logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. Tadiqotchi faoliyati va unga qo‘yiladigan talablar

Tadiqotchi faoliyati va unga qo‘yiladigan talablar

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

3423.5107421875 KB
Скачать
Mav zu: Tadiqot chi faoliy at i v a unga qo‘y iladigan t alablar Reja: 2 1. Tadqiqotchi faoliyati uchun zarur bo‘lgan talablar. 2. Tadqiqot samaradorligini ta’minlovchi vositalar. 3. Tadqiqotchining ishini yengillashtiruvchi metodlar Har bir ishni, shu jumladan, ilmiy ishni sifatli bajarish uchun tadqiqotchi kasbiy malakaga ega bo‘lishi lozim. Sifatli ish – bu ilmiy muammoni yangicha yondashuv asosida xal qilish, yangi xulosaga kelish, ma’lumotlarni yangi xossa yoki qonuniyatni ochish imkoniyatini beradigan darajada tasniflash, umumlashtirish va tushuntirish, o‘zida yangi natijalarni aks ettirgan maqola, risola yoki dissertatsiya yozishdir.Kasbiy malakasi o‘zi nima? Kasbiy malaka ma’lum faoliyatni ijro etish uchun zarur bo‘lgan fazilatlarga (o‘quv, zehn, mahorat va boshqalarga), nazariy va tajribaviy amallarni bajarish usullaridan foydalana bilish hislatiga ega bo‘lishdir. Kasbiy malakaga ega bo‘lishni asosida qobiliyat, ya’ni, u yoki bu ishni bajarishga yaraydigan layoqat, moyillik yotadi. Ishga bo‘lgan qobiliyatni psixologik, intellektual, pedagogik jihatlari (sifatlari) mavjud. 3 Faylasuflar va psixologlarni ng aytishlaricha, ilmiy faoliyatni ng unumdor bo‘lishida tadqiqotchidagi qiziqish va hayratda qolish qobiliyati yetakchi rol o‘ynaydi. Qiziqish shunday nuqtaga qaratiladiki, u qiziquvchanlikka, qiziqish tug‘dirgan predmetga berilib ketishiga aylanadi. Bunday holatga tushgan inson qiziqish uyg‘otgan masala bilan shug‘ullanmasdan yura olmaydi, muammo va uni hal qilish ishtiyoqi butun vujudini qamrab oladi . “ ○ Qiziqishdan tashqari yana o‘quv, tir ishqoqlik, mahorat, faollik kabi hislatlar darkor. ○ Tadqiqotning samarali bo‘lishini muhim sharti ishga berilib ketish, ishni muntazam amalga oshishi. Muttasil izlanish jarayonida ilhom nogahon yorishish, ijodiy tush ko‘rish shaklida namoyon bo‘ladigan ruhiy holatlar sodir bo‘ladi. 5 Tadqiqotchid an talab etiladigan talablar ○ Kasbiy malakani takomillashtirishni muhim pedagogik yo‘li tadqiqotchida qayd etilgan sifatlarni shakllantirish va tarbiyalashdan iboratdir. ○ Avvalambor, kasbiy yo‘nalishni tanlash paytida strategik maqsadni aniqlab olish lozim. Kim bo‘lmoqchisiz: muhandismi, texnologmi, nazariyotchimi? Tanlangan kasbiy yo‘nalishni qaysi sohasi: fundamental nazariy izlanishmi yoki konstruktiv qurilmalarni yasash,kashfiyotmi yoki  ixtiro qilish sizni ko‘proq qiziqtiradi? Har sohada izlanish olib borish va ijod qilishni o‘ziga xos xususiyatlari mavjud. 6 Tabiat an berilgan qobili y at ni qo‘y ilgan maqsadni amalga oshi rishga qarat ish k erak . Maqsadni ro‘y obga chiqaradigan ma’nav i y k uch mot iv (bois)dir. Mot iv y ok i bilish mot iv at siy asi inson faoliy at i ni ob’ek t ga y o‘nalt iradi, ist ak , may lni harak at gak elt irish orqali t adqiqot chiga i zlanish energiy asini beradi 7 Faoliyat yo‘nalishi va barqarorligini ta’minlaydigan hislat ruhiy ko‘rsatmadir. Bu hislat tadqiqotchi faoliyatini tartibga soladi, boshqaradi. Ruhiy ko‘rsatma orqali tadqiqotchida faoliyat maqsadi va motivatsiyasi birlashadi, o‘zgarayotgan vaziyatda ham izlanish energiyasi kamaymaydi. ○ Shunday qilib , motivatsiya, maqsad, ruhaiy ko’rsatma birlashadi, kasbiy malakani shakllanishida ma’naviy asos bo‘lib xizmat qiladi. ○ Motivatsiyasi shakllangan izlanuvchi yetarli sharoit bo‘lmaganda ham, hech narsani bahona qilmasdan tadqiqotni amalga oshirib boraveradi.Fan tarixida motivatsiya kuchini ko‘rsatadigan misollar ko‘p. VIII asr boshida ummaviya xaliflaridan Hamid bin Muoviya «falsafa toshi» muammosi bilan shunday qiziqib ketadiki, hatto xalifalikdan voz kechadi va qolgan umrini fanlarni, xususan, kimyoni o‘rganishga bag‘ishlaydi. 8 Yellow Is the color of gold, butter and ripe lemons. In the spectrum of visible light, yellow is found between green and orange. 9 Tadqiqotchi uchun zarur bo‘lgan hislatlardan biri tirishqoqlikdir. Bu hislat tadqiqot yo‘lida uchrab turadigan qiyinchiliklarni sabr- toqat bilan bilan yengib o‘tish imkoniyatini beradi. «Tirishqoqlik – deydi ingliz yozuvchisi Bernard Shou – ilm sari yagona yo‘ldir» Yana bir muhim talab (tavsiya) ustoz, u yaratgan ilmiy maktab an’analarini davom ettirish, shakllangan tadqiqot an’analarini yangi mazmun bilan boyitishdir . 10Ilmiy maktab o‘ziga xos betakror jamoadir. U har qanday yangilikka nisbatan ochiq va bir butun tizimdir. Bunday tizim (maktab) alohida tadqiqotchida bo‘lmagan sifat va imkoniyatlarga ega bo‘ladi. Ilmiy maktab dargohiga kirgan magistrant tez orada eng yangi yutuqlar bilan oziqlanib  turgan fanning «qaynab turgan qozonida» faoliyat ko‘rsata boshlaydi. Ustozga bo‘lgan iltifot va e’tiqod Sharqda hamisha e’zozlanib kelingan. XXI asr fanida ham ilmiy  an’ana ahamiyati saqlangan. Haqiqatan ham har tomonlama murakkablashib  ketayotgan bilimlar , tasavvurlar va nazariyalar okeanida ustozning yo‘l ko‘rsatuvchi g‘oyalari va o‘gitlari bamisoli kompasdek zarur. Izlanish boshlandimi, tadqiqotchi sobitqadamlik bilan ishni olib borishi kerak. Ishni boshida qiyinchilik yoki muvaffaqiyatsizlik sodir bo‘lishi mumkin. Hatto uchayotgan raketaning kursdan og‘ish hodisasi bo‘lib turadi. Lekin, maqsad, umumiy izlanish yo‘nalishi to‘g‘ri belgilangan bo‘lsa, unda salbiy natija aks aloqa mexanizmi orqali qayd qilinadi, qayerda xatolikka yo‘l qo‘yilgani aniqlanadi, ish oxirigacha yetkaziladi. 11 I sh jarayonida muammoni mazmuni bo‘yichami, faktlar xususidami, qanday bo‘lmasin, sodir bo‘layotgan o‘zgarishlarga e’tibor berish kerak. Shu o‘rinda G.Alder ishlab chiqqan va Sinab ko‘r, Ishla, Natijaga erishgin deb nomlangan SIN modelidan foydalanish mumkin Intellektual qobiliyat tafakkur faoliyatida namoyon bo‘lib, bu sohada ham bir qator qoida va talablar borki, ularni bajarish izlanuvchiga kutilgan ijobiy natijalarni beradi.  Sinab ko‘rishda, bitta qadam natija bermasa, boshqa qadam qo‘yiladi, ya’ni boshqa chora imkoniyatlar ishga solindi. Shu jarayonda tadqiqotchilik kasbi, uquv va izlanish faoliyati takomillashib boradi. 12 Qobilyatni o‘stirishning intellektual vosita va mexanizmlari ○   - diqqatni asosiy muammo nuqtasiga yig‘ish; ○ - muammo bo‘yicha o‘zimizga savol berib turish; ○ - alohida obrazlardan bir-butun model – tuzilmani ishlab chiqishga o‘tish; ○ - o‘xshashliklarni (analogiyalarni) izlash, ulardan foydalanish; ○ - obrazlar bilan fikrlash, modellar bilan ishlash; ○ - xotira faolligini o‘stirish; ○ - ob’ektga har tomonlama yondashuv (intellektual uddaburonlik)  qobiliyatini tarbiyalash ; ○ - muammo yechimi bo‘yicha alternativ yo‘llarni izlash qobiliyatini shakllantirish; ○ - ilmiy bashorat qilish qobiliyatini o‘stirish; ○ - fikrni mantiqan to‘g‘ri ifodalash, mulohazalarni qog‘ozga aniq bayon qilish. ○ Qayd etilgan hislatlarni tadqiqotchida shakllantirish izlanish samaradorligini ta’minlaydigan muhim shartdir. ○ Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, tadqiqot-to‘xtovsiz amalga oshadigan intellektual mehnat, yangilikni kashf etish, ixtiro qilish faoliyatidir. Bunday faoliyat darajasiga yetishish uchun yosh tadqiqotchi o‘zida bir qator (yuqorida qayd etilgan) psixologik, pedagogik va intellektual ko‘nikmalarni, malakaviy o‘quv va kasbiy mahoratni shakllantirish lozim. ○   13 Maps Tadqiqotchining asosiy intellektual quroli-zehndir. «Zehn» arabcha so‘zdan olingan bo‘lib, tushunish qobiliyati, fahm, uquv kabi ma’nolarni anglatadi. Yana bir ibora: zehn solmoq diqqat bilan kuzatmoqni bildiradi. Zehnning bir qator turlari mavjud: amaliy zehn, hissiy-obrazli zehn, verbal (og‘zaki so‘zlarga nisbatan) zehn, mavhumlashgan zehn, operator zehni va boshqalar. 14 Mav humlashgan zehn t afak k urni o‘t k i rligi v a qobil iy at ida nam oy on bo‘l adi. Bunday zehn fundament al m uammolar bilan shug‘ullanadi gan nazariy ot chi larda ri v ojl angan bo‘ladi. Yosh t adqiqot chi o‘z zehnini munt azam mashq qil ish, v azifal arni bajarish v a o‘z-o‘zini nazorat qilish y o‘l i bilan t ak omi llasht iradi. Zehn k uchini o‘st iradigan ruhiy -emot sional omi llar ham mav j ud. Bular:   mot iv at siy a , isht iy oq, k ay fi y at , o‘z i shidan qoni qi sh y ok i qoniqmasl ik , ilmi y muam moga berilib k et ish, ishlash qobi liy at i, hamk asbdoshl arning ishlari ni t anqidiy t ahlil qi lish v a boshqalar. Izlanish samaradorligini oshiradi gan muhim ruhiy - energet ik zax ira ishchanlik di r. Bu ishga beri lib k et ish hol at i ni munt azam jaray onga ay lani shi da namoy on bo‘ladi. 15 I shcha nlik ishlash qobi liy at i k oeffi t siy ent i bo‘li b, mehnat k unida t urlicha qiy ma t ga ega bo‘ladi. Psixologik t adqiqot l arda ishchanlik k oeffi t siy ent i qiy mat ini ng o‘rt a cha raqamla ri quy idagicha bel gi langan: birinchi bosqich-mehnat ga k irishish (1-1,5 soat ). Organizm uy qu y ok i orom hola t idan chiqadi. I k k inchi bosqich-barqaror, unuml i ish v aqt i (3-4 soa t ). Uchinchi bosqichda t oliqish pay do bo‘ladi, ishla sh qobi liy a t ini dinami k asi susay adi . Mehnat k unida bu bosqichlar almasha di-t ushlik k a cha, t ushdan k ey in sut k a da v om ida ishcha nlik k oeffi t siy ent i t o‘l qinsimon o‘zga rib, mak simumlari 9-13 v a 16-20 soat la rga t o‘g‘ri k ela di. A y rim t a dqiqot chila r k echala ri unumdor ishlay di lar. A y t ish k erak k i , k elt irilgan raqamla r o‘rt acha st a t ist ik k o‘rsat k ichdir. Tadqiqot chining indiv idual hislat la riga k o‘ra raqamlar u y ok i bu t omonga og‘ishi mumk in. Bu k o‘rsat k ichlarni mehnat v a da m olish rejimini t ashk il qilishda hisobga ol ish k erak . Haft a dav omida ham ish qobili y at i o‘zini darajala riga ega : Dushanba – ishga k irishish k uni, sesha nba, chorshanba, pay shanba – barqaror, unumdor mehnat qili sh k unlari, juma v a shanba – faoliy at energiy asi ast a-sek in pa say adigan k unlar. 16 17 Tadqiqot olib borish tafakkur organi bo‘lgan miyaning holati va faollik ritmlariga bog‘liq. O‘z navbatida miyaning faollik darajasi bir qator omillar bilan belgilanadi. Bunda uyqu va o‘yg‘oqlik ritmlari yetakchi rol o‘ynaydi. Mehnat, ovqatlanish, jismoniy tarbiy, sog‘lom uyqu va dam olishlarni oqilona tashkil qilish miyaga, shu jumladan, organizmga to‘la qonli energetik imkoniyat, kuch-quvvat beradi. Let’s review some concepts 18○ Tadqiqotchining asosiy intellektual quroli-zehndir. «Zehn» arabcha so‘zdan olingan bo‘lib, tushunish qobiliyati, fahm, uquv kabi ma’nolarni anglatadi. Yana bir ibora: zehn solmoq diqqat bilan kuzatmoqni bildiradi. ○ Zehnning bir qator turlari mavjud: amaliy zehn, hissiy-obrazli zehn, verbal (og‘zaki so‘zlarga nisbatan) zehn, mavhumlashgan zehn, operator zehni va boshqalar. ○ Mavhumlashgan zehn tafakkurni o‘tkirligi va qobiliyatida namoyon bo‘ladi. Bunday zehn fundamental muammolar bilan shug‘ullanadigan nazariyotchilarda rivojlangan bo‘ladi. 19 Zehn kuchini o‘stiradigan ruhiy-emotsional omillar ham mavjud. Bular: motivatsiya , ishtiyoq, kayfiyat, o‘z ishidan qoniqish yoki qoniqmaslik, ilmiy muammoga berilib ketish, ishlash qobiliyati, hamkasbdoshlarning ishlarini tanqidiy tahlil qilish va boshqalar. Tablet project Show and explain your web, app or software projects using these gadget templates. 20 Izlanish samaradorligini oshiradigan muhim ruhiy-energetik zaxira ishchanlikdir. Bu ishga berilib ketish holatini muntazam jarayonga aylanishida namoyon bo‘ladi. Ishchanlik ishlash qobiliyati koeffitsiyenti bo‘lib, mehnat kunida turlicha qiymatga ega bo‘ladi. Psixologik tadqiqotlarda ishchanlik koeffitsiyenti qiymatining o‘rtacha raqamlari quyidagicha belgilangan: birinchi bosqich-mehnatga kirishish (1-1,5 soat). Organizm uyqu yoki orom holatidan chiqadi. Ikkinchi bosqich-barqaror, unumli ish vaqti (3-4 soat). Uchinchi bosqichda toliqish paydo bo‘ladi, ishlash qobiliyatini dinamikasi susayadi. Mehnat kunida bu bosqichlar almashadi-tushlikkacha, tushdan keyin sutka davomida ishchanlik koeffitsiyenti to‘lqinsimon o‘zgarib, maksimumlari 9-13 va 16-20 soatlarga to‘g‘ri keladi . 21 Tadqiqotni amalga oshirishda izlanish faoliyati ketma-ketligi va izchilligiga alohida e’tibor berish kerak. Tadqiqotchi kasbi ommaviy kasblardan biriga aylangandagan keyin izlanish olib borishni oqilona modellariga, ya’ni ilmiylik standartini ta’minlaydigan talab- tavsiyalarga bo‘lgan ehtiyoj kuchayadi. Tadqiqot texnologiyasi mana shu ehtiyojni qondiradi. Tadqiqot texnologiyasi – bu ilmiy mahnatni tashkil qilishga oid qoidalar, tavsiyalar va talablar majmuasidir. Eng muhim qoida va talablar quyidagilardan iborat. ○ Tadqiqot aqliy mehnatning ixtisoslashgan bir turidir. Bu sohada mehnat samaradorligiga erishish bir qator ob’ektiv va sub’ektiv omillarga bog‘liq. ○ Birinchisiga jamiyatni fanga munosabati, davlat siyosati, tadqiqot olib borish uchun yaratilgan sharoit, moliyaviy, texnik va axborotli ta’minot kiradi. ○ bo‘lishi, aytish mumkinki, hal qiluvchi rol o‘ynaydi. ○ TadqiqFanning hozirgi taraqqiyot bosqichida tadqiqot olib borish uchun qayd etilgan sharoit va ta’minotni mavjud ot samaradorligining sub’ektiv shart-sharoitlari ayrim ma’naviy omillardan iborat. Bu tadqiqotchi, ilmiy rahbar, jamoa va an’anaga bog‘liq tomonlar bo‘lib, xususan: ○ - tadqiqotchining zehni, intellekt koeffitsiyenti (ijodiy test bilan aniqlanadi); ○ - tadqiqotchining bilimi va tajribasi; ○ - jamoada ilmiy rahbarlik tarzi, rahbarning ijodiy potensiali; ○ - ilmiy vorislik; ○ - ilmiy an’ana; ○ - jamoadagi ruhiy-ma’naviy muhitni tashkl qiladi. ○ Tadqiqot individual va jamoaviy ilmiy mehnat birligidir. Bu birlikda yetakchi o‘rinni ilmiy rahbar egallaydi. 22 23 ○ Fanda ilmiy maktabni mavjud bo‘lishi, ijodiy izlanish muhitini shakllanishi, ilmiy vorislikni saqlash, yosh tadqiqotchilarni tayyorlash va o‘stirish ko‘p jihatdan ilmiy rahbarga bog‘liq. Tabii y ki, shogirdlar va yosh olimlarning g‘ayrat-shijoati, fanga fidoyiligi, tarishqoqlik bilan ijod mevalarini yig‘ishlari ilmiy an’ana va maktabga nisbatan munosib javob bo‘ladi. 24Psixologiy a fanida ek speriment met odining t abiat i t o‘la-t o‘k is ak s et gan y o‘riqnoma dey arl i y o‘q bo’lishi ham mumk i n ema s.Uni bi r mart aday oq but unla y o ‘rganib bo’lmay di. Ek speriment ni o‘t k azish bir v a qt ning o‘zida o ‘t a murak k ab v a shu bilan bi rga qiziqa rl i, ij odiy jaray ondir.Ek speriment ni o ‘t k azish t a dqiqot chidan k a sbiy ma horat v a o‘t k azish t ex nik asidan x abardor bo’lishni t a lab et adi. Har qa y si ek speriment ning muv aff aqiy at i psixologik t adqiqot ni o ‘t k azi shda quy idagi t alabla rni amalga oshirishni t aqozo et a di . 1. Ek speriment ni rejalasht i rish: -t adqiq qil inay ot gan psixologik faoliy a t ga t a’sir et uv chi omi llarning k o'pligini hisobga oli sh; -ushbu psi xologi k faoliy a t ga k omplek s t a’simi t a hli l qi lish; -y echim ini k ut ay ot gan masa lala rni ng mura k k ablili gini hisobga oli sh; -beriladigan x ul osalami ng oqibat i ni cha malab k o'rish; -psixologik fa oli y at mat ema t ik -st at ist i k v a t ax minlar nazariy asi met odlari y ordamida amalga oshiri ladi. Eksperimentning kelajak taqdiri aynan rejalashtirishga bog’liq bo’lib, eksperimentning mantiqiy va xronologik chizmasini tuzishga, sonini belgilash va zaruriy o’lchovlar miqdorini belgilashga imkon beradi.Bundan keyin matematik tahlil qilish rejasini ishlab chiqish, o’lchovlarni tanlashga yordam beradi. 2.Tashqi muhitning ta’sirini maksimal o‘rganib chiqish maxsus moslashtirilgan xonalar (laboratoriya) bolishini talab qiladi.Laboratoriya tashqi shovqin-suronlardan holi bo’lib, shovqin o ‘tkazmas xona hisoblanadi.Bu xona sanitar-gigienik, texnik, psixologik talablarga mos bo’lishi shart. 26 3.Texnik jihozlanish (apparatura) eksperimentni aniq tashkil qilishga imkon beradi. Lekin qo‘yilgan ilmiy vazifalarni amalga oshirishning muvaffaqiyati texnik vositalarga bog’liq bo’ladi. 4.Tekshiriluvchilami saralash,tadqiqotning vazifalari va metodikasidan kelib chiqadi.O‘rganilayotgan jarayonga nisbatan tekshiriluvchilami deyarli sifat xarakteristikasi jihatidan bir xillari sa na lanadi . Tekshiriluvchining tadqiqotga,eksperimentga bo’lgan munosabati, motivatsiyasi, emotsional reaksiyalari ham o‘z ta’sirini o’tkazadi.Inson faoliyatining samaradorligi nafaqat uning potensial qobiliyatlari va bor imkoniyatlariga bog’liq bo’ladi, balki motivlarining kuchi,xohishiga ham bog’liq bo’lib,bu narsa uni anig faoliyatga undaydi. Motivatsiyaning ortib borishi «emotiv xulq- atvo rni » keltirib chiqaradiki, ya’ni bajarish faolligini u yoki bu miqdorda buzilishiga olib keladi (nazorat susayadi, xatti-harakatlar stereotip ravishda sodir bo’ladi,o‘qish faoliyati sekinlashadi va hokazo).  27 5.Tadqiqot chi har qanday ek speriment ning borishida bev osit a v a fa ol isht irok chi hisobla nadi.Uini ng t ashqi k o‘rinishi , x arak t eri, nut qi v a xulq-at v ori, t emperament i, k ay fi y at i v a k o‘pgina may da i k i r-chik irlar,t ek shiriiuv chi larga emot sional munosabat i ham real ek speriment ga o‘z t a’sirini o ‘t k azadi. Ek speri ment ol ib boruv chi odat da ,y o’riqnoma ni y oddan bili shi k era k v a ay niqsa , ek speriment o‘t k azishda n av v al o‘zi ust i da t adqiqot o ‘t k a zib sinab k o‘rishi k era k . Bu esa foy dadan holi em as. Tadqiqot chi o ‘zini erk in, xot irj am, o‘t a hushy or t ut ib ek speriment bosqichl ari ni y ax shi bilishi k era k . Ek speriment ja ray onida esa befa rq holat da t uradi. Ba’zi hollarda ga leeff ek t hodisasi ham k o‘p uchray di,y a’ni ol ingan nat i jalarga t adqiqot chi o‘zining farazini t asdiql ashi uchun ay rim o’zgarishlar k irit a di . Competitor Matrix 28LOW VALUE 1 HIGH VALUE 1 LOW VALUE 2HIGH VALUE 2 6.Tek shi ri luv chilaming diqqat iga qarat i lgan y o‘ri qnoma ham ek speriment ning muhi m qismi hisoblanadi. A y nan y o‘ri qnoma t ek shiri luv chini t adqiqot v azi fasi bi lan t anisht irib, unga aniq t ay y orlanish imk oni ni beradi v a uning faol iy at iga aniql ik k irit adi.Yo‘riqnoma y aqqol ,qisqa v a bi r ma’noda bo‘l ishi k erak . Qolav ersa, y o‘ri qnoma t ek shiri luv chining mot iv at siy asi ga ham t a’sir et ib, t adqiqot da ijobiy munosabat ni shak ll ant iri shi shart . An’anav iy t abiiy ilmiy ek speri ment me’y oriy nuqt ay i nazardan nazariy qaraladi : agarda t ajriba si nov lari v azi y at idan t adqiqot chini chiqarib t ashlab v a uning o'rniga av t omat bilan almasht iri lganda, t ajri ba ideal boiishi mumk in edi. 29 Afsuski, inson psixologiyasi bu ishni amalga oshirib bo‘lmaydigan fanlar qatoriga kiradi.Demak, psixolog har bir eksperiment o‘tkazuvchi uchun, shu jumladan, uning o‘zi ham odam va odamga xos bo’lgan hamma, xislatlar unda ham borligini hisobga olishga majbur.Birinchi navbatda-xatolar, ya’ni tajriba qoidasini bilmagan holda chetlashish,tushunib turib aldash, natijalami buzib ko‘rsatishlarni bu yerda o‘rganib chiqmaymiz. Xatolar bilan ish cheklanmaydi , ulami ba’zan tuzatish mumkin. E’tiboringiz uchun rahmat

Mav zu: Tadiqot chi faoliy at i v a unga qo‘y iladigan t alablar

Reja: 2 1. Tadqiqotchi faoliyati uchun zarur bo‘lgan talablar. 2. Tadqiqot samaradorligini ta’minlovchi vositalar. 3. Tadqiqotchining ishini yengillashtiruvchi metodlar

Har bir ishni, shu jumladan, ilmiy ishni sifatli bajarish uchun tadqiqotchi kasbiy malakaga ega bo‘lishi lozim. Sifatli ish – bu ilmiy muammoni yangicha yondashuv asosida xal qilish, yangi xulosaga kelish, ma’lumotlarni yangi xossa yoki qonuniyatni ochish imkoniyatini beradigan darajada tasniflash, umumlashtirish va tushuntirish, o‘zida yangi natijalarni aks ettirgan maqola, risola yoki dissertatsiya yozishdir.Kasbiy malakasi o‘zi nima? Kasbiy malaka ma’lum faoliyatni ijro etish uchun zarur bo‘lgan fazilatlarga (o‘quv, zehn, mahorat va boshqalarga), nazariy va tajribaviy amallarni bajarish usullaridan foydalana bilish hislatiga ega bo‘lishdir. Kasbiy malakaga ega bo‘lishni asosida qobiliyat, ya’ni, u yoki bu ishni bajarishga yaraydigan layoqat, moyillik yotadi. Ishga bo‘lgan qobiliyatni psixologik, intellektual, pedagogik jihatlari (sifatlari) mavjud. 3

Faylasuflar va psixologlarni ng aytishlaricha, ilmiy faoliyatni ng unumdor bo‘lishida tadqiqotchidagi qiziqish va hayratda qolish qobiliyati yetakchi rol o‘ynaydi. Qiziqish shunday nuqtaga qaratiladiki, u qiziquvchanlikka, qiziqish tug‘dirgan predmetga berilib ketishiga aylanadi. Bunday holatga tushgan inson qiziqish uyg‘otgan masala bilan shug‘ullanmasdan yura olmaydi, muammo va uni hal qilish ishtiyoqi butun vujudini qamrab oladi .

“ ○ Qiziqishdan tashqari yana o‘quv, tir ishqoqlik, mahorat, faollik kabi hislatlar darkor. ○ Tadqiqotning samarali bo‘lishini muhim sharti ishga berilib ketish, ishni muntazam amalga oshishi. Muttasil izlanish jarayonida ilhom nogahon yorishish, ijodiy tush ko‘rish shaklida namoyon bo‘ladigan ruhiy holatlar sodir bo‘ladi. 5

Похожие

TADQIQOTCHI FAOLIYATI VA UNGA QO‘YILADIGAN MALAKAVIY TALABLAR
Demokratik jamiyatda oʻqituvchilik kasbi va unga qoʻyiladigan talablar
Demokratik jamiyatda o`qituvchilik kasbi va unga qo`yiladigan talablar
Shaxs va faoliyati
Munavvarqori va uning faoliyati