М А В З У : Ў Р Т А О С И Ё Д А К Е Н Г Т А Р Қ А Л Г А Н Й И Р И К Т А Р И Қ А Т Л А Р .

• Режа: 1. Хожа Аҳмад Яссавий тариқати. 2. Кубравия тариқати. 3. Нақшбандия тариқати.

ХО Ж А А Ҳ М А Д Я С СА В И Й ТА Р И Қ АТ И . • Хожа Аҳмад Яссавий 1097 йилда Туркистоннинг Сирдарё ерларига тобе Чимкент яқинидаги Сайрамда таваллуд топган. Отаси Иброҳим ибн Маҳмуд ибн Ифтихор аждодлари пайғамбар Муҳаммад алайҳиссаломнинг қизлари Фотима авлодидан шайх Исҳоқ бобога туташгандир. Хожа Аҳмад Яссавийнинг онаси Қорасоч ойим халқ орасида ҳурматли аёл бўлган. • Хожа Аҳмад Яссавийнинг тўлиқ исми - Аҳмад ибн Иброҳим ибн Маҳмуд ибн Ифтихор ибн Исҳоқ деб номланади. • Шоир Тоҳир Қаҳҳор Аҳмаднинг “Хожа” деб аталиши тарихини қуйидагича талқин этади; авлодларни Ҳазрат Алига боғлайдиган “Хожа” уруғи, табиийки бошқа уруғлардан шарафли бўлган: Хожалар ўзларини Имом Муҳаммад Ханафий авлодларидан деб ҳисоблаганлар. Мулло Мусо бин Мулло Исо Сайрамнинг “Тарихи амини” асарида бу ҳақда кенг тўхталган”. Ориф Усмон “...Хожа Аҳмад Яссавийнинг аниқ илмий таржимаи ҳоли шу пайтгача Шарқ тасаввуфи шеърияти мухлислари олдида маълум бўлмай келаётганлигини таассуф билан қайд этишга тўғри келади”, деганида ана шу ривоятни назарда тутган. Лекин Яссавий “Ҳикматлар”ининг ўзи мутасаввуф ҳаёти ва таржимаи ҳолини ўрганишда асосий манба бўла олади. • “ Бирр ёошимда арвоҳ менга улиш берди, • Икки ёошда пайғамбаарлар келиб кўрди, • Уч ёошимда чилтоан келиб ҳолим сўрди, • Тўрт ёшимда Ҳақ Мустафо берди хурмо, • Беш ёшимда белим боғлаб тоат қилдим, • Олти ёшда турмай қочдим халойиқдан, • Етти ёшда Арслон бобо излаб топди”.

• Хожа Аҳмад Яссавий дастлабки таълимни Яссида (ҳозирги Қозоғистон) олади, сўнгра бобоси Арслонбоб хоҳиши билан Бухорога бориб, таълим олишни давом эттиради. Бу ҳақда Хожа Аҳмад Яссавий маноқибларида унга етти ёшлигида туркий халқларнинг авлиёларидан Арслонбобнинг назари тушгани айтилади. “Девони ҳикматда” ҳам шу ҳақда далолат бор: • “ Етти ёшда Арслонбобға қилдим салом, • “ Ҳақ Мустафо амонатин қилинг инъом”, • Ўшал вақтда минг бир зикрин қилдим тамом, • Нафсим ўлуб ломаконға оштим мано ” . • Ё ш Хожа Аҳмад Яссавий пири Арслонбобни дафн этгач, дунё кезиш учун олис шаҳарларга отланди. Ислом динининг шарқдаги қуввати Бухорои шариф ёш Аҳмадни ўзига тортар эди. Чунки, Бухоро и шарифни зиёрат қилишга етти иқлим дарвешлари излаб келар эдилар. Ушбу даврда Хуросон ва Мовароуннаҳрнинг машҳур мутасаввуфи Хожа Юсуф Ҳамадоний Бухорода яшаб, кейинчалик машҳур шайхлар даражасига эришган Хожа Ҳасан Андоқий, Хожа Абдуллоҳ Баррақий (Баркий), Хожа Аҳмад Яссавий ва Хожа Абдухолиқ Ғиждувонийга ислом дини арконлари, тасаввуф илми бўйича таълим берган. Етти иқлимга донғи кетган Юсуф Ҳамадоний 95 йил умр кўриб, 38 марта Мовароуннаҳрдан Каъба зиёратига борган эди. Яссавий А. Ҳикматлар. – Тошкент: Ғ.Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1991. – Б.51.