logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. Otlarning son kategoriyasi. Forsiy so’zlarda ko’plikning ifodalanishi

Otlarning son kategoriyasi. Forsiy so’zlarda ko’plikning ifodalanishi

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

105.564453125 KB
Скачать
Otlarning son kategoriyasi. Forsiy so’zlarda ko’plikning ifodalanishi Fors tilida otlar ikki son shakliga ega: 1) birlik shakli ; 2) ko'plik shakli. Otlarning ko'plik shakli ularning birlik shakliga -ho va - on qo shimchalarini qo'shish orqali yasaladi. Bulardan –ho ʻ qo shimchasi odatda jonsiz predmetlarni bildiruvchi otlarga, - ʻ on esa jonli predmetlarni bildiruvchi otlarga qo shiladi. ʻ نآ -on اـه -ho -ho qo’shimchasi bilan باتك Ketob-kitob اهباتك Ketobho- kitoblar همانزور Ruznome- gazeta اه همانزور Ruznomeho- gazetalar رهش Shahr-shahar اهرهش Shahrho- shaharlar ىلدنص Sandali-stul اه ىلدنص Sandaliho- stullar -on qo’shimchasi bilan رتخد Do’xtar-qiz نارتخد Do’xtaron- qizlar رگراك Korgar-ishchi نارگراك Korgaron- ishchilar دنفسوگ Gusfand-qo’y نادنفسوگ Gusfandon- qo’ylar كشزپ Pezeshk-vrach ناكشزپ Pezeshkon- vrachlar نآ - on ko’plik qo’shimchasi juftlikni anglatuvchi inson a’zosining nomlariga ham qo’shilishi mumkin. Masalan:  مشچ Cheshm- ko’z نامشچ Cheshmon- ko’zlar بل Lab –lab نابل Labon- lablar Hozirgi zamon fors tilida - on ko'plik qo shimchasi o rnida- ʻ ʻ ho ko'plik qo shimchasini ishlatish hollari ko'p uchraydi. ʻ Natijada - ho ko'plik qo shimchasi l- on ko'plik qo shimchasi ʻ ʻ bilan bir qa- torda jonli predmetlarga ham qo shilib, ulardan ʻ ko plik yasamoqda. Masalan: ʻ نارتخد -do’xtaron نارگراك -korgaron نادنفسوگ -gusfandon اـه رتخد – do’xtarho-qizlar اـه رگراك – korgarho-ishchilar اـه دنفسوگ gusfandho-qo’ylar Lekin ba’zi so’zlarda –on ko’plik qo’shimchasi o’rnida –ho ko’plik qo’shimchasini ishlatish so’zning ma’nosini o’zgartirib yuborishi mumkin. Masalan: رس sar-bosh نارس saron- boshliqlarاهرس sarho- boshlar Fors tilida otlardan ko’plik yasash uchun (on - نـآ ) va (ho – اه ) affisklaridan tashqari, arab tilidan kirib kelgan ko’plib affikslari ham mavjud. Masalan ushbu affikslar: 1). (in - ن ــی ) ko’plik affiksi shaxs nomini bildiruvchi arab so’zlardan ko’plik yasaydi: عمج درفم دقنم mo’naqqed - tanqidchi نیدقنم mo’naqqedin - tanqidchilar صصختم mo’taxasses – mutaxassis نیصصختم mo’taxassesin - mutaxassislar کلام molek – muldor نیکلام molekin - mulkdorlar ریاس soyer boshqa نیریاس soyerin – boshqalar 2) (un – نو , yun – نوــی ) ko’plik affiksi ی -i unlisi bilan tugagan shaxs nomini bildiruvchi ba’zi arab so’zlaridan ko’plik yasaydi. Lekin bu so’zlar juda kam miqdorda ko’rinadi. یبلاقن ـا Enqelobi –inqilobchi نویبلاقن ـا enqelobiyun – inqilobchilar یباصتع ـا E’tesobi – qo’zg’olonchi نویباصتع ـا e’tesobiyun – qo’zg’olonchilar یناحور Ruhoni – ruhoni نویناحور ruhoniyun – ruhoniylar 3) (ot – تـا ) ko’plik affiksi ancha mahsuldor bo’lib, arab so’zlaridan ko’plik hosil qiladi: درفمـ عم ـج ن ـاوی ـح Heyvon – hayvon تان ـاوی ـح heyvonot – hayvonlar ـ میلع ــ ت Ta’lim – ta’lim تامیلع ــ ت ta’limot – ta’limot علاط ـا Ettelo’ – xabar تاعلاط ـا ettelo’ot – xabarlar Agar so’z ه - e yoki at - ت bilan tugagan bo’lsa, ot – تـا ko’plik affiksi bevosita so’z o’zagiga qo’shilib, so’z oxiridagi ه - e yoki ت -at tushib qoladi: درفم ـ عم ـج ـ هلجم Majalle – jurnal تلاجم majallot – jurnallar ـ هرادا Edore – idora ت ـارادا edorot – idoralar ـ هلــاقم Maqole – maqola تلا ــاـقم maqolot – maqolalar ت ـا Ot ko’plik qo’shimchasi ba’zi bir fors so’zlaridan ham ko’plik hosil qiladi: در ـفمـ عمج غا ـــ ب Bog’ – bog’ تاغا ـــ ب bog’ot – bog’lar ـ هد Deh – qishloq تاهد dehot – qishloqlar تاب ــن Nabot- o’simlik تاتاب ــن nabotot – o’simliklar E – ه yoki i - ی unlisi bilan tugagan ba’zi fors so’zlariga ot - تـا ko’plik affiksining fonetik varianti bo’lmish jot – تا ـج qo’shimchasini qo’shish orqali ko’plik hosil qilinadi. Bu holda so’z oxiridagi e – ه yozuvda tushib qoladi: درفمـ عم ـج ـ هویم Mive – meva تاجویم mivejot – mevalar ـ هناخرا ـــک Korxone – zavod, fabrika تاخناخرا ـــک korxonejot – zavodlar ـ همانزور Ruznome – gazeta تاخمانزور ruznomejot – gazetalar ـ هما ــن Nome – xat تاجما ــن nomejot - xatlar Fors tilida arab ko’plik affikslaridan tashqari, ko’p miqdorda arab “siniq ko’plik” formalari ham mavjud. Bu forma so’zlarni ichki fleksiyalari vositasi bilan va qo’shimcha harflar orrtirish orqali hosil qilinadi. Arab tilida so’zning ko’plik formasini yasash uchun turli formalar bor. Bu formalar so’zdan qolib yasagan. Qoli p ni o’zgartirish usuli bilan ko’plik formalari yasalgan. MATN BILAN ISHLASH گتفگو مه اـمش ا ـیآ .مراگنرب ـخ ن ـم ؟یت ـسیک و ـت .ما هدن ـسیون ن ـم ؟دیت ـسیک ا ـمش اهنآ ؟دنت ـسیک ا ـهنآ .م ـسانشابز ن ـم ،مت ـسین راگنربخ ن ـم ،ر ـیخن ؟د ـیراگنربخ .مسدنهم ن ـم .مت ـسین هدن ـسیون ن ـم ،ر ـیخن ؟د ـیا هدن ـسیون م ـه ا ـمش .دنا هدن ـسیون درم نآ ،ت ـسین ر ـعاش درم ن ـآ ،ر ـیخن ؟ت ـسا ر ـعاش درم ن ـآ ،ا ـیآ دنا هدنشورف اهنآ یلو میسانشتایبدا ام ؟دیتسیک امش .تسا سانشتایبدا Г фт гуӯ ӯ Шумо кистид? Ман нависандем. Ту кисти? Ман негорам. Ойо шумо ҳам хабарнегорид? Нахир, ман хабарнегор нистам, ман забоншеносам. Онҳо кистанд? Онҳо нависандеанд. Шумо ҳам нависандэид? Нахир, ман нависандэ нистам. Ман м ҳадисам. Ойо, он мард шоир аст? Нахир, он мард шоир нист, он ӯ мард адабиётшенос аст. Шумо кистид? Мо адабэётшеносим вали онҳо ф рушандэанд. ӯ Suhbat Siz kimsiz Men yozuvchiman, siz kimsiz? Men jurnalistman, siz ham jurnalistmisiz? Yo‘q, men jurnalist emasman, tilshunosman. ular kimlar? Ular yozuvchilar. Siz ham yozuvchimisiz? Yo'q, men yozuvchi emasman. Men muhandisman. Bu odam shoirmi? Yo‘q, u odam shoir emas, u kishi adabiyotshunos. Siz kimsiz Biz adabiyotshunosmiz, lekin ular sotuvchi. Lug’at bilan ishlash adabiyotchi adabiyotshenos سانشتایبدا tilshunos zabonshenos سانشنابز shoir sho’er رعاش lekin Vali یلو sotuvchi fo‘rushande هدنشورفاه هـژاو Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Abdusamatov M. Fors tili. -T.: Sharq. 2007 2. Quronbekov A., Vohidov A., Ziyayeva T. Fors tili. - T., 2006 3. Ahrorov H.K. Fors tili. -T.: O’qituvchi. 1992. 4. Xalilov L. Fors tili. –Toshkent.: O’qituvchi. 1992. 5. Forscha-o’zbekcha o’quv lug’ati. -T.: O’qituvchi. 1988. E’tiboringiz uchun rahmat!

Otlarning son kategoriyasi. Forsiy so’zlarda ko’plikning ifodalanishi

Fors tilida otlar ikki son shakliga ega: 1) birlik shakli ; 2) ko'plik shakli. Otlarning ko'plik shakli ularning birlik shakliga -ho va - on qo shimchalarini qo'shish orqali yasaladi. Bulardan –ho ʻ qo shimchasi odatda jonsiz predmetlarni bildiruvchi otlarga, - ʻ on esa jonli predmetlarni bildiruvchi otlarga qo shiladi. ʻ نآ -on اـه -ho

-ho qo’shimchasi bilan باتك Ketob-kitob اهباتك Ketobho- kitoblar همانزور Ruznome- gazeta اه همانزور Ruznomeho- gazetalar رهش Shahr-shahar اهرهش Shahrho- shaharlar ىلدنص Sandali-stul اه ىلدنص Sandaliho- stullar

-on qo’shimchasi bilan رتخد Do’xtar-qiz نارتخد Do’xtaron- qizlar رگراك Korgar-ishchi نارگراك Korgaron- ishchilar دنفسوگ Gusfand-qo’y نادنفسوگ Gusfandon- qo’ylar كشزپ Pezeshk-vrach ناكشزپ Pezeshkon- vrachlar

نآ - on ko’plik qo’shimchasi juftlikni anglatuvchi inson a’zosining nomlariga ham qo’shilishi mumkin. Masalan:  مشچ Cheshm- ko’z نامشچ Cheshmon- ko’zlar بل Lab –lab نابل Labon- lablar

Похожие

Son kategoriyasi
Otlarda son kategoriyasi
Feʼlning mayl kategoriyasi
Fe’lning mayl kategoriyasi
Egalik affiksi egalikning ifodalanishi