XVI-XVII asrlarda Usmonlilar imperiyasi
![Mavzu: XVI-XVII asrlarda
Usmonlilar imperiyasi](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_1.png)
![•
Usmonlilar imperiyasi hududi
Murod 1ning ogli Boyazid 1 ʻ ʻ
davrida yanada kengaydi. Eng
muhim galaba 1396-yilda
ʻ
(Dunay boyida) Nikopol jangi
ʻ
boldi. Biroq, tashqi
ʻ
farovonlikka qaramay,
Usmonli imperiyasi tashqi va
ichki juda jiddiy
qiyinchiliklarni boshdan
kechirdi. Asosan,
hukmdorning odobli xulq-
atvori, ulkan harami, saroydagi
nafis marosimlari kopchilik
ʻ
gozilarni gazablantirgan..
ʻ ʻ](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_2.png)
![•
402 yilgi jang natijasida Boyazid qoshini ʻ
maglubiyatga uchradi, hukmdorning ozi asirga
ʻ ʻ
olinadi. Temurning keyingi yurishlari natijasida
Usmonli imperiyasi parchalanib ketdi. Biroq
sultonlar mamlakatning ayrim hududlari
ustidan hokimiyatni saqlab qoldilar.](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_3.png)
![•
XV asr davomida Usmonlilar davlati ichki qayta
tashkil etish va chegaralarni tashqi kengaytirish va
mustahkamlash siyosatini olib bordi.
•
Imperiya uchun "oltin" 16-asr edi. Bu davrda
Sulaymon 1 berib, mamlakatni boshqargan katta
ahamiyatga ega davlatning dengiz qudratini
mustahkamlash. 16-asr ortalari me morchilik va ʻ ʼ
adabiyotning gullagan davri boldi.
ʻ
•](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_4.png)
![•
Usmonlilar imperiyasida osha davrda feodal ʻ
munosabatlari hukmron bolgan, harbiy tashkilot
ʻ
va ma muriy tizim qonun asosida tuzilgan edi.
ʼ](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_5.png)
![•
Natijada, 18-asrda Usmonli imperiyasi O'rta er dengizida o'z
kuchining katta qismini yo'qotdi. Yetti yillik urushning tugashi
davlatga yangi hujumlarni keltirib chiqardi. Shunday qilib,
imperiya Avstriyaning eski dushmani bilan bir qatorda yangi
dushman - Rossiyani ham qo'lga kiritdi.
•
XV asr oxiriga kelib Usmonlilar davlati turk sultonlari va harbiy-
feodal zodagonlarining bosqinchilik siyosati natijasida ulkan
feodal imperiyaga aylandi. Unga Kichik Osiyo, Serbiya, Bolgariya,
Gretsiya, Albaniya, Bosniya, Gersegovina va vassal Moldaviya,
Valaxiya va Qrim xonligi kirgan.](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_6.png)
![•
Bosib olingan mamlakatlar
boyliklarining talon-taroj qilinishi
o‘z va bosib olingan xalqlarning
ekspluatatsiyasi bilan bir qatorda
turk bosqinchilarining harbiy
qudratining yanada oshishiga
xizmat qildi. Harbiy-feodal
zodagonlar manfaatlarini kozlab ʻ
bosqinchilik siyosatini olib
borgan turk sultonlari ozlarini
ʻ
“gozi” (e tiqod uchun
ʻ ʼ
kurashuvchi) deb ataydigan
koplab foyda va sarguzasht
ʻ
izlovchilar tomon oqib keldilar](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_7.png)
![•
Turk istilochilari birin-ketin
hududlarni egallab, bosib olingan
xalqlarning moddiy resurslaridan
yangi yurishlar uyushtirish uchun
foydalandilar. Bolqon ustalari
yordamida ular kuchli artilleriya
yaratdilar, bu turk armiyasining
harbiy qudratini ancha oshirdi.
Bularning barchasi natijasida
XVI asrga kelib Usmonli
imperiyasi. qudratli harbiy
kuchga aylandi, uning armiyasi
tez orada Sharqda Safaviylar
davlati hukmdorlarini va Misr
mamluklarini tor-mor keltirdi va
chexlar va vengerlarni mag'lub
etib, G'arbda Vena devorlariga
yaqinlashdi.](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_8.png)
![•
Usmonli imperiyasi tarixida 16-asr Garb va ʻ
Sharqdagi uzluksiz tajovuzkor urushlar, turk
feodallarining dehqonlar ommasiga qarshi
hujumining kuchayishi va bir necha bor qurol
kotargan dehqonlarning qattiq qarshiliklari
ʻ
bilan tavsiflanadi. feodal zulmiga qarshi.](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_9.png)
![•
Sharqdagi turk istilolari
•
Avvalgi davrda bo‘lgani kabi turklar o‘zlarining
harbiy ustunliklaridan foydalanib, hujum siyosatini
olib bordilar. XVI asr boshlarida. Turk feodallarining
bosqinchilik siyosatining asosiy ob'ektlari Eron,
Armaniston, Kurdiston va arab mamlakatlari edi.](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_10.png)
![•
514 yilgi jangda Chapdiranda
Turk armiyasi kuchli
artilleriyaga ega bolgan ʻ
Sulton Salim I boshchiligida
Safaviylar davlati qoshinini
ʻ
maglub etdi.Salim I Tabrizni
ʻ
egallab, u yerdan katta
harbiy olja, jumladan, Shoh
ʻ
Ismoilning shaxsiy xazinasini
olib chiqdi, shuningdek,
minglab eng yaxshi
eronliklarni yubordi.
hunarmandlar saroyga
xizmat qilish uchun
Istanbulga va turkcha
biladilar.](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_11.png)
![•
1514-1515 yillarda turk
istilochilari Sharqiy
Armaniston, Kurdiston va
Shimoliy Mesopotamiyani
Mosulgacha bosib oldilar
1516-1517 yillardagi
yurishlarda. Sulton Salim I
oz qoshinlarini Suriya va ʻ ʻ
Arabistonning bir qismiga
ham egalik qilgan
mamluklar hukmronligi
ostidagi Misrga qarshi
yubordi.](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_12.png)
![•
Usmonli imperiyasi 16-asrning
ortalarida ozining eng katta ʻ ʻ
qudratiga erishdi. Sulton Sulaymon
I (1520-1566) davrida, turklar
tomonidan Qonun chiqaruvchi
(Kanuniy) deb atalgan. Ko'p sonli
harbiy g'alabalari va saroyning
hashamati uchun bu sulton
yevropaliklardan Sulaymon Buyuk
nomini oldi. Sulaymon I zodagonlar
manfaatlaridan kelib chiqib,
imperiya hududini nafaqat Sharqda,
balki Yevropada ham kengaytirishga
intildi. 1521-yilda Belgradni bosib
olgan turk bosqinchilari 1526-1543-
yillarda oz zimmalariga olishdi.
ʻ](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_13.png)
![•
Vengriyaga qarshi beshta kampaniya. 1526 yil Mohachdagi
g'alabadan so'ng turklar 1529 yilda Vena yaqinida jiddiy
mag'lubiyatga uchradilar. Lekin bu Janubiy Vengriyani
turklar hukmronligidan ozod eta olmadi. Tez orada
Markaziy Vengriya turklar tomonidan bosib olindi. 1543-
yilda Vengriyaning turklar tomonidan bosib olingan qismi
12 viloyatga bolingan va sulton gubernatori tasarrufiga ʻ
otgan.
ʻ
•](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_14.png)
![•
VI asrning ikkinchi yarmida. Usmonli feodal
imperiyasi uch qit'aga tarqaldi: Budapesht va
Shimoliy Tavriyadan Afrikaning shimoliy
sohillarigacha, Bag'dod va Tabrizdan Marokash
chegaralarigacha. Qora va Marmara dengizlari
Usmonli imperiyasining ichki havzalariga aylandi.
Shu tariqa Janubi-Sharqiy Yevropa, Kichik
Osiyoning keng hududlari va Shimoliy Afrika.](/data/documents/24c0760f-5233-4def-b354-e8c1c4b3f667/page_15.png)
Mavzu: XVI-XVII asrlarda Usmonlilar imperiyasi
• Usmonlilar imperiyasi hududi Murod 1ning ogli Boyazid 1 ʻ ʻ davrida yanada kengaydi. Eng muhim galaba 1396-yilda ʻ (Dunay boyida) Nikopol jangi ʻ boldi. Biroq, tashqi ʻ farovonlikka qaramay, Usmonli imperiyasi tashqi va ichki juda jiddiy qiyinchiliklarni boshdan kechirdi. Asosan, hukmdorning odobli xulq- atvori, ulkan harami, saroydagi nafis marosimlari kopchilik ʻ gozilarni gazablantirgan.. ʻ ʻ
• 402 yilgi jang natijasida Boyazid qoshini ʻ maglubiyatga uchradi, hukmdorning ozi asirga ʻ ʻ olinadi. Temurning keyingi yurishlari natijasida Usmonli imperiyasi parchalanib ketdi. Biroq sultonlar mamlakatning ayrim hududlari ustidan hokimiyatni saqlab qoldilar.
• XV asr davomida Usmonlilar davlati ichki qayta tashkil etish va chegaralarni tashqi kengaytirish va mustahkamlash siyosatini olib bordi. • Imperiya uchun "oltin" 16-asr edi. Bu davrda Sulaymon 1 berib, mamlakatni boshqargan katta ahamiyatga ega davlatning dengiz qudratini mustahkamlash. 16-asr ortalari me morchilik va ʻ ʼ adabiyotning gullagan davri boldi. ʻ •
• Usmonlilar imperiyasida osha davrda feodal ʻ munosabatlari hukmron bolgan, harbiy tashkilot ʻ va ma muriy tizim qonun asosida tuzilgan edi. ʼ