Bug‘lanish va unga ta’sir etuvchi omillar
![Bug‘lanish va unga ta’sir etuvchi
omillar](/data/documents/859bfa11-d33d-4997-8d6d-f51372d167de/page_1.png)
![Bugʻlanish — moddalarning suyuq yoki
qattiq agregat holatlaridan gaz holatiga
oʻtish jarayoni. Bunda molekula suyuqlik
(yoki qattiq jism)dan tashqariga bugʻlanib
chiqishi uchun sirt chegarasidagi
molekulalarning tortishish kuchini yengishi
kerak. Undan tashqari, modda suyuq (yoki
qattiq) holatdan bugʻ holatga oʻtayotganida
hajmi kattalashadi.](/data/documents/859bfa11-d33d-4997-8d6d-f51372d167de/page_2.png)
![](/data/documents/859bfa11-d33d-4997-8d6d-f51372d167de/page_3.png)
![Bunda tashqi bosim kuchiga qarshi ish
bajariladi. Bu ish suyuqdik (yoki qattiq jism)
molekulalarining ichki energiyasi hisobiga
bajariladi. Shuning uchun bugʻlanish paytida
jism soviydi, qattiq jism suyuqlikka nisbatan
sekin bugʻlanadi. Qattiq jismlarning
suyuqlikka aylanmay buglanishi sublimatsiya
deb ataladi.](/data/documents/859bfa11-d33d-4997-8d6d-f51372d167de/page_4.png)
![Bugʻning kondensatsiyalanishi bugʻlanishga
teskari jarayon. Bugʻ suyuqlik (yoki qattiq
jism) bilan muvozanatda boʻlishi yoki
muvozanatda boʻlmasligi mumkin. Bugʻ va
suyuqlik (yoki qattiq jism) bir-biriga
chegaradosh boʻlganda muvozanatlashgan
kondensatsiyalanish kuzatiladi. Ular
chegaradosh boʻlmagan hollarda esa bugʻ
temperaturasi pasayganda yoki hajmi
kichrayganda kondensatsiyalanish
boshlanadi.](/data/documents/859bfa11-d33d-4997-8d6d-f51372d167de/page_5.png)
![Bugʻlanish issiqligi — muayyan tradagi
suyuqlik massa birligining bugʻlanishi uchun
zarur issiqlik miqdori. Odatda, bu miqdor
solishtirma yashirin bugʻlanish issiqligi deb
yuritiladi. Xalqaro birliklar tizimid" uning
birligi 2LBugʻning kondensatsiyalanish i —
suyuqlik (yoki qattiq jism) molekulalarining
tartibsiz issiklik harakati tufayli bugʻ
holatidan qaytadan suyuqlik (yoki qattiq
jism)ga aylanish jarayoni.](/data/documents/859bfa11-d33d-4997-8d6d-f51372d167de/page_6.png)
![](/data/documents/859bfa11-d33d-4997-8d6d-f51372d167de/page_7.png)
![Bugʻning kondensatsiyalanishi bugʻlanishga
teskari jarayon. Bugʻ suyuqlik (yoki qattiq jism)
bilan muvozanatda boʻlishi yoki muvozanatda
boʻlmasligi mumkin. Bugʻ va suyuqlik (yoki
qattiq jism) bir-biriga chegaradosh boʻlganda
muvozanatlashgan kondensatsiyalanish
kuzatiladi. Ular chegaradosh boʻlmagan
hollarda esa bugʻ temperaturasi pasayganda
yoki hajmi kichrayganda kondensatsiyalanish
boshlanadi.](/data/documents/859bfa11-d33d-4997-8d6d-f51372d167de/page_8.png)
![Bug 'zichligi va yaratilgan proportsional bosim
to'yinganlik qiymatlari hisoblanadi. Ular harorat
bilan o'sadi va boshqa gazlar (havo) bilan aloqasi
yo'q. Ular faqat suv bug'ining bosimiga ta'sir qilishi
mumkin.
Suyuqlikning bug'lanish jarayoni suv aylanishining
muhim qismidir. Quyosh suvning bug'lanishini
rag'batlantiradi yer okeanlari, dengizlar, ko'llar,
tuproq va boshqa manbalar. Gidrologiyada
bug'lanish va transpiratsiya qo'shilib bug'lanishni
hosil qiladi. Sirt zarbadan omon qolganda suv
bug'lanadi va molekulalarning parchalanishiga
imkon beradi va suv bug'ini hosil qiladi.](/data/documents/859bfa11-d33d-4997-8d6d-f51372d167de/page_9.png)
![Suyuqlikning bug'lanishi har qanday haroratda
sodir bo'ladi va qanchalik tez bo'lsa, harorat
shunchalik yuqori bo'ladi. ko'proq
maydon bug'lanadigan suyuqlikning erkin yuzasi va
suyuqlik ustida hosil bo'lgan bug'lar tezroq
chiqariladi.
Muayyan haroratda, suyuqlikning tabiatiga va u
joylashgan bosimga qarab, suyuqlikning butun
massasida bug'lanish boshlanadi. Bu jarayon
qaynatish deb ataladi.
Bu nafaqat erkin sirtdan, balki suyuqlikning asosiy
qismida ham kuchli bug'lanish jarayonidir.](/data/documents/859bfa11-d33d-4997-8d6d-f51372d167de/page_10.png)
![To'yingan bug 'bilan to'ldirilgan pufakchalar hajmda
hosil bo'ladi. Ular suzuvchi kuch ta'sirida yuqoriga
ko'tariladi va sirtda sinadi. Ularning hosil bo'lish
markazlari begona gazlarning eng kichik pufakchalari
yoki turli xil aralashmalarning zarralaridir.
Agar qabariqning o'lchamlari bir necha millimetr
yoki undan ko'p bo'lsa, ikkinchi muddatni e'tiborsiz
qoldirish mumkin va shuning uchun doimiy tashqi
bosimdagi katta pufakchalar uchun suyuqlik
pufakchalardagi to'yingan bug 'bosimi tashqi
bosimga teng bo'lganda qaynatiladi. bosim.](/data/documents/859bfa11-d33d-4997-8d6d-f51372d167de/page_11.png)
Bug‘lanish va unga ta’sir etuvchi omillar
Bugʻlanish — moddalarning suyuq yoki qattiq agregat holatlaridan gaz holatiga oʻtish jarayoni. Bunda molekula suyuqlik (yoki qattiq jism)dan tashqariga bugʻlanib chiqishi uchun sirt chegarasidagi molekulalarning tortishish kuchini yengishi kerak. Undan tashqari, modda suyuq (yoki qattiq) holatdan bugʻ holatga oʻtayotganida hajmi kattalashadi.
Bunda tashqi bosim kuchiga qarshi ish bajariladi. Bu ish suyuqdik (yoki qattiq jism) molekulalarining ichki energiyasi hisobiga bajariladi. Shuning uchun bugʻlanish paytida jism soviydi, qattiq jism suyuqlikka nisbatan sekin bugʻlanadi. Qattiq jismlarning suyuqlikka aylanmay buglanishi sublimatsiya deb ataladi.
Bugʻning kondensatsiyalanishi bugʻlanishga teskari jarayon. Bugʻ suyuqlik (yoki qattiq jism) bilan muvozanatda boʻlishi yoki muvozanatda boʻlmasligi mumkin. Bugʻ va suyuqlik (yoki qattiq jism) bir-biriga chegaradosh boʻlganda muvozanatlashgan kondensatsiyalanish kuzatiladi. Ular chegaradosh boʻlmagan hollarda esa bugʻ temperaturasi pasayganda yoki hajmi kichrayganda kondensatsiyalanish boshlanadi.