logo

Demokratik jamiyatda o`qituvchilik kasbi va unga qo`yiladigan talablar

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

69.919921875 KB
M Mav uzu :  Demok rat ik  jamiy at da o` qit uv chilik  
k asbi v a unga qo` y iladigan t alablar.                                   Reja:
1.O’zbe k ist on Re spublik asining Prezide nt i I .A .K arimov 
o’qit uvchining ijt imoiy  jamiy at dagi o’rni haqida.
 2. Must aqil O’zbe k ist on Re spublik asida t a’lim 
muassasalari xodimlarining ijt imoiy  himoy alanishi.
 3.O’qit uvchilik  k asbining t arixiy  t araqqiy ot i va uning 
jamiy at da t ut gan o’rni. Pedagog  
•
Pedagogik a  (gr.  ' π αῖ ς',  pa і da —  bola,  gr.  ' ἄγω ',  gogos —  y et ak lov chi)  at amasi 
qadimiy   bo‘lib,  „ bola  y et ak lov chi“   degan  maʼnoni  bildiruv chi  grek cha 
„ pay dogogos“  so‘zidan k elib chiqqan.
•
Tarix iy   manbalarning  k o‘rsat ishicha,  qadimgi Yunonist onda o‘z  xo‘jay inining 
bolalarini  say r  qildirgan,  eht iy ot   qilgan,  harbiy   mahorat ni  oʻrgat gan 
t arbiy achini,  y aʼni  qullarni  „ pedagog“   (bola  y et ak lov chi)  deb  at ashgan. 
Key inchalik   esa,  max sus  o‘qit ilgan  v a  pedagoglik ni  o‘ziga  k asb  qilib  olgan 
k ishilarni pedagog deb at ay  boshlashgan. O` qit uv chi.
Oʻqituvchi, muallim — turli yoʻnalishdagi oʻrta umumiy taʼlim maktablari, 
akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida oʻquvchilar bilan taʼlimtarbiya 
ishlarini amalga oshiradigan mutaxassis.
Oʻqituvchi pedagog, oʻrta va oliy ta`lim tizimi xodimi 
boʻlib, o`quvchi va talabalarni oʻqitish bilan shugʻullanadi. “ Dunyo imoratlari ichida eng ulug`i 
maktab bo`lsa, kasblarning ichida 
eng sharaflisi o`qituvchilik va 
murabbiylikdir”.
I.A.Karimov O`zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimov tomonidan 1996-yil 9-
sentabrda qabul qilingan “Ma`naviyat va ma`rifat” jamoatchilik markazi faoliyatini 
yanada takomillashtirish va samaradorligini oshirish to`grisidagi 1559-Farmoni asosida 
“O`qituvchi va murabbiylar kuni” umummilliy bayram sifatida rasman nishonlanib 
kelmoqda. Ushbu farmon orqali Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov ustoz va 
murabbiylarimizga bo`lgan samimiy munosabati va hurmatini ko`rsatib berdi. 
Shuningdek, Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan ustozlarga berilgan ushbu 
ta`rif ham bugungi kunga qadar o`z ahamiyatini yo`qotmagan. Bu bay ram avvalo o`zining bilim va 
t ajribasi, ist e `dod va mahorat i, insoniy  
f azilat larini, k o`z nuri va qalb qo`ri, but un 
borlig`ini ay amasdan, ma`rif at  y o`lida 
be t inim xizmat  qiladigan ust oz va 
murabbiy larimizga nisbat an xalqimizning 
azaliy  hurmat -e ht iromining y aqqol 
na`munasidir ”
I.A.Karimov
 “ Yuksak ma`naviyat yengilmas kuch” asaridan O‘qit uv chi pedagogik  faoliy at ining 
asosiy  prinsiplari quy idagilardir :
● o‘quv  v a t a'limning insonparv arlik  x arak t er k asb et ganligi, t a'lim oluv chining huquq v a erk inlik lariga, milliy  madaniy  
an'analarga hurmat  bilan qarash;
 ● qonun t alablarining ust uv orligi;
 
● o‘quv chilarni t ay y orlash, o‘qit ish, t arbiy alashga shax san y o‘nalt irilgan y ondashuv ;
 
● umuminsoniy  v a ax loqiy  qadriy at larga rioy a qilish;
v at anga muhabbat , y uqori fuqarolik  pozit siy asi, x alqlar o‘rt asidagi do‘st ona munosabat lar ruhida o‘quv chilarni 
t arbiy alash;
 
● t a'limning uzluk sizligi;
 
● pedagogik  faoliy at  usullari v a shak llarini t anlash erk inligi;
 
● t a'lim prinsiplarining y agonaligi;
 
● ilm-fan, t ex nik a v a madaniy at ning eng so‘nggi y ut uqlari asosida o‘z bilimlarini t ak omillasht irib borish; Xalq ta'limi vazirligi "O‘qituvchi maqomi to‘g'risida"gi qonun loyihasini 
qo‘llab-quvvatlash uchun ijtimoiy aksiyani tashkillashtirdi. Jumladan, 
poytaxtimiz ko‘chalarida harakatlanayotgan jamoat transportlarida 
o‘qituvchi kasbini ulug‘lovchi ijtimoiy reklamalar paydo bo‘ldi.
Ta’kidlash joizki, har bir inson hayotida "o‘qituvchi" degan so‘z muhim 
ahamiyat kasb etadi. Boisi, muallim yosh avlodni tarbiyalaydigan va 
kelajakda yurt farovonligi uchun katta hissa qo`shuvchi shaxsdir. Shu bois 
o‘qituvchining mamlakat va jamiyatda tutgan o`rni ham beqiyos hisoblanadi.
Xalq ta'limi vazirligiga jamiyatda o‘qituvchi o‘rni va maqomini oshirish 
bo‘yicha aniq chora-tadbirlarni amalga oshirish topshirilgan. Ulardan biri 
“O‘qituvchi maqomi to‘g'risida”gi qonun loyihasining ishlab chiqilishidir. O‘zbek ist on Respublik asi normat iv -huquqiy  hujjat lar loy ihalari 
muhok amasi port aliga 2019-y ilning 11-y anv arida 
joy lasht irilgan “ O‘qit uv chi maqomi t o‘g‘risida” gi qonun loy ihasi 
k eng jamoat chilik  t omonidan k eng muhok ama qilinmoqda.
Qonun loyihasining 2-moddasida mazkur qonunning qo‘llanilish sohalari sanab o‘tilgan. Ta’lim 
sohasidagi davlat boshqaruvi organlari va ularning hududiy bo‘linmalarini ham ana shulardan biri 
sifatida kiritish maqsadga muvofiqdir.
Loyihaning 3-moddasida o‘qituvchining kasbiy faoliyatidagi huquqlari xususida so‘z boradi. 
O‘qituvchining huquqlari qatoriga quyidagi jumlalar orqali “o‘zi yaratgan o‘quv qo‘llanma, 
monografiya va shu turdagi ilmiy yangiliklarni qonunchilikda belgilangan tartibda tijoratlashtirish 
va undan tushadigan mablag‘ni ixtiyoriy ravishda tasarruf etish”ni ham qo‘shish joizdir. O` qit uv chilar haqida t a` rifl ar .
Y.A.Komenskiy o’qituvchi obrazini tasvirlar ekan, uning shaxsida 
quyidagi fazilatlar namoyon bo’lishi maqsadga muvofiqpigini 
ta’kidlaydi: vijdonli, ishchan, sabotli, axloqli, o’z ishini sevuvchi, 
o’quvchilarga mexr bilan muomala qiluvchi, ularda bilimga havas 
uyg’otuvchi, o’quvchilarni o’z ortidan ergashtiruvchi va diniy e’tiqodni 
shakllantiruvchi.
I.G.Pestalossi o’qituvchining kasbiy sifatlariga ba\o berish bilan birga, 
asosan, uning xalq ta’limi tarmog’ini takomillashtirishdagi roli hamda 
fan asoslarini egallashdagi ahamiyati va vazifapariga to’xtalib o’tadi. O'qituvchi   .........  ular  o'qitadigan  tarkib  haqida  keng  qamrovli  tushunchalarga  ega  bo'lishlari  kerak. 
Ular  o'zlarining tarkibidagi  yangi tadqiqotlarni doimiy ravishda o'rganishlari va ko'rib  chiqishlari kerak. 
Ular yangi ma'lumot poydevorini ajrata olishi va o'z o'quvchilarini tushunishlari mumkin.
O'qituvchi  .........  o'z  maqsadlarini  davlat  standartlari  bilan  bog'laydigan  haftalik   dars   rejalarini  ishlab 
chiqish.  Ushbu  rejalar  qiziqarli,  dinamik  va  interfaol  bo'lishi  kerak.  Ushbu  haftalik  rejalar  yil 
davomidagi dars rejalari bilan strategik jihatdan bir-biriga mos kelishlari kerak.
O'qituvchi  .........  har  doim  zaxira  rejasini  tayyorlang.  Hatto  eng  yaxshi  o'ylangan  rejalar  ham  tushib 
ketishi mumkin. O'qituvchining o'quvchilar talablariga muvofiq moslashishi va o'zgarishi kerak.
O'qituvchi  .........  talabalar  uchun  do'stona  va  o'quv  imkoniyatlarini  maksimal  darajada  kengaytirishga 
yordam beradigan sinflarni tashkil qiladi.
O'qituvchi  .........  yashash  uchun  jadval  to'g'ri  yoki  yo'qligini  hal  qilish.  Ular,  shuningdek,  yashash 
joyidagi jadvalga o'zgartirish kiritish kerakligini ham belgilashlari kerak “ O'qit uv chi munt azam rav ishda fan bilan 
shug'ullanmog'i lozim. A k s holda  и  
qurigan daraxt  v a t oshga o'xshab qoladi. 
Qurigan daraxt  v a t osh mev a bera 
olmaganidek , k elajak da bunday   о 
' qit uv chidan hech qanday  nat ija k ut ib bo 
‘I may di ”
Adolf Disterverg O'qituvchi kasbining xususiyatlaridan biri uning jamiyatda o'rgatuvchi, ustoz deb belgilanishidir. 
O'qituvchi jamiyat o'sib kelayotgan shaxs o'rtasidagi vositachisidir. Shuning uchun ham o'qituvchi 
jamiyatda eng qiyin jarayonni boshqaradi-bu shaxsni shaqllanishi jarayonidir. Bu jarayonni qiyinligi 
tarbiyalanuvchi shaxsning o'zgaruvchanligidadir.
Mustaqillikka erishilgan kundan boshlab, maktablarga o'qituvchi murabbiylarga ularni moddiy ma'naviy 
rag'batlantirish, yordam berish masalalariga e'tibor kuchaytirildi. Chunki o'qituvchi mehnatini hech 
narsaga tenglashtirib bo'lmaydi. Har kim ham bu kasbning egasi bo'la olmaydi, o'qituvchi bo'lib faqat shu 
kasbning fidoyisi bo'lganlargagina ishlay olishi mumkin va shundaylarni hamma e'zozlab xurmat bilan 
boshiga ko'tarishi mumkin. Har  qanday  mamlakatning  kuchi  uning  fuqarolarining  ma`naviy  yetukligi,  inteliaktual  salohiyatga 
egaligi  bilan  belgilanadi.  Fuqarolarning  ma`naviy  yetukligi,  inteliaktual  salohiyati  esa  ta`lim 
tizimining  mazmuni  shaxsning  har  tomonlama  shakllanishi  uchun  xizmat  qiluvchi  moddiy  va 
ma`naviy  shart-sharoitlarning  mavjudligi  jamiyatda  qaror  topgan  ijtimoiy  munosabatlar  mazmuni 
shuningdek  aholinng  etnopsixologik,  xususiyatlari,  axloqiy  qarashlari  hayotiy  e`tiqodlari  asosida 
shakllanadi.
Kadlar  tayyorlash  milliy  dasturi  O`zbekiston  Respublikasining  “Ta`lim  to`g`risi”dagi  qonuning 
qoidalariga  muofiq  milliy  tajribaning  tahlili  va  ta`lim  tizimidagi  jahon  miqyosidagi  yutuqlar  asosida 
tayyorlangan hamda umumiy va kasb hunar manaviyatiga ijodiy va ijtimoiy faollikka ijtimoiy siyosiy 
hayotda  mustaqil  ravishda  mo`ljalni  to`g`ri  topa  olish  qobiliyatiga  ega  bo`lgan  kadrlarni 
tayyorlashga mo`ljallangan .  Foy dalanilgan adabiy ot lar.
Adabiyotlar:
1.Podlasiy I.P. Pedagogika Kniga 1. — M.: Vlados, 2003.
2.Ro’zieva D., Usmonboeva M., Holiqova Z. Interfaol metodlar: mohiyati 
va qo’llanilishi  

M Mav uzu : Demok rat ik jamiy at da o` qit uv chilik k asbi v a unga qo` y iladigan t alablar.

Reja: 1.O’zbe k ist on Re spublik asining Prezide nt i I .A .K arimov o’qit uvchining ijt imoiy jamiy at dagi o’rni haqida. 2. Must aqil O’zbe k ist on Re spublik asida t a’lim muassasalari xodimlarining ijt imoiy himoy alanishi. 3.O’qit uvchilik k asbining t arixiy t araqqiy ot i va uning jamiy at da t ut gan o’rni.

Pedagog • Pedagogik a (gr. ' π αῖ ς', pa і da — bola, gr. ' ἄγω ', gogos — y et ak lov chi) at amasi qadimiy bo‘lib, „ bola y et ak lov chi“ degan maʼnoni bildiruv chi grek cha „ pay dogogos“ so‘zidan k elib chiqqan. • Tarix iy manbalarning k o‘rsat ishicha, qadimgi Yunonist onda o‘z xo‘jay inining bolalarini say r qildirgan, eht iy ot qilgan, harbiy mahorat ni oʻrgat gan t arbiy achini, y aʼni qullarni „ pedagog“ (bola y et ak lov chi) deb at ashgan. Key inchalik esa, max sus o‘qit ilgan v a pedagoglik ni o‘ziga k asb qilib olgan k ishilarni pedagog deb at ay boshlashgan.

O` qit uv chi. Oʻqituvchi, muallim — turli yoʻnalishdagi oʻrta umumiy taʼlim maktablari, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida oʻquvchilar bilan taʼlimtarbiya ishlarini amalga oshiradigan mutaxassis. Oʻqituvchi pedagog, oʻrta va oliy ta`lim tizimi xodimi boʻlib, o`quvchi va talabalarni oʻqitish bilan shugʻullanadi.

“ Dunyo imoratlari ichida eng ulug`i maktab bo`lsa, kasblarning ichida eng sharaflisi o`qituvchilik va murabbiylikdir”. I.A.Karimov