YOSH DAVRLARI PSIXOLOGIYASI FANINING PREDMETI, MAQSAD VA VAZIFALARI

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

257.8896484375 KB

Скачать

MAVZU: YOSH DAVRLARI PSI X OLOGIYASI
FAN IN IN G PREDMETI , MAQSA D VA
VAZIFALARI.

Reja

1. Yoshlar psixologiyasi faniga kirish, fanning
predmeti.

2.Yosh davrlar psixologiyasi fanining
prinsiplari.

3. Hozirgi zamon yosh davrlari psixologiyasi
fanining asosiy vazifalari.

4. Yosh davrlar psixologiyasi fanining ilmiy
tadqiqot usullari.


Yosh davrlari psixologiyasi fanining mavzu bahsi
turli yoshdagi odamlarning (bolalar, o`quvchilar,
kattalar, erkAqlar, ayollarning (ontogenezda)
tug`ilgandan umrining oxirigacha) psixik
rivojlanish jarayonini, shaxsning shakllanishi
hamda o`zaro munosabati qonuniyatlarini
o’rganishdan iboratdir. Yosh davrlari psixologiyasi
insonda turli psixik jarayonlar rivojlanishining
o`ziga xos xususiyatlarini, uning har xil faoliyatini
er va ayolning jinsiy tafovutlarini shuningdek,
inson shaxsining tarkib topishini ilmiy jihatdan
tadqiq qiladi.

Yosh dav rlari psixologiy asining
asosiy v azifasi

Yosh davrlari psixologiyasining
asosiy vazifasi shaxsning kamol
topishi qonuniyatlari va turli
yosh davridagi odamlarda
vujudga keladigan psixik faoliyat,
holat va shart-sharoitlarning
o`zaro ta’siri xususiyatlarini
aniqlashdan iboratdir.

Ilmiy psixologik adabiy ot lar emperik ma’lumot lar
y osh dav ri psixologiy asining must aqil fan sifat ida
ajralib chiqishiga qat or omillar v a holat lar sabab
bo` lgan

1. Barcha fanlar negiziga kirib borgan evolutsiya
g’oyasining (Ch.Darvin) inson psixikasining
rivojlanish jarayonida o’rganish zarurligi.

2. Umuminsoniy, umumpsixik qonuniyatlar turli
yoshdagi odamlar xatti harakatini psixik
xususiyatlarini va bolalarning o`sishiga biror bir
faoliyatning ta’sirini aniqlash uchun yetarli
emasligini e’tirof etish.

3. Yosh davrlari psixologiyasi insonning
(tug`ilganidan umrining oxirigacha) kamoloti uchun
metodologik va nazariy ahamiyatga ega ekanligi tan
olingani.


4. Turli yoshdagi odamlar (maktabgacha yoshdagi bolalar,
maktab o`quvchilari, o’rta va oliy o’quv yurtlarining talabalari,
ishchilar, xodimlar, qariyalar har xil psixologik xususiyatlarga
ega ekanligi sababli tarbiya, ishlab chiqarish, ijtimoiy ta’minot
muassasalari, yetimxonalar, bolalar uyi, kaloniyalar maxsus
maktablar, internatlar, psixonevrologik dispanserlar, qariyalar
uylari, shifoxonalar va boshqalar) ning xodimlarida ehtiyojlar
ortib borayotgani .

5. Tibbiyot fani va uning tarmoqlari rivojlanishi psixiatriya,
psixo-nevralogiya, psixogigiyena, neyroxirurgiya, sangigiyena
bolalar va kattalar patalogiyasi,

genetika, oliy nerv faoliyati va hokazolar bo’yicha kopleks
tadqiqotlarning vujudga kelishi, psixologiya biologiya, meditsina,
sotsiologiya fanlarining hamkorligida ilmiy tadqiqot ishlari olib
borilishi.


6. Yuridik psixologiya va uning sohalari
ijtimoiy hayotimizda sezilarli o’rin
egalayotgani hamda yoshlar o’rtasida
qonunbuzarlikning ortib borayotgani (sud
ishi psixologiyasi, kriminal psixologiya,
penitensiar yoki axloq tuzatish mehnati
psixologiyasi, voyaga yetmagan
qonunbuzarlar muammosi va jinoyatning
oldini olish masalasi).


7. Amaliy psixologiyaning ijtimoiy-siyosiy
tus olayotgani va turmushning har bir
jabhasiga kirib borishi, shuningdek, o’z
o’rnini topayotgani (psixologik maslahatlar
auto va sotsial treninglar, ishbilarmonlik
o’yinlari profesiogramma psixodiagnostika
va hokazolarga talab ortishi).


8. Psixologiya fani sohalarining inson
ontogenezidagi o’zgarishlariga doir,
bilimlarga eрtiyoji va talabi ortayotgani
(harbiy, sport, savdo, mehnat, kosmik,
injenerlik, ijod, aviatsiya psixologiyasiga
aniq materiallar zarurligi.


9. Ekologiya muammolari, zoopsixologiya
va etalogiya vazifalari, millatlararo
munosabatlarini barqarorlashtirish,
insonparvarlik g’oyalarini turmush tarziga
olib kirish masalalarining dolzarbligi
(ekologiya va inson, qiyosiy psixologiya,
shaxs psixologiyasi etnik psixologiya va
hokazo).


10. Moddiy ishlab chiqarishni ko’paytirish,
sanoatda va qishloq xo’jaligida kishilarning
haqiqiy xo’jayinlik tuyg’usini uyg’otish, aqliy
va jismoniy imkoniyatlarni qidirish, ishlab
chiqarish samaradorligini oshirish, inson-
texnika, yer-inson, inson-iqlim,
munosabatlarini izchil o’rganish zarurligi.


11. Oilaviy munosabatlarni yaxshilash,
ajralishlarning oldini olish

Inoq oila yaratish yoshlarni turmushga
tayyorlash, o’z joniga qasd qilish hollarini
bartaraf etish, oilada teng huquqlilikni
qaror toptirish va bolalar tarbiyasini
yaxshilish vazifalari.


12. Inson uzoq umr ko’rishning sirlarini –
gerontopsixologik qonuniyatlarni targ’ib
qilish, davlat muassasalarida psixologik
bilimdan o’z o’rnida foydalanish, uzoq umr
ko’rishga zamin tayyorlash, qariyalar
pansionatlarida ularning ruhiyatiga mos
munosabatda odilona muloqotda bo’lish
kerakligi yosh davri psixologiyasi
rivojlantirishni taqozo etmoqda.


Yosh davri psixologiyasi fanini o’rganish ham
nazariy, ham amaliy ahamiyatga ega. U ham bashqa
fanlar qatorida rivojlandi, bunda eksperimental
biologiya va genetika, meditsina sotsiologiya kabi
fanlarning ahamiyati katta.Yosh davri va diferinsial
psixologiya fani dialektikani prinsiplariga, oliy nerv
faoliyati qonunlariga diferinsial psixofiziologiya
qonuniyatlariga, psixologlar to’plangan
materiallarga tayanib, inson psixikasining kechishi,
rivojlanishi, o’zgarishi yuzasidan bahs yuritadi,
ijtimoiy turmushning barcha jabhalaridagi amaliy
masalalarni hal qilishda faol ishtirok etadi.


Mazkur fan soxasi o`zining
predmeti hamda vazifasini
umumiy psixologiyaning asosiy
prinsiplari va qoidalariga
tayangan holda belgilaydi.


Kuzatish metodi. Yosh davri psixologiyasida bu
metodning ob’ektiv (tashqi) va sub’ektiv (o`zini-
o`zi) kuzatish turlari bor. Inson psixikasida
o’zgarishlarni kuzatish uchun quyidagilar amalga
oshiriladi: 1) kuzatishning maqsadi, vazifasi
belgilanadi; 2) kuzatiladigan ob’ekt tanlanadi; 3)
sinaluvchining yoshi jinsi aniqlanadi; 4) tadqiqot
o’tkazish vaqti rejalashtiriladi; 5) kuzatish qancha
davom etishi qat’iylashtiriladi; 6) kuzatish
insonning qaysi faoliyatida amalga oshirilishi
tavsiya qilinadi; 7) kuzatishning shakli (yakka
guruh, jamoa bilan o’tkazilishi) tayinlanadi; 8)
kuzatilganlarni qayd qilib borish vositalari
(kundalik, suhbat daftari, kuzatish varaqasi,
magnitafon, vidiomagnitafon va boshqalar) taxt
qilinadi.


Faoliyat mahsulini tahlil qilish metodi. Inson
xotirasi, tafakkuri, qobiliyati va xayolning
xususiyatlarini aniqlash maqsadida metod yosh
davri psixologiyasida keng qo`llanadi. Bolalar
chizgan rasmlar, yasagan o’yinchoqlar, modellar,
yozgan she’rlarni tahlil qilish orqali ularning
mantiqiy xotirasi, tafakkuri, texnik, badiiy va
adabiy qobiliyati, ijodiy xayoli yuzasidan
materiallar to’plash mumkin. Mazkur metoddan
foydalanishda mahsulotni yaratgan shaxs
bevosita ishtirok etmaydi. Obyekt bilan sub’ekt
o’rtasida muloqot o’rnatish uchun shaxsning
psixikasi to`g`risida sirtdan muayyan xulosa
chiqariladi.


Test metodi. Test - inglizcha so`z bo`lib, sinash, tekshirish,
demakdir. Shaxsning aqliy o`sishini, qobiliyatini, irodaviy
sifatlari va boshqa psixik xususiyatlarini tekshirishda
qo`llaniladigan qisqa standart masala, topshiriq, misol
jumboqlar test deb ataladi: test ayniqsa odamning qanday
kasbni egallash mumkinligini, kasbga yaroqliligi yoki
yaroqsizligini, iste’dodlilar va aqli zaiflarni aniqlashda, kishilarni
saralashda keng qo`llaniladi. Test metodining qimmati
tajribaning ilmiylik darajasiga, yig’ilgan psixologik
ma’lumotlarning obyektivligi va ularni ilmiy tahlil qila bilishga
bog’liqdir.

1905-yildan, ya’ni fransuz psixologi A.Bine va uning shogirdi
A.Simon insonning aqliy o`sish va iste’dod darajalarini o’lchash
imkoniyatini borligi g’oyasini olg’a surganidan keyin
psixologiyada metodi qo`llana boshlandi.

Hozirgi davrda nodir testlar qatoriga psixologlardan Rorshax,
Rozensveyg, Kettil, Varetgg, Veksler, Meyli, Ayze, Anatsazi, Raven
va boshqalar ijodining namunalarini kiritish mumkin.


Tajriba metodi. Bu metod turli yoshdagi odamlarning
psixikasini chuqurroq, aniqroq tadqiq qilish metodalari
ichida eng muhimi hisoblanadi. Eksperement metodi
yordamida sun’iy tushunchalarning shakllanishi, nutqning
o`sishi, favqulodda holatlardan chiqish, muammoli
vaziyatni hal qilish jarayonlari, shaxsning his-tuyg’ulari,
harakteri va tipologik xususiyatlari o’rganiladi.

Tajriba metodi o’z navbatida tabiiy va labaratoriya
metodlariga ajaratiladi. Tabiiy metod psixologik-
pedagogik masalalarni hal qilishda qo`llaniladi. Bu
metodning ilmiy asoslarini 1910-yilda. A.F.Lazo’rskiy
ta’riflagan. Tabiiy metoddan foydalanishda ishlab
chiqarish jamoalari a’zolarining, ilmiy muassasalar
xodimlarining, o’qituvchilar, keksaygan kishilarning
psixologik o’zgarishlari, o`zaro munosabatlari, ish
qobiliyatlari, mutaxassislikka yaroqliligi muammolarini
hal qilish nazarda tutiladi.


Laboratoriya metodi ko’pincha individual
shaklida sinaluvchilardan yashirmay,
maxsus psixologik asboblar, yo’l-yo’riqlar,
tavsiyalar, ko’rsatma va ilovalardan
foydalanib olib boriladi. Hozir inson
psixikasidagi o’zgarishlarni aniqlaydigan
asboblar, murakkab elektron hisoblash
mashinalari, qurilmalar, moslama va jihozlar
mavjud. Ular odamdagi psixologik
jarayonlar, holatlar, funksiyalar, vujudga
kelayotgan yangi sifatlarni qayd qilish va
o’lchashda qo`llaniladi.


Biografiya metodi. Inson psixikasini tadqiq
qilish uchun uning hayoti, faoliyati, ijodiyoti
to`g`risidagi og’zaki va yozma ma’lumotlar
muhim ahamiyatga ega. Bu borada
kishilarning tarjimai holi, kundaligi, xatlari,
esdaliklari, o’zgalar ijodiga bergan baholari,
tanbehlari, taqrizlari alohida o’rin egallaydi.
Shu bilan birga o’zgalar tamonidan
to’plangan tarjiami hol haqidagi materiallar:
esdaliklar, xatlar, rasmlar, tavsiflar, baholar,
magnitafon ovozlari, fotolavhalar, hujjatli
filmlar, taqrizlar o’rganilayotgan shaxsni
to`laroq tasavvur etishga xizmat qiladi.


Anketa metodi. Yosh davri psixologiyasida
keng qo`llaniladigan metodlardan biridir.
Uning yordamida turli dagi odamlarning
psixologik xususiyatlari, narsa va
hodisalarga munosabatlari o’rganiladi.


Sotsiometrik metod. Bu metod kichik guruh
a’zolari o’rtasidagi bevosita emotsional
munosabatlarni o’rganish va ularning
darajasini o’lchashda qo`llaniladi. Unga
amerikalik sotsiolog Djon Morenko asos
solgan. Mazkur metod yordamida muayyan
guruhdagi har bir a’zoning o`zaro
munosabatini aniqlash uchun uning qaysi
faoliyatida kim bilan birga qatnashishi
so’raladi. Olingan ma’lumotlar matritsa,
grafik, sxema, jadval shaklida ifodalanadi.

MAVZU: YOSH DAVRLARI PSI X OLOGIYASI FAN IN IN G PREDMETI , MAQSA D VA VAZIFALARI.

Reja  1. Yoshlar psixologiyasi faniga kirish, fanning predmeti.  2.Yosh davrlar psixologiyasi fanining prinsiplari.  3. Hozirgi zamon yosh davrlari psixologiyasi fanining asosiy vazifalari.  4. Yosh davrlar psixologiyasi fanining ilmiy tadqiqot usullari.

 Yosh davrlari psixologiyasi fanining mavzu bahsi turli yoshdagi odamlarning (bolalar, o`quvchilar, kattalar, erkAqlar, ayollarning (ontogenezda) tug`ilgandan umrining oxirigacha) psixik rivojlanish jarayonini, shaxsning shakllanishi hamda o`zaro munosabati qonuniyatlarini o’rganishdan iboratdir. Yosh davrlari psixologiyasi insonda turli psixik jarayonlar rivojlanishining o`ziga xos xususiyatlarini, uning har xil faoliyatini er va ayolning jinsiy tafovutlarini shuningdek, inson shaxsining tarkib topishini ilmiy jihatdan tadqiq qiladi.

Yosh dav rlari psixologiy asining asosiy v azifasi  Yosh davrlari psixologiyasining asosiy vazifasi shaxsning kamol topishi qonuniyatlari va turli yosh davridagi odamlarda vujudga keladigan psixik faoliyat, holat va shart-sharoitlarning o`zaro ta’siri xususiyatlarini aniqlashdan iboratdir.

Ilmiy psixologik adabiy ot lar emperik ma’lumot lar y osh dav ri psixologiy asining must aqil fan sifat ida ajralib chiqishiga qat or omillar v a holat lar sabab bo` lgan  1. Barcha fanlar negiziga kirib borgan evolutsiya g’oyasining (Ch.Darvin) inson psixikasining rivojlanish jarayonida o’rganish zarurligi.  2. Umuminsoniy, umumpsixik qonuniyatlar turli yoshdagi odamlar xatti harakatini psixik xususiyatlarini va bolalarning o`sishiga biror bir faoliyatning ta’sirini aniqlash uchun yetarli emasligini e’tirof etish.  3. Yosh davrlari psixologiyasi insonning (tug`ilganidan umrining oxirigacha) kamoloti uchun metodologik va nazariy ahamiyatga ega ekanligi tan olingani.

YOSH DAVRLARI PSIXOLOGIYASI FANINING PREDMETI, MAQSAD VA VAZIFALARI

10.08.2023

0

257.8896484375 KB

Похожие