logo

Qoraqalpog‘iston Respublikasi

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

7518.1982421875 KB
 •
Qoraqalpog‘iston Respublikasi mamlakatimizning shimoli g‘arbida joylashgan. 
Temiryo‘l, avtomobil va havo transportining yo‘lga qo‘yilishi respublika ishlab 
chiqaruvchi kuchlarining uzluksiz yuksalishiga zamin hozirladi.  •
Qoraqalpog‘iston muxtor viloyat sifatida 1925-yilda tashkil topgan, 1932-
yilda muxtor respublikaga aylantirilgan, 1936-yilda O‘zbekiston tarkibiga 
kirgan. Qoraqalpog‘istonning O‘zbekiston tarkibiga kirishi qoraqalpoq va 
o‘zbek xalqlari o‘rtasidagi qadimiy do‘stlikni, hudud, til va madaniyatdagi 
mushtaraklikni yanada mustahkamladi. Aholisi
•
Qoraqalpog‘iston Respublikasida 1,8 mln dan ortiq kishi yashaydi. 
Aholining 1/3 qismini o‘zbeklar, deyarli yana shuncha qismini 
qoraqalpoqlar, qolganlarini qozoqlar va boshqa millatlar tashkil etadi. 
Oliy o‘quv yurtlarida minglab mutaxassislar tayyorlanmoqda. Nukusda 
O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining filiali va bir qancha 
ilmiy muassasalar ishlab turibdi. Qoraqalpog‘istonda olimlarning katta 
guruhi yetishib chiqdi. Ular fan va milliy iqtisodiyotning turli sohalarida 
faoliyat ko‘rsatmoqda. Jumladan, qishloq xo‘jaligi sohasida 
sug‘orishning yangi usullarini ishlab chiqmoqda.  Xo‘jaligi
•
Qoraqalpog‘iston Respublikasi xo‘jaligining asosi agrosanoat 
majmuyidan iborat. Bu yerda obikor dehqonchilik mehnat va 
mablag‘ni ko‘proq talab etadi. Jumladan, Amudaryo mansabida 
sug‘orish kanali qazilishi suv bosib ketishidan saqlovchi 
dambalar va botqoqliklarni qurituvchi zovurlar qazishga majbur 
etgan. O‘tgan yillarda irrigatsiya tarmoqlari qayta qurildi 
hamda kengaytirildi. Qizketgan, Paxtaarna kabi yangi kanallar 
qurildi. Amudaryoning har ikkala qirg‘og‘i bo‘ylab cho‘zilib 
ketgan toshqinga qarshi dambalar barpo etildi. Ulkan 
gidrotexnika inshooti — Taxiatosh gidrouzeli 1973-yilda ishga 
tushirildi. Taxiatosh gidrouzeli •
Qoraqalpog‘iston ekin maydonining katta qismida paxta va g‘alla 
yetishtiriladi. Amudaryo mansabida beda va sholi yetishtirish qulay. 
Qoraqalpog‘iston O‘zbekistondagina emas, balki O‘rta Osiyoda urug‘lik beda 
yetishtiradigan eng yirik mintaqadir. Beda urug‘ining Qoraqalpog‘iston navi 
eng sifatli hisoblanadi. G‘alla ekinlaridan sholi, oq jo‘xori va makkajo‘xori 
ko‘p ekiladi. Sholikorlik katta o‘rin tutadi. O‘zbekistondagi sholi 
maydonlarining katta qismi Qoraqalpog‘istondadir.   •
Qishloq xo‘jaligining asosiy tarmoqlari:  sholichilik, paxtachilik, polizchilik, 
qo‘ychilik.
•
Chorvachilik Qoraqalpog‘iston Respublikasi xo‘jaligining muhim tarmog‘idir. 
Keng yaylovlar va Amudaryo mansabidagi o‘tloqlar chorvachilikning qadimdan 
yem-xashak bazasi bo‘lib kelgan. Mollarni boqish uchun beda, makkajo‘xori va 
oq jo‘xoridan tashqari, paxta tozalash, yog‘, sut-moy sanoati korxonalari 
chiqindilaridan ham foydalaniladi. Cho‘l yaylovlarida yil bo‘yi qorako‘l qo‘ylari 
boqiladi. Cho‘ldagi xo‘jaliklarda qisman tuya ham boqiladi. Qoramollar obikor 
dehqonchilik mintaqalarida — Amudaryo mansabida sut, go‘sht uchun boqiladi.  •
Qoraqalpog‘istonda parranda, ayniqsa, suv parrandalarini ko‘paytirish 
uchun keng imkoniyat bor. To‘rtko‘l tumanida xo‘jaliklararo 
parrandachilik fermasi barpo etildi. Pillachilik To‘rtko‘l va Amudaryo 
tumanlarida rivojlangan. Bu ikki tuman Qoraqalpog‘iston 
Respublikasidagi jami pillaning asosiy qismini beradi.  Sanoati
•
Qoraqalpog‘iston sanoatining rivojlanishida Chorjo‘y—Qo‘ng‘irot 
temiryo‘lining ishga tushirilishi muhim rol o‘ynadi. Sanoatning 
energetika, metallsozlik, kimyo, binokorlik kabi yangi tarmoqlari 
vujudga kela boshladi. Qo‘ng‘irotda yiliga 160 ming tonna kalsiyli 
soda, 150 ming tonna kaustik soda, 20 ming tonna oziq-ovqat sodasi 
va 400 ming tonna osh tuzi ishlab chiqara oladigan ulkan zavod ishga 
tushirildi. Qo‘ng‘irot soda zavodi •
Metallsozlik qishloq xo‘jaligi, sanoat va transport 
ehtiyojlariga xizmat qiladi. Taxiatoshdagi 
mexanika zavodida suzib yuradigan nasoslar 
tuzatiladi. Buxoro gazi va undan chiqqan neft, 
kaliyli, magniyli tuz konlari, ohak va fosforit 
konlari negizida kimyo sanoati rivojlanmoqda.
•
Sanoatning asosiy tarmoqlari:  elektroenergetika, 
kimyo va gaz- kimyo, qurilish materiallari, yengil, 
oziq-ovqat, un-yorma. Shaharlari-Nukus
•
Respublikada 12 ta shahar bor. Nukus - Qoraqalpog‘iston Respublikasining 
poytaxti, sanoat va madaniyat markazi hisoblanadi. (Aholi punktlari 
mavzusidan shaharda qancha aholi yashashini aniqlang.) Nukus
•
Shahar 1932-yilda kichik ovul o‘rnida barpo bo‘ldi. Geografik o‘rnining 
qulayligi tufayli 1939-yilda respublikaning poytaxti To‘rtko‘ldan Nukusga 
ko‘chdi. Amudaryoda qurilgan gidrotexnik to‘g‘on orqali Nukusga temiryo‘l 
va avtomobil yo‘li o‘tkazildi. Shaharda poligrafiya kombinati, motor 
tuzatish, g‘isht zavodlari, yengil sanoat va oziq-ovqat sanoati korxonalari 
bor. Nukusda 6 ta oliy o‘quv yurti, Qoraqalpoq davlat universiteti, Nukus 
davlat pedagogika instituti, shuningdek, Toshkent axborot texnologiyalari 
universiteti, Toshkent davlat agrar universiteti, Toshkent pediatriya tibbiyot 
instituti hamda O‘zbekiston davlat san'at va madaniyat institutining Nukus 
filiallari faoliyat ko‘rsatmoqda. Qoraqalpoq davlat universiteti Taxiatosh
•
Taxiatosh  shu nomdagi IES qurilishi munosabati bilan 1952-yilda qad 
ko‘tardi. U energetiklar, gidrotexniklar, muhandislar va suvchilar shahridir. 
Taxiatosh yaqinida Amudaryoga qurilgan yirik gidrotexnik to‘g‘on shahar 
xo‘jaligini yanada yuksaltirdi. Kelajakda Taxiatosh, asosan, binokorlik 
materiallari ishlab chiqaruvchi markaz sifatida yanada rivojlanadi, unda 
yangi korxonalar quriladi.   Taxiatosh Mo‘ynoq- Beruniy
•
Mo‘ynoq  Orol dengizi sohilidagi sobiq port shahar. Orol suv sathining 
keskin pasayib ketishi oqibatida shahar dengizdan uzoqda qolib ketdi. 
Natijada shahar xo‘jaligi butkul o‘zgardi.
•
Beruniy  Amudaryoning o‘ng qirg‘og‘ida joylashgan muhim sanoat 
markazidir. Shahar avtomobil yo‘li orqali Nukus bilan bog‘langan. 
Paxta tozalash va yog‘ zavodlari shaharning asosiy korxonalari 
hisoblanadi.

• Qoraqalpog‘iston Respublikasi mamlakatimizning shimoli g‘arbida joylashgan. Temiryo‘l, avtomobil va havo transportining yo‘lga qo‘yilishi respublika ishlab chiqaruvchi kuchlarining uzluksiz yuksalishiga zamin hozirladi.

• Qoraqalpog‘iston muxtor viloyat sifatida 1925-yilda tashkil topgan, 1932- yilda muxtor respublikaga aylantirilgan, 1936-yilda O‘zbekiston tarkibiga kirgan. Qoraqalpog‘istonning O‘zbekiston tarkibiga kirishi qoraqalpoq va o‘zbek xalqlari o‘rtasidagi qadimiy do‘stlikni, hudud, til va madaniyatdagi mushtaraklikni yanada mustahkamladi.

Aholisi • Qoraqalpog‘iston Respublikasida 1,8 mln dan ortiq kishi yashaydi. Aholining 1/3 qismini o‘zbeklar, deyarli yana shuncha qismini qoraqalpoqlar, qolganlarini qozoqlar va boshqa millatlar tashkil etadi. Oliy o‘quv yurtlarida minglab mutaxassislar tayyorlanmoqda. Nukusda O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining filiali va bir qancha ilmiy muassasalar ishlab turibdi. Qoraqalpog‘istonda olimlarning katta guruhi yetishib chiqdi. Ular fan va milliy iqtisodiyotning turli sohalarida faoliyat ko‘rsatmoqda. Jumladan, qishloq xo‘jaligi sohasida sug‘orishning yangi usullarini ishlab chiqmoqda.