Axloq va uning jamiyat hayotidagi o rniʻ

Asosiy mezoniy tushunchalar – kategoriyalar singari axloqiy tamoyillar ham axloqiy anglash shakllaridan hisoblanadi. Ularda axloqiy talab nisbatan umumiy tarzda ko’zga tashlanadi. Ular jamiyat tomonidan shaxsga qo’yiladigan talab tarzida namoyon bo’lib, insonning axloqiy mohiyatini, uning hayoti mazmunini, odamlar bilan o’zaro aloqalaridagi asosiy jihatlarini belgilab beradi. Natijada tamoyillar, inson xatti-harakat ining umumiy yo’nalishini ko’rsatgan holda, ko’pgina axloqiy me’yorlar uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Axloqiy tamoyillarning eng qadimiy va eng muhimlaridan biri – insonparvarlik. U – insonning yuksak ijtimoiy vazifasini belgilaydigan va barqaror etadigan g’oyalar, qarashlar va e’tiqodlar majmui, shaxs erki, qadr-qimmati, uning baxtli bo’lish huquqini talab etish imkonining mavjudligiga yengilmas ishonch. Insonparvarlik tamoyilini, Ovro’po Uyg’onish mutafaqqirlari dastlab ilgari surganlar, degan fikr mavjud. Aslida, insonparvarlik dastavval Sharqda o’rtaga tashlangan, insoniylik, insonparvarlik degan ma’noni bildiruvchi «namlulu» so’zi bundan 3-4 ming yillar avvalgi qadimgi Somir mix xatlarida uchraydi.

A x lo q j a m iy a t d a u c h t a ta r k ib iy e le m e n tn in g k o m b in a ts iy a s i s if a t id a is h la y d i: a x lo q iy f a o liy a t, a x lo q iy m u n o s a b a t la r V a a x lo q iy o n g .

AXLOQNING INSON HAYATI VA JAMIYATDAGI O‘RNI Shaxs va jamiyatning barcha tomonlarni axloqiy baho berishga qodirligi tufayli jamoat hayoti- iqtisodiy, siyosiy, ma'naviy va boshqalar, shuningdek, iqtisodiy, siyosiy, diniy, ilmiy, estetik va boshqa maqsadlarni axloqiy asoslash uchun axloq jamiyat hayotining barcha sohalariga kiradi. Hayotda insondan jamiyatga xizmat qilishni talab qiladigan xulq-atvor normalari va qoidalari mavjud. Ularning paydo bo'lishi va mavjudligi odamlarning birgalikdagi, jamoaviy hayotining ob'ektiv zarurati bilan bog'liq.

Axloq, birinchi navbatda, jamiyatdagi odamlarning xatti-harakatlarini tartibga solish va shaxsning xatti-harakatlarini o'z-o'zini tartibga solish usuli sifatida ishlaydi. Jamiyat rivojlanib borar ekan, u ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishning boshqa ko'plab usullarini ixtiro qildi: huquqiy, ma'muriy, texnik va boshqalar. Biroq, tartibga solishning axloqiy usuli o'ziga xos bo'lib qolmoqda. Birinchidan, chunki u turli muassasalar, jazo organlari va boshqalar shaklida tashkiliy yordamga muhtoj emas. Ikkinchidan, axloqiy tartibga solish, asosan, jamiyatdagi tegishli me'yor va xulq-atvor tamoyillarini shaxslar tomonidan o'zlashtirilishi orqali amalga oshiriladi.