logo

Inson va hayvonot dunyosi

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2303.26953125 KB
    Inson hayoti hayvonlar bilan bevosita bog`liq. 
Qadimdan odamlar hayvonlar bilan yonma-yon 
yashab kelishgan. Ibtidoiy odamlar hayvonlarni 
ovlashgan. Hayvon go`shti ular uchun oziq-ovqat 
bo`lgan, uning terisidan kiyim-bosh o`rnida 
foydalanishgan, suyaklaridan ov qurollari 
yasashgan. Yowoyi hayvonlarning hayoti va fe`1-
atvori to`g`risida ma`lumot to`plana borishi ularni 
qo`lga o`rgatishga imkon bergan. Inson va hayvonot dunyosi  Hayvonlar  biologik  resurslarning  ajralmas  bir  qismidir  va 
ular  tabiatda  moddalar  va  energiya  almashinuvida  muhim 
rol  o`ynaydi.Ma`lumki,  uy  hayvonlari  hisoblanadigan 
qoramol,  qo`y,  echki,  to`ng`iz,  ot,  eshak, tuya,  qolaversa it, 
mushuk  kabi  jonzotlar  bizning  hayotimizda  tayin  bir 
maqsad  uchun  boqiladi.  Ayrim  hayvon  turlari  biz  uchun 
oqsil,  moy,  sut  manbai,  boshqasi  xo`jalik  uchun 
asqotadigan  ishlarni  bajaradi,  transport  sifatida,  uylarni 
qo`riqlashda,  hayvonlar  umuman  insoniyatning  yashashi, 
hayoti faoliyatida juda muhimdir.  Qadimda  ham,  texnika  taraqqiyoti 
rivojlangan  hozirgi  vaqtda  ham  odamlar 
hayvonlarni chiroyli terisi, mazali go`shti, 
qimmatbaho  suyagi  uchun  qiziqishgan 
bo`lsa o`ta johil kishilar ov qilishni ermak 
bilib,  hayvonot  olamini  yo`q  qilishgan. 
Manbalardan  ma`lumki  1872  va  1874 
yillar  mobaynida  AQShdagi  Kanzas  temir 
yo`li  qurilishi  vaqtida  “ishtiyoqmand” 
ovchilar  har  yili  2,5  mln.  bizonni  otib 
tashlaganlar,  ularni  bu  beozor 
jonivorning  na  mazali  go`shti  va  na  terisi 
qiziqtirmagandir.  Oqibatda  bizonlar  shu 
qadar  kamayib  ketganki,  hozir  ularning 
ozginasi  maxsus  qo`riqxonalarda 
saqlanib qolgan.  Insonlar o'zining hayvonlarga bevosita ta'sirida ularning 
geografik joylashinini va arealini o'zgarishiga ham 
sababchi bo'ladi. Chunki kishilar foydali hayvonlar 
miqdorini ko'paytirishi yoki ov qilish orqali hamda 
zararkunadalariga qarshi kurashib, hayvonlar miqdorini 
kamaytiradi. Ba'zan foydali hayvonlarni hamda 
zarakunada hasharotlarga qarshi kurashuvchi hayvon 
turlarini boshqa joylarga olib borib tarqatadi. Natijada 
ba'zi materik va mamlakatlarda hayvonlarning yangi 
turlarini odamlar olib borib, o'sha joylarga tarqatadi, 
oqibatda ularning ba'zilari o'sha sharoitga moslashib, 
ko'payib ketsa, ba'zi turlari qirilib ketadi. Bu insonning 
hayvonlarga ko'rsatayotgan ham salbiy, ham ijobiy 
ta'siridir  O'zbekiston hayvonot olamining turlari ko'p va ular 
rang-barangdir. Respublikamiz hududida  650 dan  ortiq 
umurtqali hayvon namunalari mavjud bo'lib, shu 
jumladan  79 baliq  turi,  3 ta amfibiy,   57 sudralib  
yuruvchilar,  410 turdan  ziyod qushlar va  99  sut 
emizuvchilar yashaydi.
Ma'lumotlarga qaraganda, keyingi o'ttiz yil ichida 
O'zbekiston hududida Mirzacho'l, Qarshi cho'li, Surxon-
Sherobod cho'li, Farg'ona vodiysining markaziy qismlari 
o'zlashtirilgan. Tyanshan hamda Pomir-Oloy g'arbiy 
sarhadlaridagi adirlar intensiv ravishda 
o'zlashtirilmoqda. Bu o'z navbatida sahro-cho'l 
muhitidagi yashaydigan bir qator jonivorlarning, 
jumladan, jayron, go'zal tuvaloq kabi noyob zotlarning 
kamayib ketishiga sabab bo'lmoqda O'zbekiston hayvonot olamining turlari ko'p va ular 
rang-barangdir. Respublikamiz hududida  650 dan  ortiq 
uurtqali hayvon namunalari mavjud bo'lib, shu 
jumladan  79 baliq  turi,  3 ta amfibiy,   57 sudralib  
yuruvchilar,  410 turdan  ziyod qushlar va  99  sut 
emizuvchilar yashaydi.
Ma'lumotlarga qaraganda, keyingi o'ttiz yil ichida 
O'zbekiston hududida Mirzacho'l, Qarshi cho'li, Surxon-
Sherobod cho'li, Farg'ona vodiysining markaziy qismlari 
o'zlashtirilgan. Tyanshan hamda Pomir-Oloy g'arbiy 
sarhadlaridagi adirlar intensiv ravishda 
o'zlashtirilmoqda. Bu o'z navbatida sahro-cho'l 
muhitidagi yashaydigan bir qator jonivorlarning, 
jumladan, jayron, go'zal tuvaloq kabi noyob zotlarning 
kamayib ketishiga sabab bo'lmoqda Guzal tuvaloq LAR      QIZIL KITOBGA KIRITILGAN HAYVONLAR
QUM EFASI
QOR 
QOPLONIBURMASHOXLI 
ECHKIMENZBER 
SUGURI burgut
oqquyruq  •
O‟zbekiston mustakillikga 
•
erishgan kunidan boshlab jamiyatni 
•
demokratlashtirish va tabiatnimuxofaza kilish soxasidadagi konunchilik ishlari 
•
tobora takomillashtirilib bormokda. «Tabiatni muxofaza kilish tugrisida»(1992), 
•
Aloxida muxofaza kilinadigan tabiiy xududlar tugrisida»(1993), Xayvonot olamini 
•
muxofaza kili shva undan foydalanish tugrisida»(1997),shuningdek Vazirlar 
•
maxkamasi tomonidan tasdiklangan bir kator xujjatlar asosida xayvonot olami 
•
muxofaza kilinmokda Bulardan tashkari O‟zbekiston Respublikasi 1995 yilda 
•
Biologik xilma-xillik tugrisidagi va Xalkaro axamiyatga ega, ayniksa suvda 
•
suzuvchi kushlarning yashash joylari bulgan suv-botkokli joylar tugrisidagi (2001 
•
yil Ramsar) Konventsiyalarga kushilgan.  E’TIBORINGIZ  
UCHUN  RAHMAT

Inson hayoti hayvonlar bilan bevosita bog`liq. Qadimdan odamlar hayvonlar bilan yonma-yon yashab kelishgan. Ibtidoiy odamlar hayvonlarni ovlashgan. Hayvon go`shti ular uchun oziq-ovqat bo`lgan, uning terisidan kiyim-bosh o`rnida foydalanishgan, suyaklaridan ov qurollari yasashgan. Yowoyi hayvonlarning hayoti va fe`1- atvori to`g`risida ma`lumot to`plana borishi ularni qo`lga o`rgatishga imkon bergan. Inson va hayvonot dunyosi

Hayvonlar biologik resurslarning ajralmas bir qismidir va ular tabiatda moddalar va energiya almashinuvida muhim rol o`ynaydi.Ma`lumki, uy hayvonlari hisoblanadigan qoramol, qo`y, echki, to`ng`iz, ot, eshak, tuya, qolaversa it, mushuk kabi jonzotlar bizning hayotimizda tayin bir maqsad uchun boqiladi. Ayrim hayvon turlari biz uchun oqsil, moy, sut manbai, boshqasi xo`jalik uchun asqotadigan ishlarni bajaradi, transport sifatida, uylarni qo`riqlashda, hayvonlar umuman insoniyatning yashashi, hayoti faoliyatida juda muhimdir.

Qadimda ham, texnika taraqqiyoti rivojlangan hozirgi vaqtda ham odamlar hayvonlarni chiroyli terisi, mazali go`shti, qimmatbaho suyagi uchun qiziqishgan bo`lsa o`ta johil kishilar ov qilishni ermak bilib, hayvonot olamini yo`q qilishgan. Manbalardan ma`lumki 1872 va 1874 yillar mobaynida AQShdagi Kanzas temir yo`li qurilishi vaqtida “ishtiyoqmand” ovchilar har yili 2,5 mln. bizonni otib tashlaganlar, ularni bu beozor jonivorning na mazali go`shti va na terisi qiziqtirmagandir. Oqibatda bizonlar shu qadar kamayib ketganki, hozir ularning ozginasi maxsus qo`riqxonalarda saqlanib qolgan.

Insonlar o'zining hayvonlarga bevosita ta'sirida ularning geografik joylashinini va arealini o'zgarishiga ham sababchi bo'ladi. Chunki kishilar foydali hayvonlar miqdorini ko'paytirishi yoki ov qilish orqali hamda zararkunadalariga qarshi kurashib, hayvonlar miqdorini kamaytiradi. Ba'zan foydali hayvonlarni hamda zarakunada hasharotlarga qarshi kurashuvchi hayvon turlarini boshqa joylarga olib borib tarqatadi. Natijada ba'zi materik va mamlakatlarda hayvonlarning yangi turlarini odamlar olib borib, o'sha joylarga tarqatadi, oqibatda ularning ba'zilari o'sha sharoitga moslashib, ko'payib ketsa, ba'zi turlari qirilib ketadi. Bu insonning hayvonlarga ko'rsatayotgan ham salbiy, ham ijobiy ta'siridir

O'zbekiston hayvonot olamining turlari ko'p va ular rang-barangdir. Respublikamiz hududida 650 dan ortiq umurtqali hayvon namunalari mavjud bo'lib, shu jumladan 79 baliq turi, 3 ta amfibiy, 57 sudralib yuruvchilar, 410 turdan ziyod qushlar va 99 sut emizuvchilar yashaydi. Ma'lumotlarga qaraganda, keyingi o'ttiz yil ichida O'zbekiston hududida Mirzacho'l, Qarshi cho'li, Surxon- Sherobod cho'li, Farg'ona vodiysining markaziy qismlari o'zlashtirilgan. Tyanshan hamda Pomir-Oloy g'arbiy sarhadlaridagi adirlar intensiv ravishda o'zlashtirilmoqda. Bu o'z navbatida sahro-cho'l muhitidagi yashaydigan bir qator jonivorlarning, jumladan, jayron, go'zal tuvaloq kabi noyob zotlarning kamayib ketishiga sabab bo'lmoqda