logo

Gumon qilinuvchini so`roq qilish haqida bayonnomalar tuzish mashqlari

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

763.2783203125 KB
Gumon qilinuvchini so`roq qilish 
haqida bayonnomalar tuzish 
mashqlari. Guv ohni so‘roq qilish v a unda 
t uziladigan bay onnomalar.
•
Guv ohni   so‘roq qilish.  Mazkur so‘roq qilish tergov 
harakatining keng tarqalganligi bilan izohla nadi.
•
Guvoh va jabrlanuvchining ko‘rsatuvlari umumiy 
xususiyatga ega. SHuning uchun ular so‘roq qilishni 
yuritishning protsessual qoidalari birligiga asoslangandir. Bu 
qoidalar JPKning bir bobida joylashgan.
•
Guvoh va jabrlanuvchini so‘roq qilish JPKning 96-108-
moddalarida nazarda tutilgan umumiy qoidalarga rioya 
qilgan holda olib boriladi. Guv oh sifat ida 
k imlar jalb et iladi.
Guvoh va jabrlanuvchi sifatida:
1) hukm va ajrim chiqarish 
jarayonida kelib chiqqan 
masalalarni maslahatxonada 
muhokama qilishga oid holatlar 
to‘g‘risida   sudya va xalq 
maslahatchisini;
2) jinoyat ishi yuzasidan o‘z 
vazifalarini bajarishlari natijasida 
o‘zlariga ma’lum bo‘lgan holatlar 
to‘g‘risida 
  himoyachini, 
shuningdek jabrlanuvchining, 
fuqaroviy da’vogar	
 ning, fuqaroviy 
javobgarning vakilini; •
ruhiy yoki jismoniy nuqsoni sababli ish 
uchun ahamiyatli bo‘lgan holatni to‘g‘ri 
idrok etish va bu haqda ko‘rsatuv bera 
olish layoqatiga ega bo‘lmagan shaxsni 
so‘roq qilish mumkin emas.
•
Qaror chiqarish chog‘ida sudyalar 
maslahatining sir tutili shi va uni oshkor 
qilishni talab etishning taqiqlanishi, 
sudga hurmatsizlik yoki muayyan 
ishlarni hal qilishga aralashganlik, 
sudyalar daxlsizligini buzganlik uchun 
javobgarlik va boshqa qoidalar sudyalar 
mustaqilligining kafolati bo‘lib xizmat 
qiladi. Bu qoida 2000 yil 14 dekabrda 
yangi tahrirda qabul qilingan «Sudlar 
to‘g‘risida» gi qonunning 67-moddasida 
mustahkamlangan. Ikkinchi  cheklash  himoyachi  o‘z  protsessual  vazifalarini  baja rish 
jarayonida  olgan  ma’lumotlarga,  ya’ni  unga ayblanuvchi ,  uning 
qarindoshlari  va  shu  kabilar  ayblanuvchini  himoya  ostiga  olgani 
sababli  etkazgan  ma’lumotlarga  taalluqlidir.  Bunday  cheklashning 
zarurati  ayblanuvchiga  himoyalanish  huquqini  ta’minlashning 
konstitutsiyaviy  prinsipidan  kelib  chiqadi.  Agar  himoyachiga  murojaat 
qilish  xavf-xatar  tug‘dirib,  himoya	
 chi  guvohga  aylanishi  va  unga 
yordam  so‘rab  murojaat  qilgan  ayblanuvchiga  qarshi  ko‘rsatuv  berishi 
mumkin  bo‘lsa,  ayblanuv	
 chi  himoyachi  xizmatidan  amalda  foydalana 
olmagan bo‘lardi.
U yoki bu shaxsni guvoh sifatida jalb qilishga uning ruhiy yoki jismoniy 
nuqsonlari  to‘sqinlik  qilishi  mumkin.  Qonun  bu  nuqsonlar  ro‘yxatini 
oldindan  belgilamaydi,  lekin  qonun	
 da  ish  bo‘yicha  ahamiyati  bo‘lgan 
holatlarni  shaxs  to‘g‘ri  qabul  qilishiga  monelik  qiladigan  nuqsonlar 
haqida aytiladi. Ushbu shaxsning ish bo‘yicha guvoh bo‘lishga qodirligi 
masalasi  har  bir  alohida  holda  va  bu  shaxsning  kasallik  shakli  hamda 
darajasiga,  shuningdek  u  ko‘rsatuvlar  beradigan  holatlarga  qarab  hal 
qilinadi. Guvohni so‘roq 
qilishda tuziladigan 
akt hujjatlaridan 
namuna Gumon qilunuv chining 
huquq,majbury at lari
•
Gumon qilinuvchi,  ayblanuvchi , sudlanuvchining yaqin qarin doshlari gumon 
qilinuvchiga, ayblanuvchiga taalluqli bo‘lgan holatlar haqida guvoh yoki 
jabrlanuvchi sifatida faqat o‘zlarining roziliklari bilan so‘roq qilinishlari 
mumkin ( JPK, 116-modda). Bu qoida guvoh immuniteti deb ataladi. Guvoh 
yoki jabrlanuvchi uchun ko‘rsatuvlar berish ularning majburiyati 
hisoblanganligi sababli ular chaqiruv bilan belgilangan joyga ko‘rsatilgan 
vaqtda kelishlari va haqqoniy ko‘rsatuvlar berishlari kerak. So‘roq 
boshlanishidan oldin bu shaxslar ko‘rsatuv berishdan bosh tortganlik yoki bila 
turib yolg‘on ko‘rsatuv berganlik uchun jinoiy javobgarlik to‘g‘risida 
ogohlantirilib, bu haqda so‘roq bayonnomasi yoki sud majlisi bayonnomasiga 
yozib qo‘yiladi ( JPK, 117-modda). Biroq gumon qilinuvchining, 
ayblanuvchining, sudlanuvchining yaqin qarin	
 doshlari ko‘rsatuv berishdan 
bosh tortganlik uchun javobgarlik to‘g‘risida ogohlantirilmaydilar ( JPK, 117 – 
modda, 2-qism). Ko‘rsat ma berish 
t art ibi.
Guvoh va jabrlanuvchi alohida 
holatlarni bahona qilib, 
ko‘rsatuv berishdan bosh 
tortishga haqli emas ( JPK, 118-
modda). Aniqlanishi lozim 
bo‘lgan holatlar o‘zida davlat 
sirini yoki kasb sirini aks ettirsa 
yoxud shaxslar hayotining sir 
tutiladigan tomonlariga tegishli 
deb hisoblash uchun asos 
bo‘lganda, surishtiruvchi, 
tergovchi va sud guvoh yoki 
jabrlanuv chini so‘roq qilish 
chog‘ida bu holatlarning 
oshkor etilishiga yo‘l qo‘ymaslik 
chora-tadbirlarini ko‘rishi shart. Jinoyat  protsessi  nazariyasida  guvohlik  immuniteti  tushun chasi  o‘ziga  xos 
ahamiyatga  ega.  Umumiy  nazariyada  quyidagi  shaxslar  guvohlik 
immunitetiga ega:
•
YAqin qarindoshlar (ota-ona, aka-uka, opa-singil, bola	
 lari, farzandlikka 
olinganlar, er-xotin, er-xotinning aka-uka, opa-singillari);
•
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis senatorlari va deputatlari;
•
Diplomatik daxlsizlik huquqiga ega shaxslar.
So‘roq guvoh va jabrlanuvchiga ish bo‘yicha o‘zlari bilgan holatlar to‘g‘risidagi 
ma’lumotlarni aytib berishni taklif etishdan boshlanib, undan so‘ng ularga 
savollar berilishi mumkin ( JPK, 119-modda).  O‘n  olti  yoshgacha  bo‘lgan  guvoh  yoki  jabrlanuvchini  so‘roq  qilish 
uning  qonuniy  vakili  yoki  katta  yoshdagi  yaqin  qarin doshi, 
pedagog  yoki  jabrlanuvchining  vakili  ishtirokida  ular	
 ning  roziligi 
bilan  o‘tkaziladi.  Ko‘rsatilgan  shaxslar  so‘roq  qiluvchining  ruxsati 
bilan guvoh yoki jabrlanuvchiga savollar berishlari mumkin.
O‘n  olti  yoshgacha  bo‘lgan  guvohlar  va  jabrlanuvchilar  ko‘rsa	
 tuv 
berishdan bosh tortganlik va bila turib yolg‘on ko‘rsatuv berganlik 
uchun  javobgarlik  to‘g‘risida  ogohlantirilmaydilar  ( JPK,  121-
modda).  Biroq  shu  guvoh  va  jabrlanuvchilarga  ularning 
protsessual  huquqi  va  majburiyatlarini  tushuntirish  chog‘ida 
haqqoniy  ko‘rsatuv  berish  va  bu  bilan  jinoyat  ishi  bo‘yicha 
haqiqatni  aniqlashga  ko‘maklashish  ma’naviy  burch  ekanligini 
eslatib o‘tish lozim.

Gumon qilinuvchini so`roq qilish haqida bayonnomalar tuzish mashqlari.

Guv ohni so‘roq qilish v a unda t uziladigan bay onnomalar. • Guv ohni so‘roq qilish.  Mazkur so‘roq qilish tergov harakatining keng tarqalganligi bilan izohla nadi. • Guvoh va jabrlanuvchining ko‘rsatuvlari umumiy xususiyatga ega. SHuning uchun ular so‘roq qilishni yuritishning protsessual qoidalari birligiga asoslangandir. Bu qoidalar JPKning bir bobida joylashgan. • Guvoh va jabrlanuvchini so‘roq qilish JPKning 96-108- moddalarida nazarda tutilgan umumiy qoidalarga rioya qilgan holda olib boriladi.

Guv oh sifat ida k imlar jalb et iladi. Guvoh va jabrlanuvchi sifatida: 1) hukm va ajrim chiqarish jarayonida kelib chiqqan masalalarni maslahatxonada muhokama qilishga oid holatlar to‘g‘risida sudya va xalq maslahatchisini; 2) jinoyat ishi yuzasidan o‘z vazifalarini bajarishlari natijasida o‘zlariga ma’lum bo‘lgan holatlar to‘g‘risida himoyachini, shuningdek jabrlanuvchining, fuqaroviy da’vogar ning, fuqaroviy javobgarning vakilini;

• ruhiy yoki jismoniy nuqsoni sababli ish uchun ahamiyatli bo‘lgan holatni to‘g‘ri idrok etish va bu haqda ko‘rsatuv bera olish layoqatiga ega bo‘lmagan shaxsni so‘roq qilish mumkin emas. • Qaror chiqarish chog‘ida sudyalar maslahatining sir tutili shi va uni oshkor qilishni talab etishning taqiqlanishi, sudga hurmatsizlik yoki muayyan ishlarni hal qilishga aralashganlik, sudyalar daxlsizligini buzganlik uchun javobgarlik va boshqa qoidalar sudyalar mustaqilligining kafolati bo‘lib xizmat qiladi. Bu qoida 2000 yil 14 dekabrda yangi tahrirda qabul qilingan «Sudlar to‘g‘risida» gi qonunning 67-moddasida mustahkamlangan.

Ikkinchi cheklash himoyachi o‘z protsessual vazifalarini baja rish jarayonida olgan ma’lumotlarga, ya’ni  unga ayblanuvchi , uning qarindoshlari va shu kabilar ayblanuvchini himoya ostiga olgani sababli etkazgan ma’lumotlarga taalluqlidir. Bunday cheklashning zarurati ayblanuvchiga himoyalanish huquqini ta’minlashning konstitutsiyaviy prinsipidan kelib chiqadi. Agar himoyachiga murojaat qilish xavf-xatar tug‘dirib, himoya chi guvohga aylanishi va unga yordam so‘rab murojaat qilgan ayblanuvchiga qarshi ko‘rsatuv berishi mumkin bo‘lsa, ayblanuv chi himoyachi xizmatidan amalda foydalana olmagan bo‘lardi. U yoki bu shaxsni guvoh sifatida jalb qilishga uning ruhiy yoki jismoniy nuqsonlari to‘sqinlik qilishi mumkin. Qonun bu nuqsonlar ro‘yxatini oldindan belgilamaydi, lekin qonun da ish bo‘yicha ahamiyati bo‘lgan holatlarni shaxs to‘g‘ri qabul qilishiga monelik qiladigan nuqsonlar haqida aytiladi. Ushbu shaxsning ish bo‘yicha guvoh bo‘lishga qodirligi masalasi har bir alohida holda va bu shaxsning kasallik shakli hamda darajasiga, shuningdek u ko‘rsatuvlar beradigan holatlarga qarab hal qilinadi.