logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. TILLARNI TASNIFLASH FUNKSIONAL, AREAL, TIPOLOGIK VA GENEOLOGIK TASNIF

TILLARNI TASNIFLASH FUNKSIONAL, AREAL, TIPOLOGIK VA GENEOLOGIK TASNIF

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1966.60546875 KB
Скачать
TILLARNI TASNIFLASH FUNKSIONAL, AREAL , TIPOLOGIK VA GENEOLOGIK TASNIF REJA: 1. Til larni tasniflash asoslari . 2. Areal va funksional tasnif. 3. Morfologik yoki tipologik tasnif. 4. Geneologik tasnif. Til oilalari. TILNING JA M IYATDAGI VAZIFALARI VA O‘RNI Hissiy-emotsional Akkumulativ Kommuni - kativ TILNING ASOSIY VAZIFALARI AKKUMULATIV MULOQOT YURITISH BILIMLARNI TO‘PLASHKOMMUNIKATIV TASNIF Tasnif so`zi arabcha “ sinf ” so`zidan olingan bo`lib, guruhlash, sinflarga ajratish ma`nosini bildiradi. Tillarni tasniflashda tuzilishi, ijtimoiy vazifasi, tarqalishi, qarindoshchilik munosabatlari, shu tilda gaplashuvchilar soni kabi juda ko`p jihatlar e`tiborga olinadi. T illar va til oilalarining aniq miqdorini aytish qiyin, chunki ayrim hududlardagi tillar kam o`rganilgan, shu bois tillarning aniq miqdorini belgilash ancha qiyin. TILLAR TASNIFI AREAL TASNIF FUNKSIONAL TASNIF TIPOLOGIK TASNIFGENEALOGIK TASNIF TILNING JAMIYATDAGI FUNKSIYALARI URUG‘ TILI QABILA TILI ELAT TILI XALQ TILI MILLIY TIL TILNING JAMIYATDAGI NUFUZI MAHALLIY TIL ADABIY TIL DAVLAT TILI MILLATLARARO ALOQA VOSITASI XALQARO TIL AREAL TASNIF Areal tasnifda tillarning geo g rafik-hududiy jihatdan tarqalish miqyosi o`rganiladi, ya'ni tillarning, dunyo tillarining, jo’g’rofiy xaritasi yaratiladi. T illarga xos hodisalarning makon va zamonda tarqalish qonuniyatlarini aniqlash, tillarning bir-biriga ta'siri masalalarini o`rganish imkonini ham beradi. Areal tasnif tillar, lahjalar va shevalarning chegaralari, dialektlar va tillarning shakllanish bosqichlari, ularning o`zaro aloqalarini o`rgan adi . FUNKSIONAL TASNIF Funksional tasnif areal tasnif bilan uzviy aloqadordir, chunki dunyo lingvistik xaritasi tillarning bugungi kundagi ma'muriy-siyosiy xaritasi bilan bog`lanib ketadi. Tillarni funksional tasniflash ko`p qirrali bo`lib, unda tillarning hududiy tarqalish miqyosi ham, ushbu tillarda so`zlashuvchilar soni ham, tilning ma'muriy davlat tizimida va jamiyatda tutgan o`rni, hatto mavqeyi va nufuzi ham e'tiborga olinadi. Tillarni funksional tasnif qilishda odatda quyidagi muhim omillar asos qilib olinadi Dunyodagi o`lik va tirik tillar soni Tirik tillarda gaplashuvchilar soni Tilning o`z hududidan tashqarida tarqalish va qo`llanish darajasi Tillarning hozirgi dunyo hamjamiyatida tutgan o`rni O`z yozuviga ega va ega bo`lmagan tillar Tabiiy va sun'iy tillar Tilning amal qilish shakli va bajaradigan ijtimoiy vazifalari TIPOLOGIK YOKI MORFOLOGIK TASNIF Tipologiya - grek (typos - shakl, namuna, logos - ta'limot) bo`lib, ushbu tasnifning maqsadi, tillar qarindosh yoki qarindosh emasligidan qat'iy nazar ichki tuzilishi, morfologik tuzilishiga ko`ra guruhlanadi. Tipologiya bir tomondan, tillarni tasnif qilishning umumiy nazariyalari, qonun-qoidalari va usullarini o`z ichiga olsa, ikkinchi tomondan u til sistemasi birliklarini umumiy belgisi, xususiyati asosida tasnif qilish bilan shug`ullanadi. Tillarni genetik, morfologik va struktural tasnif asosida turlarga ajratish tilshunoslikda tillar tipologiyasi deb yuritiladi. Tipologiyaning asosiy masalasi - umumiy tipologik metod orqali til tizimlarini qiyosiy o`rganish. Lingvistik tipologiyaning asosi bo`lgan struktural tipologiya turli tillarning struktural belgilarini sistemaga soladi.TILLARNING TIPOLOGIK TASNIFI TIPOLOGIK YOKI MORFOLOGIK TASNIF FLEKTIV TILLAR AGGLUTINATIV TILLAR AMORF TILLAR POLISINTETIK TILLARTIL TIPLARI GENEALOGIK TASNIF T illarning kelib chiqishiga ko’ra tasnif qilish gene a logik tasnif deb ataladi. Tillarning gene a logik tasnifining maydonga kelishi qiyosiy-tarixiy tilshunoslikning paydo bo lishi (XIX asr) bilan bog liq.ʻ ʻ Bu tasnifda qarindosh tillar kichik guruhchalarga, guruhlarga, oilalarga, ba zan esa ʼ undan kattaroq birliklarga — makrooilalarga yoki til formatsiyalariga (mas., uraloltoy tillari) birlashtiriladi . BOBO TIL GENETIK JIHATDAN O ’ ZARO BOG ’ LIQ TILLARNING KELIB CHIQISH VA TARAQQIY ETISH MANBAI ( ASOSI ) DEB QARALADIGAN TIL , QIYOSIY - TARIXIY METOD BILAN TIKLANADIGAN ABSTRAKT LINGVISTIK MODEL . TILLARNING GENETIK RIVOJLANISHI BOBO TIL TILLARARO QARIND O SHLIK TIL OILALARI Qiyosiy-tarixiy tilshunoslik ( komparativistika ) T ilshunoslikning qarindosh tillarni, ya ni genetik jihatdan ʼ o zaro bog liq tillarni ʻ ʻ o rganuvchi, ular ʻ o rtasidagi ʻ munosabatlarni aniqlovchi hamda ularning zamon va makon bo yicha ʻ tadrijiy taraqqiyotini tavsiflovchi sohasi . T il oilalarining, shu tizimlardagi ayrim tillar va elementlarning kelib chiqishini aniqlash sohasi. T illar o rtasidagi ʻ genetik qarindoshlikni — ularning yagona bir manba ( bobo til )dan kelib chiqqanligini aniqlash (tillarning genealogik tasnifi) ham qiyosiy-tarixiy tilshunoslikning maqsadlari doirasiga kiradi . I. HIND-YЕVRОPА TILLАRI ОILАSI 1.HIND TILLАRI GURUHI . 2.ERОN TILLАRI GURUHI . 3.SLАVYAN TILLАRI GURUHI . 4.BОLTIQ TILLАRI GURUHI . 5.GЕRMАN TILLАRI GURUHI . 6.RОMАN TILLАRI GURUHI . 7.KЕLT TILLАRI GURUHI . 8.GRЕK TILLАRI GURUHI . 9.АLBАN TILI GURUHI . 10.АRMАN TILI GURUHI . 11.ХЕTTО-LUVIYA TILLАRI GURUHI . 12.TОХАR TILLАRI GURUH I. II. KАVKАZ TILLАRI ОILАSI А.G‘АRBIY GURUH: АBХАZ-АDIGЕY TILLАRI 1.АBХАZ TILLАRI GURUHI . 2.CHЕRKАS TILLАRI GURUHI . B.SHАRQIY GURUH: NАХ- DОG‘ISTОN TILLАRI . 1.NАХ TILLАRI GURUHI. 2.DОG‘ISTОN TILLАRI GURUHI. 3.JАNUBIY GURUH . III. UGOR TILLARI OILASI 1.UGOR-JIRT TILLARI MIKROOILASI A.UGOR TILLARI TARMOG‘I. B.FIN-BOLTIQBO‘YI TILLARI TARMOG‘I. V.PERM TILLARI TARMOG‘I. G.VOLJSK TILLARI TARMOG‘I. 2.SAMODIY TILLARI MIKROOILASI. I V . ОLTОY TILLАRI ОILАSI 1.TURKIY TILLАR GURUHI . 2.MО‘G‘UL TILLАRI GURUHI . 3.TUNGUS-MАNJUR TILLАRI GURUHI . 4.HЕCH BIR TIL GURUHIGА KIRMАGАN UZОQ SHАRQNING АYRIM TILLАRI . V. ХОM-SОM TILLАRI ОILАSI 1.S О M TILL А RI T А RM О G‘I. 2.MISR TILLАRI TАRMОG‘I . 3.B Е RB Е R-LIVIYA TILL А RI T А RM О G‘I. 4.KUSHIT TILLАRI TАRMОG‘I . 5.CHАD TILLАRI TАRMОG‘I . VI. HIGER-KONGO TILLARI OILASI 1. MANDE TILLARI GURUHI. 2. ATLANTIKA TILLARI GURUHI. 3. IJO TILLARI GURUHI. 4. KRU TILLARI GURUHI. 5. KVA TILLARI GURUHI. 6. DOGON TILI GURUHI. 7. GUR TILLARI GURUHI. 8. ADAMAUA-UBANGI TILLARI GURUHI. 9. BENUE-KONGO TILLARI GURUHI. VIII. NIL-SAHROYIKABIR TILLARI OILASI 1) SONGAY TILI; 2) SAHIROI KABIR TILLARI. 3) FUR TILI; 4) MIMI, MABANG TILLARI; 5) SHARQIY SUDAN TILLARI. 6) NIL TILLARI. 7) MARKAZIY SUDAN TILLARI. 8) KUNAMA TILI; 9) BERTA TILI; 10) KUAINA, KOMO VA BOSHQA TILLAR. IX. KOYSAN TILLARI OILASI (JANUBIY AFRIKA RESPUBLIKASI, NAMIBIYA, ANGOLA HUDUDLARI) 1) BUSHMEN TILLARI: KUNG, AUNI, XADZA KABI TILLAR; 2) GOTTENTOT TILLARI: NAMA, KORANA, SANDAVE KABI TILLAR. X. XITOY-TIBET TILLARI OILASI A. XITOY TILLARI TARMOG‘I. 1) XITOY TILI. 2) DUNGAN TILI . B. TIBET-BIRMA TILLARI TARMOG‘I. 1) TIBET TILI. 2) BIRMA TILI. XI. TAY TILLARI OILASI TAY TILLLARI LAOS, VETNAM, BIRMA VA JANUBIY XITOY HUDUDLARIDA TARQALGAN. 1) TAY TILI. 2) DUN-SHUY TILLARI. 3) SEK TILI. 4) LAKKYA TILI. 5) BE TILI. 6) LI TILLARI. 7) LAKUA TILI. 8) LAKI TILI. 9) GELAO TILLARI. XII. MYAO-YAO TILLARI OILASI SHARQIY OSIYODAGI QARINDOSH TILLARNING ENG KAM O‘RGANILGAN TILLAR OILASI. BU OILAGA KIRUVCHI TILLAR, ASOSAN, XITOYNING MARKAZI VA JANUBI, QISMAN VETNAM, LAOS, TAILANDDA TARQALGAN. UCH GURUHGA BO‘LINADI: 1) MYAO TILI - XMONG, XMU SHEVALARIGA EGA; 2) YAO TILI — MYAN, KIMMUN KABI SHEVALARIGA EGA; 3) NU TILI. XIII. DRAVID TILLARI OILASI HINDISTON YARIM OROLIDA QADIMDAN YASHOVCHI AHOLI TILI: 1) TAMIL TILI — JANUBIY HINDISTONDA YASHOVCHI XALQ – TAMILLAR TILI; 2) TELUGU TILI — JANUBIY HINDISTONDA YASHOVCHI XALQ — TELUGULAR TILI; 3) MALAYALAM TILI — JANUBIY HINDISTONDA YASHOVCHI XALQ — MALAYALILAR TILI; 4) KANNARA TILI - JANUBIY HINDISTONDA YASHOVCHI XALQ — KANNARALAR TILI. XIV. AVSTRALOOSIY О TILLARI OILASI 1) MUNDA TILLARI. 2) KXMER TILI. 3) PALAUNG TILI; 4) NIKOBAR TILI; 5) VYETNAM TILI; 6) KXASI TILI. 7) MALAKKA TILLARI . 8) NAGALI TILI. XV. AVSTRONEZ (MALAYYA-POLINEZ) TILLARI OILASI A. INDONEZIYA TILLARI. 1. G‘ARBIY GURUH. 2. YAVA GURUHI. 3. DAYAK YOKI KALIMANTAU GURUHI. 4. JANUBIY SULAVESI GURUHI. 5. FILIPPIN GURUHI. 6. MADAGASKAR GURUHI. B. POLINEZIYA TILLARI . C. MIKRONEZIYA (MIKRONEZ TILLARI) . XVII. AVSTRALIYA TILLARI BU OILAGA MARKAZIY VA SHIMOLIY AVSTRALIYADA YASHOVCHI KAM SONLI TUB AHOLINING MAYDA TILLARI KIRADI. BU OILAGA KIRUVCHI TILLAR ICHIDA TANIQLISI ARANTA TILIDIR. XVIII. PAPUAS TILLARI OILASI BU OILAGA YANGI GVINEYA OROLIDA VA TINCH OKEANNING BOSHQA BIR QANCHA OROLLARIDA TARQALGAN TILLAR KIRADI. PAPUAS TILLARI HALI CHUQUR O‘RGANIB, TASNIF QILINMAGAN. LEKIN DASTLABKI MA’LUMOTLARGA KO‘RA BU OILA 12 TA TIL GURUHIGA AJRATILADI. ULARDAN ENG YIRIGI YANGI GVINEYA HUDUDIDA KENG TARQALGAN FILA TILLARI GURUHI DIR. XX. INDEYS TILLARI A. SHIMOLIY AMERIKADA GI TIL OILALARI B. MARKAZIY AMERIKADA GI TIL OILALARI C. JANUBIY AMERIKADA GI TIL OILALARI E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !!!

TILLARNI TASNIFLASH FUNKSIONAL, AREAL , TIPOLOGIK VA GENEOLOGIK TASNIF

REJA: 1. Til larni tasniflash asoslari . 2. Areal va funksional tasnif. 3. Morfologik yoki tipologik tasnif. 4. Geneologik tasnif. Til oilalari.

TILNING JA M IYATDAGI VAZIFALARI VA O‘RNI Hissiy-emotsional Akkumulativ Kommuni - kativ

TILNING ASOSIY VAZIFALARI AKKUMULATIV MULOQOT YURITISH BILIMLARNI TO‘PLASHKOMMUNIKATIV

TASNIF Tasnif so`zi arabcha “ sinf ” so`zidan olingan bo`lib, guruhlash, sinflarga ajratish ma`nosini bildiradi. Tillarni tasniflashda tuzilishi, ijtimoiy vazifasi, tarqalishi, qarindoshchilik munosabatlari, shu tilda gaplashuvchilar soni kabi juda ko`p jihatlar e`tiborga olinadi. T illar va til oilalarining aniq miqdorini aytish qiyin, chunki ayrim hududlardagi tillar kam o`rganilgan, shu bois tillarning aniq miqdorini belgilash ancha qiyin.

Похожие

Areal lingvistika
Areal lingvistika
Lingvistik va etnolingvistik tasniflash
Areal lingvistikaning o’zbek tilshunosligidagi o’rni
O‘zbek shevalarini tasnif qilish tamoyillari