logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. QUYOSH, OY VA YULDUZLAR

QUYOSH, OY VA YULDUZLAR

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

20870.5390625 KB
Скачать
MAVZU: QUYOSH, OY VA YULDUZLAR 5- Olimlar Amalga oshirgan ishlari Shimoliy yarimshar globusini yasagan “ Devonu lug‘otit turk” asari muallifi “ Boburnoma” asari muallifi “ Safarnoma” asari muallifi “ Surat ul - Arz” asari muallifi Quyidagi jadvalni to‘ldiring Olimlar Amalga oshirgan ishlari Abu Rayhon Beruniy Shimoliy yarimshar globusini yasagan Mahmud Koshg‘ariy “ Devonu lug‘otit turk” asari muallifi Zahiriddin Muhammad Bobur “ Boburnoma” asari muallifi Nosir Xisrav “ Safarnoma” asari muallifi Muhammad al-Xorazmiy “ Surat ul - Arz” asari muallifi To‘g‘ri javob: Yulduzlar QuyoshO‘rganamiz … Oy Yulduzlar   Yulduz cho‘g‘ bo‘lib qizigan gazlardan iborat katta shardir. Yulduzlar tarkibida katta miqdordagi vodorod bor va u asosiy energiya manbaidir. Yulduzlarning barcha elementlari gazsimon holatdadir. Geliy Azot KislorodTemir Nikel Rux Yulduzlar Osmondagi yulduzlar ko‘zingizga son-sanoqsizday ko‘rinadi. Lekin teleskopsiz 6000 ga yaqin yulduzni ko‘rish mumkin, ulardan 1500 tasi Janubiy yarimshar ustida bo‘lib, Shimoliy yarimshardan ko‘rinmaydi. Yulduzlar Hozirgi vaqtda  olimlar   rasadxona   (observatoriya)larda   yulduzlarning   kattaligi, harorati, harakati va moddalar tarkibini ,   shuningdek,   o‘zaro joylashuvini   ham   o‘rganishmoqda. Yulduz turkumi Yulduzlar Yerdan juda uzoqda joylashgan, nihoyatda qizib yotgan osmon yoritgichlaridir. Ularni odamlar qadimdan guruhlarga ajratishgan va har bir guruhga nom berishgan. Bular yulduz turkumlari deb ataladi. Masalan,  Katta Ayiq (Yetti og‘ayni), Kichik Ayiq, Qutb yulduzi (Oltin Qoziq) va  boshqalar.   Katta Ayiq yulduzlar turkumi Katta Ayiq yulduzlar turkumini xayolan chiziq bilan tutashtirsangiz shakli cho‘michga o‘xshaydi. Cho‘mich bandidagi ikkinchi yulduz yonida kichik yulduzcha bor. Qadimda jangchilarning ko‘zi o‘tkirligini shu yulduzni ko‘ra olishiga qarab aniqlashgan. Oltin Qoziq (Qutb) yulduzi Ko‘rinib  turadigan   ancha   yorug‘   yulduzlardan   biri   Oltin Qoziq (Qutb) yulduzi dir.   Bu   yulduz   hamma   vaqt   ham   osmonda   bir   joyda   —   Shimoliy   qutb   ustida   turadi.   Oltin Qoziq (Qutb) yulduzini osongina  topsa   bo‘ladi.   Buning  uchun  Katta  Ayiq   yulduzlar  turkumi  —   cho‘michning   chekkasidagi  ikkita  yulduz   oralig‘idagi  masofani  besh   marta  qo‘yib  chiqilsa,   Oltin  Qoziq   yulduziga   boradi.Oltin Qoziq (Qutb) yulduzi Quyosh Quyosh - Yerga eng yaqin bo‘lgan yulduz - olov shardir. U Quyosh sistemasining o ‘rtasida joylashgan. Quyosh kattaligi va haroratiga ko‘ra o‘rtacha yulduzlarga teng. Uning massasi (og‘irligi) Yer og‘irligidan salkam 332 ming marta katta. Diametri Yer diametridan 109 marta uzun. Yuzasidagi harorat salkam +6000 °C. O‘z o‘qi atrofida 27 Yer sutkasidan sal ko ‘proq vaqtda bir marta aylanib chiqadi. Quyosh  -   Yerdagi   yorug‘lik   va   issiqlik   manbayi Yerdagi o‘simlik va hayvonlarning mavjudligi, tabiatdagi aylanma harakat Quyoshning issiqligi va yorug‘ligi tufaylidir. Quyosh sistemasi Quyosh  atrofida   8   ta   sayyora   aylanib   turadi.   Bular:   Merkuriy, Venera, Yer, Mars, Yupiter, Saturn, Uran, Neptun sayyoralaridir.   Sayyoralar Sayyoralarning yulduzlardan farqi shuki, ular nur sochmaydi, Quyoshdan tushgan nurni qaytaradi. Olimlar murakkab asboblar, har xil teleskoplar yordamida sayyoralar va ularning yo‘ldoshlari asosan bir xil moddalardan tuzilganini aniqlashgan. Sayyoralar Sayyoralarning yulduzlardan yana bir farqi shuki, ular osmondagi o‘z o‘rinlarini ancha o‘zgartirib turadi.  Sayyoralar Yerda uchraydigan moddalardan tuzilgan. Oy — Yerning tabiiy yo‘ldoshi Oy o‘zidan nur sochmaydi, Quyoshdan tushgan nurni qaytaradi. Oy Yer atrofini deyarli bir oyda bir marta aylanib chiqadi. Oyning ko‘rinishi Yer, Quyosh va Oyning osmonda bir-biriga nisbatan joylashgan o‘rniga qarab u bizga har xil ko‘rinadi. Bizga Oyning Quyosh nuri bilan yoritilgan qismigina ko‘rinadi. Oy Yangi oy kechqurun Quyosh botganda g‘arb tomonda ko‘rinadi. Eski, tugayotgan oy esa erta tongda, Quyosh chiqmasdan sharq tomonda ko‘zga tashlanadi. To‘lin oy Agar Oy doira shaklida ko‘rinsa, to‘lin oy deyiladi. Oyning 14-15-kunlari to‘lin oy bo‘ladi. Oy tutilishi to‘lin oy kuniga to‘g‘ri keladi. Oy va Quyosh tutilishi Oy, Yer, Quyosh osmonda bir chiziqqa to‘g‘ri kelib qolganda Oy tutiladi . Quyosh, Oy va Yer osmonda bir chiziqda turib qolganda esa Quyosh tutiladi. Suv qalqishi Quyosh va  Oyning  Yerni   tortishi  natijasida  dengiz   hamda  okeanlarda  davriy   ravishda   suv qalqishi ,  ya’ni   suvning ko‘tarilib, pasayishi ro‘y  beradi.   Suvning  ko‘tarilib,  qaytishi Quyosh  tortishiga  nisbatan   Oy  tortganda  ikki  baravar   kuchli  bo‘ladi. Yulduz va Quyoshga qarab oriyentirlash Oltin Qoziq yulduziga qarab shimolga, demak, dunyoning boshqa tomonlariga bo‘lgan yo‘nalishni ham aniqlash mumkin. Agar old tomoningiz bilan shimolga qarab tursangiz, o‘ng tomoningiz sharq, chap tomoningiz g‘arb, orqa tomoningiz janub bo‘ladi. Oriyentirlash O‘zi  turgan   joyni   ufq   tomonlariga   nisbatan   aniqlash   oriyentirlash deyiladi. Ufqning asosiy tomonlari: shimol, janub, sharq, g‘arb. Ufqning oraliq tomonlari: shimoli-sharq, shimoli-g‘arb, janubi-sharq va janubi-g‘arb. Bular  yanada  kichikroq  oraliq   tomonlarga  bo‘linadi.   Masalan,  shimol-shimoli-sharq, janub-janubi-sharq.   Quyoshga qarab oriyentirlash Quyosh nuri yaxshi tushadigan ochiq, tekis yerga diametri 2 metr bo‘lgan aylana chiziq chiziladi. Aylana o‘rtasiga uzunligi bir yarim metr bo‘lgan tayoq (ustun) qoqib qo‘yiladi. Tayoq soyasi tush vaqtida eng kalta bo‘lib, shimol tomonga yo‘nalgan bo‘ladi. Shimol yo‘nalishining teskari tomoni janub, o‘ng tomon sharq, chap tomon g‘arb bo‘ladi. Shu tariqa oraliq tomonlarni ham aniqlash mumkin. Xulosa 1. Darslikdagi 3-mavzuni o‘qish. 2. Daftaringizga darslikning 15-sahifasidagi savollarga javob yozish. Mustaqil bajarish uchun topshiriq: E’tiboringiz uchun rahmat !

MAVZU: QUYOSH, OY VA YULDUZLAR 5-

Olimlar Amalga oshirgan ishlari Shimoliy yarimshar globusini yasagan “ Devonu lug‘otit turk” asari muallifi “ Boburnoma” asari muallifi “ Safarnoma” asari muallifi “ Surat ul - Arz” asari muallifi Quyidagi jadvalni to‘ldiring

Olimlar Amalga oshirgan ishlari Abu Rayhon Beruniy Shimoliy yarimshar globusini yasagan Mahmud Koshg‘ariy “ Devonu lug‘otit turk” asari muallifi Zahiriddin Muhammad Bobur “ Boburnoma” asari muallifi Nosir Xisrav “ Safarnoma” asari muallifi Muhammad al-Xorazmiy “ Surat ul - Arz” asari muallifi To‘g‘ri javob:

Yulduzlar QuyoshO‘rganamiz … Oy

Yulduzlar   Yulduz cho‘g‘ bo‘lib qizigan gazlardan iborat katta shardir. Yulduzlar tarkibida katta miqdordagi vodorod bor va u asosiy energiya manbaidir. Yulduzlarning barcha elementlari gazsimon holatdadir. Geliy Azot KislorodTemir Nikel Rux

Похожие

Quyosh,oy va yulduzlar
Yerning Quyosh atrofida aylanishi
Quyosh haqida umumiy tasavvurlar
Sharqda qo’llanilgan quyosh kalеndarlari
Sharqda qo’llanilgan quyosh kalеndarlari 2