logo

TARIX FANINI O’QITISHDA SAMARALI USUL VA VOSITALARDAN UNUMLI FOYDALANISH

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

456.37890625 KB
TARIX FANINI    O’QITISHDA    SAMARALI    USUL VA 
VOSITALARDAN    UNUMLI    FOYDALANISH                   Pedagoglarni  tarix  fanini  o’qitishda   
samarali  usul  va  vositalar da n  foydalanishning 
interfaol  muhi t ni  yaratishga   yangicha 
yondashuv. M   A   Q   S   A   D:  Tayanch maktablar uchun o’tkaziladigan mashg’ulotlar 
o’quv-rejasi    
Fevral  
Dars  № № Mavzular Jami
( soat )  
Ma’ruza Amaliy 
mash-
g’ulot
1- dars 1 Tarix fanidan bo’sh o’zlashtiruvchi o’quvchilar bilan 
ishlashda qo’llaniladigan metod va usullar 2 1 1
2 10- sinf O’zbekiston tarixi fanida “O’zbekiston 2-
jahon urushi yillarida” bo’limiga doir mavzularda 
o’qituvchilarga metodik tavsiyalar berish 2 1 1
2-dars 1 Tarix darslarida mavzuga doir ko’rgazmali qurollar 
videorolik, multimedia mahsulotlaridan 
foydalanishning samarali yo’llari 2 1 1
2 2-jahon urushidan keyingi davrlarda jahon 
mamlakatlarining ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy 
jarayonlarini o’qitishning samarali usullaridan 
foydalanishni tashkil etish 2 1 1              -  mavzuni yorituvchi rasmlar, tarixiy shaxslar suratlari;
             - tarixiy xaritalar;
             - tarqatma materiallar;
             - muzeylar, tarixiy obidalar
             - jadval va sxemalar;
             - mediaresusrlar.  
          Tarix darslarini mazmunli tashkil etishda quyidagi 
ko`rgazmali resurslardan foydalanish mumkin 
Rasmlarni  hammasini  dars boshlanguniga qadar doskaga ilib qo`yish 
kerak emas, bu holatda o`quvchining diqqati  rasmlarni tomosha qilishda 
bo`ladi.

  Rasmlar mavzuni tushuntirish jarayonida o`qituvchi tomonidan  navbati 
bilan ko’rsatib borilsa, o`quvchi diqqat bilan eshitib, kuzatib  turadi.

  Rasmlarni ortiqcha ko`paytirib yubormaslik kerak, me’yordan oshiq ko`p 
rasm o`quvchining fikrini  bir joyga jamlashiga  va xulosa chiqarishiga 
xalaqit beradi.

Rasmlarni ko`rsatish jarayonida savollar berib, o`quvchilarning fikrlari 
so`ralsa, yanada samarali bo`ladi . Rasmlardan foydalanganda nimalarga e`tibor berish 
kerak? Bunda:
         - har bir qator uchun bittadan rasm tanlab olinadi va ekranga chiqariladi (printer 
yoki vatman qog’ozi yordamida tasvirlash orqali sinf taxtasiga ilib qo‘yiladi);
                -  o‘quvchilarga  10-sinf  O’zbekiston  tarixi  darsligida  keltirilgan  suratga  mos 
keladigan jumlalarni yozish topshirig‘i beriladi;
         - topshiriq mazmuni tushuntirilgach, uni birinchilardan bo‘lib bajargan o‘quvchi 
rag‘bat kartochkalari asosida rag’batlantiriladi;
         - Ushbu metodni bajarish uchun 7 daqiqa vaqt ajratiladi.
, “ Rasmga qarab matn tuzish” metodi.  Bu metoddan foydalanishda o’qituvchilar quyidagi 
natijalarga erishadi:
- o’quvchini darslik bilan ishlashga o’rgatadi;
- muhim voqea va jarayonlarga o’z munosabatini mustaqil bildira olish ko’nikmasini 
shakllantiradi;
- mavzudan kelib chiqib savollarni to’g’ri yoritishga va bayon etishga erishadi;
- Vatan, millat taqdiri uchun mas’uliyat, daxldorlik, umuminsoniy va milliy 
qadriyatlarga hurmat hissi shakllantiriladi.  “ Asoslangan esse ”  metodi 
         Asoslangan esse  – qo’yilgan savolga asosli javob keltirilgan yozma ishdir. 
 
   Asoslangan esse tarkibi:
        - Mavzu (savol)ga nisbatan muallif nuqtai nazarining bayon etilishi 
(1 xatboshi).
        - Bayon etilgan nuqtai nazarni asoslash – muallifning ishonarli dalillari va 
ushbu nuqtai nazarni qabul qilishga ishontirish.
        - Xulosa – rezyume. Asoslangan esseni baholash mezonlari:

Mavzu  mazmuniga  mos  kelishi  (mavzudan  chetga 
chiqmaslik);

fikri;

shaxsiy nuqtai nazari, ma’lumotlar  y etarliligi;  

uslub, ifoda aniqligi, muayyanligi;

orfografiya qoidalariga rioya qilinishi. Misol sifatida,
         Fashizmga qarshi O’zbekistonliklarning jasorati va qahramonligi madh 
etilgan “O’zbekkino” Milliy agentligi tomonidan suratga olingan kinolar 
ro’yxatini tuzing va  “Mening sevimli filmim”  mavzusida esse yozing
Kinolarning nomlarini yozing
“ Farxodning 
jasorati” “ Oy borib omon 
qayt” “ Ikki do’st” “ 1941-yil 
olmalari” “ Sen yetim 
emassan” “ General 
Raximov” Bu metoddan    foydalanishda    o’qituvchilar    quyidagi 
natijalarga    erishadi.

o’quvchilarda    kommunikativ    kompetensiya    elementlarini 
hususan    yozma    va    og’zaki    nutqini    shakllantiradi;

  ijodiy    fikrlash    va    kreativlik,    ya’ni    o’zini-o’zi    rivojlantirish 
kompetensiyalari    shakllanadi;

o’quvchilarning    berilgan    mavzu    yuzasidan    bilimlarini 
chuqurlashtirishga    zamin    yaratadi;  “ В IBLIOTARIX” METODI
 (6-10 sinf o'quvchilari uchun )
                  -  Yoshlar  va  o'smirlar  o'rtasida  kitobga  bo'lgan  qiziqishining  susayib 
ketayotganligini  inobatga  olib  "Bibliotarix"  metodi  yordamida  ushbu  muammoni 
birmuncha ijobiy hal etishga erishish mumkin. 
                  - Tarix  darslarida  deyarli  har  bir  mavzuni  o'tishda  o'quvchilarda  mustaqil  fikr, 
o'ziga  xos  sog'lom  dunyoqarash  hosil  qila  olish  muhimdir.  Bunda  har  bir  dars 
mavzusiga  oid  badiiy  adabiyotlardan  parcha,  iqtibos  yoki  syujetni  misol  qilib 
keltirish  barobarida  o'quvchilarga  ushbu  asarni  albatta  mutolaa  qilishni  tavsiya 
qilish ko'zlangan maqsadga erishish garovi hisoblanadi.                         O'qituvchi  o'quvchiga  muayyan  badiiy  asarni 
mavzuni  mustahkamlash  uchun  o'qishga  tavsiya 
etish  asnosida  mazkur  asardan  parcha  iqtibos  yoki 
aynan  diqqatga  sazovor  hamda  mavzuga  bog'liq 
syujetlarni  hikoya  qilib  berishi  ayni  muddaodir. 
Ushbu  o'qitish  metodidan  har  qanday  mavzuni 
o'qitishda  foydalanish  mumkin.  Metodni  ma'ruza 
davomida  qo'llashga  mo’ljallangan  vaqt  5-10 
daqiqani tashkil etadi. Quyida o'quvchilarga tavsiya etilishi mumkin bo'lgan badiiy asarlardan 
misollar keltirilgan:
•
6-Sinf  - "Buyuk Ipak yo'li" mavzusini yoritishda - Mannop Egamberdiyev 
- "Sariq ajdar hamlasi" romani;
•
7-Sinf  - "Ulug'bek - ma'rifatparvar davlat arbobi" mavzusini yoritishda - 
Odil Yoqubov  - "Ulug'bek xazinasi";
•
8-sinf -  "XVI-XVIII asrlarda Hindiston" mavzusini yoritishda - Pirimqul 
Qodirov -"Avlodlar dovoni" romani; 
9-sinf   -  "Yosh  buxoroliklar  faoliyati  va  Buxoro  amirligining  tugatilishi“ 
mavzusini  yoritishda    Asqad  Maxtorning  -  "Buxoroning    jin  ko'chalari" 
qissasi;

10-sinf   –  O’zbekiston  sanoati  va  qishloq  xo’jaligi  front  xizmatida” 
mavzusini  yoritishda  Raxmat  Fayziyning  “Hazrati  inson”  romani 
o’qishga  tavsiya  etish  orqali  o’tiladigan  mavzularni  zamon  bilan 
taqqoslay olish imkoniyatini shakllantirishi mumkin. T arixiy tafakkurini shakllantirishda xarita bilan ishlash 
tеxnologiyasi .
              Ma’lumki,  t arixiy  voqealar  turli  davrda  sodir  bo`lganligi  bois ,  
bizning  ongimizda  mavhum  tasavvurlar  hosil  qilib  qolishi  mumkin.  Ana 
shu  mavhum  tasavvurlardan  aniqlikka  tomon  borishimizda  xaritalar 
bizga  muhim  vosita  bo`la  oladi.  Xarita  nafaqat  tarixiy  material  bayoni 
davomida,  balki  tarixiy  hodisalarning  tahlili  va  umumlashtirilishida  ham 
yordam beradi.                 Tarix  fani  amaliyoti  davomida  xarita  unga  doimiy 
hamroh bo`lib kelgan. Lekin bugungi kunda tarix darslarida 
xaritalardan  yetarli  darajada  foydalanmaslik  holati 
kuzatilmoqda.  Ana  shu  jihatni  hisobga  olgan  holda,  tarix 
darslarida  xarita  bilan  ishlashda  interfaol  metodlardan 
foydalanishning  ahamiyati  katta  ekanligini  alohida 
ta’kidlamoqda. « Mantiqiy zanjirlar ketma-ketligi» metodi.
                      Masalan.  10-sinf  Jahon  tarixi  darsligida  “1918-
1939-yillarda  Afrika  mamlakatlari”  mavzusidagi 
“Afrikaning  Yevropa  mamlakatlari  tomonidan  bosib 
oliishi”  xaritasiga    o`quvchilar  e’tiborini  qaratar  ekan, 
«Mantiqiy  zanjirlar  ketma-ketligi»  metodidan  shunday 
foydalanishi mumkin: ajratib ko’rsatilgan ranglar asosida 
dunyoning  siyosiy  xaritasidan  foydalanib  Yevropa 
davlatlari  tomonidan  Afrika  mamlakatlarini  bo’lib 
olingan hududlarini ketma-ketlikda daftaringizga yozing. Африканинг Европа давлатари томонидан бўлиб олиниши Video rolik va multimedia mahsulotlaridan foydalanishning 
afzalliklari.
                Mediaresurs   –  o ‘ quvchilar    badiiy  salohiyatining 
o ‘ sishi,  rivojlanishiga  hissa  qo ‘ shadigan,  o ‘ rganish  va 
malakali  tahlil  etish  ko ‘ nikmasini  shakllantirishga 
yo ‘ naltirilgan ta’lim   vositalari.
              Video  rolik  va  multimedia  mahsulotlaridan 
foydalanishda  ulardan  parchalar  olib  muhokama  metodi 
orqali tahlil qilish mumkin.
              Video  rolikning  vaqti  4-5  daqiqadan  oshmasligi 
maqsadga muvofiq,
            O`quvchilar  diqqat  bilan  ko`rishi  uchun 
namoyishdan  keyin  o`quvchilarga  video  rolikdagi 
ma`lumotlar  yuzasidan  savollar  berish  kerak,  aks  holda 
video rolik kutilgan samarani bermaydi. Bu metoddan foydalanilganda o’qituvchi quyidagi natijalarga 
erishadi.
-
Turli manbalardan zarur ma’lumotlarni izlab topish va ulardan 
samarali foydalanish ko’nikmalari shakllanadi;
-
o’quvchilarni  ta’lim olish jarayonida faol ishtirok etishini ta’minlaydi;
- tezroq fikrlashga o’rgatadi;
- media vositalaridan foydalanish media-madaniyatga rioya qilishga 
o’rgatadi. XULOSA
             Har bir darsni qiziqarli, mazmunli va samarali bo`lishi o`qituvchining 
ijodkorligi va mahoratiga bog`liq. 
                    Mavzuga  oid  ko`rgazmali  qurollar  va  mediaresurslar  to`g`ri  tanlansa 
va  o`z  o`rnida  ishlatilsa,  mavzu  o`quvchilar  tomonidan  yaxshi 
o`zlashtiriladi va o`qituvchi o`z maqsadiga erishadi. E’TIBORINGIZ UCHUN 
RA H MAT!

TARIX FANINI O’QITISHDA SAMARALI USUL VA VOSITALARDAN UNUMLI FOYDALANISH

Pedagoglarni tarix fanini o’qitishda samarali usul va vositalar da n foydalanishning interfaol muhi t ni yaratishga yangicha yondashuv. M A Q S A D:

Tayanch maktablar uchun o’tkaziladigan mashg’ulotlar o’quv-rejasi Fevral Dars № № Mavzular Jami ( soat ) Ma’ruza Amaliy mash- g’ulot 1- dars 1 Tarix fanidan bo’sh o’zlashtiruvchi o’quvchilar bilan ishlashda qo’llaniladigan metod va usullar 2 1 1 2 10- sinf O’zbekiston tarixi fanida “O’zbekiston 2- jahon urushi yillarida” bo’limiga doir mavzularda o’qituvchilarga metodik tavsiyalar berish 2 1 1 2-dars 1 Tarix darslarida mavzuga doir ko’rgazmali qurollar videorolik, multimedia mahsulotlaridan foydalanishning samarali yo’llari 2 1 1 2 2-jahon urushidan keyingi davrlarda jahon mamlakatlarining ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy jarayonlarini o’qitishning samarali usullaridan foydalanishni tashkil etish 2 1 1

- mavzuni yorituvchi rasmlar, tarixiy shaxslar suratlari; - tarixiy xaritalar; - tarqatma materiallar; - muzeylar, tarixiy obidalar - jadval va sxemalar; - mediaresusrlar. Tarix darslarini mazmunli tashkil etishda quyidagi ko`rgazmali resurslardan foydalanish mumkin

 Rasmlarni hammasini dars boshlanguniga qadar doskaga ilib qo`yish kerak emas, bu holatda o`quvchining diqqati rasmlarni tomosha qilishda bo`ladi.  Rasmlar mavzuni tushuntirish jarayonida o`qituvchi tomonidan navbati bilan ko’rsatib borilsa, o`quvchi diqqat bilan eshitib, kuzatib turadi.  Rasmlarni ortiqcha ko`paytirib yubormaslik kerak, me’yordan oshiq ko`p rasm o`quvchining fikrini bir joyga jamlashiga va xulosa chiqarishiga xalaqit beradi.  Rasmlarni ko`rsatish jarayonida savollar berib, o`quvchilarning fikrlari so`ralsa, yanada samarali bo`ladi . Rasmlardan foydalanganda nimalarga e`tibor berish kerak?