logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. Ossuriya diplomatik hujjatlari xususiyatlari

Ossuriya diplomatik hujjatlari xususiyatlari

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2844.1669921875 KB
Скачать
Ossuriya diplomatik hujjatlari xususiyatlari Mil.av v. IX asr 20- y illarida Ossuriy a podshosi Shamshi- Adad V bilan Bobil huk mdori Marduk - Zak irshumi I o‘rt asida shart noma anchay in parchalangan holat da y et ib k elgan bo‘lib, aft idan, uni ossuriy alik larning Bobilga y urishidan v a Bobil podshosi Bauaxiddinni asirlik k a olib k et gandan k ey in huk mdorning o‘g‘li Adad-nerari I II v a Bobil huk mdori t uzishgan. Mil.avv. 754-yilda Ashshur -nerar i V ( mil.avv.754-745-yy.) va Sur iyadagi Bit - Agusi huk mdor i Matiilu o‘r tasida shar t noma tuziladi. Matiilu shar tnomani x udolar, o‘zi, farzandlar i, ahli ayonlar, mamlak at aholisi nomi bilan “abadiy muddat ga” tuzgan. Shartnom a ko‘ra Matiilu Ashshur- nerari V va uning vorislariga qarshi chiqmaslik Ossuriyaga harbiy, ayniqsa jang aravalari bilan yordam berish Jang maydonidan qochib ketmaslik Ossur hukmdori dushmanlarini yashirmaslik va ularning boshqa mamlakatlarga qochib ketishiga yordam bermaslik majburiyatini oladi. Shartnomani buzadigan bo‘lsa Bit-Agusi aholisi xudolar qahriga uchrashi ko‘rsatiladi. Shartnoma xotimasida qandaydir bir sirli (afsunli) marosim tartiblari amalga oshirilganligini kuzatish mumkin: “Bu bosh (uzilgan) qo‘y boshi emas, balki Maiiluning boshidir... Agar Matiilu bu kelishuvni buzsa, xuddi qo‘y boshi kesib olinganidek, uning boshi ham tanasidan judo etiladi”. Yana Matiilu fuqarolariga ossur hukmdori va uning farzandari va ahli ayonlariga “hayoti” uchun xudolarga ibodat qilish majburiyati yuklangan. Odatda bu kabi shartnomalar sharoit nuqtai nazaridan o‘sha vaqtda mag‘lub tomonnning boshqa chorasi yo‘qligidan imzolangan, shuning uchun uning shartlari nechog‘liq og‘ir bo‘lmasin va uni buzish “xudolaro qahri” bilan jazolanishi keltirilmasin, imkon tug‘ilishi bilan shartnomalar mag‘lub tomondan buzilgan, “buzilish sharti”dan ular qo‘rqishmagan. Yuqorida shartnomani imzolagan Matiilu Ashshur-nerari V o‘limidan keyin darhol Ossuriyaning eng xavfli va asosiy raqibi bo‘lgan Urartu davlati (Sarduri II) bilan ittifoq tuzishga erishadi Asarxaddon hukmronligi davriga oid bir qancha shartnomalar yetib kelgan. Ulardan biri mil.avv. 671-yilda Tir hukmdori bilan tuzilgan o‘ziga xos “dengiz shartnomasi” hisoblanadi. Bu Finikiya qirg‘og‘i hududida qirg‘oq bo‘ylab suzishni tartibga solish bilan bog‘liq edi. Unga ko‘ra Ossuriya savdo kemalarini va umuman olganda bu yerdagi dengiz savdosini nazorat qilish uchun ustun huquqqa egaligini tasdiqladi Uning Midiya knyazlari bilan tuzgan shartnomalari diplomatiya tarixida muhim o‘ringa ega. Ulardan biri Asarxaddon va Midiyadagi Urakazabanua hukmdori Ramatayya o‘rtasida tuzilgan bo‘lib, uning mazmunida Ashshurbanapalning taxt merosxo‘rligi, qaramlik munosabatlari o‘z aksini topgan. Taxt merosxo‘rini har qanday tajovuzlar, fitnalardan asrash hamda uning vassalarining sodiqligini ta’minlash shartnomaning asosiy maqsadi edi. Sodiqlik qasamyodi o‘ziga xos afsunli marosim bilan amalga oshirilgan. Gap shundakai, Asarxaddon mil.avv. 674-yilda Midiya hududiga yurish qilib, u yerdagi eng qudratli davlatlar bilan kurashadi va katta o‘ljalarga ega bo‘ladi. Shundan keyin kichik davlat hukmdorlari, ular orasida Ramatayya ham bor edi, Ossuriya hukmdoriga tobelik bildirib, Nineviyaga katta sovg‘asalomlar bilan boradi. Midiya yerlariga “noiblar va viloyat boshliqlari” yuborilib, ular Midiya-Ossuriya chegarasida o‘z vakolatlarini amalga oshirganlar, aholisiga o‘lpon to‘lash yuklangan, tobelik bildirgan hukmdorlar bilan “tinchlik va ittifoq” shartnomasi imzolangan Ossuriyaliklarning o‘sha davrda deyarli har bir diplomatik va harbiy aksiyasi amalda shartnomalarda o‘z aksini topgan. Shunday shartnomalardan birida Sargon II Manna hukmdori Ullusunuga Urartu va Mitannidan toptib olingan va birinchi marta Ossuriya sarhadlari doirasiga qo‘shilgan 22 ta qal’a va 2 ta shahar berganligi qayd etilgan Shartnomalarning imzolanishi ko‘pincha g‘oliblik, bag‘ishlov va chegara yodgorlik toshlarini o‘rnatish bilan birga amalga oshrilgan. Masalan, Armaniston tog‘larida harbiy muvaffaqiyatlarni qo‘lga kiritgandan keyin Ashshurnasirapal II, Suriya koalitsiyasi ustidan qozonilgan g‘alabadan keyin Salmanasar III, Nairidagi g‘alabadan keyin Shamshi-Adad V va boshqa ossur hukmdorlari g‘alaba yodgorlik toshlarini o‘rnatgan Ossuriya diplomatiyasi tarixida hukmdorlarning yirik shahar hukmdorlari bilan tuzgan shartnomalari alohida o‘rinni egallaydi. Ashshur, Nineviya, Bobil, Nippur kabi shaharlar bilan ularning imtiyozlarini va maqomini tastiqlash va ta’minlash haqida shartnomalar imzolangan. Masalan, Sargon II Salmanasar V tomonidan bekor qilingan Ashshur shahrining huquqlarini qayta tiklaydi. Bu haqidagi ma’lumot “Ashshur Xartiyasi” deb atalgan hujjatda o‘z aksini topgan. Mil.avv. VIII asr oxiriga oid bo‘lgan loy lavhdagi matn Sinaxxerib nomiga bitilgan bo‘lib, unda Bobil, Sippar, Nippur kabi shaharlarining barcha imtiyozlari sanab o‘tilib, hukmdordan ularni so‘zsiz bajarish talab qilingan. Ashshurbanapal va Shamashshumukin o‘rtasidagi muzokaralar “bayonnomasi” bitilgan tosh lavhda Bobil shahrining imtiyozlari aks etgan. Misol uchun, unda quyidagi holat tilga olingan: “Bobil mamlakat markazi ekan, ushbu shaharga kimdir kiradigan bo‘lsa, u ushbu shaharning barcha imtiyozlariga ega chiqadi va Bobil uyiga kiradigan kishining ismi “imtiyozlardan foydalanuvchi”ga aylanadi. Hatto kuchuk ham unga (ya’ni Bobilga) kirgach, o‘ldirilishi mumkin emas”. Shartnomalar mazmuniga keladigan bo‘lsak, ularga qat’iy rioya qilish talab qilingan. Yuqorida aytganimizdek, uning tuzilishi xudolar oldida afsunli, ritual harakatlar, qasamyodlar bilan amalga oshgan va muqaddas ittifoq kuchiga teng bo‘lgan. Shartnomaning buzilishi xudolarning “muqaddasligiga” oyoq qo‘yish bilan barobar bo‘lgan. Bu shavqatsizlarcha jazolangan. Shartnomani buzgan tomon, odatda o‘z mamlakati mustaqilligini yo‘qotish, “oldingidan ko‘ra ko‘proq” o‘lpon to‘lash bilan javob bergan, ko‘pincha u va uning mamlakati o‘z erkini yo‘qotib, asirlikka olib ketilgan, har qanday sharmandagarchilik va haqoratlarga mubtalo qilingan, ba’zan og‘riqli o‘limga duchor qilingan. Bular odatiy holatlar sifatida qabul qilingan va hatto huquqiy me’yor hisoblangan. Lekin shartnomalar bo‘yicha ikkinchi darajali hisoblanuvi sheriklarga taqiqlangan holatlar ossuriyaliklarning o‘zlari tomonidan hech qanday andishasiklik bilan amalga oshirilgan, ya’ni g‘olib sifatida ossuriyaliklarda majburiyat bo‘lmagan va shartnomalardagi majburiyatlar odatda bir tomonlama xarakterni kasb etgan

Ossuriya diplomatik hujjatlari xususiyatlari

Mil.av v. IX asr 20- y illarida Ossuriy a podshosi Shamshi- Adad V bilan Bobil huk mdori Marduk - Zak irshumi I o‘rt asida shart noma anchay in parchalangan holat da y et ib k elgan bo‘lib, aft idan, uni ossuriy alik larning Bobilga y urishidan v a Bobil podshosi Bauaxiddinni asirlik k a olib k et gandan k ey in huk mdorning o‘g‘li Adad-nerari I II v a Bobil huk mdori t uzishgan.

Mil.avv. 754-yilda Ashshur -nerar i V ( mil.avv.754-745-yy.) va Sur iyadagi Bit - Agusi huk mdor i Matiilu o‘r tasida shar t noma tuziladi. Matiilu shar tnomani x udolar, o‘zi, farzandlar i, ahli ayonlar, mamlak at aholisi nomi bilan “abadiy muddat ga” tuzgan.

Shartnom a ko‘ra Matiilu Ashshur- nerari V va uning vorislariga qarshi chiqmaslik Ossuriyaga harbiy, ayniqsa jang aravalari bilan yordam berish Jang maydonidan qochib ketmaslik Ossur hukmdori dushmanlarini yashirmaslik va ularning boshqa mamlakatlarga qochib ketishiga yordam bermaslik majburiyatini oladi.

Shartnomani buzadigan bo‘lsa Bit-Agusi aholisi xudolar qahriga uchrashi ko‘rsatiladi. Shartnoma xotimasida qandaydir bir sirli (afsunli) marosim tartiblari amalga oshirilganligini kuzatish mumkin: “Bu bosh (uzilgan) qo‘y boshi emas, balki Maiiluning boshidir... Agar Matiilu bu kelishuvni buzsa, xuddi qo‘y boshi kesib olinganidek, uning boshi ham tanasidan judo etiladi”. Yana Matiilu fuqarolariga ossur hukmdori va uning farzandari va ahli ayonlariga “hayoti” uchun xudolarga ibodat qilish majburiyati yuklangan.

Похожие

Ossuriya Diplomatik xujjatlar xususiyati
FARMOYISH HUJJATLARI
Ossuriya davlatida nikoh diplomatiyasi
Ossuriya davlatida nikoh diplamatiyasi
Ossuriya davlatida elchilik va razvedka faoliyati