Materik iqlimining xususiyatlari

Materik iqlimining xususiyatlari

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

9974.837890625 KB

Materik iqlimining
xususiyatlari

Iqlimning tarkib topishi.

Afrika deganda dastlab jazirama issiqda chiniqqan, qora
tanli, jingalak sochli odamlar ko‘z o‘ngimizda
gavdalanadi.

Haqiqatan ham Afrikaga „issiq materik“ nisbati bejiz
berilmagan. Tropiklar oralig‘ida Quyosh ufqdan juda
balandda va har yili ikki marta zenitda bo‘ladi.

Shuning uchun uning juda katta qismida xohlagan
oyning o‘rtacha harorati +20°C dan ortiq. Hatto eng
shimoliy va janubiy qismlarida qish oyining o‘rtacha
harorati +10 +15 °C dan pastga tushmaydi.

Afrika iqlimining tarkib topishida uning geografik o‘rni,
havo bosimi va massalari, relyefi, okean oqimlari kabi
omillar kuchli ta’sir ko‘rsatadi.

Ekvatorga yaqin joylashgan o‘rniga ko‘ra juda katta
miqdorda quyosh radiatsiyasini (yiliga bir kv sm ga 160
— 200 kkal) oladi.

Ekvatorial hududlarda past bosimli mintaqalar, tropik
kengliklarda esa yuqori bosimli mintaqalarning tarkib
topishi Quyoshning balandligiga bog‘liq.

Yil fasllari yog‘in miqdoriga qarab farqlanadi.
Shunga binoan materik ustida ekvatorial, tropik va
mo‘tadil havo massalari harakatlanadi.

Materik iqlimining shakllanishida doimiy shamollar —
passatlarning ta’siri kuchli.

Shimoliy-sharqiy passatlar materikka yog‘in
keltirmaydi. Aksincha, Hind okeanidan esadigan
janubiy-sharqiy passatlar ko‘p yog‘in keltiradi.

Subtropik kengliklarga qish oylarida yog‘in-sochinni
mo‘tadil havo massalari Atlantika okeanidan keltiradi
(yomg‘ir, ba’zan qor).

Yil davomida Atlantika okeanidan esadigan nam havo
massalari Gvineya qo‘ltig‘i sohillari va ekvatorial
zonalarga juda ko‘p yog‘in keltiradi.

Masalan, Gvineya qo‘ltig‘i sohilidagi Debunja hududiga
yiliga 10 000 mm gacha yomg‘ir yog‘adi.

Yog‘inlar taqsimotiga relyef shakllari ta’sir etadi. Nam
havo massalarining yo‘nalishiga ro‘para turgan tog‘
yonbag‘irlariga ko‘p yog‘in tushadi.

Masalan Sharqiy Afrika yonbag‘irlariga, Madagaskar
orolining sharqiy qismlariga 3000-5000 mm yog‘in
tushadi.

Okean oqimlari materik iqlimini tubdan o‘zgartirib
yuboradi. Agar sohil bo‘yida sovuq oqim bo‘lsa, yog‘in
yog‘maydi va cho‘l iqlimi tarkib topadi (masalan,
Namib, Somali).

Kanar, Bengela sovuq oqimlari ustidan esadigan
shamollar materikka sovuq havo olib keladi. Lekin
yuqoridagi havo iliq bo‘lishiga qaramasdan, qirov va
tumanlar hosil bo‘lsa-da, yog‘in yog‘maydi. Natijada
qurg‘oqchil cho‘llar tarkib topadi.

Iqlim xususiyatlari. Afrika — eng issiq materik.
Bu uning katta qismi yoritilish mintaqasida
joylashganligidandir.

Sayyoramizdagi eng issiq harorat shu yerda kuzatilgan
( 1922-yil 13-sentyabr Tripoli shahri yaqinida +58 °C).

Lekin eng baland tog‘larda doimiy qor va muzliklar bor.
Afrika iqlimining o‘ziga xos xususiyatlari iqlim
mintaqalarida yaqqol namoyon bo‘ladi.

© Foydalanilgan adabiyotlar:
•
A. Soatov, A. Abulqosimov, M. Mirakmalov. –
Geografiya (Materiklar va okeanlar tabiiy
geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6-
sinfi uchun darslik – Toshkent: „O‘qituvchi“, 2017/
www.eduportal.uz
•
A. Soatov, A. Abulqosimov – Geografiya (Materiklar
va okeanlar tabiiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim
maktablarining 6- sinfi uchun darslik – Toshkent:
„O‘qituvchi“, 2005 va 2009

Materik iqlimining xususiyatlari

Iqlimning tarkib topishi.

Afrika deganda dastlab jazirama issiqda chiniqqan, qora tanli, jingalak sochli odamlar ko‘z o‘ngimizda gavdalanadi.

Haqiqatan ham Afrikaga „issiq materik“ nisbati bejiz berilmagan. Tropiklar oralig‘ida Quyosh ufqdan juda balandda va har yili ikki marta zenitda bo‘ladi.

Shuning uchun uning juda katta qismida xohlagan oyning o‘rtacha harorati +20°C dan ortiq. Hatto eng shimoliy va janubiy qismlarida qish oyining o‘rtacha harorati +10 +15 °C dan pastga tushmaydi.

Похожие

Materik iqlimining xususiyatlari. Iqlim mintaqalari

Materik va Okeanlarning paydo bo'lishi

Materik aholisi va uning tabiatga ta’siri

MATERIK AHOLISI VA UNING TABIATGA TA’SIRI.tarqatmalar

Tabiiy geografik o‘lkalari. Materik tabiatiga insonning ta’siri