O‘RTA OSIYONING HAYVONOT DUNYOSI

O‘RTA OSIYONING HAYVONOT DUNYOSI

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

18805.479492188 KB

O‘RTA OSIYONING
HAYVONOT DUNYOSI

1. Siz yashayotgan joyda qanday yovvoyi
hayvonlar bor?
2. Sudralib yuruvchilarga qaysi hayvonlar
kiradi?
3. Qanday qushlar O‘rta Osiyoga yozda uchib kelib,

qishda janubga uchib ketadi? Qishda qanday
qushlar uchib keladi?

O‘rta Osiyoning tabiiy sharoiti xilma-xil bo‘lganligi
tufayli uning hayvonot dunyosi ham o‘ziga xos va rang-
barangdir.

O‘rta Osiyo hayvonlari chalacho‘llarda, cho‘llarda,
tog‘oldi va tog‘lar oralig‘idagi tekisliklarda, tog‘larda
hamda suv havzalarida yashaydi.

Chalacho‘llarning hayvonot dunyosi mavsumlar
bo‘yicha o‘zgarib turadi.

Yozda janubdan issiqsevar hayvonlar, ya’ni
kaltakesaklar va ayrim qushlar ( to‘rg‘ay, loyxo‘rak )
kirib kelib, chalacho‘llarning ichkari qismlariga yetib
boradi.
kaltakesak
loyxo‘rakto‘rg‘ay

Kaltakesaklar bu yerlarga moslashib, rangini
o‘zgartiradi. Qish juda sovuq bo‘lganligi tufayli yozda
kelgan hayvonlar janubga yana qaytib ketadi,

ko‘p hayvonlar ( qo‘shoyoq va boshqalar) uyquga
ketadi, qishga oziq-ovqat yig‘uvchi turli xil sichqonlar
va kalamushlar inlariga kirib ketadi.
qo‘shoyoq
kalamush
sichqon

Shimoldan qishda punochka, oq kaklik, qutb boyqushi
uchib keladi.
punochka
oq kaklik
qutb boyqushi

Bulardan tashqari, qishda bu yerlarda chopqir
hayvonlardan oqquyruq ham yashaydi. Bu yerda eng
ko‘p tarqalgan hayvon turi yumronqoziq lardir.

Yumronqoziq bilan birga, chalacho‘llarda qo‘shoyoqlar,
cho‘l olasichqoni, dala sichqoni, qum sichqoni,
kalamush va ko‘rsichqon ham tarqalgan.
dala sichqoni
qo‘shoyoq cho‘l olasichqoni
kalamushqum sichqoni ko‘rsichqon

Chalacho‘llarning o‘zlashtirilmagan joylarida,
Betpaqdala, Orolbo‘yi, Shimoliy Ustyurt, To‘rg‘ay
o‘lkasi, Balxashbo‘yida tuyoqli hayvonlar:
54
3 2
1Chalacho‘l

Oqquyruq (sayg‘oq), jayron, yovvoyi qo‘y, morxo‘r,
qulon va boshqalar yashaydi (21- rasm).
Oqquyruq jayron
qulon yovvoyi qo‘y
morxo‘r

Hasharotlardan chayon, qoraqurt va boshqa
o‘rgimchaksimonlar ko‘p.
chayon qoraqurt
falanga tarantul (biy)

С halacho‘llardagi hayvonot olami issiqqa va
suvsizlikka turlicha moslashgan. Ba’zilari, umuman,
suv ichmaydi, ba’zilari kechasi hayot kechiradi,
ba’zilari salqin joylarda yashaydi, ba’zilari ildizlarni
yeb, undagi suv bilan qanoatlanadi.

Sudralib yuruvchilardan toshbaqa va kaltakesak niho-
yatda ko‘p. Kaltakesaklardan dumaloqbosh kaltakesak,
qum kaltakesagi, echkemar, agama kaltakesagi yashaydi.
toshbaqa dumaloqbosh kaltakesak
echkemar agama kaltakesagi

Ilonlardan bo‘g‘ma ilon, o‘qilon, zaharli charxilon va
ko‘lvorilon, ko‘zoynakli ilonlar ko‘p.
bo‘g‘ma ilon o‘qilon charxilon
ko‘lvorilon ko‘zoynakli ilon

Yirtqich hayvonlardan tulki, chiyabo‘ri, qum mushugi
va boshqalar yashaydi. Qizilqumdagi saksovulzorlarda
Buxoro kiyigi — xongul bor.
tulki chiyabo‘ri
xongulqum mushugi

Qushlardan saksovul to‘rg‘ayi, cho‘l moyquti, cho‘l
qarg‘asi, cho‘l qarqunog‘i, saksovul chumchug‘i va
boshqalar uchraydi.
to‘rg‘ay
cho‘l moyquti cho‘l qarg‘asi
cho‘l qarqunog‘i saksovul chumchug‘i

Т og‘ hayvonlari balandlik mintaqalariga bog‘liq holda
tarqalgan. Chalacho‘l balandlik mintaqasining hayvonot
dunyosi chalacho‘l hayvonot dunyosi bilan bir xil
(kemiruvchilar, yirtqichlar).

Т og‘ quruq cho‘llarida tulki, bo‘ri, jayron, sirtlon
yashaydi,
bo‘ritulki
jayron sirtlon

ammo bu mintaqada cho‘lga xos bo‘lgan hayvonlar
(qo‘shoyoq, qum sichqoni, ingichka barmoqli
yumronqoziq) uchramaydi.

Keng bargli o‘rmonlarda jayron, ayiq, to‘ng‘iz, bo‘rsiq
uchraydi. Т o‘ng‘iz, asosan, daryo bo‘ylarida ko‘proq
tarqalgan.
jayron
to‘g‘iz ayiq
bo‘rsiq

Bu mintaqada qushlardan jannat hasharotxo‘ri, kabutar,
mayqut, oq boshli sa’va, bulbul va boshqalar bor.
jannat hasharotxo‘ri kabutar
moyqut sa’va bubul

Ignabargli o‘rmonlarda elik (kiyik), Jung‘oriya Olatovi-
da maral (bug‘u), yirtqich hayvonlardan silovsi n, O‘rta
Osiyo latchasi, ayiq, manul (Yettisuvda) uchraydi.
elik (kiyik)
O‘rta Osiyo latchasi manul
ayiqmaral (bug‘u) silovsin

Archazorlarda o‘rmon sichqonlari, tog‘ sichqonlari ,
qushlardan boltatumshuq, tog‘ sariq chumchug‘i,
chittak va tog‘ kakligi mavjud.
o‘rmon sichqoni tog‘ sichqoni boltatumshuq
tog‘ sariq chumchug‘i chittak tog‘ kakligi

Baland tog‘ yaylovlarida (subalp va alp mintaqasi) tog‘
takasi, tog‘ kiyigi, tog‘ qo‘yi (arxar),
tog‘ takasi
tog‘ qo‘yi (arxar)marxur
kiyik

qor qoploni , kemiruvchilardan sug‘ur tarqalgan.

Qushlardan Himolay qorakurkasi, tog‘ zog‘chasi, tog‘
to‘rg‘ayi, alp chumchuqsimon qushi va boltayutar
tarqalgan.
Himolay qorakurkasi tog‘ zog‘chasi
alp chumchuqsimon qushi tog‘ to‘rg‘ayi
boltayutar

Т o‘qay hayvonlari Sirdaryo, Amudaryo, Ili, Chu va
boshqa daryolar qayirlaridagi to‘qaylarda va
daraxtzorlarda yashaydi.
4 3
1
2

Asosiy hayvonlari to‘ng‘iz, bug‘u, to‘qay mushugi,
quyon,
to‘ng‘iz bug‘u
to‘qay mushugi quyon

o‘rdak, g‘oz, qirg‘ovul, loyxo‘rak, qoravoy (baklan),
birqozon, saqoqush, flamingo va boshqalardir (21, 22,
23- rasmlar).
o‘rdak
qirg‘ovul g‘oz
loyxo‘rak

qoravoy (baklan), birqozon, saqoqush, flamingo va
boshqalardir (21, 22, 23- rasmlar).
qoravoy (baklan)
birqozon
flamingo

O‘rta Osiyoda chalacho‘l va cho‘llarning o‘zlashtirili-
shi, tog‘ va tog‘oldi mintaqalarida tog‘-kon sanoatining
rivojlanishi, buning oqibatida ekologik sharoitning
o‘zgarishi hamda ovchilik xo‘jaligi ishlarida qat’iy
tartibning bo‘lmaganligi natijasida hayvonot olamiga
zarar yetdi.

Ko‘p hayvonlar kamayib qoldi. Bu ahvol tabiatni, shu
jumladan, hayvonot olamini muhofaza qilishni qat’iy
talab qiladi.

© Foydalanilgan adabiyotlar:
•
P.Baratov, M. Mamatqulov –Geografiya (O‘rta Osiyo
tabiiy geografiyasi. O‘zbekiston tabiiy geografiyasi)
– umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7- sinfi uchun
darslik — Toshkent; „O‘qituvchi“ NMIU, 2017 /
www.eduportal.uz
•
Atlas (O‘rta Osiyo va O‘zbekiston tabiiy
geografiyasi), 7-sinf, O‘zbekiston Yer resurslari,
geodeziya, kartografiya va davlat kadastri qo‘mitasi,
Toshkent 2017

O‘RTA OSIYONING HAYVONOT DUNYOSI

1. Siz yashayotgan joyda qanday yovvoyi hayvonlar bor? 2. Sudralib yuruvchilarga qaysi hayvonlar kiradi? 3. Qanday qushlar O‘rta Osiyoga yozda uchib kelib, qishda janubga uchib ketadi? Qishda qanday qushlar uchib keladi?

O‘rta Osiyoning tabiiy sharoiti xilma-xil bo‘lganligi tufayli uning hayvonot dunyosi ham o‘ziga xos va rang- barangdir.

O‘rta Osiyo hayvonlari chalacho‘llarda, cho‘llarda, tog‘oldi va tog‘lar oralig‘idagi tekisliklarda, tog‘larda hamda suv havzalarida yashaydi.

Chalacho‘llarning hayvonot dunyosi mavsumlar bo‘yicha o‘zgarib turadi.

Похожие

HAYVONOT DUNYOSI

Antarktida hayvonot dunyosi

Antarktida materigi hayvonot dunyosi

Inson va hayvonot dunyosi

ANDTARKTIDA MATERIGIDA TARQALGAN HAYVONOT DUNYOSI