logo

Difutsiyonizm va fuksionalizm maktablari va uning namoyondalari

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2581.7041015625 KB
DIFUTSIYONIZM VA FUKSIONALIZM 
MAKTABLARI VA UNING 
NAMOYONDALARI  REJA:
1. DIFUTSIYONIZM MAKTABI
2.   FUNKSIONALIZM MAKTABI
3.    AMERIKADAGI SOTSIOLOGIYA NAMOYONDALARI VA  
ULARNING NAZARIYALARI
4.    XULOSA 
5.   FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR   Funksionalizm
Etnologiyada  sotsiologiya  mak 
tabi  g'oyalari  taraqqiyotining  mantiqiy  davomi  tar	
 
zida  funksionalizm  shakllangan.  Agar  diffuzionizm- 
ning  vatani  Germaniya,  sotsiologiya  maktabining 
vatani Fransiya bo'lsa, funksionalizm Angliyada pay
 
do bo'lgan va XX asrning 20- yillariga kelib etnologi- 
yadagi  yetakchi  oqimlardan  biriga  aylangan.  AMERIKA  SOTSIOLOGIYASI  TURLI 
MAKTABLAR  TOMONIDAN  IFODALANADI 
VA  CHIKAGO  MAKTABI  -  ULARDAN  BIRI. 
1892-YILDA  CHIKAGO  UNIVERSITETI 
TASHKIL ETILGANDA, U AQSHDA BIRINCHI 
SOTSIOLOGIYA  BO LIMINI  YARATDI,  U ʻ
1920-YILLARGA  KELIB.  SHAHAR,  OILA, 
QASHSHOQLIK,  MUHOJIRLAR,  ETNIK  VA 
IRQIY  MASALALARNI  BIRINCHI  BO‘LIB 
O‘RGANGANLIGI,  SHUNINGDEK,  BIR 
QATOR  MUHIM  TADQIQOT  USULLARINI 
ISHLAB  CHIQQANLIGI  BILAN 
MAMLAKATDA ENG MASHHUR BO‘LDI.
MAKTABNING  ASOSIY  NAMOYANDALARI: 
FLORIAN  ZNANETSKI,  UILYAM  TOMAS, 
ERNST  BURGESS,  LUI  VIRT,  ROBERT  PARK 
VA BOSHQALAR.  BU  MAKTABNING  YANA  BIR  VAKILI  -  R. 
PARKNING  ROLINI  ORTIQCHA  BAHOLASH 
QIYIN,  CHUNKI.  UNING  RAHBARLIGIDA 
SOTSIOLOGIYA  KAFEDRASI  CHIKAGO 
SOTSIOLOGIYA  MAKTABI  DEB  NOMLANA 
BOSHLADI.  PARK  HAMKASBLARI  BILAN 
BIRGALIKDA  JAMIYATNI  TIZIMLI  O‘RGANISH 
UCHUN  NAZARIY  ASOS  YARATDI.  ULARNING 
IZLANISHLARI  TUFAYLI  SOTSIOLOGIYA 
IJTIMOIY  FALSAFADAN  INSON  XULQ-ATVORI 
HAQIDAGI FANGA AYLANDI.
PARK SOTSIOLOGIK BILIMLARNING TURLI 
SOHALARIDA ISHLAGAN: U SHAXS, IJTIMOIY 
EKOLOGIYA, ETNIK VA IRQIY 
MUNOSABATLAR, OMMAVIY XULQ-ATVORNI 
O'RGANGAN, SHUNING UCHUN UNI 
KO'PINCHA "KOLLEKTIV XATTI-
HARAKATLAR" SOTSIOLOGI DEB ATASHADI.  EMIL
 DYURKGEYM
EMIL  DYURKGEYM  (1858 -  1917)  
-UNING  ASOSIY  ISHLARI:  
«JAMOAVIY
MEHNATNING  BO‘LINISHI» (1893), 
«SOTSIOLOGIK METOD 
QOIDALARI»(1895), 
«DINIY  HAYOTNING  ODDIY  
SHAKLLARI»  LEVI BRYUL
FRANSUZ  SOTSIOLOGIYA  MAKTA 
BI  VAKILLARI  ORASIDA  LYUSEN LEVI 
BRYUL  G'OYALARI  ALOHIDA  DIQQATGA 
SAZOVOR G'OYALARDAN BIRI HISOBLA	
 
NADI. U O‘Z QARASHLARINI «IBTIDOIY 
TAFAKKUR»  (1930)  NOMLI  ASARIDA 
BATAFSIL  IZOHLASHGA  HARAKAT  
QILGAN.  MARSEL MOSS
SOTSIOLOGIYA  MAKTABINING  YANA  BIR  YIRIK  VAKI- 
LI  MARSEL  MOSS (1872  -  1950)  DIR.  U  FRANSIYADA  ET- 
NOLOGIYANI  ALOHIDA  FAN  SOHASI  DARAJASIGA  
KO‘TARDI. 
OLIM  «MAQSADLI SOTSIAL FAKTLAR»KONSEPSIYASINI 
ISHLAB 
CHIQDI. BU KONSEPSIYA AMALDA QO'LLANGAN 
TADQIQOTLARDAN BIRI  «SOVG‘A HAQIDA 
OCHERK»(1925)DIR. UNDA ARX- 
AIK JAMIYATLARDA IN’OM ETISH MURAKKAB HODISA 
BO‘LIB, 
«BERISH  -  OLISH  -  QAYTARISH»  FORMULASIDA  AKS  
ETADI.  RIXARD TURNVALD
R.  TURNVALD  (R.  THURNWALD,  
1869  -  1954) -  ASOSIY 
KITOBI  -  «KISHILIK  
JAMOASINING  IJTIMOIY  ASOSI»  
(«DIE MENSCHLICHE  
GESELSCHAFT  IN  IHREN  
SOZIOLOGISCHE 
GRUNLAGEN»)  BO‘LIB,  1931-
YILDA  NASHR  ETILGAN.  MALINOVSKIY
B.  MALINOVSKIY(1884 - 1942).  
BRONISLAV MALINOVS 
KIY  ETNOLOGIYADAGI  MASHHUR 
 KLASSIK  OLIMLARDAN BIRI. 
U  KRAKOV  SHAHRIDA  
TUG‘ILGAN  VA  TAHSIL  OLGAN.  
YANGI 
GVINEYA VA MELANEZIYADA 
ETNOGRAFIK DALA TADQIQOTLA- 
RINI  OLIB  BORGAMALINOVSKIY  
MADANIYATGA  OID  EMPIRIK  
NAZARIYANI 
YARATGAN.    ALFRED BRAUN
ALFRED  RADKLIFF  BRAUN  KEM- 
BRIJ  UNIVERSITETIDA  O‘QIGAN.  UNI- 
VERSITETDAGI  O‘QISHNI  TUGATGAN- 
DAN SO‘NG AVSTRALIYADA ANDAMAN 
OROLLARIDAGI  ABORIGENLAR  ORASIDA 
VA AFRIKADA ETNOGRAFIK TADQIQOT 
LAR  O‘TKAZGAN.  KAPSHTADTA,  SID
 
NEY  UNIVERSITETLARIDA  ISHLAGAN. 
ILMIY FAOLIYATINING OXIRGI 20 YILI- 
NI OKSFORDDA OLIB BORGAN  FRANS BOAS
XX  ASRNING  30-YILLARIGACHA  AMERIKADA 
ETNOLOGIYA MASHHUR OLIM FRANS BOAS MAKTABI 
TA’SIRIDA  RIVOJLANGAN.
FRANS  BOAS  G'OYALARI BIR NECHA  O'N YILLAR OLDIN  NA- 
FAQAT  PSIXOLOGIK  ANTROPOLOGIYA,  BALKI  MADANIY  AN 
TROPOLOGIYANING  QATOR  DASTLABKI  ASOSIY  
MAGISTRAL  YO'NALISHLARI  UCHUN  ASOSIY  PILLAPOYA  
BO'LIB  XIZMAT 
QILGAN.  BOASNI  TADQIQOTCHILAR  ZAMONAVIY  ETNOLOGI
 
YANING  ME’MORI,  DEB  HISOBLAYDILAR .  ABRAM 
KARDINER
DASTLABKI ETNOPSIXOLOGIK KONSEPSIYA 
ETNOLOGLAR TO MONIDAN EMAS, BALKI 
PSIXOLOGLAR, ANIQROQ QILIB AYTADIGAN 
BO'LSAK, ABRAM KARDINER (1891 - 
1981)TOMONIDAN YARATILGAN.  U  O‘Z  
QARASHLARINI  «INDIVID  VA  UNING JAMOASI»  
(1937)  VA  «JAMIYATNING PSIXOLOGIK  
CHEGARASI» NOMLI ASARLARIDA 
ETNOPSIXOLOGIYA MAKTABINING ASOSIY 
G'OYALARINI  BAYON  QILGAN.  MID
.MID SAMOA ADMIRALTEYSTVA (1928 - 1929,  1965 - 
1967) OROLLARI, YANGI GVINEYA (1930 - 1933), INDONEZI- 
YANING  BALI  (1936 -  1940)  OROLIDA  VA  BOSHQA  HUDUD- 
LARDA  UZOQ  VAQT  ETNOGRAFIK  TADQIQOTLARINI  OLIB  BORDI. 
MAZKUR  DALA  TADQIQOTLARI  MA’LUMOTLARI  ASOSIDAGI
«SAMOADA BALOG'ATGA YETISH», «UCH IBTIDOIY JAMOALAR- 
DA JINS  VA  EHTIROS»,  «GVINEYADA  VOYAGA  YETISH»  KABI 
ASARLARI BILAN M.  MID BUTUN  DUNYOGA  TANILDI.  LEVI STROSS
LEVI  STROSSNING  ILMIY-NAZARIY 
MEROSI  KO‘P  TARMOQLI  BO'LIB,  UNGA 
INSONPARVARLIK  YO‘NALISHIDAGI  MAN- 
TIQIY-MADANIY G'OYALAR; O‘Z YOZUVLAR- 
IGA EGA BO‘LMAGAN JAMOALARNI O'RGAN- 
ISHDA  STRUKTURAVIY  ANTROPOLOGIK 
YONDASHUV; MIFLARNING STRUKTURAVIY 
XUSUSIYATINI  MODELLASHTIRISH  ORQALI 
ULARNING ICHKI MOHIYATINI TIKLASHGA 
QARATILGAN.  MAKS  
GYULKMAN 
XX  ASRNING IKKINCHI  YARMIDAN  BOSHLAB  
IN GLIZ  OLIMI MAKS  GYULKMAN  (1917 —  1975)  
TOMONIDAN 
«NEOFUNKTSONALIZMNING  MANCHESTER  
MAKTABI»  NOMI 
OSTIDA  MASHHUR  BO'LGAN  YO'NALISHGA  ASOS  
SOLINGAN.   RUT BENIDIKT
RUT  BENIDIKT O'ZINING «MADANI- 
YAT NAMUNALARI»  (1934), «JANUBIY G'ARB  
MADANIYATI 
NING PSIXOLOGIK TIPLARI» (1928), «SHIMOLIY 
AMERIKADAGI 
MADANIYATLARNING KONFIGURATSIYASI» 
(1932) KABI ASAR	
 
LARIDA  TURLI  MADANIYATLARDA  O'ZIGA  XOS  
SHAXSLAR  JA- 
MOASI MAVJUDLIGI HAQIDAGI QARASHLARINI 
BAYON ETGAN.   MAKS 
GYULKMAN
XX  ASRNING IKKINCHI  YARMIDAN  
BOSHLAB  IN GLIZ  OLIMI MAKS  
GYULKMAN  (1917 —  1975)  TOMONIDAN 
«NEOFUNKTSONALIZMNING  
MANCHESTER  MAKTABI»  NOMI 
OSTIDA  MASHHUR  BO'LGAN  
YO'NALISHGA  ASOS  SOLINGAN.  XULOSA 
• JAMIYAT  HAYOTINI  TUSHUNTIRISHGA  URINISHLAR  ANTIK  DAVRDA  (PLATON,  ARISTOTEL  VA 
BOSHQALAR)  PAYDO  BO LDI,  TARIX  FALSAFASIDA  DAVOM  ETDI.  O RTA  OSIYOLIK  MUTAFAKKIRLAR ʻ ʻ
(FOROBIY,  IBN  SINO,  BERUNIY)  ASARLARIDA  HAM  JAMIYAT,  UNING  YASHASHI  VA  RIVOJLANISHI 
HAQIDA MUHIM FIKRLAR BILDIRILGAN. O ZBEKISTONDA HAM SOTSIOLOGIYA O Z TARIXIGA EGA. U 	
ʻ ʻ
IJTIMOIY BORLIQ MUAMMOLARI XUSUSIDA ASRLAR DAVOMIDA FIKR YURITIB KELGAN ULAMOYU 
SHOIRLAR,  MUTAFAKKIRU  HUKMDORLARNING  IZLANISHLARIDA  O Z  IFODASINI  TOPGAN.  BUYUK 	
ʻ
VATANDOSHLARIMIZ  BOSHQA  SOHALAR  KABI  SOTSIOLOGIYANING  RIVOJLANISHIGA  HAM  KATTA 
HISSA  QO SHDILAR.  MUKAMMAL  JAMIYAT  G OYASI,  DAVLATNI  BOSHQARISH,  JAMIYATDA 	
ʻ ʻ
SHAXSNING  O RNI  VA  ROLI  MASALALARI  ULAR  YARATGAN  TURLI  JANRLARDAGI  ASARLARGA 	
ʻ
MAVZU  BO LGANLIGIGA  QARAMAY  SOTSIOLOGIYA  FANINI  MUSTAQILLIKDAN  SO NGGINA  LOZIM 	
ʻ ʻ
DARAJADA RIVOJLANTIRISH IMKONIYATI TUG ILDI.	
ʻ  FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
1. ISO JABBOROV – “JAHON ETNOLOGIYA ASOSLARI”
2. I.M. JABBOROV – “ETNOGRAFIYA VA JAHON ETNIK QIYOFASI”
3. A.ASHIROV , A ATAJANOV – “ ETNOLOGIYA”

DIFUTSIYONIZM VA FUKSIONALIZM MAKTABLARI VA UNING NAMOYONDALARI

REJA: 1. DIFUTSIYONIZM MAKTABI 2. FUNKSIONALIZM MAKTABI 3. AMERIKADAGI SOTSIOLOGIYA NAMOYONDALARI VA ULARNING NAZARIYALARI 4. XULOSA 5. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

Funksionalizm Etnologiyada sotsiologiya mak tabi g'oyalari taraqqiyotining mantiqiy davomi tar zida funksionalizm shakllangan. Agar diffuzionizm- ning vatani Germaniya, sotsiologiya maktabining vatani Fransiya bo'lsa, funksionalizm Angliyada pay do bo'lgan va XX asrning 20- yillariga kelib etnologi- yadagi yetakchi oqimlardan biriga aylangan.

AMERIKA SOTSIOLOGIYASI TURLI MAKTABLAR TOMONIDAN IFODALANADI VA CHIKAGO MAKTABI - ULARDAN BIRI. 1892-YILDA CHIKAGO UNIVERSITETI TASHKIL ETILGANDA, U AQSHDA BIRINCHI SOTSIOLOGIYA BO LIMINI YARATDI, U ʻ 1920-YILLARGA KELIB. SHAHAR, OILA, QASHSHOQLIK, MUHOJIRLAR, ETNIK VA IRQIY MASALALARNI BIRINCHI BO‘LIB O‘RGANGANLIGI, SHUNINGDEK, BIR QATOR MUHIM TADQIQOT USULLARINI ISHLAB CHIQQANLIGI BILAN MAMLAKATDA ENG MASHHUR BO‘LDI. MAKTABNING ASOSIY NAMOYANDALARI: FLORIAN ZNANETSKI, UILYAM TOMAS, ERNST BURGESS, LUI VIRT, ROBERT PARK VA BOSHQALAR.

BU MAKTABNING YANA BIR VAKILI - R. PARKNING ROLINI ORTIQCHA BAHOLASH QIYIN, CHUNKI. UNING RAHBARLIGIDA SOTSIOLOGIYA KAFEDRASI CHIKAGO SOTSIOLOGIYA MAKTABI DEB NOMLANA BOSHLADI. PARK HAMKASBLARI BILAN BIRGALIKDA JAMIYATNI TIZIMLI O‘RGANISH UCHUN NAZARIY ASOS YARATDI. ULARNING IZLANISHLARI TUFAYLI SOTSIOLOGIYA IJTIMOIY FALSAFADAN INSON XULQ-ATVORI HAQIDAGI FANGA AYLANDI. PARK SOTSIOLOGIK BILIMLARNING TURLI SOHALARIDA ISHLAGAN: U SHAXS, IJTIMOIY EKOLOGIYA, ETNIK VA IRQIY MUNOSABATLAR, OMMAVIY XULQ-ATVORNI O'RGANGAN, SHUNING UCHUN UNI KO'PINCHA "KOLLEKTIV XATTI- HARAKATLAR" SOTSIOLOGI DEB ATASHADI.