O‘zbekiston Respublikasida sud hokimiyati
![O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA SUD
HOKIMIYATI](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_1.png)
![R EJ A :
1 .SU D LA R FAO LIYATIN I TAK O M ILL A SH TIR IS H D AV R TALA BI.
2 . O ’ ZBEK IS TON R ES PU BLIK A S I S U D H O K IM IYATI VA U N IN G
TIZIM I.
3 . YA N G ILA N AYO TG A N K O N ST IT U TSIYA SU D - H U QU Q
SO H A S ID A G I ISL OH OT LA R N ATIJ A LA R IN I H U QU Q IY
M U S TAHK A M LAYD I.
4 . S U D LA R N I TASH K IL Q IL IS H TARTIBI.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_2.png)
![S U D L A R FA O L I YAT I N I
TA K O M I L L A S H T I R I S H D AV R TA L A B I .
Bugungi kunda mamlakatimizdagi barcha islohotlar avvalo inson qadrini ulug‘lash tamoyilidan kelib chiqib amalga
oshirilmoqdaki, bu islohotlarning amaldagi natijasini har bir yurtdoshimiz o‘z hayotida ko‘rmoqda. Xususan, sudlar
faoliyatini tubdan isloh qilish va haqiqiy odil sudlov timizini yaratish ishlariga ham guvoh bo‘lmoqdamiz. Odil sudlov –
haqiqiy holatni aniqlab, odamlar orasidagi, ular bilan jamiyat va davlat o‘rtasidagi kelishmovchilik va nizolarni faqat sud
tomonidan hal etib berilishidir. Bu borada O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023 yil 16 yanvardagi PF-11-son “Odil
sudlovga erishish imkoniyatlarini yanada kengaytirish va sudlar faoliyati samaradorligini oshirishga doir qo‘shimcha chora-
tadbirlar to‘g‘risida”gi hamda PF-12-son “Odil sudlov faoliyatini amalga oshirishni samarali tashkil etish bo‘yicha
qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmonlari sohani yangi bosqichga olib chiqdi.
Ushbu Farmonga ko‘ra 2023 — 2026
yillarga mo‘ljallangan sud tizimini sifat jihatidan
yangi bosqichga olib chiqishning qisqa muddatli
strategiyasi ishlab chiqildi. Bu strategiya
O‘zbekiston Respublikasida sud hokimiyatini
rivojlantirishning strategik maqsadlari, ustuvor
yo‘nalishlari hamda istiqbolli vazifalarini
belgilab berib, sohaga ilg‘or xalqaro
standartlarni yanada keng joriy etish uchun asos
bo‘lib xizmat qilishi belgilandi. Ushbu
strategiyani amalga oshirishda quyidagi
vazifalar ustuvor etib belgilandi:](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_3.png)
![Oliy sud tomonidan Davlat xavfsizlik xizmati, Bosh prokuratura, Adliya vazirligi bilan birgalikda jinoyat ishlari
bo‘yicha sud qarorlari qonuniy, asosli va adolatli qabul qilinganligini tekshirishning fuqarolarga qulay va
soddalashtirilgan tartibini yaratish maqsadida quyidagilarni joriy etishni nazarda tutuvchi qonun loyihasi ishlab
chiqilganligi ma’lumot uchun qabul qilinsin:
tumanlararo, tuman, shahar sudlari tomonidan birinchi instansiyada ko‘rilgan ishlarni viloyat va unga tenglashtirilgan
sudlarda apellyasiya yoki kassasiya tartibida qayta ko‘rib chiqish;
viloyat va unga tenglashtirilgan sudlar tomonidan apellyasiya yoki kassasiya tartibida ko‘rilgan ishlarni mazkur
sudlarda taftish tartibida qayta ko‘rib chiqish;
viloyat va unga tenglashtirilgan sudlar tomonidan taftish tartibida ko‘rilgan ishlarni Oliy sudning sudlov hay’atlarida
taftish tartibida qayta ko‘rib chiqish;](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_4.png)
![viloyat va unga tenglashtirilgan sudlar tomonidan taftish tartibida ko‘rilgan ishlarni Oliy sudning
sudlov hay’atlarida taftish tartibida qayta ko‘rib chiqish;
yuqori instansiya sudlari tomonidan ishni yangidan ko‘rish uchun quyi sudlarga yuborish tartibini
bekor qilish va ularga ish bo‘yicha yakuniy qaror qabul qilish mas’uliyatini yuklash.
Sudyalarning chinakam mustaqilligini ta’minlash maqsadida ularning ishiga har qanday aralashuv
qat’iy jazolanishi, sudyalarning xavotirsiz ishlashi uchun davlat tomonidan barcha sharoitlar
yaratilishi qayd etilsin.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_5.png)
![Sudning mustaqilligi va sudyalar daxlsizligini ta’minlashni kuchaytirish bo‘yicha quyidagi
choralar belgilansin:sudga hurmatsizlik qilish holatlarini oldini olishning samarali
mexanizmlarini ishlab chiqish, buning uchun ma’muriy javobgarlik choralarini kuchaytirish va
jinoiy javobgarlik belgilash;
sud ishlarini hal etishga aralashganlik va sud hujjatini ijro etmaganlik uchun javobgarlik
choralarini kuchaytirish, shuningdek, sud hujjatlarining ijro etilishini ta’minlashga qaratilgan
ta’sirchan mexanizmlarni joriy etish;
odil sudlovni amalga oshirish faoliyatiga aralashganlikka oid har bir jinoyat ishi yakuni bo‘yicha
jamoatchilikni ommaviy axborot vositalari orqali majburiy ravishda xabardor qilish tartibini joriy
etish.
Yuqoridagi vazifalar ijrosini ta’minlash sudning chinakam inson va uning manfaatlari
himoyachisi sifatida ijtimoiy hayotimizdagi o‘rnini yuksaltiradi. Shuningdek, farmon bilan
kiritilayotgan o‘zgarishlar va ishlab chiqilgan strategiya inson manfaatlari yo‘lida odil sudlov sari
muhim qadam bo‘lib hisoblanadi.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_6.png)
![O’zbekiston Respublikasi sud hokimiyati va uning tizimi.
Sud hokimiyati davlat hokimiyatining alohida mustaqil shoxobchalaridan biri bo’lib, jamiyat xayotida odil sudlovni
amalga oshirishga safarlar etilgan. Odil sudlov o’z mohiyatiga ko’ra, davlat faoliyati hisoblanadi, bunda vakolatli sud
muassasasi huquq normalari talablarini buzish oqibatida kelib chiquvchi nizoli holatlarni muhokama etib, hal qiladi.
Sud hokimiyati – bu sudlarning O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlari ustuvorligi prinsipiga so’zsiz
rioya qilish asosida jinoiy, fuqarolik, xo’jalik ishlarini va ma`muriy huquqbuzarlik to’g’risidagi ishlarni ko’rish
bo’yicha vakolatidir. O’zbekiston Respublikasida sud hokimiyati davlat hokimiyatining bir tarmog’i sifatida inson va
fuqaro huquqlari va erkinliklarini himoya qilishga doir davlat funksiyasini bajaradi. O’zbekiston Respublikasi sud
tizimi oldida g’oyat katta ahamiyatga ega vazifa-davlat organlarini inson huquqlarini hurmat qilishga majbur etish,
mavhum huquqiy me`yorlarni real huquq va majburiyatlarga aylantirish, davlatning inson oldidagi o’z vazifalarini
bajarishini ta`minlash vazifasi turadi.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_7.png)
![Sud hokimiyatini amalga oshirish tartib-qoidalarining bir necha ko’rinishlari qaror topganki, ularga sud ishlarini
yuritishning Konstitutsiyaviy, fuqarolik, xo’jalik, jinoiy va ma`muriy turlari kiradi.
Sud tizimining huquqiy negizi Konstitutsiyaning 107-moddasida berilgan. Unga muvofiq respublikada
Konstitutsiyaviy sud, xo’jalik sudlari va umumiy yurisdiksiya sudlari amal qiladi. Mamlakatda qandaydir favqulodda
sudlar tuzilishiga yo’l qo’yilmaydi.
Konstitutsiyaviy me`yorlar sudlar tizimini umuman belgilaydi. Sudlarni tashkil etish va ularning faoliyat ko’rsatish
tartibi alohida qonun bilan belgilanadi.
Mamlakatimizda sud hokimiyatining Konstitutsiyaviy huquqiy maqomi, tuzilishi va faoliyat yuritishining qonuniy
asosi O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va O’zbekiston Respublikasining «Sudlar to’g’risida»gi (yangi
tahrirdagi 2000 yil 14 dekabr`) qonuni bilan belgilanadi.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_8.png)
![O’zbekiston Respublikasida sud hokimiyati tizimi quyidagi sudlardan
tashkil topgan:
O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi
O’zbekiston Respublikasining Oliy sudi
O’zbekiston Respublikasining Oliy xo’jalik sudi Samarqand Harbiy Sudi](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_9.png)
![Jinoyat ishlari bo'yicha Shayxontohur tuman sudi Fuqarolik ishlari bo'yicha Samarqand shahar sudi
1. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi;
2.
O’zbekiston Respublikasining Oliy sudi;
3.
O’zbekiston Respublikasining Oliy xo’jalik sudi;
4.
Qoraqalpog’iston Republikasining fuqarolik va jinoyat ishlari bo’yicha sudlari, fuqarolik va
jinoyat ishlari bo’yicha viloyat va Toshkent shahar sudlari;
5.
Fuqarolik ishlari bo’yicha tumanlararo, tuman, (shahar) sudlari, jinoyat ishlari bo’yicha tuman
(shahar) sudlari;
6.
Harbiy sudlar;
7.
Qoraqalpog’iston Respublikasining xo’jalik sudi, viloyat va Toshkent shahar xo’jalik sudlari.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_10.png)
![O’zbekiston Respublikasida ishlarning toifalariga qarab sudlarning ixtisoslashuvi amalga oshirilishi mumkin.
Qonun sudlarini tashkil etish, ularni saylash va tayinlash tartibini belgilaydi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudining
tarkibi Oliy Majlisga saylov o’tganidan so’ng shakllantiriladi. O’zbekiston Respublikasining Oliy sudi va Oliy xo’jalik sudining
sud`yalari O’zbekston Respublikasi Prezidenti taqdimnomasiga binoan, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati
tomonidan saylanadi.
Qoraqalpog’iston Respublikasi Oliy sudi va xo’jalik sudining sud`yalari Qoraqalpog’iston Respublikasi Jo’qorg’i Kengesi
raisining O’zbekiston Respublikasi Prezidenti bilan kelishilgan taqdimnomasiga binoan, Qoraqalpog’iston Respublikasining
Jo’qorg’i Kengesi tomonidan saylanadi.
Viloyat sudyalari, Toshkent shahar sudlari, tumanlararo, tuman (shahar) sudlari sud`yalari O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
huzuridagi sud`yalarni tanlash va lavozimlarga tavsiya etish bo’yicha Oliy malaka komissiyasining taqdimnomasiga binoan;
xo’jalik sudlari sud`yalari esa O’zbekiston Respublikasi Oliy xo’jalik sudi raisining taqdimnomasiga binoan, O’zbekiston
Respublikasining Prezidenti tomonidan tayinlanadi.
Harbiy sudlarning sud`yalari O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi sud`yalarini tanlash va lavozimlarga tavsiya etish
bo’yicha Oliy malaka komissiyasining taqdimnomasiga binoan, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tayinlanadi.
Sud`yalar Konstitutsiya va qonunga muvofiq, odil sudlovni amalga oshirishga vakolat berilgan shaxslardir. Sud`yalikka
nomzodlarga muayyan talablar qo’yiladi.
Yigirma besh yoshdan kichik bo’lmagan, oliy yuridik ma`lumotga, yuridik ixtisos bo’yicha kamida uch yillik mehnat stajiga ega
bo’lgan hamda malaka imtihonini topshirgan O’zbekiston Respublikasining fuqarosi tumanlararo, tuman (shahar) sudi, xo’jalik
sudi sud`yasi bo’lishi mumkin.
Oliy yuridik ma`lumotga hamda yuridik ixtisoslik bo’yicha kamida besh yillik, shu jumladan, sud`ya bo’lib, kamida ikki yillik
mehnat stajiga ega bo’lgan va malaka imtihonini topshirgan
O’zbekiston Respublikasi fuqarosi Qoraqalpog’iston Respublikasi
oliy
sudi, viloyat sudi, Toshkent shahar sudi, O’zbekiston Respublikasining harbiy sudi sud`yasi bo’lishi mumkin. Oliy yuridik
ma`lumotga hamda yuridik ixtisos bo’yicha kamida yetti yillik, shu jumladan, qoidaga ko’ra, sud`ya bo’lib, kamida besh yillik
mehnat stajiga ega bo’lgan va malaka imtihonini topshirgan O’zbekiston Respublikasining fuqarosi O’zbekiston Respublikasining
Oliy sudi, Oliy xo’jalik sudi sud`yasi bo’lishi mumkin](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_11.png)
![Haqiqiy harbiy xizmatni o’tayotgan, ofitserlar tarkibiga kiruvchi harbiy unvonga ega bo’lgan va ushbu moddadagi talablarga
javob beradigan O’zbekiston Respubliksining fuqarosi, harbiy sud sud`yasi bo’lishi mumkin. Harbiy sudlar sud`yalariga “
Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi qonuni, harbiy ustavlar, harbiy xizmatchilar
uchun belgilangan, shuningdek, ushbu qonunda nazarda tutilgan huquqiy va ijtimoiy himoyalash choralari tatbiq qilinadi.
Ilk bor sud`yalik lavozimiga saylangan yoki tayinlangan shaxs qasamiyod qilganidan keyin o’z vazifasini bajarishga kirishadi.
Sud`yalar O’zbekiston Respublikasi Davlat bayrog’i oldida, Qoraqalpog’iston Respublikasida esa Qoraqalpog’iston Respublikasi
Davlat bayrog’i oldida ham tantanali vaziyatda qasamiyod qiladilar.
Sud`yalar quyidagi tartibda qasamiyod qiladilar:
O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi sud`yalari, viloyatlar, Toshkent shahar sudlari, tumanlararo, tuman (shahar) sudlari va
harbiy sudlar sud`yalari – O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi plenumi majlisida;
Xo’jalik sudlari sud`yalari – O’zbekiston Respublikasi Oliy xo’jalik sudi plenumi majlisida;
Qoraqalpog’iston Respublikasi Oliy sudi, tumanlararo, tuman (shahar) sudlari sud`yalari – Qoraqalpog’iston Respublikasining
tegishli Oliy sudi rayosati majlisida.
O’zbekiston
Respublikasi Konstitutsiyasining 108- va 109- moddalarida O’zbekiston Konstitutsiyaviy sudining huquqiy holati
mustahkamlangan. Unga muvofiq, O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi
hokimiyatlarning hujjatlari Konstitutsiyaga qanchalik mosligiga doir ishlarni ko’radi.
Konstitutsiyaviy sud siyosat va huquq sohasidagi mutaxassislar orasidan – Konstitutsiyaviy sud raisi, rais o’rinbosari va
sud`yalardan, shu jumladan, Qoraqalpog’iston Respublikasining vakilidan iborat tarkibda saylanadi.
Konstitutsiyaviy sudning raisi va a`zolari deputat bo’lolmaydilar.
Konstitutsiyaviy sudning raisi va a`zolari siyosiy partiyalar va harakatlarning a`zosi bo’lishlari va boshqa haq to’lanadigan
lavozimni egallashlari mumkin emas.
Konstitutsiyaviy sud sud`yalari o’z faoliyatlarida mustaqildirlar va faqat O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga
bo’ysunadilar.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_12.png)
![Yangilanayotgan konstitutsiya sud-huquq sohasidagi islohotlar
natijalarini huquqiy mustahkamlaydi
Qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi to‘g‘risida”gi Konstitutsiyaviy qonuni
loyihasiga ko‘ra, amaldagi Konstitutsiyaga 27 ta yangi modda kiritilmoqda, moddalar soni 128
tadan 155 taga oshmoqda.
Shuningdek, Konstitutsiyamizning amaldagi 275 ta normasi 434 taga ko‘paymoqda, ya’ni
Konstitutsiyamiz 65 foizga yangilanmoqda.
Xususan, mulk daxlsizligi va u bilan bog‘liq huquqlarning ta’minlanishi davlat tomonidan
kafolatlanishi, mulkiy huquqlarni cheklash faqat sud qarori asosida bo‘lishi mustahkamlanmoqda.
Bundan tashqari, advakaturaga bag‘ishlangan alohida bobning kiritilishi sud hokimiyati,
prokuratura organlari qatorida odil sudlovning muhim tarkibiy qismi sifatida advokaturaning
huquqiy maqomi belgilanishiga xizmat qiladi.
Yangilanayotgan Konstitutsiyamizda “Inson huquq va erkinliklarini ta’minlash – davlatning oliy
maqsadidir” degan norma belgilanmoqda.
Ushbu maqsadga erishish uchun insonning sha’ni va qadr-qimmati daxlsizligi, davlat organlari
tomonidan huquqiy ta’sir choralari mutanosiblik prinsipiga asoslanishi va qonunlarda nazarda
tutilgan maqsadlarga erishish uchun yetarli bo‘lishi kerakli belgilanmoqda.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_13.png)
![Aybsizlik prezumsiyasi yanada kuchaytirilmoqda.
Jumladan, Konstitutsiyamizning amaldagi 26-moddasida shaxsning ishi sudda ko‘rib
chiqilib, uning aybi aniqlanmaguncha u aybdor hisoblangan bo‘lsa, endilikda sudning
qonuniy kuchga kirgan hukmi bilan aniqlanmaguncha u aybsiz hisoblanishi
mustahkamlanmoqda.
Konstitutsiyada insonning shaxsiy huquqlari va erkinliklari kafolati eng ilg‘or xalqaro
standartlarga muvofiq kuchaytirilmoqda. Xususan, shaxsni sud qarorisiz 48 soatdan ortiq
muddat ushlab turilishi mumkin emasligi, ushbu muddat ushlab turish qonuniyligi va
asosliligi sudda isbotlanmasa, shaxs darhol ozod qilinishi (“Xabeas korpus” instituti)
hamda shaxsni ushlab turish chog‘ida uning huquqlari va ushlab turilishi asoslari unga
tushunarli tilda tushuntirilishi kerakligi (“Miranda qoidalari”), shuningdek, ayblanuvchi va
sudlanuvchilarga o‘ziga qarshi ko‘rsatma bermaslik, ya’ni “sukut saqlash” huquqi
belgilanmoqda. Ushbu qoidalar shaxsiy erkinlik daxlsizligini va insonlarni noqonuniy
hibsga olishga yo‘l qo‘ymaslikni kafolatlaydi.
Ilk marotaba yozishmalar, telefon orqali so‘zlashuvlar, pochta, elektron xabarlar va boshqa
xabarlarni sir saqlash huquqi faqat sudning qaroriga asosan cheklanishi mumkinligi
belgilanmoqda.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_14.png)
![Ya’ni, hozirgi vaqtda ushbu vakolat prokurorga tegishli bo‘lib, uning sudlarga o‘tkazilishi shaxs
daxlsizligi va konstitutsiyaviy huquqlarini ta’minlashda tub burilish bo‘ladi
Shaxs qarindoshlarining sudlanganligi asosi bilan huquqlari cheklanishi mumkin emasligi qat’iy
belgilanishi inson o‘zining yaqinlari yo‘l qo‘ygan xatolar uchun javob bermasligini ta’minlaydi.
Qonunda sud hokimiyatining chinakam mutaqilligini ta’minlash maqsadida Sudyalar oliy
kengashining barcha a’zolarini Senat tomonidan saylash tizimini kiritish taklif etilmoqda.
Shuningdek, odil sudlovga erishish darajasini oshirish va sudyalar mustaqilligini ta’minlashga
qaratilgan qoidalar kiritilmoqda.
Sudyaning boshqa organlar va shaxslardan xoli bo‘lishini ta’minlash maqsadida sudyalar
muayyan ishlar bo‘yicha hisobdor bo‘lmasligi qat’iy o‘rnatilmoqda.
Sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini ta’minlash maqsadida sudlar faoliyatini
moliyalashtirish faqat davlat budjetidan amalga oshirilishi kafolatlovchi yangi modda
kiritilmoqda.
Bu kabi yangilik va o‘zgarishlar orqali keyingi yillarda yurtimizda amalga oshirilgan sud-huquq
islohotlari natijalari konstitutsiya darajadasida mustahkamlanadi.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_15.png)
![Sudlarni tashkil qilish tartibi.
Boshqa hokimiyat organlari kabi sud hokimiyati organlari tizimini tashkil etish,
vakolatlarini belgilash Oliy Majlis palatalarining birgalikdagi vakolatlariga kiradi
(Konstitutsiyaning 78-moddasi 5-bandi). Bu bandda sudlarni tashkil etish tartibi
deganda, sud organlariga sudyalarni saylash yoki tayinlash masalasi ko‘riladi. Sud
hokimiyat tarmog‘i, ma’lum sud organlaridan iborat bo‘lsa, sud organlari, asosan,
sudyalardan iborat bo‘ladi. Sud hokimiyati tizimiga kiruvchi Konstitutsiyaviy sud,
Oliy sud va uning quyi pog‘onadagi organlari, turli yo‘llar orqali tayinlash tartibida
vujudga keladi.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_16.png)
![Konstitutsiyaning 108-moddasiga asosan, Konstitutsiyaviy sud 0 ‘zbekiston Prezidentining
taqdimiga binoan, 0 ‘zbekiston Oliy Majlisining Senati tomonidan Respublika Sudyalar oliy
kengashi tavsiya etgan siyosat va huquq sohasidagi mutaxassislar orasidan, Qoraqalpog‘iston
Respublikasi vakilini qo‘shgan holda saylanadi. Konstitutsiyaviy sud o‘z tarkibidan
Konstitutsiyaviy sud raisi va o‘rinbosarlarini saylaydi. Bundan tashqari, Konstitutsiya va
qonunga asosan, Konstitutsiyaviy sud
sudyalari deputat bo‘la olmaydilar, siyosiy partiyalar va harakatlarning a’zosi
bo‘lishi va boshqa haq to'lanadigan lavozimni egallashi mumkin emas.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_17.png)
![Konstitutsiyaviy sud sudyasi Prezident oldida qasamyod qabul qiladi. Sudyaning
vakolatlari quyidagi hollarda to‘xtatiladi: - u jinoiy javobgarlikka tortilganida; -
sudyalik lavozimiga to‘g‘ri kelmaydigan faoliyat bilan shug‘ullanganda; -
sudyaning qonuniy kuchga kirgan qarori bilan u bedarak yo‘qolgan deb
hisoblanganda.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_18.png)
![Konstitutsiyaviy sud sudyasining vakolatlari quyidagi hollarda Oliy Majlis Senatining qarori bilan
muddatidan ilgari tugatiladi:
-
sudyalik qasamyodini buzganda;
- iste’foga chiqish to‘g‘risida iltimos qilganda;
- sudya ogohlantirilgandan yoki uning vakolatlari to‘xtatilganidan keyin ham o‘z vazifasiga
to‘g‘ri kelmaydigan faoliyatni davom ettirsa;
- uzoq davom etadigan kasallikka chalinsa;
- unga nisbatan qonuniy kuchga kirgan sudning ayblov hukmi bo‘lsa;
- fuqarolikni yo‘qotsa.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_19.png)
![Konstitutsiyaviy sudning sudyasi o‘z vakolatlari davrida almashtirilmaydi. Konstitutsiyaviy
sudyalar daxlsizlik huquqidan foydalanadi, ya’ni ular Senatning roziligisiz, uning majlislari
o‘rtasida Senat Kengashining roziligisiz jinoiy javobgarlikka tortilishi, hibsga olinishi yoki sud
tomonidan ma’muriy jazoga tortilishi mumkin emas.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_20.png)
![O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti “Sudlar faoliyatini yanada takomillashtirish va odil sudlov
samaradorligini oshirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farmonni
imzolagandilar .](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_21.png)
![O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni
So‘nggi yillarda mamlakatimizda sud-huquq tizimini yanada takomillashtirish, fuqaro va
tadbirkorlarning huquq va qonuniy manfaatlarini ishonchli himoya qilish choralarini kuchaytirish,
odil sudlovni samarali ta’minlash hamda sudyalar hamjamiyati rolini oshirish bo‘yicha izchil
ishlar olib borilmoqda.
Amalga oshirilgan ishlar natijasida odil sudlov jarayonida inson huquqlarini himoya qilish
darajasi yangi bosqichga chiqdi.
Xususan, nohaq ayblangan 2,3 mingga yaqin kishi oqlandi, adashib jinoyat yo‘liga kirib
qolgani sababli ozodlikdan mahrum qilish jazosiga hukm qilinishi mumkin bo‘lgan 3,5 mingdan
ortiq yoshlar va xotin-qizlarga mahalla va jamoatchilik kafilliklari asosida yengilroq jazolar
tayinlanib, o‘z oilalari bag‘rida qoldirildi, inson huquqlarini qo‘pol tarzda buzgan 60 nafar huquq-
tartibot organi xodimlari jinoiy javobgarlikka tortildi.
Shu bilan birga, sud himoyasini ta’minlashdagi ortiqcha byurokratik to‘siqlar saqlanib
qolayotganligi, sud qarorlarini qayta ko‘rishning bir-birini takrorlovchi bosqichlari mavjudligi,
investorlar huquqlarining sud himoyasida bo‘lishi yetarli darajada tashkil etilmaganligi va boshqa
bir qator kamchiliklar sud organlarining amaldagi tuzilishini zamon talablari va xalqaro
standartlarga muvofiq qayta ko‘rib chiqishni taqozo etmoqda.](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_22.png)
![](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_23.png)
![FOYDALANIGAN ADABIYOTLAR
1. K onstitusiyaviy huquq O.T. Husanov
2.Sudlar tug’risidagi qonun
3. Yuridik universetet M.H Rustamboyev
4.U.A Tuxtasheva 2021 yil](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_24.png)
![](/data/documents/57860a30-bd19-40f5-b2d4-7510116d29a1/page_25.png)
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA SUD HOKIMIYATI
R EJ A : 1 .SU D LA R FAO LIYATIN I TAK O M ILL A SH TIR IS H D AV R TALA BI. 2 . O ’ ZBEK IS TON R ES PU BLIK A S I S U D H O K IM IYATI VA U N IN G TIZIM I. 3 . YA N G ILA N AYO TG A N K O N ST IT U TSIYA SU D - H U QU Q SO H A S ID A G I ISL OH OT LA R N ATIJ A LA R IN I H U QU Q IY M U S TAHK A M LAYD I. 4 . S U D LA R N I TASH K IL Q IL IS H TARTIBI.
S U D L A R FA O L I YAT I N I TA K O M I L L A S H T I R I S H D AV R TA L A B I . Bugungi kunda mamlakatimizdagi barcha islohotlar avvalo inson qadrini ulug‘lash tamoyilidan kelib chiqib amalga oshirilmoqdaki, bu islohotlarning amaldagi natijasini har bir yurtdoshimiz o‘z hayotida ko‘rmoqda. Xususan, sudlar faoliyatini tubdan isloh qilish va haqiqiy odil sudlov timizini yaratish ishlariga ham guvoh bo‘lmoqdamiz. Odil sudlov – haqiqiy holatni aniqlab, odamlar orasidagi, ular bilan jamiyat va davlat o‘rtasidagi kelishmovchilik va nizolarni faqat sud tomonidan hal etib berilishidir. Bu borada O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023 yil 16 yanvardagi PF-11-son “Odil sudlovga erishish imkoniyatlarini yanada kengaytirish va sudlar faoliyati samaradorligini oshirishga doir qo‘shimcha chora- tadbirlar to‘g‘risida”gi hamda PF-12-son “Odil sudlov faoliyatini amalga oshirishni samarali tashkil etish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmonlari sohani yangi bosqichga olib chiqdi. Ushbu Farmonga ko‘ra 2023 — 2026 yillarga mo‘ljallangan sud tizimini sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqishning qisqa muddatli strategiyasi ishlab chiqildi. Bu strategiya O‘zbekiston Respublikasida sud hokimiyatini rivojlantirishning strategik maqsadlari, ustuvor yo‘nalishlari hamda istiqbolli vazifalarini belgilab berib, sohaga ilg‘or xalqaro standartlarni yanada keng joriy etish uchun asos bo‘lib xizmat qilishi belgilandi. Ushbu strategiyani amalga oshirishda quyidagi vazifalar ustuvor etib belgilandi:
Oliy sud tomonidan Davlat xavfsizlik xizmati, Bosh prokuratura, Adliya vazirligi bilan birgalikda jinoyat ishlari bo‘yicha sud qarorlari qonuniy, asosli va adolatli qabul qilinganligini tekshirishning fuqarolarga qulay va soddalashtirilgan tartibini yaratish maqsadida quyidagilarni joriy etishni nazarda tutuvchi qonun loyihasi ishlab chiqilganligi ma’lumot uchun qabul qilinsin: tumanlararo, tuman, shahar sudlari tomonidan birinchi instansiyada ko‘rilgan ishlarni viloyat va unga tenglashtirilgan sudlarda apellyasiya yoki kassasiya tartibida qayta ko‘rib chiqish; viloyat va unga tenglashtirilgan sudlar tomonidan apellyasiya yoki kassasiya tartibida ko‘rilgan ishlarni mazkur sudlarda taftish tartibida qayta ko‘rib chiqish; viloyat va unga tenglashtirilgan sudlar tomonidan taftish tartibida ko‘rilgan ishlarni Oliy sudning sudlov hay’atlarida taftish tartibida qayta ko‘rib chiqish;
viloyat va unga tenglashtirilgan sudlar tomonidan taftish tartibida ko‘rilgan ishlarni Oliy sudning sudlov hay’atlarida taftish tartibida qayta ko‘rib chiqish; yuqori instansiya sudlari tomonidan ishni yangidan ko‘rish uchun quyi sudlarga yuborish tartibini bekor qilish va ularga ish bo‘yicha yakuniy qaror qabul qilish mas’uliyatini yuklash. Sudyalarning chinakam mustaqilligini ta’minlash maqsadida ularning ishiga har qanday aralashuv qat’iy jazolanishi, sudyalarning xavotirsiz ishlashi uchun davlat tomonidan barcha sharoitlar yaratilishi qayd etilsin.