Uyg’ur xoqonligi davri manbalari. Syuan-szan kechmishi
Mavzu:Uyg’ur xoqonligi davri manbalari. Syuan-szan kechmishi.
Reja: 1.Uyg’ur xatida yaratilgan yozma yodgorliklar. 2.”Syuan-szyan kechmishi” asari haqida. 3. Asraning o’rganilishi.
Uyg‘ur xatida yetib kelgan yozma merosning kata bir bo‘lagini adabiy, diniy-falsafiy asarlar tashkil qiladi. Ularni yaratilgan davri, mazmuniga ko‘ra quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin: 1.Tangrichilik (ko‘ktangri) diniy e’tiqodi davrida yaratilgan asarlar. Bunga uyg‘ur yozuvida bitilgan “0‘g‘uzxoqon” dostonini misol keltirish mumkin. Asar qo’l yozmasi XIII—XIV asrlarda ko‘chirilgan bo‘lishiga qaramay, dostonning ildizlari turklarda tangrichilik diniy e’tiqodi amal qilgan davrlarga borib tutashadi.
2. Moniychilik davrida yaratilgan asarlar. Moniychilik davridan “Xuastuanift” tavbanomasi, she’riy asarlar va turli matnlarning parchalari saqlangan. 3.Buddaviylikka oid asarlar. Buddaviylik davridan nihoyatda ko‘p asarlar qolgan. Ular diniy-falsafiy mazmundagi she’riy hamda nasriy yo‘l bilan yozilgan yirik-yirik asarlardir. 4.Nasroniy mazmunli asarlar
Qadimgi turk muhitida nasroniylikning keng yoyilib ketmaganidan bo‘lsa kerak, turkiy tildagi nasroniy mazmunli asarlar oz qolgan. 5.Islom davrida yaratilgan asarlar. Yusuf Xos Hojibning “Qutad-g‘u bilig”, Adib Ahmad Yugnakiyning “Hibat-ul-haqoyiq” asarlari, shuningdek, ta’lim-tarbiya, bilimning qadr-u qimmati haqidagi she’riy parchalar islom davriga oid ilk yodgorliklardir.