Materik va Okeanlarning paydo bo'lishi

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

4195.90625 KB

Скачать

“ Materiklar va okeanlarning
paydo bo’lishi”



1. Yer va litosferaning paydo bo’lishi

2. Materik va okean botiqlarining paydo bo’lishi

3. Litosfera plitalari tektonikasi RE J A :


Olimlarning takidlashicha, Quyosh sistemasi va Yer
Koinotdagi harakatlanayotgan changsimon
zarrachalarning birikishidan hosil bo’lgan.
Bunday fikirni dastlab fransiyalik olim R.Dekart 1644-
yilda, keyinchalik germanyalik faylasuf I.Kant 1755-
yilda va farnsiyalik olim R.S.Laplas 1796-yilda
aytishgan.
Shuning uchun bu gipotiza Dekart-Kant-laplas
gipotizasi deb ataladi. Yer v a lit osferaning pay do
bo’lishi

Dek art -Kant -Laplas gepot izasi (rasm)



Litosfera va yer po’sti yer ichki moddalarining
saralanishi natijasida hosil bo’lgan. Qizigan holatdagi
yerning moddalari tepaga ko’tarilgan, og’ir moddalar
esa pastga cho’kkan. Oqibatda nisbatan yengil va qattiq
litosfera (yunoncha, tosh qobiq) hamda Yer po’sti,
mantiya va yadrolar tarkib topgan



Materik va okean botiqlarining paydo
bo’lishi haqida ko’plab gipotizalar (ilmiy
taxminlar) yaratilgan bo’lsa-da, olimlar
hanuz bir yechimga kelmadilar. Shunday
gipotizalardan biri mobilizmdir .

Mobilizm (yunoncha, siljiydigan,
harakatlanadigan) gipotizasini 1912-yilda
nemis geologi A.Vegener ishlab chiqganMat erik v a ok ean bot iqlarining pay do
bo’lishi


Alfred Lotar Vegener 1880-yili 1-noyabr kuni
Germaniyada tug’ulgan
1930-yili Grenlandiyada vafot etgan



Lekin A.Vegenerdan deyarli 9 asr oldin
vatandoshimiz Abu Rayhon Beruniy
materiklarning siljishi haqida shunday degan:
“Qit’alar go’ya suv sathida suzub yurgan daraxt
bargalari singari bir-biri tomon yaqinlasahib
yoki uzoqlashib, sekin harakatda bo’ladi”.
Beruniyning bu fikri mobilizm gepotizasi
mohiyatining o’zidir. Abu Ray hon Beruniy
(973-1048)

A.Viginer o’z gepotizasini yaratishda Atlantika okeaniga tutashgan
Janubiy Amerika va Afrika qirg’oqlarining bir-biriga mos kelishiga
asoslangan



200 mln yil avval yagona pangeya materigi va
Pantalassa okeani bo’lgan.

180 mln yil avva Pangeya materigi Lavraziya va
Gondvana materigiga, Pantalassa okeani Paleoting va
Tets okeanlariga ajralgan

65 mln yil avva Lavraziyadan Shimoliy Amerika va
Yevrosiyo, Gondvanadan esa Afrika, Avstraliya,
Antraktida, Janubiy Amerika materiklari ajralib chiqgan
A.Viginer materiklarning gorizontal siljishiga Yerning o’z
o’qi atrofida aylanishi hisobiga yuzaga keladigan
markazdan qochma kuch sabachi deb hisoblagan A.Viginer fikricha



1968-yilda amerikalik bir guruh
olimlar (L.R.Sayka, J.Oliver va b.) yangi
mobilizm, yani “litosfera plitalari
tektonikasi” gepotizasini e’lon
qilishdi. Bu Beruniy va Vegener
g’oyalari asosida yaratilgan eng
so’nggi, mukammal gepotizadir. Lit osfera plit alari
t ek t onik asi


Okean tubi tadqiqotlari, kosmik tasvirlar tahlili, aniq
geodezik o’lchamlar va boshqa manbalardan olingan
yangi ma’lumotlar natijasida litosfera plitalarining turli
tomonga, har xil tezlikda harakatlanayotganligi ma’lum
bo’ldi. Bunga yuqori mantiya va astenosfera
qatlamlaridagi moddalarning uyurmali harakati
sababdir.

“ Materiklar va okeanlarning paydo bo’lishi”

  1. Yer va litosferaning paydo bo’lishi  2. Materik va okean botiqlarining paydo bo’lishi  3. Litosfera plitalari tektonikasi RE J A :

 Olimlarning takidlashicha, Quyosh sistemasi va Yer Koinotdagi harakatlanayotgan changsimon zarrachalarning birikishidan hosil bo’lgan. Bunday fikirni dastlab fransiyalik olim R.Dekart 1644- yilda, keyinchalik germanyalik faylasuf I.Kant 1755- yilda va farnsiyalik olim R.S.Laplas 1796-yilda aytishgan. Shuning uchun bu gipotiza Dekart-Kant-laplas gipotizasi deb ataladi. Yer v a lit osferaning pay do bo’lishi

Dek art , Kant , Laplas

Dek art -Kant -Laplas gepot izasi (rasm)

Materik va Okeanlarning paydo bo'lishi

15.08.2023

0

4195.90625 KB

Похожие