Areal lingvistika Re ja: 1. Areal lingvisika to‘g‘risida umumiy ma’lumot. 2. Areal lingvistika metodlari. 3. O‘zbekistonda lingvistik geografiyaning rivojlantirilishi.

Areal lingvistika (lingvistik geograflya) tushunchasi va uning mohiyati. Bu terminlarning birinchisi lotincha area — maydon, kenglik, hudud hamda lingvistika - tilshunoslik, ikkinchisi esa lingvistika va geografiya tarkibiy qismlaridan iborat. Areal lingvistika (lingvistik geografiya) sheva xususiyatlarinining turli hududlarda tarqalishini maxsus belgilar va raqamlar vositasida karta(xarita)da, aks ettirish bilan shug‘ullanadigan dialektologiyaning bir bo‘lmidir, boshqacha aytganda, shevalarga yoki qarindosh tillarga xos bo‘lgan xususiyatlarning tarqalish chegaralarini xaritada ifodalashdir.

Lingvistik geografiya shevalarni o‘rganishning bir metodi hamdir. Fanda lingvistik geografiya va dialektologiya munosabatlariga ham e’tibor qaratiladi. Bu ikki hodisaning obyekti bir bo’lsa-da, ularning farqlari ham bor. Dialektologiya shevalarni monografiya, maqola va lug‘atlar yaratish orqali o‘rgansa va xulosalar chiqarsa, lingvistik geografiya ularni tizimga tushirib, kartalashtirish bilan shug‘ullanadi. Shuning uchun ham lingvistik geografiyani dialektologiyaning tadqiqot texnikasi deb ham yuritishadi. Lingvistik geografiyada quyidagi tushunchalarga asoslaniladi:

Izoglossa. Bu so‘z lotincha bo‘lib, izo - teng, glossa - til degan ma’nolarni bildiradi va bir dialekt, lahja doirasidagi yoki bir til, qarindosh tillardagi fonetik, leksik va grammatik xususiyatlar mosligi darajasiga ko‘ra tarqalishini ko‘rsatadigan shartli belgidir. Izoglossalar vazifasini fonemalar, ularning variatsiyalari, morfemalar, ularning variantlari, grammatik shakllar, leksemalar bajarishi mumkin. Shu tufayli uning izofonema, izomorfema, izoleksema tiplari belgilanadi.

Izoglossalar qarindosh yoki qarindosh bo‘lmagan tillarga munosabati jihatidan ikki guruhga ajratiladi: 1 . O‘zaro aloqadagi izoglossalar. Bunday izoglosalar genetik umumiylikka ega bo‘lgan tillarga aloqador bo‘ladi. 2. Konvergent izoglossalar. Bunday izoglossalar turli sistemadagi tillaming uzoq muddatli hududiy aloqalari (kontakti) natijasi samarasi sifatida yuzaga keladi va har ikki til uchun umumiy bo‘ladi. Bunda qarindosh bo‘lmagan tillar o‘z mustaqilligini saqlaydi.