Maxdumi A’zam Majmuasi
Maxdumi A’zam Majmuasi
Maxdumi Aʼzam majmuasi - Samarqand viloyati Dahbed q.dagi meʼmoriy yodgorlik (16—19-asrlar). Majmua mashhur shayx, sufiylar namoyandasi Maxdumi Aʼzam nomi bilan bogʻliq. Asli fargʻonalik boʻlgan ul zot Samarqand hokimi Jonibek Sulton tomonidan Samarqandga taklif etilgan. Oʻgʻli Iskandar Sulton uni oʻzining piri deb eʼzozlagan. Maxdumi Aʼzam 78 yoshida shu Dahbed q.da vafot etgan. 1610-yilda Yalangtoʻsh Bahodir boshchiligida xonaqoh va daxma qurilgan. 17-asrda esa katta masjid qad koʻtargan .
Keyinchalik Maxdumi Aʼzam avlodlari ham shu yerga dafn qilingan. Nodir Devonbegi tomonidan atrofi devor (balandligi 1,4 m) bilan oʻralib, taʼmir ipshari olib borilgan. • Majmua shim.da hazira, jan.da keng ayvonli katta masjid, yonida kichik masjid, sharqida darvozaxona, chillaxona va hujralardan tashkil topgan. Katta masjidxonaqoh 6 ustunli, 12 gumbazli, ayvoni 2 qatorli 14 ustundan iborat. Kichik masjidga uzun yoʻlak orqali oʻtilgan. Masjid 2 ustunli, vassa shiftli, ayvoni 4 ustunli, poy-ustunlari toshdan ishlangan.
Katta masjidxonaqoh 6 ustunli, 12 gumbazli, ayvoni 2 qatorli 14 ustundan iborat. Kichik masjidga uzun yoʻlak orqali oʻtilgan. Masjid 2 ustunli, vassa shiftli, ayvoni 4 ustunli, poy-ustunlari toshdan ishlangan. Haziradagi Maxdumi Aʼzam sagʻanasi (balandligi 1,7 m) kulrang marmar bilan qoplangan. Pastki qismidagi 9 ta marmar toshtaxtalar Maxdumi Aʼzam avlodlari, Yalangtoʻsh Bahodir va uning qizi Iqlimga tegishli boʻlib, keyingi yillardagi taʼmir vaqtida hammasi bir joyga toʻplangan. M.Maxdumi aʼzam majmuasi yaqinida minora va keng hovuz joylashgan. 1998-yilda majmua qayta tiklanib, atrofi obodonlashtirildi.
Maxdumi A’zam qabri oldidagi maqbara Samarqanddagi xonlarning buxorolik amirlaridan bo‘lmish Yalangtush Bahodur bey (uning shohi — Muhammad Hoshim, Mahdumi A’zamning nevarasi payg‘ambarimiz qarindoshlari oila a’zolaridan hisoblangan) tomonidan qurdirilgan. Majmuaning eng monumental inshooti bo‘lmish Mahdumi A’zam — xonaqoh, olti ustunli, 12 gumbazli uzunasiga cho‘ziq bino uzun gumbaz ayvon tarafda joylashgan keng yog‘och ayvon bilan uyg‘un ishlangan. Binoning birinchi qurilish tarxida zikr tushish uchun mo‘ljallangan katta ayvon, qo‘shimcha xonalar va tahorat xonasi ham nazarda tutilgan. Xonaqoh hovlisida uzunligi 8 metrlik minora qad rostlangan bo‘lib, XIX asr oxiriga qadar saqlangan. Sharqiy tarafdan yana bir inshoot — “kichik masjid” joylashgan.