Diqqat va uning turlari

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

3518.5 KB

Скачать

DIQQAT VA UN I N G DIQQAT VA UN I N G
TURLA RI TURLA RI

REJ A :REJ A :
•

Diqqatning biror narsaga namoyon Diqqatning biror narsaga namoyon
bo`lishi .bo`lishi .
•

Diqqat va uning turlari.Diqqat va uning turlari.
•

Diqqat ko`rinishlari.Diqqat ko`rinishlari.
•

Diqqat turlicha sifat ko`rinishlari bilan Diqqat turlicha sifat ko`rinishlari bilan
ta’riflanishi.ta’riflanishi.
•
XulosaXulosa
•
Foydalanilgan adabiyotlar.Foydalanilgan adabiyotlar.

DIQQATDIQQAT
•
Diqqat - kishi faoliyati barcha turlari, eng Diqqat - kishi faoliyati barcha turlari, eng
avvalo mehnat va o`quv faoliyati avvalo mehnat va o`quv faoliyati
samaradorligini muhim va zarur shartidir. samaradorligini muhim va zarur shartidir.
Mehnat qanchalik murakkab va Mehnat qanchalik murakkab va
mas’uliyatli bo`lsa, u diqqatga shunchalik mas’uliyatli bo`lsa, u diqqatga shunchalik
katta talablar qo`yadi.katta talablar qo`yadi.

•
Ziyraklik kishiga uning kundalik hayotida, Ziyraklik kishiga uning kundalik hayotida,
turmushida, boshqa odamlar bilan turmushida, boshqa odamlar bilan
munosabatga kirishishida zarurdir. munosabatga kirishishida zarurdir.
O`quvchilarning diqqat e’tibori o`quv O`quvchilarning diqqat e’tibori o`quv
tarbiya jarayonini muvaffaqiyatli tashkil tarbiya jarayonini muvaffaqiyatli tashkil
etishning asosiy shartlaridan biridir. Ta’lim etishning asosiy shartlaridan biridir. Ta’lim
olishda diqqatning rolini ta’kidlarkan, olishda diqqatning rolini ta’kidlarkan,
buyuk rus pedagogi K.D.Ushinskiy «diqqat buyuk rus pedagogi K.D.Ushinskiy «diqqat
aynan shunday bir eshikka, tashqi aynan shunday bir eshikka, tashqi
olamdan kishi qalbiga kirib keladigan olamdan kishi qalbiga kirib keladigan
jamiki narsalarning barchasi shu eshik jamiki narsalarning barchasi shu eshik
orqali kiradi» - deb yozgan edi. Diqqat orqali kiradi» - deb yozgan edi. Diqqat
individning hissiy, aqliy eki individning hissiy, aqliy eki
harakatlantiruvchi faolligi darajasininig harakatlantiruvchi faolligi darajasininig
oshirilishini taqoza etadigan tarzda oshirilishini taqoza etadigan tarzda
ongning yo`naltirilganligi va bir narsaga ongning yo`naltirilganligi va bir narsaga
qaratilganligidir. qaratilganligidir.

DIQQAT TURLATI VA ULARN I QIYOSIY X ARAKTERISTIKASIDIQQAT TURLATI VA ULARN I QIYOSIY X ARAKTERISTIKASI
Diqqat turi Paydo bo`lish shartlari Asosiy xarakteristikasi Asoslari
Ixtiyoriy Va zifani qabul qilishi Va zifaga asosan
yo`nalganlik,
irodaviy zo`r
berish, uzoq
muddatli
diqqatning
to`planganligi
toilqtiradi Ikkinchi signal sistemasini
etakchi o`rni
Ixtiyoriydan
So`nggi diqqat Qiziqishi bilan yuzaga
kelgan faoliyatga
“kirish” Maqsadga yo`nalganlik
saqlab qolinadi,
toliqish bo`lmaydi,
qiziqish ortadi. Faoliyat jarayoniga bo`lgan
qiziqishi dominantasidi.
Ixtiyorsiz diqqat Kuchli qo`zg`atuvchi
asosida yuzaga
keladi. Beixtiyoriylik, engillik,
bir faoliyatdan
ikkinchi faoliyatga
tez o`tiladi. Shaxsni qiziqishini namoyon
qilyvch yoki
xarakterlovchi dominanta

DIQQAT VA UN IN G TURLA RIDIQQAT VA UN IN G TURLA RI

•
Diqqat va uning turlari, xususiyatlari. Diqqat va uning turlari, xususiyatlari.
Diqqat - Diqqat -
kishi faoliyati- ning barcha turlari, eng avvalo, kishi faoliyati- ning barcha turlari, eng avvalo,
mehnat va o'quv faoliyati samarador- ligining mehnat va o'quv faoliyati samarador- ligining
muhim va zarur sharti. Bilish jarayonlari muhim va zarur sharti. Bilish jarayonlari
kechishining eng muhim xususiyati uning kechishining eng muhim xususiyati uning
tanlaydigan, yo'naltirilgan shakldaligidan tanlaydigan, yo'naltirilgan shakldaligidan
iborat. Tevarak atrofdagi olamning ko'plab iborat. Tevarak atrofdagi olamning ko'plab
ta'sirlari orasidan kishi hamisha nimanidir ta'sirlari orasidan kishi hamisha nimanidir
idrok etadi, nimanidir faraz qiladi, nima idrok etadi, nimanidir faraz qiladi, nima
haqidadir fikr yuritadi, o'ylaydi. Ongning bu haqidadir fikr yuritadi, o'ylaydi. Ongning bu
xossasini uning diqqat kabi xususiyati bilan xossasini uning diqqat kabi xususiyati bilan
o'zaro bog'liq, deb hisoblaydilar.o'zaro bog'liq, deb hisoblaydilar.

DIQQATDIQQAT
•
Diqqat individning emotsional, aqliy Diqqat individning emotsional, aqliy
yoki harakatlantiruvchi faolligi yoki harakatlantiruvchi faolligi
darajasining oshirilishini taqozo darajasining oshirilishini taqozo
etadigan tarzda ongning etadigan tarzda ongning
yo'naltirilganligi va bir narsaga yo'naltirilganligi va bir narsaga
qaratilganligidir.qaratilganligidir.
•
Diqqatni ma'lum obyektga qaratish Diqqatni ma'lum obyektga qaratish
uchun irodaviy kuch, g'ayrat sarflash uchun irodaviy kuch, g'ayrat sarflash
zarurati ishga tushayotgan paytda, zarurati ishga tushayotgan paytda,
binobarin, qiyinchiliklar paydo binobarin, qiyinchiliklar paydo
bo'lganida, bilishga oid qiziqish bo'lganida, bilishga oid qiziqish
susayganida va, shuningdek to'siqlar susayganida va, shuningdek to'siqlar
mavjud bo'lgan kezlarda aniq-ravshan mavjud bo'lgan kezlarda aniq-ravshan
namoyon bo'ladi.namoyon bo'ladi.

•
Ixtiyorsiz diqqat kishining anglashilgan niyatlari va Ixtiyorsiz diqqat kishining anglashilgan niyatlari va
maqsadlaridan mustasno tarzda hosil bo'ladi va qo'llab-maqsadlaridan mustasno tarzda hosil bo'ladi va qo'llab-
quvvatlanadi. Ixtiyorsiz diqqatning paydo bo'lishi quvvatlanadi. Ixtiyorsiz diqqatning paydo bo'lishi
jismoniy, psixofiziologik va psixik omillar bilan jismoniy, psixofiziologik va psixik omillar bilan
belgilanadi. belgilanadi. •
Hosil bo'lish xususiyatiga va
amal qilish usullariga ko'ra
diqqat- ning ikkita asosiy turi
mavjud:
•
ixtiyorsiz diqqat;
•
ixtiyoriy diqqat.

•
Ixtiyoriy diqqat ongli Ixtiyoriy diqqat ongli
ravishda boshqariladigan va ravishda boshqariladigan va
tartibga solina- digan tartibga solina- digan
diqqat-e'tibordir. Ixtiyoriy diqqat-e'tibordir. Ixtiyoriy
diqqat ixtiyorsiz diqqat diqqat ixtiyorsiz diqqat
zamirida hosil bo'ladi. zamirida hosil bo'ladi.
Ixtiyoriy diqqat agar kishi Ixtiyoriy diqqat agar kishi
faoliyati jarayonida o'z faoliyati jarayonida o'z
oldiga ma'lum bir vazifa oldiga ma'lum bir vazifa
qo'ygan va harakat qo'ygan va harakat
dasturini ongli tarzda ishlab dasturini ongli tarzda ishlab
chiqqan bo'lsa yuz beradi.chiqqan bo'lsa yuz beradi.

IX TIY ORIY DIQQAT DIQQATN IN G OLIY TURI SIFATIDA IX TIY ORIY DIQQAT DIQQATN IN G OLIY TURI SIFATIDA
MEHN AT J ARAY ON IDA TARKIB TOPADI. IX TIY ORI Y MEHN AT J ARAY ON IDA TARKIB TOPADI. IX TIY ORI Y
DIQQATN IN G V AZI FASI PSIX IK J ARAY ON LARN IN G KE- DIQQATN IN G V AZI FASI PSIX IK J ARAY ON LARN IN G KE-
CHISHIN I BOSHQARIB TURISHDAN IBORAT.CHISHIN I BOSHQARIB TURISHDAN IBORAT.
•
Kishi aynan ana shu ixtiyoriy diqqatning mavjudligi tufayli Kishi aynan ana shu ixtiyoriy diqqatning mavjudligi tufayli
xotira- dan o'zi uchun zarur ma'lumotlarni faol tarzda, tanlab xotira- dan o'zi uchun zarur ma'lumotlarni faol tarzda, tanlab
«ajratib olish»ga, to'g'ri qarorlar qabul qilishga, faoliyat «ajratib olish»ga, to'g'ri qarorlar qabul qilishga, faoliyat
jarayonida paydo bo'ladigan vazifalarni amalga oshirishga jarayonida paydo bo'ladigan vazifalarni amalga oshirishga
layoqatli bo'ladi.layoqatli bo'ladi.
•
Diqqatni kuchli qo'zg'atuvchilar baland ovoz, yorqin nur va Diqqatni kuchli qo'zg'atuvchilar baland ovoz, yorqin nur va
bo'yoq, kuchli hid jalb etadi.bo'yoq, kuchli hid jalb etadi.

•

Diqqatning taqsimlanishi ikki va Diqqatning taqsimlanishi ikki va
undan ko'proq faoliyat turlari- ning undan ko'proq faoliyat turlari- ning
(bir qancha harakatlarning) bir (bir qancha harakatlarning) bir
vaqtning o'zida muvaffaqiyatli bajarish vaqtning o'zida muvaffaqiyatli bajarish
imkoniyati bilan bog'liq xususiyat. imkoniyati bilan bog'liq xususiyat.
Diqqatning yuksak daraja- da Diqqatning yuksak daraja- da
taqsimlanishi - ko'pgina hozirgi zamon taqsimlanishi - ko'pgina hozirgi zamon
mehnat turlari muvaffaqiyatliligining mehnat turlari muvaffaqiyatliligining
muqarrar shartlaridan biridir. muqarrar shartlaridan biridir.
Masalan, operatorlar, ko'plab Masalan, operatorlar, ko'plab
dastgohlarda ishlovchilar, transport dastgohlarda ishlovchilar, transport
haydovchilari va boshqalarning ishi haydovchilari va boshqalarning ishi
ana shuni talab qiladi.ana shuni talab qiladi.

•
Diqqat ning k o'chishi ma'lum Diqqat ning k o'chishi ma'lum
oby ek t ning bir faoliy at dan ik k inchi oby ek t ning bir faoliy at dan ik k inchi
bir faoliy at ga, bir oby ek t dan bir faoliy at ga, bir oby ek t dan
ik k inchi bir oby ek t ga, bir ik k inchi bir oby ek t ga, bir
harak at dan ik k inchi bir harak at ga harak at dan ik k inchi bir harak at ga
o't ishida namoy on bo'ladi. o't ishida namoy on bo'ladi.
Diqqat ning k o'chi- shi y o ongli Diqqat ning k o'chi- shi y o ongli
rav ishdagi xulq-at v orga, rav ishdagi xulq-at v orga,
faoliy at ning t alablariga y ok i faoliy at ning t alablariga y ok i
o'zgarib k et ay ot gan shart -o'zgarib k et ay ot gan shart -
sharoit larga muv ofi q t arzda y angi sharoit larga muv ofi q t arzda y angi
faoliy at ga k irishish zarurat iga faoliy at ga k irishish zarurat iga
bog'liq bo'ladi.bog'liq bo'ladi.

•
Faqat obyektlar va jarayonlar o'zgarib, faoliyat Faqat obyektlar va jarayonlar o'zgarib, faoliyat
esa uzoq vaqt da- vomida o'zgarmasdan esa uzoq vaqt da- vomida o'zgarmasdan
qolgan hollarda diqqatning barqarorligi qolgan hollarda diqqatning barqarorligi
doirasi- da uning ko'chishi yuz beradi. Bunday doirasi- da uning ko'chishi yuz beradi. Bunday
ko'chish uzoq davom etadigan ish paytida ko'chish uzoq davom etadigan ish paytida
charchashning oldini oladi va shu bilan charchashning oldini oladi va shu bilan
diqqatning barqarorligini oshiradi. Lekin bu diqqatning barqarorligini oshiradi. Lekin bu
tez-tez takrorlanavermasligi lozim, aks holda tez-tez takrorlanavermasligi lozim, aks holda
salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkinsalbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin

DIQQATN IN G SALBIY DIQQATN IN G SALBIY
J I HATLARIDAN BIRI J I HATLARIDAN BIRI
PA RI SHON X OTIRLIKDIR. PA RI SHON X OTIRLIKDIR. •
Parishonxo- tirlik diqqatni uzoq vaqt Parishonxo- tirlik diqqatni uzoq vaqt
davomida jadal bir narsaga qaratishga davomida jadal bir narsaga qaratishga
layoqatsizlikda, diqqatning osongina layoqatsizlikda, diqqatning osongina
va tez-tez bo'linib turishida na- moyon va tez-tez bo'linib turishida na- moyon
bo'lishi mumkin. Parishonxotirlikning bo'lishi mumkin. Parishonxotirlikning
bu ko'rinishi ko'pincha ish qobiliyati bu ko'rinishi ko'pincha ish qobiliyati
susayib ketishining va xulq-atvordagi susayib ketishining va xulq-atvordagi
uyushmaganlik- ning sabablaridan biri uyushmaganlik- ning sabablaridan biri
hisoblanadi. Parishonxotirlikni keltirib hisoblanadi. Parishonxotirlikni keltirib
chiqa- ruvchi sabablar nimalardan chiqa- ruvchi sabablar nimalardan
iborat? Parishonxotirlik shaxsning iborat? Parishonxotirlik shaxsning
barqa- ror xislati sifatida ixtiyoriy barqa- ror xislati sifatida ixtiyoriy
diqqat sustligining ko'rsatkichi diqqat sustligining ko'rsatkichi
hisoblanadi va u noto'g'ri tarbiya hisoblanadi va u noto'g'ri tarbiya
natijasida bo'lishi mumkin. Bunday natijasida bo'lishi mumkin. Bunday
pari- shonxotirlikka qarshi, avvalo, pari- shonxotirlikka qarshi, avvalo,
shaxsda irodaviy fazilatlarni shakllan- shaxsda irodaviy fazilatlarni shakllan-
tirish yo'li bilan kurash olib borish tirish yo'li bilan kurash olib borish
kerak.kerak.

•
Tevarak atrofdagi olamning boyligi Tevarak atrofdagi olamning boyligi
haqida, tovushlar va ranglar, hidlar haqida, tovushlar va ranglar, hidlar
va harorat, miqdor va ko'plab va harorat, miqdor va ko'plab
boshqa narsalar to'g'risida biz boshqa narsalar to'g'risida biz
sezgi organlari tufayli bilamiz. Kishi sezgi organlari tufayli bilamiz. Kishi
sezgi a'zolari yordamida tashqi va sezgi a'zolari yordamida tashqi va
ichki muhitning holati haqida ichki muhitning holati haqida
rang-barang axborot olib turadi.rang-barang axborot olib turadi.
•
Diqqat - kishi faoliyati barcha Diqqat - kishi faoliyati barcha
turlari, eng avvalo mehnat va turlari, eng avvalo mehnat va
o`quv faoliyati samaradorligini o`quv faoliyati samaradorligini
muhim va zarur shartidir. Mehnat muhim va zarur shartidir. Mehnat
qanchalik murakkab va mas’uliyatli qanchalik murakkab va mas’uliyatli
bo`lsa, u diqqatga shunchalik katta bo`lsa, u diqqatga shunchalik katta
talablar qo`yadi.talablar qo`yadi.

•
Ziyraklik kishiga uning kundalik Ziyraklik kishiga uning kundalik
hayotida, turmushida, boshqa hayotida, turmushida, boshqa
odamlar bilan munosabatga odamlar bilan munosabatga
kirishishida zarurdir. kirishishida zarurdir.
O`quvchilarning diqqat e’tibori O`quvchilarning diqqat e’tibori
o`quv tarbiya jarayonini o`quv tarbiya jarayonini
muvaffaqiyatli tashkil etishning muvaffaqiyatli tashkil etishning
asosiy shartlaridan biridir. asosiy shartlaridan biridir.
Ta’lim olishda diqqatning rolini Ta’lim olishda diqqatning rolini
ta’kidlarkan, buyuk rus ta’kidlarkan, buyuk rus
pedagogi K.D.Ushinskiy «diqqat pedagogi K.D.Ushinskiy «diqqat
aynan shunday bir eshikka, aynan shunday bir eshikka,
tashqi olamdan kishi qalbiga tashqi olamdan kishi qalbiga
kirib keladigan jamiki kirib keladigan jamiki
narsalarning barchasi shu narsalarning barchasi shu
eshik orqali kiradi» - deb eshik orqali kiradi» - deb
yozgan edi. yozgan edi.

•
Diqqat individning hissiy, aqliy eki harakatlantiruvchi faolligi Diqqat individning hissiy, aqliy eki harakatlantiruvchi faolligi
darajasininig oshirilishini taqoza etadigan tarzda ongning darajasininig oshirilishini taqoza etadigan tarzda ongning
yo`naltirilganligi va bir narsaga qaratilganligidir. Soddaroq qilib yo`naltirilganligi va bir narsaga qaratilganligidir. Soddaroq qilib
aytadigan bo`lsak, diqqat - deb ongimizning bir nuqtaga to`plab, aytadigan bo`lsak, diqqat - deb ongimizning bir nuqtaga to`plab,
ma’lum narsa va hodisalarga aktiv yo`naltirilganiga aytiladi. Biz ma’lum narsa va hodisalarga aktiv yo`naltirilganiga aytiladi. Biz
faoliyatimiz jarayonida idrok va tasavvur qiladigan har bir narsa, faoliyatimiz jarayonida idrok va tasavvur qiladigan har bir narsa,
har bir hodisa, qilgan ishimiz, uy va fikrlarimiz diqqatining ob’ekti har bir hodisa, qilgan ishimiz, uy va fikrlarimiz diqqatining ob’ekti
bo`ladi. Diqqat paytida ongning bir nuqtaga to`planishi, ong bo`ladi. Diqqat paytida ongning bir nuqtaga to`planishi, ong
idrokning torayishidan iboratdir. Ongning eng yuqori nuqtasi idrokning torayishidan iboratdir. Ongning eng yuqori nuqtasi
diqqatning markazi deb ataladi. Ana shu nuqtaga tushgan diqqatning markazi deb ataladi. Ana shu nuqtaga tushgan
barcha narsalar, ya’ni idrok qilinayotgan predmetlar, tasavvurlar barcha narsalar, ya’ni idrok qilinayotgan predmetlar, tasavvurlar
fikrlar to`la yorkin holda aks ettiriladi. Diqqat sezgi, idrok, xotira, fikrlar to`la yorkin holda aks ettiriladi. Diqqat sezgi, idrok, xotira,
xayol, tafakkur va harakat jarayonlarida namayon bo`lishi xayol, tafakkur va harakat jarayonlarida namayon bo`lishi
mumkin. Diqqat aqliy jarayonlarning sifatini ta’minlaydigan ichki mumkin. Diqqat aqliy jarayonlarning sifatini ta’minlaydigan ichki
aktivlikdir. Diqqat har qanday faoliyatning muhim shartidir.aktivlikdir. Diqqat har qanday faoliyatning muhim shartidir.

•
Inson his qilgan barcha narsa va hodisalar izsiz yo`qolmaydi. Ular Inson his qilgan barcha narsa va hodisalar izsiz yo`qolmaydi. Ular
ma’lum miqdorda xotirada saqlab qolinadi, mustahkamlanib va ma’lum miqdorda xotirada saqlab qolinadi, mustahkamlanib va
kerak bo`lganda qayta esga tushiriladi. Odamda tasavvurlarning kerak bo`lganda qayta esga tushiriladi. Odamda tasavvurlarning
mavjudligi bizning idrokimiz miya po`stlog`ida qandaydir izlar mavjudligi bizning idrokimiz miya po`stlog`ida qandaydir izlar
qoldirilishidan, ular ma’lum vaqt davomida miyada saqlanib qoldirilishidan, ular ma’lum vaqt davomida miyada saqlanib
turishidan dalolat beradi. O`tmish tajribamizda nimaiki hodisa turishidan dalolat beradi. O`tmish tajribamizda nimaiki hodisa
yuz bergan bo`lsa, shuni esda olib qolish, esda saqlash va yuz bergan bo`lsa, shuni esda olib qolish, esda saqlash va
keyinchalik esga tushirishi yoki tanish xotira deb aytiladi. Agar keyinchalik esga tushirishi yoki tanish xotira deb aytiladi. Agar
odamlar o`zlarining o`tishish tajribalarini esda saqlay olmasa va odamlar o`zlarining o`tishish tajribalarini esda saqlay olmasa va
qayta tiklash qobiliyatiga ega bo`lmasa bilimlarni egallashning qayta tiklash qobiliyatiga ega bo`lmasa bilimlarni egallashning
har qanday imkoniyatidan mahrum etilgan va ularning aqli har qanday imkoniyatidan mahrum etilgan va ularning aqli
darajasida qolavergan bo`lar edi. Shu sababdan ham har bir darajasida qolavergan bo`lar edi. Shu sababdan ham har bir
odamning vazifasi o`z xotirasini boyitishdan iboratdir. Esda olib odamning vazifasi o`z xotirasini boyitishdan iboratdir. Esda olib
qolish jarayonida odamda bir narsa yoki hodisa bilan boshqa qolish jarayonida odamda bir narsa yoki hodisa bilan boshqa
narsa yoki hodisa o`rtasida o`zaro aloqa bog`lanadi.narsa yoki hodisa o`rtasida o`zaro aloqa bog`lanadi.

•
Diqqatning biror narsaga qaratishi ob’ektga Diqqatning biror narsaga qaratishi ob’ektga
bog`liq holda diqqatning namoyon bo`lishini bog`liq holda diqqatning namoyon bo`lishini
quyidagi shakllarini; sensor, aqliy, quyidagi shakllarini; sensor, aqliy,
harakatlantiruvchi shakllarni ajratib harakatlantiruvchi shakllarni ajratib
ko`rsatadilar. Hozirgi vaqtda sensor (ko`rish ko`rsatadilar. Hozirgi vaqtda sensor (ko`rish
va eshitish) diqqati ko`proq o`rganilgandir. va eshitish) diqqati ko`proq o`rganilgandir.
Diqqatning fiziologik asoslarini tushunib Diqqatning fiziologik asoslarini tushunib
etishga buyuk rus fiziologlari I.P.Pavlov va etishga buyuk rus fiziologlari I.P.Pavlov va
A.A.Uxtomskiylarning ilmiy ishlari katta A.A.Uxtomskiylarning ilmiy ishlari katta
ahamiyatga ega. Nerv sistemasining alohida ahamiyatga ega. Nerv sistemasining alohida
reaktsiyalari orientir reflekslar haqida reaktsiyalari orientir reflekslar haqida
I.P.Pavlov ilgari surgan tasavvurida ixtiyorsiz I.P.Pavlov ilgari surgan tasavvurida ixtiyorsiz
diqqatning g`ayri ixtiyoriy tabiati haqida diqqatning g`ayri ixtiyoriy tabiati haqida
taxmin bor edi. Hozirgi zamon taxmin bor edi. Hozirgi zamon
mas’uliyatlariga qaraganda orientir reflekslar mas’uliyatlariga qaraganda orientir reflekslar
juda ham murakkabdir. Ular organizmni juda ham murakkabdir. Ular organizmni
anchagina qismlarining faolligi bilan anchagina qismlarining faolligi bilan
bog`langan. bog`langan.

X ULOSAX ULOSA

•
Harakat esa diqqatni ob’ektga Harakat esa diqqatni ob’ektga
yanada ko`proq jalb etadi. Shunday yanada ko`proq jalb etadi. Shunday
qilib, diqqat harakatga qo`shilib va u qilib, diqqat harakatga qo`shilib va u
bilan o`zaro chatishib, ob’ekt bilan bilan o`zaro chatishib, ob’ekt bilan
mustahkam bog`lanish hosil qiladi”. mustahkam bog`lanish hosil qiladi”.
Diqqatning barqarorligi uning Diqqatning barqarorligi uning
harakatchanlik xususiyatlari bilan harakatchanlik xususiyatlari bilan
uzviy bog`liqdir. Diqqatning uzviy bog`liqdir. Diqqatning
ko`chishi sub’ektning bir faoliyatdan ko`chishi sub’ektning bir faoliyatdan
ikkinchi faoliyatga, bir ob’ektdan ikkinchi faoliyatga, bir ob’ektdan
ikkinchi ob’ektga, bir harakatdan ikkinchi ob’ektga, bir harakatdan
ikkinchi harakatga ataylab o`tishda ikkinchi harakatga ataylab o`tishda
namoyon bo`ladi. Diqqatni namoyon bo`ladi. Diqqatni
ko`chirishning muvaffakiyati bir ko`chirishning muvaffakiyati bir
qancha shart sharoitlariga qancha shart sharoitlariga
bog`liqdir. Ko`chirishi oldingi va bog`liqdir. Ko`chirishi oldingi va
keyingi faoliyatning xususiyatlari keyingi faoliyatning xususiyatlari
bilan bog`liq bo`ladi. Diqqatning bilan bog`liq bo`ladi. Diqqatning
ko`chirilishi ko`p jihatdan yangi ko`chirilishi ko`p jihatdan yangi
faoliyat maqsadning shaxs uchun faoliyat maqsadning shaxs uchun
ahamiyati, uning aniq ravonligi va ahamiyati, uning aniq ravonligi va
soddaligi bilan belgilanadi. soddaligi bilan belgilanadi.

Adabiyotlar:
1.P.I.Ivanov «Umumiy psixologiya». Toshkent «O’qituvchi» - 1967 yil.
2.Z Turaqulov ,S.Rahimov. «Abu Rayhon Beruniy v ta’lim tarbiya haqida» Toshkent
«O’qituvchi»-1992 yil.
3.«O’rta Osiy mutafakkkirlarining hayoti va ijodi» xrestomatiyasi. Toshkent «Fan» 19 yil.
4..Qoziеv E.Q., Mamеdov K.K. “Kasb psixologiyasi” Toshkеnt 2003 yil
5.Z.Ibodullaev. Tibbiet psixologiyasi. T., 2008 yil darslik.
6.. P.I.Ivanov va M.Zufarova Umumiy psixologiya. T., 2008 yil darslik.
7.Z.Nishonova va Sh.Asomiddinova. Psixologik maslahat.T. 2010 yil
8.G„oziev E.G„. Umumiy psixologiya. Toshkent 2010 7.Kondakov I.M.

DIQQAT VA UN I N G DIQQAT VA UN I N G TURLA RI TURLA RI

REJ A :REJ A : • Diqqatning biror narsaga namoyon Diqqatning biror narsaga namoyon bo`lishi .bo`lishi . • Diqqat va uning turlari.Diqqat va uning turlari. • Diqqat ko`rinishlari.Diqqat ko`rinishlari. • Diqqat turlicha sifat ko`rinishlari bilan Diqqat turlicha sifat ko`rinishlari bilan ta’riflanishi.ta’riflanishi. • XulosaXulosa • Foydalanilgan adabiyotlar.Foydalanilgan adabiyotlar.

DIQQATDIQQAT • Diqqat - kishi faoliyati barcha turlari, eng Diqqat - kishi faoliyati barcha turlari, eng avvalo mehnat va o`quv faoliyati avvalo mehnat va o`quv faoliyati samaradorligini muhim va zarur shartidir. samaradorligini muhim va zarur shartidir. Mehnat qanchalik murakkab va Mehnat qanchalik murakkab va mas’uliyatli bo`lsa, u diqqatga shunchalik mas’uliyatli bo`lsa, u diqqatga shunchalik katta talablar qo`yadi.katta talablar qo`yadi.

• Ziyraklik kishiga uning kundalik hayotida, Ziyraklik kishiga uning kundalik hayotida, turmushida, boshqa odamlar bilan turmushida, boshqa odamlar bilan munosabatga kirishishida zarurdir. munosabatga kirishishida zarurdir. O`quvchilarning diqqat e’tibori o`quv O`quvchilarning diqqat e’tibori o`quv tarbiya jarayonini muvaffaqiyatli tashkil tarbiya jarayonini muvaffaqiyatli tashkil etishning asosiy shartlaridan biridir. Ta’lim etishning asosiy shartlaridan biridir. Ta’lim olishda diqqatning rolini ta’kidlarkan, olishda diqqatning rolini ta’kidlarkan, buyuk rus pedagogi K.D.Ushinskiy «diqqat buyuk rus pedagogi K.D.Ushinskiy «diqqat aynan shunday bir eshikka, tashqi aynan shunday bir eshikka, tashqi olamdan kishi qalbiga kirib keladigan olamdan kishi qalbiga kirib keladigan jamiki narsalarning barchasi shu eshik jamiki narsalarning barchasi shu eshik orqali kiradi» - deb yozgan edi. Diqqat orqali kiradi» - deb yozgan edi. Diqqat individning hissiy, aqliy eki individning hissiy, aqliy eki harakatlantiruvchi faolligi darajasininig harakatlantiruvchi faolligi darajasininig oshirilishini taqoza etadigan tarzda oshirilishini taqoza etadigan tarzda ongning yo`naltirilganligi va bir narsaga ongning yo`naltirilganligi va bir narsaga qaratilganligidir. qaratilganligidir.

DIQQAT TURLATI VA ULARN I QIYOSIY X ARAKTERISTIKASIDIQQAT TURLATI VA ULARN I QIYOSIY X ARAKTERISTIKASI Diqqat turi Paydo bo`lish shartlari Asosiy xarakteristikasi Asoslari Ixtiyoriy Va zifani qabul qilishi Va zifaga asosan yo`nalganlik, irodaviy zo`r berish, uzoq muddatli diqqatning to`planganligi toilqtiradi Ikkinchi signal sistemasini etakchi o`rni Ixtiyoriydan So`nggi diqqat Qiziqishi bilan yuzaga kelgan faoliyatga “kirish” Maqsadga yo`nalganlik saqlab qolinadi, toliqish bo`lmaydi, qiziqish ortadi. Faoliyat jarayoniga bo`lgan qiziqishi dominantasidi. Ixtiyorsiz diqqat Kuchli qo`zg`atuvchi asosida yuzaga keladi. Beixtiyoriylik, engillik, bir faoliyatdan ikkinchi faoliyatga tez o`tiladi. Shaxsni qiziqishini namoyon qilyvch yoki xarakterlovchi dominanta

Diqqat va uning turlari

15.08.2023

0

3518.5 KB

Похожие