logo

registon me'moriy majmuasi tarixi

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

3960.033203125 KB
Name of 
presentationregist on me'moriy  
majmuasi t arixi Samarqandda registonni kim qurgan. 
Registon ansambli - ulug'bek madrasasi
•
Registon  maydoni  -  Samarqandning  yuragi.  Registon  so'zi  "qumli  joy" 
degan  ma'noni  anglatadi.  Registon  mo'g'ullar  istilosidan  ancha  oldin 
hunarmandchilik  va  savdo  markazi  sifatida  paydo  bo'lgan.  Bu  shahar 
darvozasidan  o'tadigan  oltita  yo'lning  chorrahasi.  Registon  uch 
tomondan  muhtasham  binolar  bilan  o'ralgan:  (1417  -  1420),  Sher-Dor 
madrasasi (1619 - 1636), (1647 - 1660).
•
Tamerlan  davrida  Registon  shahar  maydoni  bo'lgan,  Tamerlanning 
qo'shinlari, yurish uchun yo'lga chiqib, shaharni tark etishdan oldin bu 
maydonda  to'plangan.  Tamerlanning  nabirasi,  ilmlarning  buyuk 
homiysi  va  o'zi  olim,  olim  Ulug'bek  uning  hukmronligi  davrida 
maydonning maqsadini o'zgartirdi.
•
17-asrda  Registonda  Sher-Do'r  va  Tillya-Kari  madrasalarining  ikkita 
monumental  binosi  qurildi.  Ular  o'zining  badiiy  va  me'moriy 
xususiyatlari  jihatidan  o'zlarining  prototipi  -  o'lmas  me'moriy 
yodgorlik  -  Ulug'bek  madrasasidan  hali  ham  past  bo'lishiga  qaramay, 
o'zining ajoyib hajmi va bezak hashamati bilan ajralib turadi.  •
1417  yilda  Ulug'bek  Registon  maydonida  keyinchalik  uning  nomi  bilan 
ataladigan madrasa qurilishini boshladi. Ulug'bek madrasasida dastlab 50 
hudjrkel  bo'lgan  bo'lib,  ularda  madrasada  tahsil  olayotgan  yuzdan  ziyod 
talaba  yashagan.  Keyinchalik,  madrasa  yonida  masjid,  xonaka  va 
karvonsaroy kabi binolarning butun ansambli qurildi.
•
Madrasada  bu  erda  taniqli  olimlarning  (Qozi-zade  Rumiy,  Maulan 
Kashani,  Maulana  Kushchi)  butun  galaktikasidan  tashqari  matematika, 
geometriya,  mantiq,  tabiatshunoslik,  astronomiya  (shu  jumladan 
astrologiya) bo'yicha ma'ruzalarini, inson va dunyo ruhi, ilohiyot haqidagi 
ta'limotlar  to'plamlarini  o'qigan.  Ulug'bekning  o'zi  dars  bergan.  Ulug'bek 
rektor  sifatida  sodda,  ammo  juda  o'qimishli  odam  -  Maulan  Muhammad 
Xavfini  tanladi.  Madrasa  ochilgan  kuni  Xavfi  90  olim  ishtirokida  ma'ruza 
o'qidi,  ammo  ma'ruzalarni  Ulug'bekning  o'zi  va  Kazy-zade  Rumiydan 
(Ulug'bekning o'qituvchisi) boshqa hech kim tushuna olmadi. •
1619  yildan  1636  yilgacha  me'mor  Abdul  Jabbor  tomonidan  barpo 
etilgan Sher-dor madrasasi ("Sherlar maskani") va uning me'morchiligida 
ansamblning  birinchi  binosi  -  Ulug'bek  madrasasini  deyarli  aks  ettirgan, 
ammo  buzilgan  nisbatlarda.  U  Ulug'bek  boshchiligida  so'fiylar  uchun 
xonaka (turar joy) joylashgan joyda qurilgan.
•
O'rta  Osiyo  madrasalari  uchun  an'anaviy  bo'lgan  binoning  tashqi 
qiyofasi  baland  devorlarning  katta  bloklari  bilan  belgilanadi,  ularning 
ustki  qismida  peshtak,  baland  baraban  va  gumbaz  minoralari 
gumbazlari  asosiy  fasad  yonidan  ko'tarilib,  mutanosib  kompozitsiyani 
hosil  qiladi.  Kvadrat  hovli  ikki  qavatli  hujayralar  bilan  o'ralgan  -  hujralar; 
hovlining  har  ikki  tomonining  o'rtasida  chuqur  ayvan  bor;  binoning 
burchaklarida  gumbazli  auditoriyalar  va  masjid  joylashgan.  Hovli 
oralig'ida  pestaks  va  xujralarning  kamarining  lanset  nishlari  ochilib, 
takrorlanishi o'ziga xos bezak ritmini yaratmoqda. •
Tillay-Qori madrasasi
•
          Tilla-Qori  madrasasi  ("oltin  bilan  bezatilgan")  1646-1660  yillarda  qurilgan.  Ulug'bek 
davridan  qolgan  eski  karvonsaroy  joylashgan  joyda.  Yalangtush  biy  Baxodurning  rejasiga 
ko'ra,  madrasa  Registon  maydonini  o'zining  jabhasi  bilan  yopishi  kerak  edi  va  binoning 
o'zida  masjid  joylashgan  bo'lishi  kerak  edi,  chunki  talabalar  madrasadan  chiqmasdan 
namoz o'qishlari mumkin edi.
•
              Fasad  Buxoroning  me'morchilik  an'analarida  ishlab  chiqilgan,  ya'ni  portalning  ikkala 
tomonida  joylashgan  ikki  qavatli  lanset  nişalari  bilan  bezatilgan.  Samarqand 
me'morchiligiga  kiritilgan  ushbu  texnika  jahon  me'morchiligining  ajoyib  yodgorligi  bo'lgan 
ansamblning  yaxlitligi  va  ulug'vorligini  buzmadi.  Asosiy  jabhada  markaziy  portali  bo'lgan 
nosimmetrik  kompozitsiya,  ikki  qanotli  hujralar  bilan  old  qanotlari,  maydonga  qarama-
qarshi  kamarlari  -  lojikalar  va  burchak  minoralari  -  guldasta  mavjud.  To'rt-aivanning  keng 
hovlisi  perimetri  bo'ylab  hujayralar  bilan  o'ralgan  (asosiy  fasad  bo'ylab  ikki  qavat;  qolgan 
qismi  bo'ylab).  Binoning  g'arbiy  qismida  ustunlar  ustiga  ikkita  qo'shni  galereya  joylashgan 
masjidning  gumbazli  binosi  joylashgan.  Markazda  to'rtburchaklar  shaklidagi  xoch 
joylashgan.  Pastki  qismida  o'yilgan  stalaktitlar  chegaralari  mavjud.  Devor  va  tonozning 
qolgan sirtlari mo'l-ko'l zarhal bilan kundal bo'yash bilan to'liq qoplangan. Mixrab va o'n bir 
qadam  minbar  (voiz  uchun  balandlik  -  imom)  zarhal  qilingan.  Tilla-Kori  nomini  bezatishda 
oltinning ko'pligi aniqladi. Shaharlardagi bet ak ror t arixiy  obidalar bizning 
bebaho boy ligimizdir. Ularning orasida Regist on
may doni alohida o‘rin t ut adi. « Regist on»   so‘zi fors t ilidan 
olingan bo‘lib, may da t osh 
t o‘shalgan joy  degan ma’noni 
bildiradi. Regist on 
qadimda 
odamlar 
t o‘planadigan, 
huk mdorlarning
saroy iga y aqin 
y erda 
joy lashgan 
mark aziy  
may don 
hisoblangan. Regist on may doni Buxoro shahrida ham mav jud. 
Qadimda esa Shahrisabz, N asaf, Toshk ent  
shaharlarida ham  shunday  may donlar bo‘lgan. 
Ulardan eng 
mashhuri v a 
t o‘liq saqlanib 
qolgani 
Sam arqand
shahridagi 
Regist on 
majm uasidir. Regist on shaharning o‘rt asida joy lashgani v a 
k o‘plab t arixiy  v oqealar ay nan shu may don bilan 
bog‘liq bo‘lgani uchun u Samarqandning y uragi deb 
ham at aladi. Regist on may donida ucht a buy uk  obida qad rost lagan. Ulardan 
eng qadimiy si Mirzo Ulug‘bek  madrasasidir. U may donning g‘arb 
t arafi da joy lashgan bo‘lib, y uk sak  pesht oqi sharq t arafga qaragan. Mirzo Ulug‘bek  madrasasi Ulug‘bek  madrasasi 1417—1420-y illarda Mirzo 
Ulug‘bek  t omonidan barpo et t irilgani uchun 
buy uk  ajdodimizning nomi bilan at aladi. Mirzo Ulug‘bek  Mov arounnahr huk mdori 
bo‘lgan zamonlarda bu madrasa o‘ziga xos 
ak ademiy a sifat ida shuhrat  qozongan. « Mov arounnahr»   – arab t ilidan k irib k elgan so‘z 
bo‘lib, dary o ort idagi o‘lk a degan ma’noni, Sirdary o 
v a Amudary o oralig‘idagi hududni bildiradi. Key inchalik  buy uk  
mut afak k ir shoirimiz 
Alisher Nav oiy  ham 
Samarqandga k elib, mazk ur 
madrasada t a’lim olgan. Mirzo Ulug‘bek  bilan 
birga Qozizoda 
Rumiy, J amshid 
Koshiy, A li
Qushchi singari 
olimlar bu y erda 
t alabalarga t ahsil 
berganlar.  Mirzo Ulug‘bek  madrasasi qurilganidan so‘ng 
oradan ik k i asrdan ziy od v aqt  o‘t ib, 1619-1636-
y illarda Samarqand hok imi Yalangt o‘sh 
Bahodirxon dast lab Sherdor madrasasini 
buny od et t iradi.
Sherdor madrasasi May donning shimol 
t arafi da Yalangt o‘sh 
Bahodirxon 
1646–1660-
y illari y ana bir 
muazzam obida – 
Tillak ori madrasa-
masjidini barpo
et t iradi.
Tillak ori madrasa-masjidi 1997-y ildan buy on Regist on 
may donida o‘t k azib k elinay ot gan 
« Sharq t aronalari»
xalqaro musiqa fest iv ali but un duny o
musiqa san’at i namoy andalarining
nufuzli anjumaniga ay lanib 
bormoqda. Samarqand shahrida Regist ondan t ashqari 
Shohizinda y odgorlik  majmuasi, Amir 
Temur maqbarasi, Imom Mot uridiy  
majmuasi, A frosiy ob
t epaligi k abi k o‘plab t arixiy  mask anlar 
mav jud.Shohizi nda y odgorl ik  majmuasi Sav ol v a t opshiriqlar:
1.  Regist on may doni nima uchun 
Samarqandning y uragi deb at aladi?
2.  Bu y erda necht a buy uk  obida qad 
rost lagan?
3.  Mirzo Ulug‘bek  madrasasi nima uchun 
ay nan shu nom  bilan at aladi?
4.  Mirzo Ulug‘bek  madrasasining 
qarshisida qanday  obida joy lashgan?
5.  Tillak ori m adrasa-masjidi nima uchun 
shu nom bilan at aladi?
6.  Sherdor v a Tillak ori y odgorlik lari k im 
t omonidan barpo et ilgan?

Name of presentationregist on me'moriy majmuasi t arixi

Samarqandda registonni kim qurgan. Registon ansambli - ulug'bek madrasasi • Registon maydoni - Samarqandning yuragi. Registon so'zi "qumli joy" degan ma'noni anglatadi. Registon mo'g'ullar istilosidan ancha oldin hunarmandchilik va savdo markazi sifatida paydo bo'lgan. Bu shahar darvozasidan o'tadigan oltita yo'lning chorrahasi. Registon uch tomondan muhtasham binolar bilan o'ralgan: (1417 - 1420), Sher-Dor madrasasi (1619 - 1636), (1647 - 1660). • Tamerlan davrida Registon shahar maydoni bo'lgan, Tamerlanning qo'shinlari, yurish uchun yo'lga chiqib, shaharni tark etishdan oldin bu maydonda to'plangan. Tamerlanning nabirasi, ilmlarning buyuk homiysi va o'zi olim, olim Ulug'bek uning hukmronligi davrida maydonning maqsadini o'zgartirdi. • 17-asrda Registonda Sher-Do'r va Tillya-Kari madrasalarining ikkita monumental binosi qurildi. Ular o'zining badiiy va me'moriy xususiyatlari jihatidan o'zlarining prototipi - o'lmas me'moriy yodgorlik - Ulug'bek madrasasidan hali ham past bo'lishiga qaramay, o'zining ajoyib hajmi va bezak hashamati bilan ajralib turadi.

• 1417 yilda Ulug'bek Registon maydonida keyinchalik uning nomi bilan ataladigan madrasa qurilishini boshladi. Ulug'bek madrasasida dastlab 50 hudjrkel bo'lgan bo'lib, ularda madrasada tahsil olayotgan yuzdan ziyod talaba yashagan. Keyinchalik, madrasa yonida masjid, xonaka va karvonsaroy kabi binolarning butun ansambli qurildi. • Madrasada bu erda taniqli olimlarning (Qozi-zade Rumiy, Maulan Kashani, Maulana Kushchi) butun galaktikasidan tashqari matematika, geometriya, mantiq, tabiatshunoslik, astronomiya (shu jumladan astrologiya) bo'yicha ma'ruzalarini, inson va dunyo ruhi, ilohiyot haqidagi ta'limotlar to'plamlarini o'qigan. Ulug'bekning o'zi dars bergan. Ulug'bek rektor sifatida sodda, ammo juda o'qimishli odam - Maulan Muhammad Xavfini tanladi. Madrasa ochilgan kuni Xavfi 90 olim ishtirokida ma'ruza o'qidi, ammo ma'ruzalarni Ulug'bekning o'zi va Kazy-zade Rumiydan (Ulug'bekning o'qituvchisi) boshqa hech kim tushuna olmadi.

• 1619 yildan 1636 yilgacha me'mor Abdul Jabbor tomonidan barpo etilgan Sher-dor madrasasi ("Sherlar maskani") va uning me'morchiligida ansamblning birinchi binosi - Ulug'bek madrasasini deyarli aks ettirgan, ammo buzilgan nisbatlarda. U Ulug'bek boshchiligida so'fiylar uchun xonaka (turar joy) joylashgan joyda qurilgan. • O'rta Osiyo madrasalari uchun an'anaviy bo'lgan binoning tashqi qiyofasi baland devorlarning katta bloklari bilan belgilanadi, ularning ustki qismida peshtak, baland baraban va gumbaz minoralari gumbazlari asosiy fasad yonidan ko'tarilib, mutanosib kompozitsiyani hosil qiladi. Kvadrat hovli ikki qavatli hujayralar bilan o'ralgan - hujralar; hovlining har ikki tomonining o'rtasida chuqur ayvan bor; binoning burchaklarida gumbazli auditoriyalar va masjid joylashgan. Hovli oralig'ida pestaks va xujralarning kamarining lanset nishlari ochilib, takrorlanishi o'ziga xos bezak ritmini yaratmoqda.