logo

Antanta ittifoqining shakllanishi

Загружено в:

23.11.2024

Скачано:

0

Размер:

225.5341796875 KB
ANTANTA ITTIFOQINING SHAKLLANISHI 4 06-guruh 
Hayitov Javohir  
Muhiddinivich Antanta  ittifoqining  yuzaga kelishiga bir necha sabablar bor edi:
1.Fransiyaning Germaniyaga nisbatan antigerman xarakterning shakllanishi edi;
2.Germaniyaning Rossiya imperiyasi bilan munosabatlarning sovuqlashishi
3.Germaniyaning Britaniya mustamlakalariga ko’z tikishi   Fransiya va Rossiya o'rtasidagi munosabatlar XIX asr 
oxiridan boshlab yaqinlashdi. Chor hukumati tanazzulga 
yuz tutgan Usmonli imperiyasi nazorati ostida bo'lgan 
hududlarga ko'proq ta'sir o'tkazishga intilardi. Bu 
muqarrar ravishda uni Germaniya ittifoqchisi bo'lgan 
Avstriya-Vengriya bilan raqobatlashtirdi. Fransiya 
Usmonlilar hududlariga katta sarmoya kiritgan va 
Rossiya mintaqadagi o'z ta'sirini kuchaytirishga harakat 
qilar ekan, fransuz siyosatchilari bu sarmoyalarni 
ta'minlashdan xavotirda edilar. Fransiya Rossiya bilan 
yaqin aloqalardan foydalanib, Yevropada o'zining nisbiy 
mavqeini oshirishga umid qildi   Rossiya va Fransiya o'rtasidagi harbiy hamkorlik-Ikki davlat o‘rtasidagi 
do‘stlik dengiz flotining tashriflari bilan yanada mustahkamlandi.1892-
yilda fransuz floti Kronshtadtga tashrif buyurdi va podshoh tomonidan 
qabul qilindi.Bu ikki davlat o'rtasida "Antanta Kordiale" ga olib keldi va 
ular Yevropa tinchligiga tahdid soladigan kuch bo'lsa, o'zaro 
maslahatlashishga kelishib oldilar. Bu hali harbiy ittifoq emas edi.189- 
yilda rus floti Tulonga javob tashrifini amalga oshirdi. 1893-yil 31- 
dekabrda Fransiya va Rossiya o`rtasida harbiy konventsiya imzolangan. 
U 1894-yil 4-yanvarda ikkalasi tomonidan ratifikatsiya qilingan.   Fransiya-Rossiya ittifoqining natijalari: 
     Yuqorida sanab o'tilgan barcha bandlar mutlaqo sir saqlanishi kerak.Avvaliga 
Rossiya va Germaniya o'rtasidagi munosabatlar, asosan, bir-birini chin dildan 
yoqtiradigan podshoh va imperator o'rtasidagi oilaviy munosabatlar tufayli barqaror 
bo'lib qoldi. Darhaqiqat, 1905-yil iyul oyida ikki davlat rahbarlari o'zaro mudofaa 
bo'yicha yashirin kelishuv bo'lgan Byorko shartnomasini imzoladilar.
       Germaniya Oliy harbiy qo'mondonligi dushmanlar tomonidan o'ralganligini his
qildi. Ikki jabhada urush bo'lishidan qo'rqish kuchaydi. Bunga javoban nemislar
Shlieffen rejasini tuzdilar. Ushbu harbiy reja ikki jabhada jang qilish muammosini 
bartaraf etishi kerak edi.
       Britaniya ittifoqqa xavotir bilan qaradi. U yana katta kelishuvning tashqi 
tomoniga qaradi. Britaniyaliklar kelishuvdan qattiq shubhalanishdi va ular o'zlarining 
"ajoyib izolyatsiyasidan" voz kechishlari yaxshiroq bo'lishi mumkin
degan fikr bor edi. Shunga qaramay, Britaniya Germaniya va Rossiyaga shubha bilan 
qaradi va Fransiya shuning uchun Britaniya kimga murojaat qilishini aniq bilmas edi.   Antanta munosabatlari Fransiya tashqi ishlar vaziri Tefil Delkasning siyosatining 
cho'qqisi bo'ldi.u Fransiya-Britaniya o'zaro hamkorlik Fransiyaga G'arbiy 
Yevropadagi har qanday nemis ittifoq tizimiga qarshi xavfsizlikni ta'minlaydi, deb 
hisoblaydi. Antanta samimiy kelishuvga ko'ra,ikkala davlat ham Fransiyani beixtiyor, 
Buyuk Britaniya esa o'z-o'zidan tortib olgan virtual izolyatsiyani pasaytirdi 1) Misr va Marokashga nisbatan deklaratsiya. Fransiyaning Misrdagi 
Britaniya
harakatlariga to'sqinlik qilmaslik va'dasi evaziga inglizlar Fransiyaga 
Marrokoda tartibni saqlashga va yordam berishga ruxsat berdilar. 
Suvaysh kanali orqali erkin o'tish kafolatlandi, nihoyat Konstantinopol 
konventsiyasi kuchga kirdi va Marokash qirg'oqlari qismlarida 
istehkomlar o'rnatish taqiqlandi. Shartnomada “ikki mamlakatdan 
birining boshqaruvidagi vaziyat o'zgarishi mumkinligi” haqida sir bor 
edi. Yakuniy deklaratsiya Siam, Madagaskar va Yangi Gebrid orollariga (Vanuatu) tegishli edi. 
Siamda inglizlar Menem daryosi havzasining sharqida fransuz ta'sir doirasini tan oldilar. O'z 
navbatida, fransuzlar o'z navbatida Menam havzasining g'arbidagi hududga Britaniya ta'sirini 
tan oldilar. Ikkala tomon ham Siam hududini anneksiya qilish fikridan voz kechishdi. 
Britaniyaliklar fransuzlarning Madagaskarda tarif joriy etishiga qarshi e'tirozlarini qaytarib 
oldilar. Tomonlar Yangi Hebridlarning mahalliy aholisi ustidan yurisdiktsiya yo'qligidan kelib 
chiqadigan qiyinchiliklarga chek qo'yadigan kelishuvga erishishdi. 1907-yildagi Angliya va Rossiya ittifoqi   Erondagi muammo:1905-yilda inqilobiy faoliyat 
butun Tehron bo`ylab tarqalib, Shohni 
konstitutsiyani qabul qilishga, Majlis tuzilishiga 
ruxsat berishga va saylovlar o`tkazishga majbur 
qildi. Inqilobning asosiy arboblari dunyoviy 
maqsadlarga ega bo'lib, keyinchalik monarxiya 
foydasiga ruhoniylarda nizolarni keltirib chiqardi. 
Buyuk Britaniya ham, Rossiya ham yangi 
liberal,beqaror, siyosiy tuzumni ma'qullamadi va 
chet el imtiyozlariga bo'ysunadigan va imperialistik 
maqsadlar bilan yaxshi ishlaydigan barqaror 
qo'g'irchoq hukumatni afzal ko'rdi. Erondagi tizimni 
yengillashtirish uchun Britaniya va Rossiya Eronni 
“uch zonaga bo'lish” masalasini muhokama qilishdi. 
Ular xohlagan kelishuv:Janubi-sharqiy, xususan, 
Kerman, Seiston va Balujistonni 
Britaniyaga;Eronning shimoliy qismlari Rossiya 
nazoratiga va ikki davlat o'rtasidagi qolgan yerlarni 
"neytral hudud" sifatida shoh qo`lida qolgan . 
Eronning bo'linishi mamlakatdagi ushbu tegishli 
hududiy va iqtisodiy manfaatlar ustidan Buyuk 
davlat nazoratini kuchaytirdi, shuningdek, Eronning 
siyosiy tizimiga soxta aralashuvga yo'l qo'ydi.   Angliya va Rossiya o`rtasidagi munosabatlarni 
tartibga solishda qatnashgan shaxslar:
Rus vakillari-1. Rossiyaning Buyuk Britaniyadagi 
elchisi Sergey Dmitrievich Sazonov. 2. Rossiya 
tashqi ishlar vaziri Aleksandr Petrovich Izvolskiy.
Britaniyalik vakillar-1.Sesil Spring-Rays 1906-08 
yillarda Buyuk Britaniyaning Moskvadagi elchisi 
bo‘lgan.2. Artur Nikolson Buyuk Britaniyaning 
Moskvadagi elchisi 1906-yil.3.Ser Edvard Grey 
tashqi ishlar vaziri    1907-yildagi Rus-Ingliz antanta shartnomasi
      1.1901 yilda Rossiya Fors temir yo'llariga sarmoya kiritib, Forsda ikkita konsullik ochdi. Ikki mamlakat ming 
km dan ortiq chegaraga ega edi, Fors Rossiya ishlab chiqarishi uchun muhim eksport bozori edi. Shartnoma 
Forsni uchta hududga ajratdi –Shimolda katta rus zonasi;Hech bir davlat hukmronlik qilmagan shoh 
hududi;Janubdagi Britaniya zonasi.
    2. Afg'oniston ikki davlat o'rtasida tortishuvlarga sabab bo'lgan, Rossiya Afg'onistonni chegaradoshligi sababli 
muhim deb hisoblagan. Britaniya uchun Afg'oniston Hindistonga kirishni anglatardi. Ruslar Britaniyaning 
Hindiston bilan chegaradosh har qanday davlatga nisbatan sezgirligini bilishgan. Afg'oniston bo'yicha kelishuv 
Rossiyaning O`rta Osiyo bilan kifoyalanishiga olib kelgan.
     3.Rossiyaning Tibetdan manfaatdorligi ularning buddist xalqiga diniy masalalarda Dalay Lama bilan 
maslahatlashish imkonini berish edi. Uning ahamiyati boshqa davlatning potentsial manfaatlari edi. Ikkala 
davlat ham Tibet bilan biznesni Xitoy hukumati orqali amalga oshirilishini tasdiqladi.
    1907-yil 31-avgustda Sankt-Peterburgda Buyuk Britaniya va Rossiya o'rtasida
birinchi jahon urushining boshlanishiga asosiy hissa qo'shuvchi omil bo'lgan ittifoq
tizimining yakuniy qismi joriy qilingan shartnoma imzolandi.

ANTANTA ITTIFOQINING SHAKLLANISHI 4 06-guruh Hayitov Javohir Muhiddinivich

Antanta ittifoqining yuzaga kelishiga bir necha sabablar bor edi: 1.Fransiyaning Germaniyaga nisbatan antigerman xarakterning shakllanishi edi; 2.Germaniyaning Rossiya imperiyasi bilan munosabatlarning sovuqlashishi 3.Germaniyaning Britaniya mustamlakalariga ko’z tikishi

Fransiya va Rossiya o'rtasidagi munosabatlar XIX asr oxiridan boshlab yaqinlashdi. Chor hukumati tanazzulga yuz tutgan Usmonli imperiyasi nazorati ostida bo'lgan hududlarga ko'proq ta'sir o'tkazishga intilardi. Bu muqarrar ravishda uni Germaniya ittifoqchisi bo'lgan Avstriya-Vengriya bilan raqobatlashtirdi. Fransiya Usmonlilar hududlariga katta sarmoya kiritgan va Rossiya mintaqadagi o'z ta'sirini kuchaytirishga harakat qilar ekan, fransuz siyosatchilari bu sarmoyalarni ta'minlashdan xavotirda edilar. Fransiya Rossiya bilan yaqin aloqalardan foydalanib, Yevropada o'zining nisbiy mavqeini oshirishga umid qildi

Rossiya va Fransiya o'rtasidagi harbiy hamkorlik-Ikki davlat o‘rtasidagi do‘stlik dengiz flotining tashriflari bilan yanada mustahkamlandi.1892- yilda fransuz floti Kronshtadtga tashrif buyurdi va podshoh tomonidan qabul qilindi.Bu ikki davlat o'rtasida "Antanta Kordiale" ga olib keldi va ular Yevropa tinchligiga tahdid soladigan kuch bo'lsa, o'zaro maslahatlashishga kelishib oldilar. Bu hali harbiy ittifoq emas edi.189- yilda rus floti Tulonga javob tashrifini amalga oshirdi. 1893-yil 31- dekabrda Fransiya va Rossiya o`rtasida harbiy konventsiya imzolangan. U 1894-yil 4-yanvarda ikkalasi tomonidan ratifikatsiya qilingan.

Fransiya-Rossiya ittifoqining natijalari: Yuqorida sanab o'tilgan barcha bandlar mutlaqo sir saqlanishi kerak.Avvaliga Rossiya va Germaniya o'rtasidagi munosabatlar, asosan, bir-birini chin dildan yoqtiradigan podshoh va imperator o'rtasidagi oilaviy munosabatlar tufayli barqaror bo'lib qoldi. Darhaqiqat, 1905-yil iyul oyida ikki davlat rahbarlari o'zaro mudofaa bo'yicha yashirin kelishuv bo'lgan Byorko shartnomasini imzoladilar. Germaniya Oliy harbiy qo'mondonligi dushmanlar tomonidan o'ralganligini his qildi. Ikki jabhada urush bo'lishidan qo'rqish kuchaydi. Bunga javoban nemislar Shlieffen rejasini tuzdilar. Ushbu harbiy reja ikki jabhada jang qilish muammosini bartaraf etishi kerak edi. Britaniya ittifoqqa xavotir bilan qaradi. U yana katta kelishuvning tashqi tomoniga qaradi. Britaniyaliklar kelishuvdan qattiq shubhalanishdi va ular o'zlarining "ajoyib izolyatsiyasidan" voz kechishlari yaxshiroq bo'lishi mumkin degan fikr bor edi. Shunga qaramay, Britaniya Germaniya va Rossiyaga shubha bilan qaradi va Fransiya shuning uchun Britaniya kimga murojaat qilishini aniq bilmas edi.