logo

XVI-XVII asrlarda Usmonlilar imperiyasi

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1658.66015625 KB
Mavzu: XVI-XVII asrlarda 
Usmonlilar imperiyasi                 •
Usmonlilar imperiyasi hududi 
Murod 1ning ogli Boyazid 1 ʻ ʻ
davrida yanada kengaydi. Eng 
muhim galaba 1396-yilda 	
ʻ
(Dunay boyida) Nikopol jangi 	
ʻ
boldi. Biroq, tashqi 	
ʻ
farovonlikka qaramay, 
Usmonli imperiyasi tashqi va 
ichki juda jiddiy 
qiyinchiliklarni boshdan 
kechirdi. Asosan, 
hukmdorning odobli xulq-
atvori, ulkan harami, saroydagi 
nafis marosimlari kopchilik 	
ʻ
gozilarni gazablantirgan..	
ʻ ʻ                     •
402 yilgi jang natijasida Boyazid qoshini ʻ
maglubiyatga uchradi, hukmdorning ozi asirga 	
ʻ ʻ
olinadi. Temurning keyingi yurishlari natijasida 
Usmonli imperiyasi parchalanib ketdi. Biroq 
sultonlar mamlakatning ayrim hududlari 
ustidan hokimiyatni saqlab qoldilar.                     •
XV asr davomida Usmonlilar davlati ichki qayta 
tashkil etish va chegaralarni tashqi kengaytirish va 
mustahkamlash siyosatini olib bordi.
•
Imperiya uchun "oltin" 16-asr edi. Bu davrda 
Sulaymon 1 berib, mamlakatni boshqargan katta 
ahamiyatga ega davlatning dengiz qudratini 
mustahkamlash. 16-asr ortalari me morchilik va ʻ ʼ
adabiyotning gullagan davri boldi.	
ʻ
•
                      •
Usmonlilar imperiyasida osha davrda feodal ʻ
munosabatlari hukmron bolgan, harbiy tashkilot 	
ʻ
va ma muriy tizim qonun asosida tuzilgan edi.	
ʼ                     
•
Natijada, 18-asrda Usmonli imperiyasi O'rta er dengizida o'z 
kuchining katta qismini yo'qotdi. Yetti yillik urushning tugashi 
davlatga yangi hujumlarni keltirib chiqardi. Shunday qilib, 
imperiya Avstriyaning eski dushmani bilan bir qatorda yangi 
dushman - Rossiyani ham qo'lga kiritdi.
•
XV asr oxiriga kelib Usmonlilar davlati turk sultonlari va harbiy-
feodal zodagonlarining bosqinchilik siyosati natijasida ulkan 
feodal imperiyaga aylandi. Unga Kichik Osiyo, Serbiya, Bolgariya, 
Gretsiya, Albaniya, Bosniya, Gersegovina va vassal Moldaviya, 
Valaxiya va Qrim xonligi kirgan.                     •
Bosib olingan mamlakatlar 
boyliklarining talon-taroj qilinishi 
o‘z va bosib olingan xalqlarning 
ekspluatatsiyasi bilan bir qatorda 
turk bosqinchilarining harbiy 
qudratining yanada oshishiga 
xizmat qildi. Harbiy-feodal 
zodagonlar manfaatlarini kozlab ʻ
bosqinchilik siyosatini olib 
borgan turk sultonlari ozlarini 	
ʻ
“gozi” (e tiqod uchun 	
ʻ ʼ
kurashuvchi) deb ataydigan 
koplab foyda va sarguzasht 
ʻ
izlovchilar tomon oqib keldilar                     
•
Turk istilochilari birin-ketin 
hududlarni egallab, bosib olingan 
xalqlarning moddiy resurslaridan 
yangi yurishlar uyushtirish uchun 
foydalandilar. Bolqon ustalari 
yordamida ular kuchli artilleriya 
yaratdilar, bu turk armiyasining 
harbiy qudratini ancha oshirdi. 
Bularning barchasi natijasida 
XVI asrga kelib Usmonli 
imperiyasi. qudratli harbiy 
kuchga aylandi, uning armiyasi 
tez orada Sharqda Safaviylar 
davlati hukmdorlarini va Misr 
mamluklarini tor-mor keltirdi va 
chexlar va vengerlarni mag'lub 
etib, G'arbda Vena devorlariga 
yaqinlashdi.                     •
Usmonli imperiyasi tarixida 16-asr Garb va ʻ
Sharqdagi uzluksiz tajovuzkor urushlar, turk 
feodallarining dehqonlar ommasiga qarshi 
hujumining kuchayishi va bir necha bor qurol 
kotargan dehqonlarning qattiq qarshiliklari 	
ʻ
bilan tavsiflanadi. feodal zulmiga qarshi.                     •
Sharqdagi turk istilolari
•
Avvalgi davrda bo‘lgani kabi turklar o‘zlarining 
harbiy ustunliklaridan foydalanib, hujum siyosatini 
olib bordilar. XVI asr boshlarida. Turk feodallarining 
bosqinchilik siyosatining asosiy ob'ektlari Eron, 
Armaniston, Kurdiston va arab mamlakatlari edi.                     •
514 yilgi jangda Chapdiranda 
Turk armiyasi kuchli 
artilleriyaga ega bolgan ʻ
Sulton Salim I boshchiligida 
Safaviylar davlati qoshinini 	
ʻ
maglub etdi.Salim I Tabrizni 	
ʻ
egallab, u yerdan katta 
harbiy olja, jumladan, Shoh 	
ʻ
Ismoilning shaxsiy xazinasini 
olib chiqdi, shuningdek, 
minglab eng yaxshi 
eronliklarni yubordi. 
hunarmandlar saroyga 
xizmat qilish uchun 
Istanbulga va turkcha 
biladilar.                      •
1514-1515 yillarda turk 
istilochilari Sharqiy 
Armaniston, Kurdiston va 
Shimoliy Mesopotamiyani 
Mosulgacha bosib oldilar 
1516-1517 yillardagi 
yurishlarda. Sulton Salim I 
oz qoshinlarini Suriya va ʻ ʻ
Arabistonning bir qismiga 
ham egalik qilgan 
mamluklar hukmronligi 
ostidagi Misrga qarshi 
yubordi.                     •
Usmonli imperiyasi 16-asrning 
ortalarida ozining eng katta ʻ ʻ
qudratiga erishdi. Sulton Sulaymon 
I (1520-1566) davrida, turklar 
tomonidan Qonun chiqaruvchi 
(Kanuniy) deb atalgan. Ko'p sonli 
harbiy g'alabalari va saroyning 
hashamati uchun bu sulton 
yevropaliklardan Sulaymon Buyuk 
nomini oldi. Sulaymon I zodagonlar 
manfaatlaridan kelib chiqib, 
imperiya hududini nafaqat Sharqda, 
balki Yevropada ham kengaytirishga 
intildi. 1521-yilda Belgradni bosib 
olgan turk bosqinchilari 1526-1543-
yillarda oz zimmalariga olishdi.	
ʻ                     •
  Vengriyaga qarshi beshta kampaniya. 1526 yil Mohachdagi 
g'alabadan so'ng turklar 1529 yilda Vena yaqinida jiddiy 
mag'lubiyatga uchradilar. Lekin bu Janubiy Vengriyani 
turklar hukmronligidan ozod eta olmadi. Tez orada 
Markaziy Vengriya turklar tomonidan bosib olindi. 1543-
yilda Vengriyaning turklar tomonidan bosib olingan qismi 
12 viloyatga bolingan va sulton gubernatori tasarrufiga ʻ
otgan.	
ʻ
•
                      •
VI asrning ikkinchi yarmida. Usmonli feodal 
imperiyasi uch qit'aga tarqaldi: Budapesht va 
Shimoliy Tavriyadan Afrikaning shimoliy 
sohillarigacha, Bag'dod va Tabrizdan Marokash 
chegaralarigacha. Qora va Marmara dengizlari 
Usmonli imperiyasining ichki havzalariga aylandi. 
Shu tariqa Janubi-Sharqiy Yevropa, Kichik 
Osiyoning keng hududlari va Shimoliy Afrika.

Mavzu: XVI-XVII asrlarda Usmonlilar imperiyasi

• Usmonlilar imperiyasi hududi Murod 1ning ogli Boyazid 1 ʻ ʻ davrida yanada kengaydi. Eng muhim galaba 1396-yilda ʻ (Dunay boyida) Nikopol jangi ʻ boldi. Biroq, tashqi ʻ farovonlikka qaramay, Usmonli imperiyasi tashqi va ichki juda jiddiy qiyinchiliklarni boshdan kechirdi. Asosan, hukmdorning odobli xulq- atvori, ulkan harami, saroydagi nafis marosimlari kopchilik ʻ gozilarni gazablantirgan.. ʻ ʻ

• 402 yilgi jang natijasida Boyazid qoshini ʻ maglubiyatga uchradi, hukmdorning ozi asirga ʻ ʻ olinadi. Temurning keyingi yurishlari natijasida Usmonli imperiyasi parchalanib ketdi. Biroq sultonlar mamlakatning ayrim hududlari ustidan hokimiyatni saqlab qoldilar.

• XV asr davomida Usmonlilar davlati ichki qayta tashkil etish va chegaralarni tashqi kengaytirish va mustahkamlash siyosatini olib bordi. • Imperiya uchun "oltin" 16-asr edi. Bu davrda Sulaymon 1 berib, mamlakatni boshqargan katta ahamiyatga ega davlatning dengiz qudratini mustahkamlash. 16-asr ortalari me morchilik va ʻ ʼ adabiyotning gullagan davri boldi. ʻ •

• Usmonlilar imperiyasida osha davrda feodal ʻ munosabatlari hukmron bolgan, harbiy tashkilot ʻ va ma muriy tizim qonun asosida tuzilgan edi. ʼ