiy,
qit’a va fardlar qaysi jihatlari bilan bir-biriga
yaqin va qaysi jihatlari bilan farq qiladi?
Quyida Alisher Navoiyning ruboiy, qit’a va
fardlaridan namunalar berilgan. Ularni
qiyoslab tahlil qiling. Jadvalni daftaringizda
to‘ldiring.](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_13.png)
![J adv alni daft aringizda t o‘ldiring !](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_14.png)
![Alisher Navoiy devoni (she’rlar to‘plami).
XVI asr](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_15.png)
![Tahlil qiling, munozara uy usht iring
1. Takalluf erur tang‘a farsudaliq,
Aning tarkidur jong‘a osudaliq.
t ak alluf – yuzaki, zo‘rma-zo‘raki
farsudaliq – horg‘inlik](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_16.png)
![Tahlil qiling, munozara uy usht iring
2. Kim istasa saltanat, saxodur anga shart,
Har va’daki aylasa, vafodur anga shart.
Kim faqr talab qilsa, fanodur anga shart,
Ollig‘a nekim kelsa, rizodur anga shart.
saxo – saxovat, qo‘li ochiqlik
faqr – kambag‘allik; kamtarlik
rizo – rozilik, ko‘nish](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_17.png)
![Asar janrini aniqlang
Ahli ma’ni guruhida zinhor
Hech or aylama gadolig‘din
Kim, bularg‘a gadolig‘ ortug‘dur,
Ahli suratg‘a podsholig‘din.
ahli ma’ni – olimlar, bilimdonlar
ahli surat – nodon kishilar](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_18.png)
![Asar janrini aniqlang
Xaliq o‘lg‘an saxiydin elga bo‘ldi yakki baxshoyish
Ham ehsonidin oroyish, ham axloqidin osoyish.
xaliq – chiroyli
bax shoy ish – tuhfalar, hadyalar
oroy ish – bezak, pardoz
osoy ish – tinchlik](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_19.png)
![](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_20.png)
![Foy dalangan
adabiy ot
Adabiy ot 7 [Mat n]: 7-sinf
uchun darslik / Z. I .
Mirzay ev a, K. Q. Djalilov. –
Toshk ent : Respub -lik a
t a’lim mark azi, 2022. – 224
b.](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_21.png)
![Ushbu taqdimot slaydi
mahsulotidir.
DIQQAT! Ushbu mahsulotni tijoriy maqsadda ko‘paytirish javobgarlikka sabab bo‘ladi!](/data/documents/97cdc9c0-3be9-4d44-9b46-175f0197f520/page_22.png)
Alisher N av oiy. Qit 'alar v a fardlar
Bu mav zuda biz: – Alisher Nav oiy qit ’alari v a fardlaridagi g‘oy alarni t ahlil qilamiz; – fard v a qit ’a haqidagi t ushunchalarga ega bo‘lamiz; – mumt oz adabiy ot dagi k ichik janrlarni solisht iramiz.
Alisher Navoiy haqida Alisher Navoiy (1441–1501) o‘z davrining iste’dodli shoiri, davlat arbobi, olim, ko‘plab asarlari bilan o‘zbek adabiyoti tarixida o‘chmas iz qoldirgan buyuk mutafakkirdir. U to‘rt yoshidan adabiyotga, she’riyatga va ilm olishga qiziqdi, o‘tkir zehni va tug‘ma qobiliyati bilan zamonasining obro‘li ijodkorlari, san’atkor va olimlari e’tiborini tortdi. O‘n – o‘n ikki yoshlaridan she’rlar yoza boshladi. Tarixchilarning yozishicha, mashhur shoir Lutfiy Alisherning bolalikda yozgan: Orazin yopqoch ko‘zimdin sochilur har lahza yosh, Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz, nihon bo‘lg‘och quyosh... misralari bilan boshlanadigan g‘azalini tinglab, “Agar mumkin bo‘lsa edi, men o‘zimning forsiy va turkiy tillarda aytgan o‘n-o‘n ikki ming she’rimni shu bir g‘azalga almashar edim”, – degan ekan. Navoiy iste’dodi keyinchalik tinimsiz mehnat va izlanishlar bilan uyg‘unlashib, jahon adabiyoti durdonalari darajasidagi buyuk asarlarning dunyoga kelishida muhim omil bo‘lib xizmat qildi.
Moskva shahridagi Alisher Navoiy haykali
Alisher Nav oiy qit ’alarini t ahlil qilamiz Qit ’a (arabcha “bo‘lak, qism, parcha” so‘zidan) mumtoz adabiyotda qo‘llangan janrlardan biri bo‘lib, unda muallifning turli mazmundagi fikr-mulohazalari, qarashlari ifodalanadi. Qit’a ikki bayt (to‘rt qator) va undan ortiq bo‘lishi mumkin. Unda har ikkinchi misra (qator) o‘zaro qofiyalanadi.