Papulatsiya va jamoalar haqida talimot
![Papulat siy a v a jamoalar haqida
t alimot
Reja
1.Papulatsiya va muhit
2.Papulatsiya klassifikatsiyasi
3.Papulatsiyaning tuzilishi
Bajardi:Yusupov Rustam](/data/documents/7674785d-d08a-47de-bd0c-dc59be1836f4/page_1.png)
![1.PAPULATSIYA VA MUHIT
Populyatsiya – bu bir turning yoki bir necha tur vakillarining
guruhi bo’lib, ular ma’lum joyda uchraydi va ko’p hayotiy
belgilarga ega bo’ladi. Shu belgilar butun guruhning doimiy
funskiyalari hisobini aks ettiradi.
Populyatsiya a’zolarning hayotiy belgilari: Tur vakillari qalinligi
, tug’ulishi, o’lishi, yosh bo’yicha taqsimlanishi, organizmning
biotic potensiali, ma’lum hududda tarqalishi va o’sish xillaridir.
Populyatsiya genitik xususiyatlarga ham ega bo’lib, bu holati
organizmning to’rg’ridan – to’g’ri ekologik moslashishi , qayta
ko’payishi va turg’unligiga bog’liq, ya’ni, uzoq vaqt nasl
qoldirish qobilyatini saqlab qolishdir.
Populyatsiya «biologik» va «guruhlik» xususiyatiga ega bo’ladi.
Biologik xususiyatlarga: populyatsiya a’zolarning hayot sikli,
o’sishga qobilyati, farqlanishi va o’zining son – sifatini ushlab
turish xususiyatlari kirib , ular populyatsiyani hosil qiluvchi
organizmlarga taaluqlidir.](/data/documents/7674785d-d08a-47de-bd0c-dc59be1836f4/page_2.png)
![Populy at siy aning
guruhlik x islat i.
1. Tur vakilining ma’lum
hududdagi umumiy soni;
2. Ma’lum maydon uchun
tur vakillarining o’rtacha
soni, populyatsiya
qalinligi va makonda
populyatsiya a’zolarining
massasi;](/data/documents/7674785d-d08a-47de-bd0c-dc59be1836f4/page_3.png)
![3. Tug’ulish – ma’lum vaqt ichida tur
vakillaridan hosil bo’lgan yangi
vakillari soni
4. O’lish – ma’lum vaqt ichida
populyatsiya ichidagi o’lgan a’zolar
darajasi
5. Populyatsiyaning o’sishi-tug’ilishi
va o’lish o’rtasidagi farq bo’lib, bu
farq salbiy va ijobiy bo’lishi mumkin.
6. O’sish tezligi-ma’lum vaqt ichida
populyatsiya a’zolari sonining o’rtacha
o’sish tezligidir.](/data/documents/7674785d-d08a-47de-bd0c-dc59be1836f4/page_4.png)
![2.PAPULATSIYA KLASSIFIKATSIYASI
Populyatsiyani klassifikatsiyalashda bir necha prinsiplarga amal
qilinadi, populyatsiyaning makonda tarqalishini N.P.Naumov (1963)
quyidagicha farqlaydi: elementlar (boshlang’ich soda), ekologik va
jo’g’rofik populyatsiyalar. Ularning qisqacha ta’rifi quyidagicha:
1. Elementlarning populyatsiya – bu uncha katta bo’lmagan, bir xil
joyda uchraydigan tur vakillarining yig’indisi.
2. Ekologik populyatsiya sodda, elementlar populyatsiyalar
yig’indisidan hosil bo’ladi. Ular ma’lum biogeotsenozlardan , tur
ichidagi guruhlarda yuzaga keladi.
3. Geografik populyatsiya- ekologik populyatsiyalarni o’z ichiga
oladi, bir xil geografik sharoit va muhitda uchraydi.
Populy at siy ani ng t uzulishi.
Populyatsiya a’zolarning jins, yosh bo’yicha, morfologik ko’rinishi,
fiziologik jarayoni, xulqiy holatlari , genitek xususiyatlari va hududlar
bo’yicha taqsimlanishi populyatsiyaning tuzulishini aks ettiradi.](/data/documents/7674785d-d08a-47de-bd0c-dc59be1836f4/page_5.png)
![Turning umumiy biologik xususiyatlari,
muhitning abiotik va biotik omillari hamda
boshqa ta’sirlar asosida populyatsiya tuzulishi
kelib chiqadi va unga tur vakillarining
harakatchanligi, ma’lum joyga bog’langanligi
va og’ir to’siqlani oshib o’ta bilishi kabi
belgilar kiradi.
Populyatsiyalarning yosh bo’yicha tuzulishi
uning muhim belgisi bo’lib, populyatsiyaning
tug’ulishi va olishiga ta’sir qiladi.
Populyatsiyadagi turli guruhlarningbir –
biriga nisbati uning ko’payishini aniqlaydi .](/data/documents/7674785d-d08a-47de-bd0c-dc59be1836f4/page_6.png)
![](/data/documents/7674785d-d08a-47de-bd0c-dc59be1836f4/page_7.png)
![Tez ko’payotgan populyatsiyalarning asosiy
qismini yosh vakillar tashkil qiladi. Soni kamayib
borayotgan populyatsiyalarda qari vakillar ham
uning ancha qismini tashkil qiladi.
O’simliklarda senopopulyatsiyaning
taqsimlanishi – bu ma’lum fitotsenoz ichidagi
guruhlar yosho nisbatidan kelib chiqadi. O’simlik
yoshini absolyut yoki kalendar
yoshi bilan
aniqlash qiyin , chunki o’simlik bir kalendar
yoshda har xil yosh holati (bahorda unish,
ko’karish, barg chiqarish, gullash; yoz faslida
urug’ tugish, pishish va h.k.) da bo’ladi.](/data/documents/7674785d-d08a-47de-bd0c-dc59be1836f4/page_8.png)
![](/data/documents/7674785d-d08a-47de-bd0c-dc59be1836f4/page_9.png)
![](/data/documents/7674785d-d08a-47de-bd0c-dc59be1836f4/page_10.png)
![
Populy at siy aning
dinamik asi. Populyatsiyanin
g asosiy olcham parametri
bo’lib, bu uning soni,
qalinligining o’zgarib turushi
hisoblanadi. Populyatsiya
sonining o’zgarishi cheksiz
emas , lekin populyatsiya
biologik sistema sifatida o’z–
o’zini boshqarish qobilyatiga
egadir.](/data/documents/7674785d-d08a-47de-bd0c-dc59be1836f4/page_11.png)
![Foy d a l a n ilga n a d a b i y otl a r :
Ota b oy ev Sh . Na b i y ev M. Inson va biosfera. T.,
“O’qituvchi”1995.
Tu r s u n ov X .T. Ekologiya asoslari va tabiatni
muhofaza qilish. “Saodat RIA”,
To’x ta y ev A. S. Ekologiya. T., “O’qituvchi”1998.
Qod ir ov E. B. va b osh q a l a r. Tabiiy muhitni
muhofazalashning ekologik asoslari. T.,
“O’zbekiston”, 1999.
Er ga s h ev A. , Er ga sh ev T. Ekologiya, biosfera va
tabiatni muhofaza qilish. T., “Yangi asr avlodi”,
2005.](/data/documents/7674785d-d08a-47de-bd0c-dc59be1836f4/page_12.png)
![
ETIBORINGIZ
UCHUN RAHMAT](/data/documents/7674785d-d08a-47de-bd0c-dc59be1836f4/page_13.png)
Papulat siy a v a jamoalar haqida t alimot Reja 1.Papulatsiya va muhit 2.Papulatsiya klassifikatsiyasi 3.Papulatsiyaning tuzilishi Bajardi:Yusupov Rustam
1.PAPULATSIYA VA MUHIT Populyatsiya – bu bir turning yoki bir necha tur vakillarining guruhi bo’lib, ular ma’lum joyda uchraydi va ko’p hayotiy belgilarga ega bo’ladi. Shu belgilar butun guruhning doimiy funskiyalari hisobini aks ettiradi. Populyatsiya a’zolarning hayotiy belgilari: Tur vakillari qalinligi , tug’ulishi, o’lishi, yosh bo’yicha taqsimlanishi, organizmning biotic potensiali, ma’lum hududda tarqalishi va o’sish xillaridir. Populyatsiya genitik xususiyatlarga ham ega bo’lib, bu holati organizmning to’rg’ridan – to’g’ri ekologik moslashishi , qayta ko’payishi va turg’unligiga bog’liq, ya’ni, uzoq vaqt nasl qoldirish qobilyatini saqlab qolishdir. Populyatsiya «biologik» va «guruhlik» xususiyatiga ega bo’ladi. Biologik xususiyatlarga: populyatsiya a’zolarning hayot sikli, o’sishga qobilyati, farqlanishi va o’zining son – sifatini ushlab turish xususiyatlari kirib , ular populyatsiyani hosil qiluvchi organizmlarga taaluqlidir.
Populy at siy aning guruhlik x islat i. 1. Tur vakilining ma’lum hududdagi umumiy soni; 2. Ma’lum maydon uchun tur vakillarining o’rtacha soni, populyatsiya qalinligi va makonda populyatsiya a’zolarining massasi;
3. Tug’ulish – ma’lum vaqt ichida tur vakillaridan hosil bo’lgan yangi vakillari soni 4. O’lish – ma’lum vaqt ichida populyatsiya ichidagi o’lgan a’zolar darajasi 5. Populyatsiyaning o’sishi-tug’ilishi va o’lish o’rtasidagi farq bo’lib, bu farq salbiy va ijobiy bo’lishi mumkin. 6. O’sish tezligi-ma’lum vaqt ichida populyatsiya a’zolari sonining o’rtacha o’sish tezligidir.
2.PAPULATSIYA KLASSIFIKATSIYASI Populyatsiyani klassifikatsiyalashda bir necha prinsiplarga amal qilinadi, populyatsiyaning makonda tarqalishini N.P.Naumov (1963) quyidagicha farqlaydi: elementlar (boshlang’ich soda), ekologik va jo’g’rofik populyatsiyalar. Ularning qisqacha ta’rifi quyidagicha: 1. Elementlarning populyatsiya – bu uncha katta bo’lmagan, bir xil joyda uchraydigan tur vakillarining yig’indisi. 2. Ekologik populyatsiya sodda, elementlar populyatsiyalar yig’indisidan hosil bo’ladi. Ular ma’lum biogeotsenozlardan , tur ichidagi guruhlarda yuzaga keladi. 3. Geografik populyatsiya- ekologik populyatsiyalarni o’z ichiga oladi, bir xil geografik sharoit va muhitda uchraydi. Populy at siy ani ng t uzulishi. Populyatsiya a’zolarning jins, yosh bo’yicha, morfologik ko’rinishi, fiziologik jarayoni, xulqiy holatlari , genitek xususiyatlari va hududlar bo’yicha taqsimlanishi populyatsiyaning tuzulishini aks ettiradi.