logo

PSIXOLOGIK BILIMLARNING RUH HAQIDAGI TA’LIMOT ASOSIDA RIVOJLANISHI

Загружено в:

12.12.2024

Скачано:

0

Размер:

31410.948242188 KB
   MAVZU:PSIXOLOGIK 
BILIMLARNING RUH 
HAQIDAGI TA’LIMOT 
ASOSIDA RIVOJLANISHI. Reja 
Psixologiy a haqidagi ilmiy  bilimlarning 
riv ojlanishi.
Psixologiy a t arixi met odi.
Psixologiy a t arixining 
manbalari.Ruh  haqidagi  ilk  t asav v urlar. Plat onning ruh v a qalb
   haqidagi  qarashlari.A rist ot elning t a ʼ limot i    Maqsad
:  Psixologik  
bilimlarni 
rivojlant irish asosida 
ruh t ushunchasi 
t a’limot i bilan 
birgalik da o’rganish 
orqali, bilimlar 
saviy asini 
k e ngay t irish. XU asrda yashab o’tgan italiyalik
  filosof Lorenso Valla shunday  degan 
ekan. «Tarix shunchalik foydaliki. 
U donishmandlik bilan to’lib-
toshgandir».  
  
Lorenzo Valla Psixologiy a 
t arixi  
psixologiy a  
g’oy alarining 
y o’li v a 
t araqqiy ot ini 
o’zida 
must ahk amlay
di.    Psixologiy a t arixi 
fanining v azifasi 
esa psixi k a 
haqidagi ilmiy  
biliml arning 
riv ojlani shi v a 
pay do bo’li shi ni 
t ahl il qilishdir.    Psixologiy a haqi dagi ilmiy  
biliml arning riv ojlanishi ni ng 
umumi y   v a asosiy  qonuniy at i 
g’oy al ar k urashi da 
ifodalanadi, biri nchi galda  
(mat erilist i k ) psix ik ani 
mat erialist ik  v a i dealist ik  
t ushunishda i fodalanadi   Psixologiy a t arix ida t urlicha  
qarashlar va y o’nalishlar 
bo’lishiga qaramasdan bu 
f anning pre dme t i, y ana hay v on 
va insonlarga xos bo’lgan 
psix ik a, psixik  hay ot  
birday ligicha   qo’llavoradi. Psixologiy aning but un t arix i 
davomida ide alizm bilan 
mat e rializm o’rt asida 
k urash k e t gan. Bu k urash 
psixologiy aning mohiy at ini 
t ushunishga hamda 
insondagi psix ik  va 
fi ziologik   hodisalarning 
o’zaro munosabat larini 
t ushunishda if odalangan. 
SHu bilan bir qat orda har 
ik k i  y o’nalish ham psix ik ani 
t ushunishga o’z hissalarini 
qo’shganlar.Psixologiya fanining asosiy 	
rivojlanish 	
qonuniyatlardan biri bu 
bitta asosiy nazariyani 	
ishlab chiqishga bo’lgan 	
intilishdir.         Tarixiy jihatdan psixologiyani 
o’rganish predmeti emas, 
balki shu predmetni  tushunish 
psixik  hayot mohiyatini tushunish
  o’zgarib keldi.   Gerak lit ning  fi k richa,  
ruh-bu  duny oning  abadiy  
  harak at lanadigan  v a  o` zgarib
   t uradigan  asosining -olov ning 
  o` t k inchi  holat larining  biridir.
Hamma narsaning asosi 
t uproq
-uning  zarrachalaridir deb 
  hisoblagan  mut afak k irlar
   ham bo` lgan. F ale sning (624-547)  y illar t a’lim be rishicha, but un 
mav judot ning shu 
jumladan, inson t abiat ining ham asosi suvdir. I nson 
ruhi va ruhiy  hay ot i par ( bug`)  
shak lida t asavvur qilingan. 
   
   A nak sime n (e .a. 588-525y) but un 
mavjudot  zichlashish 
va siyrak l ashish qobiliy at iga e ga 
bo`lgan havodan t ashk il t opgan, 
de b t a’lim 
be radi. Ruh bu juda siyrak lashgan 
havodir deydi u. Plat on ( 427-347) bilan
De mok rit lar dey arli bir vaqt da y ashadilar 
va ijod e t dilar. Bular quldorlik  
arist ok rat iyasi maf k urasining 
namoyondalari e dilar. Plat on jon va t an 
mut laqo 
har xil, hat t o qarama-qarshi bo`lgan ik k it a 
mohiy at idir, de b t a’lim 
be rganlar. Tana moddiy dir, uni t ashqi sezgi 
organlari bilan idrok  qilish 
mumk in: uni k o`rish va sezish mumk in, u 
fi zik  jismdir. J on moddiy e mas, balk i ruhiydir: uni sezgi organlari 
yordami bilan idrok  qilish mumk in e mas. U t anaga 
qarama-qarshi bo`lib , fi zik  jism e mas, balk i me t afi zik , 
sezib bo`lmaydigan narsadir. J on moddiy  dunyoga e mas, 
balk i boshqa ide al dunyoga, haqiqat dan yashayot gan 
ide allar (g`oy alar), “obrazlar ”  duny osiga t aaluqlidir. J on 
inson t anasiga o`sha duny odan k e lib qoʻshiladi. Uning t ana 
bilan birga bo`lishi vaqt inchalikdir, t ana o`lishi bilan jon 
yana ide al dunyoga qayt ib ke t adi.      Grek  fi lasofl aridan birinchi 
bo` lib ruh v a ruhiy  faoliy at  
haqida sist emali t a’limot  
y arat gan k ishi Arist ot el 
(384- 322y ) bo` lgan. Arist ot el 
Plat onning shogirdi bo` lib 
uning t a’limot iga t anqidiy  
y ondashgan t a’rifi ga k o` ra, 
Arist ot el o ʼ z falsafi y  
t a’limot ida idealizm bilan 
mat erializm o` rt asida 
ik k ilanib qolgan A rist ot e l ruh t ana bilan 
uzviy  bog`langan, de b 
hisoblay di. 
Le k in uning fi k richa ruh 
moddiy, jismiy  har bir 
narsa e mas.  Plat on bilan A rist ot e l’ y arat gan ruh 
haqidagigi t alimot  o`rt a asrlardaSharqda 
ham, g`arbda ham huk mron bo`lib qoldi. 
Psixologiy adagi bu oqim k ey inchalik  
(X VI I I  asrda)  me t ofi zik  y ok i rat sionalist ik  
psixologiy a de b nom oldi.    1.      Tarixiy  t adqiqot  me t odining asosiy vazif asi.
Tushuncha, qonun, nazariya f ak t larini o’zida 
mujassamlasht irgan, o’rganilay ot gan 
mat e riyaning t arixini izlash, ularni sist e maga 
solish. Bu kompone nt lar birgalik da t arixiy 
psixologik  t adqiqot larning impe rik asini t ashk il 
qiladi. Tarixchining ishi t adqiqot  pre dme t iga 
t ajriba va nazariy yo’l bilan yondoshishni t alab 
qiladi. Hozirgi zamon bilan bog’liqlik  
prof e ssional t arixchi uchun asosiy  uchun 
t alablardan biri.Psixologiy a t arixi 
me t odlari.   A ) psixologiy a t arixining asosiy  me t odlaridan 
y ana biri nazariy   re k onst ruk t siy a, t arixiy  –ilmiy
  sist e maning t anqidiy  t ahlili va t alqini.
B) t arixiy  t adqiqot ning yo’nalishlaridan 
biri-ilmiy mak t ablardir.I lmiy mak t ablarni 
o’rganish f anning rivojlanish me xnazmini 
o’rganishda asosiy rol’ o’ynaydi.
  V) arxiv mat e rialini o’rganish alohida 
t alab qo’y adi. Bular qidirish,  
kompe nt ariyalar....... Psixologiy a t arixida int e rv ’y u me t odini qo’llaniladi:
Tadqiqot ning asosiy  maqsadi bilan bog’liq bo’lgan mat e riallarni 
t o’plash maqsadida, oldindan t ay y orlangan savollar y uzasida
  bo’ladigan suhbat ni o ʼ zida if odalay di. ?????? 3. Biografi y a v a ant obiografi y a met odi 
olamning ruhiy  duny osining riv ojlanishi, 
ilmiy  faoliy at ining bosqichlarini 
o’rganishda
  asosiy  rol’ o’y nay di. Bu met od fanni 
ommalasht irishda asosiy  o’rin t ut adi. 
Ilm odamlarning hay ot i ilmiy, ijodi haqida 
zarur ma’lumot larni beradi. Bu borada 
chet  el 
psixologiy asida « Psixologiy a t arixi 
av t obiografi y alari»  da 
  k it obi ( K.Mergison t ahriri ost ida) v a Sov et  
psixologiy asida  
A.R.Zurinning « Bosib o’t ilgan y o’l 
bosqichlari ilmiy  
av t obiografi y a»  k it oblari qiziqarli 
ishlardan hisoblanadi.    Psixologik  bilimlarning asosiy  manbai bu jamoat  
t ajribasidir. YA’ni xalq t abobat i t a’lim v a t arbiy asi, 
x ususiy  t ajribasi va bu hozirgi k unga k e lib psixologlar 
k o’proq me dit sinaga asosan psix iat riy aga t ay anadilar. 
SHuningde k  boshqa f anlar t abiiy  f anlar, e t nografi y a, 
t ilshunoslik , ant ropologiy a v a boshqalar ham psixologiy a 
 t arix ining manbalari hisoblanadi. Bu e sa psixologiy a 
t arix ining boshqa f anlar t arix iga murojaat i bilan 
if odalanadi.
X ulosa:
Psixologik  bilimlarning ruh haqidagi t a’limot  asosida 
rivojlant irish orqali bu t ushunchani y ana k e ng 
o’rganishdir. Ruh t a’limot ini o’rganishda t ay angan asosiy  
t ushunchalarni y orit ish bilan birga ijodiy  fi k rlash 
saviy asini y anada riv ojlant irish bilan boy it ish lozim. Bu 
t ushuncha pre dme t larda t alqin e t ish orqali bu 
t ushunchaga doir  bo’lgan bilim k o’nik malar t uzilishi 
t izimini bir qadar bo’lsada, oshirishga e rishish. Ruh  
haqida ma’lumot ni psixologik  jihat dan t alqin e t ilganda 
boshqa pre dme t larda t alqin e t ilishini solisht irib 
o’rganish. 1. A . N. J dan « Psixologiy a ot  
ant iche snost i do nashix dney »  
M.Nauk a 1989
2. Gippe rrey t e r « Vve de nie  v obhuyu 
psixologiy u»  M.MGU –1987
3.  „ X re st omat iy a po ist orii psixologii»  
4.N. A .J dan. M.G.YA roshevsk iy, Yu.B. 
Gippe rrey t e r M.MGU-1981 g. Foy dalanilgan 
adabiy ot lar roʻy xat i   E ʼ tiboringiz 
uchun 
tashakkur!!!
????????????

MAVZU:PSIXOLOGIK BILIMLARNING RUH HAQIDAGI TA’LIMOT ASOSIDA RIVOJLANISHI.

Reja Psixologiy a haqidagi ilmiy bilimlarning riv ojlanishi. Psixologiy a t arixi met odi. Psixologiy a t arixining manbalari.Ruh haqidagi ilk t asav v urlar. Plat onning ruh v a qalb haqidagi qarashlari.A rist ot elning t a ʼ limot i

Maqsad : Psixologik bilimlarni rivojlant irish asosida ruh t ushunchasi t a’limot i bilan birgalik da o’rganish orqali, bilimlar saviy asini k e ngay t irish.

XU asrda yashab o’tgan italiyalik filosof Lorenso Valla shunday degan ekan. «Tarix shunchalik foydaliki. U donishmandlik bilan to’lib- toshgandir». Lorenzo Valla

Psixologiy a t arixi psixologiy a g’oy alarining y o’li v a t araqqiy ot ini o’zida must ahk amlay di. Psixologiy a t arixi fanining v azifasi esa psixi k a haqidagi ilmiy biliml arning riv ojlani shi v a pay do bo’li shi ni t ahl il qilishdir. Psixologiy a haqi dagi ilmiy biliml arning riv ojlanishi ni ng umumi y v a asosiy qonuniy at i g’oy al ar k urashi da ifodalanadi, biri nchi galda (mat erilist i k ) psix ik ani mat erialist ik v a i dealist ik t ushunishda i fodalanadi