logo
  1. Bosh sahifa
  2. Diplom ishlar
  3. Umumiy
  4. EKSPLUATATSIYADAGI TЕMIRBЕTON KO‘PRIKLARNING YUK KO‘TARUVCHANLIK QOBILIYATI VA UZOQQA CHIDAMLILIGINI BAHOLASH USLUBIYATI

EKSPLUATATSIYADAGI TЕMIRBЕTON KO‘PRIKLARNING YUK KO‘TARUVCHANLIK QOBILIYATI VA UZOQQA CHIDAMLILIGINI BAHOLASH USLUBIYATI

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

13296.55859375 KB
Ko'chirib olish
EKSPLUATATSIYADAGI TЕMIRBЕTON KO‘PRIKLARNING YUK KO‘TARUVCHANLIK QOBILIYATI VA UZOQQA CHIDAMLILIGINI BAHOLASH USLUBIYATI MUNDARIJA Kirish ........................................................................... . ............. .……….. ............. 4 I Bob “ O‘zbekiston Respublikasi avtomobil yo‘llaridagi ko‘prik inshootlarining holatini tahlil qilish” …… ......................... .. ............. . ............ . ...7 1.1. Ko‘prik inshootlarining holatini texnik diagnostika natijalari asosida aniqlash bo‘yicha tadqiqotlarini olib borish va ma'lumotlar to‘plash............................. . .... 8 1.2. Tendentsiyalar va muammolarni aniqlash bo‘yicha tadqiqotlarini olib borish va ma'lumotlar to‘plash ( Samarqand viloyatidan o‘tuvchi davlat ahamiyatidagi avtomobil yo‘llaridagi temir beton ko‘priklar ) ……………………………… ...16 1.3. Ekspluatatsiya qilinayotgan ko‘priklar holatini yaxshilash bo‘yicha kontseptsiyalar .................. ............. ............. ............. ....................... ............. ... 3 7 1.4. I bob bo‘yicha xulosalar.............................................. .............................. .. 46 II Bob “Ko‘prik inshootlari holatini baholash uslubiyati” 2.1. Umumiy holatlar......................................................... ..................................47 2.2. Ko‘prik inshootlari holatini transport-ekspluatatsion holatini baholash va ko‘rsatkichlarini aniqlash...................... .............................................................. . 51 2.3. Konstruktsiya holatini uzoqqa chidamlilik bo‘yicha baholash...... .............. . 54 2.4. Inshoot holatini butunasiga baholash................ ............................................60 2.5. II bob bo‘yicha xulosalar.... ...........................................................................63 III Bob “Ko‘prik inshootlari holatini prognoz qilish uslubiyati” 3.1. Yuk ko‘tarish qobiliyatini prognoz qilish ......... ........................................... . 65 3.2. Xizmat muddatini hisobiy prognoz qilish ..... .......................................... ..... 66 3.3. Ekspluatatsiya qilinayotgan ko‘prik inshootlarining qoldiq resursini hisobiy prognoz qilish....... ............................................................................................ ... 67 3.4. III bob bo‘yicha xulosalar ...... ................................................................. .... 77 Umumiy xulosalar……………………………………………………………...78 Adabiyotlar....... ...................................................................................................79 KIRISH So‘nggi vaqtda ko‘priklarni qurish va ulardan foydalanish muammolari tobora dolzarb ahamiyat kasb etib bormoqda. Bu O‘zbekiston Respublikasi avtomobil yo‘llaridagi transport oqimi keskin ortishi bilan bog‘liq. Mos ravishda, ko‘priklarga tushadigan yuklar ham ortib ketdi. Bundan tashqari, beton konstruksiyalardan foydalanishda tabiiy omillar ham jiddiy ahamiyat kasb etadi. Shu sababli ko‘priklarning uzoq muddat xizmat qilishi masalasi bir necha umumlashtirilgan tarkibiy qismga ega bo‘lib, ular qatoriga ma’naviy, mexanik va fizik-kimyoviy eskirishni kiritish mumkin. Hozirgi kunda ko‘priklar birinchi navbatda ma’naviy jihatdan eskirgan. O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan keyingi davrlarda bir qancha sohalarda katta yutuqlarga erishildi. Xususan, transport infratuzilmalarida katta ishlar qilib kelinmoqda. Shu jumladan, avtomobil yo‘llari sohasida ham bir qancha yutuqlarga erishildi. O‘zbekiston Respublikasida mavjud ko‘priklarning 2 87 % yig’ma temirbeton konstuktsiyali ko‘priklarni tashkil qiladi. Mazkur temir beton ko‘priklarning aksaryati 1960-1970 yillar oralig’ida qurilgan. Ko‘priklarning temirbeton oraliq qurilmalarini ta’mirlash-tiklash ishlarini olib borish, hamda transport vositalarini xavfsiz o‘tkazishni ta’minlash maqsadida ekspluatatsiyasining eng ratsional strategiyasini o‘rnatish bo‘yicha ishni tashkil qilish va o‘tkazish bo‘yicha masalalar еchimi keng yoritilgan. Mavzuning dolzarbligi. Ekspluatatsiyadagi temirbeton ko‘priklarning yuk ko‘taruvchanlik qobiliyati va uzoqqa chidamliligini baholash bo‘yicha ilmiy-asoslangan tavsiyalar ishlab chiqish hozirgi kunning dolzarb muammolaridan biri sanaladi. Mazkur dissertatsiya temirbeton ko‘priklarning yuk ko‘taruvchanlik qobiliyati va deformatsiyon choklarining umrini uzaytirishda effektiv usullarni joriy qilishga yo‘naltirilganligi bilan muhim. Ekspluatatsiyalanayotgan ko‘priklarning texnik holatini baholash va qoldiq resursini prognozlash masalasi dolzarb hisoblanadi. Ishning maqsadi ekspluatatsiyadagi ko‘priklarning yuk ko‘tarish qobiliyati va uzoqqa chidamliligini texnik diagnostika natijalari asosida pragnozlashdan iborat. Shu jumladan quyidagi masalalar еchimini ko‘rib chiqish ko‘zda tutilgan: • O‘zbekiston Respublikasi sharoitida mavjud ekspluatatsiyadagi avtoyo‘l ko‘priklarini tekshirish natijalarini umumlashtirish; • Temirbeton avtoyo‘l ko‘priklarining yuk ko‘tarish qobiliyati va uzoqqa chidamliligini aniqlash; • Ekspluatatsiyadagi ko‘priklarning yuk ko‘tarish qobiliyati va uzoqqa chidamliligini texnik diagnostika natijalari asosida pragnozlash. Ishning ilmiy yangiligi • Texnik diagnostika natijalari asosida ekspluatatsiyadagi temirbeton avtoyo‘l ko‘priklarining holatini o‘rgangan holda deformatsiyon choklarning umrini uzaytirish, yuk ko‘tarish qobiliyati va qoldiq resursini prognozlashga bog‘liq. 3 Ishning amaliy ahamiyati • Ekspluatatsiyadagi temirbeton ko‘priklarning deformatsiyon choklarning umrini uzaytirish, yuk ko‘tarish qobiliyati va qoldiq resursini prognozlash bilan ahamiyatlidir. Bu transport vositalarining ko‘prik bo‘ylab uzluksiz va xavfsiz harakatlanishini ta’minlaydi va konstruksiyaning ekspluatatsion ishonchliligini oshiradi. Tadqiqot ob'ekti – Samarqand viloyatidagi avtomobil yo‘llarida joylashgan temir beton ko‘priklar. Tadqiqot predmeti – Samarqand viloyatidagi avtomobil yo‘llarida joylashgan temir beton ko‘priklarning holatini, yuk ko‘tarish qobiliyatini va qoldiq resursini prognozlash. Tadqiqot ishi vazifalari: Tadqiqot ishining maqsadidan kelib chiqib, quyidagilar dissertatsiyaning asosiy vazifalari sifatida belgilandi: • avtomobil yo‘llarida joylashgan temirbeton ko‘priklarning holatini, yuk ko‘tarish qobiliyatini hamda bugungi kundagi mavjud holat va muammolarni o‘rganish; • avtomobil yo‘llarida joylashgan temir beton ko‘priklarning holatini, o‘rgangan holda yuk ko‘tarish qobiliyati bo‘yicha hisob kitoblar olib borish. Tadqiqotda qo‘llanilgan metodikaning tavsifi. Tadqiqot ishida quyidagi metodlardan foydalanish ko‘zda tutilgan: • avtomobil yo‘llarida joylashgan temir beton ko‘priklarning holatini, yuk ko‘tarish qobiliyatini hisobga olgan holda tadqiq etishda Samarqand viloyatidagi avtomobil yo‘llarida joylashgan temir beton ko‘priklarni ko‘zdan kechirish; • Kuzatish – avtomobil yo‘llarida joylashgan temir beton ko‘priklarning holatini, yuk ko‘tarish qobiliyatini aniqlash . 4 I BOB “O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AVTOMOBIL YO‘LLARIDAGI KO‘PRIK INSHOOTLARINING HOLATINI TAHLIL QILISH” O‘zbekiston Respublika hududidagi hatlov natijalari bo‘yicha avtomobil yo‘llaridagi ko‘priklar va yo‘l o‘tkazgichlarning 2021 yil holatiga jamlanma MA’LUMOT Т/ R Ko‘prik va yo‘l o‘tkazgichlarni balansda saqlovchilar MiqdoriXatlov natijalariga ko‘ra Ko‘priklarni texnik holati Balli baxolash 5 4 3 2 1 0 Texnik xolati A’lo Yaxshi Qoniqarli Qoniqarsiz Normal foydalanish imkoni yo‘q Avarya 5 ko‘priklar va yo‘l o‘tkazgichlar soniSoz Soz emas Ish xolatid Cheklangan ish xolatid Ishga noloyiq xolatda Chegaraviy xolat O‘zbekiston Respublika xududi bo‘yicha jami Dona 14534 766 8 5952 914 shu jumladan: 1 Avtomobil yo‘llari qo‘mitasi Dona 7128 471 2 2112 304 2 "Ko‘prikqurilishfoydalanish " UK Dona 3 Suv xo‘jaligi vazirligi (tuman melioratsiya boshqarmalari bilar birgalikda) Dona 1304 558 641 105 4 Mahalliy hokimliklar obodonlashtirish boshqarmalari Dona 2708 149 9 1098 111 5 Xo‘jalik avtomobil yo‘llari Dona 6 Egasi aniqlanmagan Shundan: Dona 3394 899 2101 394 Umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llarida joylashgan Dona Ichki xo‘jalik avtomobil yo‘llarida joylashgan Dona 1.1. Ko‘prik inshootlarining holatini texnik diagnostika natijalari asosida aniqlash Ko‘prik inshootlarining umumiy bahosi ko‘prik inshootining asosiy xossalarini ekspluatatsiya jarayonida o‘zgarishini e'tiborga olib belgilanadi. Shuningdek xavfsiz ekspluatatsiyasi, yuk ko‘tarish qobiliyati va uzoq muddat ishlashi bo‘yicha ham alohida baholash lozim. Texnik dignostika natijalariga 6 ko‘ra ko‘prik inshootlari texnik holati bo‘yicha olti kategoriyadan biriga kiritiladi. 1. “A'lo texnik holat” kategoriyasiga ushbu ko‘prik inshootlari kiritiladi, transport inshootlari va yo‘l to‘rining kutilayotgan rivojlanishini hisobga olgan holda, me'yoriy va konstruktorlik (loyihaviy) talablariga to‘liq javob beradi. 2. “Yaxshi texnik holat” kategoriyasiga ushbu ko‘prik inshootlari kiritiladi, ko‘prik inshootlarining barcha asosiy konstruktsiyalari soz holatda, shu bilan birga ko‘prik inshootining bir yoki bir necha ko‘rsatkichlari amaldagi me'yoriy hujjatlar talablariga to‘liq mos kelmasligi mumkin, ammo amaldagi ekspluatatsiya sharoitlarida ko‘prik inshootlarining asosiy funktsional xususiyatlarini buzmaydi. 3. “Qoniqarli texnik holat” kategoriyasiga funktsional xususiyatlari qisman buzilgan ko‘prik inshootlari kiritiladi, shu bilan birga barcha asosiy konstruktsiyalari ish holatida va harakatdagi avtomobillarni iqtisodiy jihatdan asoslangan tezliklardan past bo‘lmagan darajada xavfsiz o‘tkazilishi ta'minlaydi, va avtotransport uchun xarakatdagi noqulaylik faqat vaqtincha tus olgan. Texnik holati qoniqarli deb topilgan inshootlar uchun ta'mirlash ishlari reja asosida tashkil qilinadi. 4. “Qoniqarsiz texnik holat” kategoriyasiga ushbu ko‘prik inshootlari kiritiladi, asosiy konstruktsiyalarda xavfsiz ekspluatatsiyasi, yuk ko‘tarish qobiliyati va uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar mavjud. Texnik holati qoniqarsiz baholangan ko‘prik inshootlari, normal ekspluatatsiyasi buzilganligi sababli, o‘z funktsiyasini qisman bajaradi, ammo bir yoki bir necha asosiy konstruktsiyalar birinchi guruh chegaraviy holatiga o‘tib avariya holatiga kelishi ehtimoli xozirgi davrda kam. Texnik holati qoniqarsiz baholangan inshootlar uchun xavfsiz ekspluatatsiya yo‘l belgilaridan foydalanish bilan amalga oshiriladi. Harakatda cheklanishlar kiritilishi normal ekspluatatsiyani buzilishiga olib keladi. Texnik holati 7 qoniqarsiz baholangan inshootlar birinchi navbatda ta'mirlanishi, mukammal ta'mirlanishi yoki rekonstruktsiya qilinishi lozim. 5. “Normal ekspluatatsiyaga yaroqsiz (yoki avariya oldi) texnik holat” kategoriyasiga ushbu ko‘prik inshootlari kiritiladi, normal ekspluatatsiyaga yaroqsiz holatda, yoki avariya oldi holatda bo‘lganligi sababli kelajakda avariya yuz berishi mumkin. Ushbu kategoriyaga, shuningdek, yo‘l belgilarini o‘rnatish yo‘li bilan harakat qismida turli cheklovlar kiritish yordamida avtomobillarni xavfsiz o‘tkazish imkoni bo‘lmagan inshootlar ham kiritiladi. Bunday hollarda ekspluatatsiya usuli majburiy boshqarilishi lozim, misol uchun, ayrim yo‘laklar bo‘yicha harakatni taqiqlash, bir tomonlama ketma-ket harakatni tashkil qilish va shu kabilar. Ushbu kategoriyaga kiritilgan ko‘prik inshootlarida tiklash ta'mirlash tadbirlari tezda bajarilishi lozim. Ushbu texnik holat kategoriyasiga kiritilgan ko‘prik inshootlarida, ko‘p hollarda, yuk ko‘tarish qobiliyati, xavfsizlik va uzoq muddat ishlashi bo‘yicha xavfli nuqsonlar mavjud bo‘ladi. Avariya oldi holatidagi inshootlarida, har kungi ko‘prikkacha bo‘lgan maxsus nazorat tadbirlari o‘tkazilishi lozim. 6. “Avariyaviy texnik holat” kategoriyasiga ushbu ko‘prik inshootlari kiritiladi, avariya holati alomatlari bo‘lgan - konstruktsiyalarning yoki konstruktsiyalar bir qismining ustivorligi yo‘qolishi, buzilishi yoki еmirilishi, yoki birinchi guruh chegaraviy holat yuz bergan hollarda. Avariyaviy texnik holati belgilangan ko‘prik inshootlarida asosiy ko‘tarib turuvchi konstruktsiyalarida kritik nuqsonlar mavjud bo‘lib, ular bartaraf etilgunga qadar ko‘prik inshootlarini ekspluatatsiya qilish mumkin emas. Ko‘prik inshootlarida avariya holati aniqlanganda harakat tezda to‘xtalishi lozim. Ko‘prik inshootlarining texnik holatlarini belgilash bo‘yicha ma'lumotlar quyidagi jadvalida keltirilgan. 8 Ko‘prik inshooti texnik holati kategoriyalarining xarakteristikalari Ko‘prik inshooti texnik holati kategoriyalarining xarakteristikalari Ko‘prik inshootining umumiy balli bahosi va texnik holati kategoriyasi (texnik holati turi). Ko‘prik inshooti texnik holati kategoriyalarining umumiy xarakteristikasi . Ko‘prik inshooti texnik holati umumlash tiril-gan ko‘rsatkic hi-ning bo‘lishi mumkin diapazonl ari, K ob Foydalani sh ko‘rsatkic hi-ning bo‘lishi mumkin qiymatlar i K pch , K tr , K pg , K AK , K NK , K ET Ta’mirla sh ta’siri tu-ri ko‘rsat- kichinin g bo‘lishi mumkin qiymatla ri K r 1 2 3 4 5 5 ball, a’lo texnik holat (soz) Ko‘prik inshooti me’yoriy va konstruktorlik (loyihaviy) hujjatlarining barcha talablariga mos keladi, jumladan transport vositalari, yo‘l to‘ri, infrastruktura rivojlanishi perspektivasini e’tiborga olgan holda. Ko‘prik inshooti joylashgan joyda yo‘lning barcha xossalari ta’minlangan. K ob = 5 K pch = 5 K tr = 5 K pg = 5 K AK ≥ 14(11) K NK ≥ 14 (11) K r = 5 4 ball, yaxshi texnik holat (soz) Ko‘prik inshooti konstruktorlik (loyihaviy) hujjatlar talablariga mos keladi. Ko‘prik inshootining bir yoki bir necha parametrlari me’yoriy qiymatlarga mos kelmasligi mumkin, shu bilan birga konkret ekspluatatsiya sharoitlarida ko‘prik inshootining funksional xususiyatlari o‘zgarmaydi. Ko‘prik inshootining barcha asosiy 5 >K ob ≥ 4 K pch ≥ 4 K tr ≥ 4 K pg ≥ 4 11 ≤ K AK < 14 11 ≤ K NK < 14 K r = 5 9 konstruksiyalari soz holatda . Mavjud nuqsonlarni bartaraf etish uchun maxsus qo‘shimcha mablag‘larning ajratilishi shart emas, tavsiya etiladigan ta’mirlash tadbirlari me’yoriy saqlash ishlari tarkibiga kiritiladi. 3 ball, qoniqarli texnik holat ( nosoz , ishchi holat ) Ko‘prik inshooti texnik diagnostikasi davrida ham me’yoriy, ham konstruktorlik (loyihaviy) hujjatlar talablariga mos kelmasligi mumkin. Bir yoki bir necha konstruksiya nosoz holatda bo‘lishi mumkin. Barcha asosiy konstruksiyalar ishchi holatda. Ko‘prik inshootlarining funksional xossalari qisman buzilgan, shu bilan birga: - ko‘prik inshooti transport vositalarni, iqtisodiy tomondan asoslangan qiymatdan past bo‘lmagan tezlikda xavfsiz o‘tkazishni ta’minlaydi; - avtomobil yo‘llari bo‘lagidagi harakatning qiyinlashuvi faqat qisqa muddatli bo‘lishi mumkin. Trotuarlarning o‘tish qismi kengligi еtarli emas, ammo piyodalar o‘tish xavfsizligi buzilmagan. Mavjud nuqsonlarni bartaraf etish uchun maqsadli qo‘shimcha mablag‘lar ajratilishi lozim, chunki tavsiya etilgan ta’mirlash tadbirlari me’yoriy saqlash ishlari chegarasidan chiqadi. Ko‘prik inshootlarini soz holatga keltirish bo‘yicha ta’mirlash tadbirlari rejali tartibda tashkil etiladi. 4>K ob ≥ 3 K pch ≥ 3 K tr ≥ 3 K pg ≥ 3 agar K AK <1 1 bo‘lsa , K E K ≥ 30 K r = 4 yoki K r = 3 yoki K r = 2 10 2 ball, qoniqarsiz texnik holat ( nosoz, cheklagan ishchi holat ) Ko‘prik inshootining bir yoki bir necha konstruksiyalari cheklangan ishchi holatda bo‘lishi mumkin. Ko‘prik inshootining funksional xossalari sezilarli buzilgan, misol uchun: - harakatda cheklovlar kiritilmasdan barcha harakatlanuvchi avtomobillarni xavfsiz o‘tkazish imkoni yo‘q; - ko‘prik joylashgan yo‘l bo‘lagida, va (yoki) kesib o‘tilayotgan to‘siqlarda harakat sezilarli qiyinlashgan, va bu qiyinlashuvlar doimiy xarakterga ega. Ko‘prik inshootining normal ekspluatatsiyasi qiyinlashgan. 3>K ob ≥ 2 K pch ≥ 2 K tr ≥ 2 K pg ≥ 2 K ET ≥ 18 K AK ≥ 6,6 K r =4 yoki K r = 3 yoki K r = 2 yoki K r = 1 Uchastkadagi xavfsizlik sharoiti “yuqori xavfli” deb xarakterlanadi: iqtisodiy talablarga ko‘ra belgilangan tezliklar ta’minlanmagan, piyodalar o‘tishi xavfsizligi ta’minlanmagan. Ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi ta’minlanmasligi mumkin – bir yoki bir necha asosiy konstruksiyalar kichik ish muddatiga ega. Asosiy konstruksiyalar elementlari, ikkinchi guruh chegaraviy holati ro‘y berganligi to‘g‘risida dalolat beruvchi, nuqsonlarga ega bo‘lishi mumkin. Kritik ishdan chiqish natijasida bir yoki bir necha asosiy konstruksiyalar birinchi chegaraviy holatga o‘tishi va avariya ro‘y berishi ehtimoli xozirgi davrda yo‘q. Ko‘prik inshootini, inshoot ishonchliligining me’yoriy darajasiga mos keladigan soz 11 holatga keltirish uchun tezda ta’mirlash yoki mukammal ta’mirlash, yoki ko‘prik inshootini rekonstruksiyasini bajarish lozim. Ta’mirlash tadbirlarini, navbatdagi rejali tekshirishni kutmasdan, tezda rejalashtirish va yaqin 5 yil ichida amalga oshirish lozim. Ta’mirlash tadbirlari amalga oshiriladigan davrgacha avtomobillarning xavfsiz o‘tkazilishi, harakatdagi turli cheklovlar kiritish bilan ta’minlanadi. 1 ball, texnik holati (ishchi holatda emas) normal ekspluatatsiy a uchun yaroqsiz (yoki avariya oldi) Asosiy konstruksiyalarning bir yoki bir nechasi ish holatida emas. Ko‘prik inshooti normal ekspluatatsiya uchun yaroqsiz va talab etiladigan funksiyalarni bajarish imkoni yo‘q: - inshoot joylashgan yo‘l bo‘lagida, va (yoki) kesib o‘tilayotgan yo‘l bo‘lagida harakat sezilarli qiyinlashgan; 2 >K ob ≥ 1 K pch ≥ 1 K tr ≥ 1 K pg ≥ 1 K AK <6,6 massasi 30 t li EN z ta’siri A-11 ta’siridan ko‘p bo‘lganda. K r = 4 yoki K r = 3 yoki K r = 2 yoki K r = 1 K r = 0 ( kerak bo‘lganda) - asosiy konstruksiyalarning to‘xtovsiz ishi ta’minlanmagan, bir yoki bir necha asosiy konstruksiyaning kritik ishdan chiqishi ehtimoli katta, natijada butun konstruksiya yoki konstruksiyaning qismi buzilishi yoki sinishi bilan bog‘liq birinchi guruh chegaraviy holati ro‘y barishi mumkin: - nazoratsiz rejimda transport vositalarini xavfsiz o‘tkazish faqat yo‘l belgilarini o‘rnatish bilan harakatni cheklash orqali ta’minlanishi mumkin emas; - xavfsizlik shartlari bo‘yicha trotuarlarning o‘tish qismini piyodalar yoki massasi 30 t li ENz ta’siri A- 11 ta’siridan kam bo‘lganda K et <18 12 harakati uchun berkitish lozim. Tezda ko‘prik inshootini ta’mirlash, mukammal ta’mirlash yoki rekonstruksiya qilish va (yoki) konstruksiyalarning ishchi holatini tiklashga yo‘naltirilgan ta’mirlash tadbirlarini bajarish yoki avariya oldi holati sabablarini bartaraf etish talab qilinadi. Ishchi holatni tiklagunga qadar ekspluatatsiya davrida harakatni cheklagan holda olib borish lozim.. 0 ball, avariya texnik holati (ishga no‘loyiq, chegaraviy) Bir yoki bir necha asosiy ko‘tarib turuvchi konstruksiya birinchi guruh chegaraviy holatida. Konstruksiya yoki konstruksiyaning qismi buzilishi yoki sinishi alomatlari bor yoki shunday buzilishlar fakti aniqlangan. Tezda konstruksiyadagi yuklarni kamaytirish, himoya moslamalarini montaj qilish, harakat qismining xavfli zonasini chegaralash, konstruksiyalarni kuchaytirish yoki avariya holatini bartaraf etishga va konstruksiyaning ishchi holatini tiklash bo‘yicha boshqa tadbirlarni bajarish lozim. Ko‘prik inshooti ekspluatatsiyasi, avariya holati bartaraf etilgunga qadar davrda, vaqtincha yoki batamom to‘xtatiladi. K ob < 1 K pch = 0 K tr = 0 K pg = 0 K NK ~ 0 K AK ~ 0 K ET ~ 0 K r = 4 yoki K r = 3 yoki K r = 2 yoki K r = 1 K r = 0 ( kerak bo‘lganda ) 13 1.2.1 Tendentsiyalar va muammolarni aniqlash bo‘yicha tadqiqotlarini olib borish va ma'lumotlar to‘plash ( Samarqand viloyatidan o‘tuvchi 4P47 “Bulung’ur-Urgut sh- M-39 avtoyo‘li” davlat ahamiyatidagi avtomobil yo‘lidagi temir beton ko‘prik ) 4P47 “Bulung’ur-Urgut M-39 avtomobil yo‘li” avtomobil yo‘lining ПК 60+480 da joylashgan Urgutsoy ustidan o‘tgan temirbeton ko‘prik, taxminan 1972-1973-yillarda qurilgan. Ko‘prikning sxemasi 1 oraliqli, 1x16,76 m. T obrazni 6 dona zo‘riqtirilgan armaturali yig’ma temir-beton b alkadan iborat . Ko‘ p rik gabariti G-8,0 m. Piyodalar yo‘lagining kengli 110 sm. Ko‘prikning to‘liq uzunligi – 17,26 m. Ko‘prikning umumiy ko‘rinishi 1 rasmida ko‘rsatil gan . 14 1 rasm. Ko‘prikning umumiy ko‘rinishi. Ko‘prik oraliq qurilmalari yig’ma temirbeton konstruktsiyalardan iborat bo‘lib transport vositalarining harakatlanishi ko‘prik ustidan bo‘lib A-10 NK-80 yuklamaga hisoblanib loyihalashtirilgan. Oraliq qurilmaga ishlatilgan beton sinfi B-25.(M350) Piyodalar yo‘lagi yuqori markali yig’ma temirbeton konstruktsiyalardan iborat. Ko‘prik usti qoplamasi 20 sm qalinlikdagi asfaltobeton qoplamadan iborat. Ko‘prik chetki tayanchlari asosi temirbeton qoziq ustiga qurilgan rostvek, 2 ustinli konstruktsiya ustiga qurilgan quyma betonli regil. Yig’ma temir beton balkalar metall tayanchlar ustiga o‘rnatilgan. Ko‘prik tayanchlari hisoblanishi ПК 0+00 dan, yo‘nalish bo‘yicha oraliq qurilmalar hisobi chapdan o‘nga qarab. Ko‘ p rikdan ko‘p yillik foydalanish mobaynida soy sathining yuvilish i kuzatilmagan. Shuning uchun bugungi kunga qadar soy qirg’oqlari va ko‘prik tayanch qiyaliklarida mustahkamlash ishlari bajarilmagan. 15 Ko‘prik osidan o‘tuvchi soyning umumiy ko‘rinishi 16 Birinchi tayanch va oraliq qurilmalarining umumiy ko‘rinishi Ikkinchi tayanch va oraliq qurilmalarining umumiy ko‘rinishi 17 Ko‘prik chetki tayanchlari asosi temirbeton qoziq ustiga qurilgan rostvek, 100 х 100 sm o‘lchamda va balandli 3 m bo‘lgan 2 ustunli konstruktsiya , ustiga 10,47-10,50 m uzunlikdagi, 120 sm ennilikdagi va 120 sm balandlikdagi quyma betonli regil quyilgan. Qirg’oq tayanchining shkaf devori quyma betondan quyilgan. Diagnostika natijasida aniqlandi Qirg’oq tayanchiga quyilgan regilda 1 mm yoriqlar paydo bo‘lgan. Armaturalarning himoya qatlami ko‘chib tushishi natijasida armaturalar korroziyaga uchrayotganligi kuzatildi. Shkaf devorlari, ustun va rigelda betonlarning ko‘chib tushish holatlari va yoriqlar paydo bo‘layotganligi aniqlandi. Oraliq qurilmalar orasidan suv sizib chiqqan izlar bor. Bundan hulosa qilish munkunki oraliq qurilmalarning yеlimli himoya qatlami buzilgan. Birinchi tayanchning umumiy ko‘rinishi 18 Ikkinchi tayanchning umumiy ko‘rinishi Oraliq qurilmalar yig’ma temirbeton konstruktsiyalardan iborat bo‘lib transport vositalarining harakatlanishi ko‘ p rik ustidan bo‘lib A10 NK-80 yuklamaga h isoblanib loyi h alashtirilgan. Ko‘prikning sxemasi 1 oraliqli, 1x16,76 m. T obrazni 6 dona zo‘riqtirilgan armaturali yig’ma temirbeton b alkadan iborat . Ko‘ p rik gabariti G-8,0 m. Temirbeton balkalar bir-biri bilan quyma beton orqali mustahkamlangan. Balkaning balandligi 100 sm, qanoti qalinligi 15 sm. Balkalar orasidagi masofa 159-160 sm. Piyodalar yo‘lagining kengli 110 sm. G’ildirak qaytargich to‘siqlar o‘rnatilmagan. Piyodalar yo‘lagida seksiyali temirbeton panjaralar o‘rnatilgan. Diagnostika natijasida aniqlandi Transport vositalarining balonidan hosil bo‘ladigan zarb natijasida balkalarning chetida buzilish holatlari kuzatildi. Piyodalar yo‘lagi va panjaralarida betonlarning ko‘chib tushishi, yoriqlar paydo bo‘lgan. 19 Oraliq qurilmalarning past tomondan ko‘rinishi 20 Piyodalar yo‘lagi ning yon tomondan ko‘rinishi Harakat tasmasi Ko‘prik usti qoplamasi 20 sm qalinlikdagi asfaltobeton qoplamadan iborat. Diagnostika natijasida aniqlandi Asfaltobeton qoplamasida yoriqlar va ko‘pchishlar paydo bo‘lgan. 1. 2.2 Samarqand viloyatidan o‘tgan M 39 “Almata-Bishkek- Toshkent-Termiz” avto mobil yo‘lidagi yo‘l o‘tkazgichning holatini o‘rganish. M 39 “Almata-Bishkek-Toshkent-Termiz” avtomobil yo‘lidagi yo‘l o‘tkazgich taxminan 1970 – 19 71 yillarda qurilgan. Ko‘prik sxemasi 8x16,76m. Yo‘l o‘tkazgich II – texnik toifali yo‘lda, gabariti G-8,10 m, eni 70 sm.dan ikkita piyoda yo‘laklari bor. Ko‘prik sakkiz oraliqli. Oraliq qurilmalarning uzunligi 16,76 m va tavr kesimi, armaturalari zo‘riqtirilmagan 6 ta to‘sindan tashkil topgan. To‘sinlar yo‘l qatnov qismining plitalari sat h ida, monolitlaydigan chok yordamida bir– biriga birlashtirilgan. Yo‘l o‘tkazgichning umumiy uzunligi 134,93 m, umumiy ko‘rinishi 1-fotoda berilgan. 21 1 – foto. Yo‘l o‘tkazgichning umumiy ko‘rinishi. Ko‘prikning oraliq ko‘rilmalari yig‘ma, temirbeton, transport qatnovi tepada, A - 1 0 va NK-80 yuklamaga loyi h alangan. Oraliq qurilma turi – qirqib h isoblanadigan balkali, materiali – B 25 klassdagi temirbeton. Piyoda yo‘laklari kuchaytirilgan yig‘ma temirbeton elementlaridan, tutqich to‘siqlari – metalldan. Ko‘prik polotnasi turi – asfaltbeton, yo‘l qoplamasining umumiy qalinligi 40 sm. Ko‘prikning oraliq tayanchlari – bir ustunli. Tayanchlar temirbeton quvurdan, ichi monolit temirbeton bilan to‘ldirilgan. Yuqorida yig‘ma bloklardan rigel qurilgan. Poydevorlar zarvorli, tabiiy asosda. Tirgaklar yer ostida, ular vertikal va qiya ustunlardan iborat bo‘lib, yengil “oyoqli” shaklida ishlangan. Oraliq qurilmalarning to‘sinlari ostida foydalanilgan tayanch qismlar metall yostiqlar ko‘rinishida bo‘lib, metall listlar ustiga o‘rnatilgan. Tayanchlar sanog‘i “no‘l” piket tomondan boshlanadi, stolbalar, ustunlar va balkalar sanog‘i – chapdan o‘nga, kilometrlar sanog‘i yo‘nalishida. Ko‘prikni ekspluatatsiya qiluvchi tashkilot (Samarqand YMFUK) vakillarining so‘ziga qaraganda ko‘prik ishga tushgandan buyon unda YTX – si bo‘lmagan. 22 Ko‘prik osti fazosi Yo‘l o‘tkazgich ostida “Toshkent – Samarqand” magistral temiryo‘l o‘tgan, to‘rtinchi va beshinchi oraliqlar tagida (1,2 – fotolar). Temir yo‘llar ustida ko‘prikgacha gabarit taminlangan: 7,60 m va 7,07 m. Tayanchlarga yaqinlashish gabariti ham rioya qilingan. Temir yo‘llar metall tayoqlar (tirgaklar) va tikanli sim bilan qilingan (1–foto). Tirgak №1 yonida piyodalarga mo‘ljallangan, qo‘riqlanadigan o‘tish joyi bor. Tirgaklar ostidagi konuslar monolit beton va yig‘ma plitalar bilan musta h kamlangan. Plitalarning bir qismi yemirilgan: siniqlar, darzlar va h imoya qatlamining to‘kilishi ko‘rinadi. Choklarda giyohlar va butalar o‘sib yotibdi (1,3 – fotolar). Ko‘prik osti makon, tirgaklar ostidagi konuslar kirlangan (2 – foto). Ko‘tarma yonlarida zinapoyalar yo‘q. 2 - foto.Kuprik osti fazosining ko‘rinishi. 23 3 - foto.Tirgak yonidagi qiyalikning ko‘rinishi. Ko‘prikning tayanchlari. Ko‘prikning tirgaklari yer ostida. Ular vertikal va qiya ustunlardan iborat bo‘lib, “oyoqli” ko‘rinishida ishlagan. Ustunlar monolit temirbeton kiydirma yordamida birlashtirilgan. Kiydirmaning o‘lchami: uzunligi 10 m, eni 1 , 05 m balandligi 0, 5 m. Ko‘prikning oraliq tayanchlari temirbeton quvurlaridan yasalgan. Ko‘ndalang kesimda bittadan tayanch qo‘yilgan. Tayanch ikki yarusli, diametri 1 m va 1 , 1 m temirbeton quvurlar ishlangan, ichi monolit temirbeton bilan to‘ldirilgan. Tayanchlarning tepa yarusini balandligi taxminan 7,0 m. Quyi yarusning balandligi aniqlanmadi. Tayanchlar tepasiga yig‘ma temirbeton rigel qo‘yilgan. Oraliq tayanchlar rigelining o‘lchami: uzunligi 9,5 m eni 1 , 2 m, balandligi 1 , 3 m. Tirgaklar va oraliq tayanchlarning poydevorlari zalvorli va tabiiy asosda, svoylarga tayanadi. 24 Shkaf devorlar monolit temirbetondan. Tashxisda yana quyidagilar aniqlanadi:  Tayanchlar ustida uvalangan uchastkalar bor, betonning h imoya qatlami to‘kilib tushgan, eni 1,0 mm.gacha darzlar va o‘yiqlar kuzatiladi .  Nasadkalar, rigellar va shkaf devorlar sirtida uvalanishlar, beton h imoya qatlamining to‘kilishi, siniqlari, cho‘kishdan va texnologik jarayonlardan darzlar ko‘zga tashlanad i . Eng ko‘p siniqlar tayanch 6-rigelida, 5- oraliqning balkalari tagida; bular balkalarni montaj qilishdagi xatolar tufayli; rigelning himoya qatlami odatdagidan qalin; 4- foto. Oraliq tayanchlarning sirti sho‘ralagan, h imoya qatlami to‘kilgan, darzlar va o‘yiqlar bor. 25 5-foto. Nasadkalarning yuzasi kirlangan. 6-foto. Oraliq tayanch №4 ning rigeli, umumiy ko‘rinishi. 26 7-foto. Tayanch №6 ning rigeli yuzasida o‘yiqlar. 8-foto. Tayanch №6 ning rigeli yuzasi kirlangan. 27  Tayanch konstruksiyalari yuzasida chakka o‘tish va tuz hosil bo‘lish izlari kuzatildi, bular oraliq qurilmalarning suv quvurlari va deformatsiya choklari atrofida gidroizolyatsiyaning buzilishi sababli yuzaga kelgan;  Rigellar va nasadkalarning sirti kirlangan (5, 8 – fotolar), sababli – deformatsiya choklarning ishdan chiqishi. Bu choklar buzilgan joylarda rigel ustiga asfalt, beton, chaqiq tosh va boshqa materiallar to‘kilib yotibdi. Yo‘l o‘tkazgichdan avtomobillar o‘tganda, ko‘prik tagidan poezdlar yurganda asfalt, va beton parchalari to‘kilib pastga tushadi. Bunday h olat baxtsiz h odisalarga olib kelishi mumkin;  Tayanchlarning cho‘kishi yoki surilishi. Oraliq qurilmalar Ko‘prikning oraliq qurilmalari – yig‘ma temirbeton, transport vositalari ko‘prik ustidan qatnaydi, A-10 va NK-80 hisobiy yuklama loyihalangan, turi – qirqib hisoblanadigan, balkali, material – B 25 (M 300) klassdagi temirbeton. Oraliq qurilmalarning to‘la uzunligi 16,76 m, tavr kesimi, armaturalari kuchlanmagan oltita to‘sindan iborat. To‘sinlar bir – biriga qatnov qismi plitalarining satxida monolitlaydigan choklar yordamida birlashtirilgan. H isobiy oraliq 16,1 m, to‘sinlar balandligi 1 m, qatnov qismi plitalarining qalinligi 0, 15 m, balkalar qovirg‘alari orasidagi masofa 1 , 64 m dan 1 , 7 m gacha. K o‘ prikdagi piyodalar yo‘lagi yig‘ma elementlardan tashkil topgan, kuchaytirilgan turda, eni 0, 7 m. Yo‘lak plitasining G – simon plitasi qalinligi – 0, 1 m, tayanch tumba balandligi – 0, 4 m. Tutqich to‘siq – metalldan. Bordyur to‘siqlari temirbeton. Oraliq qurilmaning umumiy ko‘rinishi va kesimi natural o‘lchovlariga ko‘ra 1 – toifa berilgan. Tash x isda quyidagilar aniqlandilar: 28  Yo‘l qatnov qismi plitalarining va tayanchlar ustidagi monolit choklarning yemirilishi kuzatildi. Bularning sababi – avtomobillar g‘ildiragidan tushadigan dinamik zarbalar va deformatsiya choklarining ishdan chiqishi. Ochilib qolgan choklardan suv, asfalt parchalari, axlat rigellar ustiga tushadi;  Monolitlovchi choklar va qatnov qismi plitalarida betonning h imoya qatlami to‘kilib, armatura sterjenlari ochilib qolgan joylar bor;  Oraliq qurilma sirtida mayda siniqlar va cho‘kishdan h osil bo‘lgan darzlar bor. Shuningdek, suv quvurlari atrofida betonning h imoya qatlami to‘kilib, armaturalar korroziyaga uchragan (10 – foto);  Oraliq qurilma balkalarning pastki yuzasida oqib tushgan suv izlari, sho‘ralash ko‘rinib turibdi; buning sababi – suv quvrlar va deformatsiya choklar atrofidagi gidroizolyatsiyaning buzilishi. To‘rtinchi va beshinchi oraliqlarning balkasi yuzini is bosgan (9–foto);  Bordyur to‘siqlari beton bloklar, monolit betondan foydalanib ishlangan, bordyur sifatida qisman prizmatik svoylar qo‘llangan. Bordyur to‘siqlar balandligi xavfsiz h arakat talablariga javob bermaydi (1 3 – foto);  Ko‘prik chetidagi to‘siqlardan ko‘pining ustunlari liqillab qolgan, ayniqsa, ikkinchi oraliq tepasidagilar shaloq (11 – foto). Sababi – piyoda yo‘lagi plitalar ostiga tiqilgan detallar atrofida beton yaxshi o‘rnashmagan. E h timol, shuning uchun ikkinchi tayanch ustida, chap tomondagi yo‘lak plitalari almashtirilgan;  Piyoda yo‘lagi plitalari va tayanch tumbalar sirtida betonning h imoya qatlami to‘kilib, armatura ochilib qolgan joylar bor (12 – foto). Shuningdek, eni 1,0 mm.gacha bo‘lgan darzlar va o‘yiqlar ham bor. 29 9 – foto. Oraliq qurilma №4 ning umumiy ko‘rinishi. 10 – foto. Suv quvurlari noto‘g‘ri o‘rnatilgani sababli balkaning qovirg‘asi yemirilgan. 30 11 – foto. Oraliq №2 ustidagi ko‘prik cheti to‘sininig umumiy ko‘rinishi. 12 – foto. Piyodalar yo‘lagi plitasining tayanch tumbasi. 31 Tayanch qismlar Oraliq qurilmalarning to‘sinlari ostidagi tayanch qismlar metall yostiq ko‘rinishida bo‘lib, metall listlar ustiga qo‘yilgan. 12.1 – foto. Qatnov qismining umumiy k o‘rinishi. 14 – foto. Qatnov qismining deformatsiya choki ustidan ko‘rinishi. 32 Ko‘prik polotnosi Qatnov qismining polotnosi – asfaltbeton, qoplama qalinligi 0,4 m. Qatnov qismida darz, o‘yiq va cho‘kish ko‘rinishida nuqsonlar bor (13, 14 – foto). Qatnov qismi tamirlanayotganda ko‘prik polotnosi kam tamirlanadi. Mayda nuqsonlar yo‘qotilgach, ko‘prikni “chuqurchalar usuli” bilan tamirlash tavsiya etiladi. Ko‘prik kapital tamirlanganda asfalt qoplamaning ortiqcha qatlami qirib tashlanadi. 33 1 pereferatorda teshiladi . 2 teshiklarni nasosda tozalanadi . 3 teshikga anker qotiriladi . 4 oniks o‘rnatiladi . 5 o‘rnatilgan oniksni nolga keltiriladi . 6 kuch beriladi. 7 onekusda kuch yuqori kursatgichka etganda betonda yorug‘lar tushadi aparat ko‘rsatgichi yuqori nuqtadan ortga qaytadi. 8 aparat ortga qaytganda aparatdagi m kinopka bosilsa eng yuqori ko‘rsatgichi ekranda ko‘rinadi . 34 1.3. Ekspluatatsiya qilinayotgan ko‘priklar holatini yaxshilash bo‘yicha kontseptsiyalar Bajarishi kerak bo‘lgan ishlar 1. Soy ichi va qirg’qlarini chiqindilardan va yovvoyi bo‘talardan tozalash. 2. Ko‘prik qirg’oq tayanchlari qiyaliklari va konslarini musthkamlash. 3. Ko‘ p rik konstruksiyalarida ko‘chib tushgan betonlar o‘rni polimer semetdan qorishma tayyorlanib tamirlanishi kerak. 4. Rigelda paydo bo‘lgan yoriqlar ichi tozalanib epoksidny smola bilan bekitilishi kerak. 5 . Ko‘prikning oraliq qurilmalaridan suv sizib chiqishin oldini olish maqsadida qaytadan elimli izolyatsiya ishlarini bajarish kerak. 6. Plitalarni va deformatsiyon choklarini tamirlash kerak. 7. To‘sinlarni beton ko‘chib tushgan yoriqlarini polimer sement bilan ta’mirlash kerak. 8. Bunda armaturalarning ochilb qolgan joylarini metall chotkalar bilan tozalash kerak. 9. G’ildirak qaytargich to‘siqlar, piyodalar yo‘lagi va panjaralarni qayta o‘rnatish kerak. 10. Oraliq qurilmalar orasidan suv sizib chiqqan izlarni tozalash kerak. 11. Asfaltobeton qoplamasi qaytadan yotqizish kerak. Deformatsiyon choklarning xizmat qilish muddatini uzaytirish usuli . H ozirgi vaqtda ko‘prik quruvchilarni h am, ko‘prikdan foydalanuvchi tashkilotlarni ham ko‘prikning deformatsiya choklari h olati qiynab kelmoqda. Hamma ishlab chiqilayotgan loyihalarda ko‘prikning deformatsiya choklari bir- biridan ko‘chirgan h olda bir xillik konstruksiyaga ega. Ya’ni choklar ichiga nov shaklidagi “Poliizol” markali bitum-polimer materiali yotqiziladi. Uning ustidan 12 mm qalinlikdagi, 20 sm ennilikdagi T-shaklidagi metall plastinka, ruberoid, 2 m ennilikdagi 10x10 yacheykali 6.5 mm lik simdan to‘qilgan armosetka va 4 sm qalinlikdagi quyma beton quyiladi. Ko‘prik deformatsiya choklariga qo‘yiladigan konstruksiya h ech qa y erga musta h kamlanmaydi. Faqat 35 monolit plita orqali ushlab turiladi. Ko‘priklardan foydalanish jarayonida 4-5 yil o‘tmasdan transport vositalarining g‘ildiragidan tushadigan zarblar, temirbeton balka yoki plitalarning siqilish-cho‘zilish natijasida quyma beton plitada yoriqlar paydo bo‘lishi va ushbu yoriqlar tabiiy yog‘ingarchilik suvlarining kirish natijasida yoriqlar kattarib, deformatsiya choklarning buzilishiga olib kelmoqda. Buzilgan deformatsiya choklaridan o‘tgan tabiiy yog‘ingarchilik suvlari temir- beton konstruksiyalar betonini yеmirib, ishchi armaturalarning ochilib qolishi, korroziyaga uchrashi va ko‘prik elementlarining kuchlanishga qarshiligi yo‘qolishiga olib keladi. Bu esa o‘z navbatida ko‘prikning xizmat qilish muddatini keskin darajada kamaytiradi. Deformatsiya choklarining tezda buzilishi natijasida ko‘prikdan h arakatlanayotgan transport vositalariga qiyinchilik va noqulaylik tug‘dirmoqda. Buzilgan deformatsiya choklaridan harakatlanuvchi transport vositalarining siltanishi natijasida ko‘prik konstruksiyalariga dinamik yuklanish ortib, ularni transport vositalaridan tushadigan yuklanishga qarshiligi kuchsizlanadi. Bu ham ko‘prikning xizmat qilish muddatini kamaytiradi. Bundan tashqari temir yo‘l ustidan o‘tgan yo‘l o‘tkazgichning buzilgan deformatsiya choklaridan mayda zarrali sheben mahsulotining tushishi natijasida tezyurar poezdlarning old oynalarini sindirib katta miqdorda zarar еtkazishi mumkin. Hozirgi ko‘priklarning deformatsiya choklari 4-5 yil o‘tgandan keyin joriy ta’mirlash mablag‘lari hisobidan qayta ta’mirlanmoqda. Respublika miqyosida esa katta mablag‘ning sarflanishiga olib kelmoqda. Deformatsiya choklarining tezda buzilish ushbu ko‘prikdan harakatlanuvchi transport vositalarining harakat xavfsizligiga salbiy ta’sir etadi. Shu sababli chet el mutaxassislari ko‘prikning deformatsiya choklarini xizmat qilish ustida juda ko‘p izlanishlar olib borishdi va hozirga zamon talablariga mos keladigan va xalqaro ISO talablariga javob beradigan deformatsiya choklari konstruksiyalarini yaratishdi. O‘zbekiston Rnspublikasida shu paytgacha deformatsiya choklarga ishlatiladigan materiallar to‘g‘risida GOST, deformatsiya choklarini o‘rnatish, 36 ta’mirlash va foydalanish bo‘yicha metodik qo‘llanma ishlab chiqilmagan. Va h olanki ko‘prikning xizmat qilish muddatini uzaytiruvchi asosiy element deformatsiya choklaridir. РАЗДЕЛ 4. УСТРОЙСТВО ДЕФОРМATSIОННЫХ ШВОВ     А.БЕРЕГОВАЯ ОПОРА     51 Е905-2-2 ДОП. 3 ИЗГОТОВЛЕНИЕ МЕТАЛЛИЧЕСКОЙ ПЛАНКИ ПЕРЕКРЫТИЯ ДЕФОРМATSIОННЫХ ШВОВ ИЗ ПОЛОСОВОЙ СТАЛИ Т 0.2392 51.1 1 ЗАТРАТЫ ТРУДА РАБОЧИХ-СТРОИТЕЛЕЙ ЧЕЛ.-Ч 16.73 4.0018 51.2 3 ЗАТРАТЫ ТРУДА МАШИНИСТОВ ЧЕЛ.-Ч 0.01 0.002392 51.3 1147 МАШИНЫ ШЛИФОВАЛЬНЫЕ ЭЛЕКТРИЧЕСКИЕ МАШ.-Ч 0.4 0.09568 51.4 1513 ПРЕОБРАЗОВАТЕЛИ СВАРОЧНЫЕ С НОМИНАЛЬНЫМ СВАРОЧНЫМ ТОКОМ 315-500 А МАШ.-Ч 15.54 3.7172 51.5 2509 АВТОМОБИЛИ БОРТОВЫЕ ГРУЗОПОДЪЕМНОСТЬЮ ДО 5 Т МАШ.-Ч 0.01 0.002392 51.6 35312 ЭЛЕКТРОДЫ ДИАМЕТРОМ 4 ММ Э46 Т 0.013 0.00311 51.7 44897 ШЛИФКРУГИ ШТ 0.1 0.02392 52 С ЛИСТ МЕТАЛЛИЧЕСКАЯ 170Х8 ММ Т 0.2140 53 С МЕТАЛЛИЧЕСКАЯ РЕБРО СЕЧ.50Х8 ММ Т 0.0252 54 Е3008-030-01 УСТРОЙСТВО ЗАПОЛНЕННОГО ДЕФОРМATSIОННОГО ШВА СОПРЯЖЕНИЯ ПРОЛЕТНЫХ СТРОЕНИЙ МОСТОВ НА АВТОМОБИЛЬНЫХ ДОРОГАХ БЕЗ ОКАЙМЛЕНИЯ 100М 0.2000 54.1 1 ЗАТРАТЫ ТРУДА РАБОЧИХ-СТРОИТЕЛЕЙ ЧЕЛ.-Ч 254.4 50.88 54.2 3 ЗАТРАТЫ ТРУДА МАШИНИСТОВ ЧЕЛ.-Ч 6.31 1.262 54.3 551 ЗАЛИВЩИКИ ШВОВ НА БАЗЕ АВТОМОБИЛЯ МАШ.-Ч 2.38 0.476 54.4 660 КОМПРЕССОРЫ ПЕРЕДВИЖНЫЕ С ДВИГАТЕЛЕМ ВНУТРЕННЕГО СГОРАНИЯ ДАВЛЕНИЕМ ДО 686 КПА (7 АТМ.) 5 М3/МИН МАШ.-Ч 2.38 0.476 54.5 762 КРАНЫ НА АВТОМОБИЛЬНОМ ХОДУ ПРИ РАБОТЕ НА ДРУГИХ ВИДАХ СТРОИТЕЛЬСТВА 10 Т МАШ.-Ч 0.43 0.086 37 54.6 783 КРАНЫ НА ГУСЕНИЧНОМ ХОДУ ПРИ РАБОТЕ НА ДРУГИХ ВИДАХ СТРОИТЕЛЬСТВА ДО 16 Т МАШ.-Ч 0.48 0.096 54.7 913 КОТЛЫ БИТУМНЫЕ ПЕРЕДВИЖНЫЕ 400 Л МАШ.-Ч 19.49 3.898 54.8 2509 АВТОМОБИЛИ БОРТОВЫЕ ГРУЗОПОДЪЕМНОСТЬЮ ДО 5 Т МАШ.-Ч 0.64 0.128 54.9 6366 БЕТОН ТЯЖЕЛЫЙ КЛАССА В25 /М-350/ ФРАКЦИИ 5-20 ММ М3 6.5 1.3 54.1 0 30002 АСБЕСТ-НАПОЛНИТЕЛЬ Т 0.165 0.033 54.1 1 30101 БИТУМЫ НЕФТЯНЫЕ СТРОИТЕЛЬНЫЕ ИЗОЛЯЦИОННЫЕ БНИ-IV-3, БНИ-IV, БНИ-V Т 0.71 0.142 54.1 2 30503 ГЕРМЕТИК МАРКИ 51-Г-10 КГ 430 86 54.1 3 31248 ЛАК БИТУМНЫЙ БТ-123 Т 0.025 0.005 54.1 4 31519 БЕНЗИН РАСТВОРИТЕЛЬ Т 0.015 0.003 54.1 5 32124 МАСТИКА КЛЕЯЩАЯ МОРОЗОСТОЙКАЯ БИТУМНО-МАСЛЯНАЯ МБ-50 Т 0.989 0.1978 54.1 6 32204 МАСЛО ИНДУСТРИАЛЬНОЕ И-20А Т 0.124 0.0248 54.1 7 34209 АЦЕТОН ТЕХНИЧЕСКИЙ СОРТ I Т 0.0141 0.00282 54.1 8 36182 ПИЛОМАТЕРИАЛЫ БЕРЕЗОВЫЕ И МЯГКИХ ЛИСТВЕННЫХ ПОРОД: БЕРЕЗА, ЛИПА. ДОСКИ ОБРЕЗНЫЕ ДЛИНОЙ 2-3,75 М, ВСЕ ШИРИНЫ, ТОЛЩИНОЙ 25, 32, 40 ММ III СОРТА М3 0.386 0.0772 54.1 9 94306 ПРИПОИ ОЛОВЯННО-СВИНЦОВЫЕ БЕССУРЬМЯНИСТЫЕ В ЧУШКАХ, МАРКИ: ПОС61 Т 0.00023 0.000046 55 С ГИДРОИЗОЛЯЦИОННЫЙ РУЛОННЫЙ МАТЕРИАЛ "ЛИНОКРОМ" М2 24.4800 56 С ВОЩЕННАЯ БУМАГА М2 81.6000 57 С СЕТКА ИЗ АРМАТУРЫ А-240 I ДИАМЕТРОМ 6,5 ММ, 100Х100 ММ Т 0.1664     Б.ПРОМЕЖУТОЧНАЯ ОПОРА     58 Е905-2-2 ДОП. 3 ИЗГОТОВЛЕНИЕ МЕТАЛЛИЧЕСКОЙ ПЛАНКИ ПЕРЕКРЫТИЯ ДЕФОРМATSIОННЫХ ШВОВ ИЗ ПОЛОСОВОЙ СТАЛИ Т 0.2382 38 58.1 1 ЗАТРАТЫ ТРУДА РАБОЧИХ-СТРОИТЕЛЕЙ ЧЕЛ.-Ч 16.73 3.9851 58.2 3 ЗАТРАТЫ ТРУДА МАШИНИСТОВ ЧЕЛ.-Ч 0.01 0.002382 58.3 1147 МАШИНЫ ШЛИФОВАЛЬНЫЕ ЭЛЕКТРИЧЕСКИЕ МАШ.-Ч 0.4 0.09528 58.4 1513 ПРЕОБРАЗОВАТЕЛИ СВАРОЧНЫЕ С НОМИНАЛЬНЫМ СВАРОЧНЫМ ТОКОМ 315-500 А МАШ.-Ч 15.54 3.7016 58.5 2509 АВТОМОБИЛИ БОРТОВЫЕ ГРУЗОПОДЪЕМНОСТЬЮ ДО 5 Т МАШ.-Ч 0.01 0.002382 58.6 35312 ЭЛЕКТРОДЫ ДИАМЕТРОМ 4 ММ Э46 Т 0.013 0.003097 58.7 44897 ШЛИФКРУГИ ШТ 0.1 0.02382 59 С ЛИСТ МЕТАЛЛИЧЕСКАЯ 170Х8 ММ Т 0.2130 60 С МЕТАЛЛИЧЕСКАЯ РЕБРО СЕЧ.50Х8 ММ Т 0.0252 61 Е3008-030-01 УСТРОЙСТВО ЗАПОЛНЕННОГО ДЕФОРМATSIОННОГО ШВА СОПРЯЖЕНИЯ ПРОЛЕТНЫХ СТРОЕНИЙ МОСТОВ НА АВТОМОБИЛЬНЫХ ДОРОГАХ БЕЗ ОКАЙМЛЕНИЯ 100М 0.2000 61.1 1 ЗАТРАТЫ ТРУДА РАБОЧИХ-СТРОИТЕЛЕЙ ЧЕЛ.-Ч 254.4 50.88 61.2 3 ЗАТРАТЫ ТРУДА МАШИНИСТОВ ЧЕЛ.-Ч 6.31 1.262 61.3 551 ЗАЛИВЩИКИ ШВОВ НА БАЗЕ АВТОМОБИЛЯ МАШ.-Ч 2.38 0.476 61.4 660 КОМПРЕССОРЫ ПЕРЕДВИЖНЫЕ С ДВИГАТЕЛЕМ ВНУТРЕННЕГО СГОРАНИЯ ДАВЛЕНИЕМ ДО 686 КПА (7 АТМ.) 5 М3/МИН МАШ.-Ч 2.38 0.476 61.5 762 КРАНЫ НА АВТОМОБИЛЬНОМ ХОДУ ПРИ РАБОТЕ НА ДРУГИХ ВИДАХ СТРОИТЕЛЬСТВА 10 Т МАШ.-Ч 0.43 0.086 61.6 783 КРАНЫ НА ГУСЕНИЧНОМ ХОДУ ПРИ РАБОТЕ НА ДРУГИХ ВИДАХ СТРОИТЕЛЬСТВА ДО 16 Т МАШ.-Ч 0.48 0.096 61.7 913 КОТЛЫ БИТУМНЫЕ ПЕРЕДВИЖНЫЕ 400 Л МАШ.-Ч 19.49 3.898 61.8 2509 АВТОМОБИЛИ БОРТОВЫЕ ГРУЗОПОДЪЕМНОСТЬЮ ДО 5 Т МАШ.-Ч 0.64 0.128 61.9 6366 БЕТОН ТЯЖЕЛЫЙ КЛАССА В25 /М-350/ ФРАКЦИИ 5-20 ММ М3 6.5 1.3 61.1 0 30002 АСБЕСТ-НАПОЛНИТЕЛЬ Т 0.165 0.033 61.1 1 30101 БИТУМЫ НЕФТЯНЫЕ СТРОИТЕЛЬНЫЕ ИЗОЛЯЦИОННЫЕ БНИ-IV-3, БНИ-IV, БНИ-V Т 0.71 0.142 61.1 2 30503 ГЕРМЕТИК МАРКИ 51-Г-10 КГ 430 86 39 61.1 3 31248 ЛАК БИТУМНЫЙ БТ-123 Т 0.025 0.005 61.1 4 31519 БЕНЗИН РАСТВОРИТЕЛЬ Т 0.015 0.003 61.1 5 32124 МАСТИКА КЛЕЯЩАЯ МОРОЗОСТОЙКАЯ БИТУМНО-МАСЛЯНАЯ МБ-50 Т 0.989 0.1978 61.1 6 32204 МАСЛО ИНДУСТРИАЛЬНОЕ И-20А Т 0.124 0.0248 61.1 7 34209 АЦЕТОН ТЕХНИЧЕСКИЙ СОРТ I Т 0.0141 0.00282 61.1 8 36182 ПИЛОМАТЕРИАЛЫ БЕРЕЗОВЫЕ И МЯГКИХ ЛИСТВЕННЫХ ПОРОД: БЕРЕЗА, ЛИПА. ДОСКИ ОБРЕЗНЫЕ ДЛИНОЙ 2-3,75 М, ВСЕ ШИРИНЫ, ТОЛЩИНОЙ 25, 32, 40 ММ III СОРТА М3 0.386 0.0772 61.1 9 94306 ПРИПОИ ОЛОВЯННО-СВИНЦОВЫЕ БЕССУРЬМЯНИСТЫЕ В ЧУШКАХ, МАРКИ: ПОС61 Т 0.00023 0.000046 62 С ГИДРОИЗОЛЯЦИОННЫЙ РУЛОННЫЙ МАТЕРИАЛ "ЛИНОКРОМ" М2 24.4800 63 С ВОЩЕННАЯ БУМАГА М2 100.2960 64 С СЕТКА ИЗ АРМАТУРЫ А-240 I ДИАМЕТРОМ 6,5 ММ, 100Х100 ММ Т 0.2070 65 С ПЕНЬКОВЫЙ КАНАТ М 19.9000 на ДЕФОРМATSIОННЫЙ ШВОВЬ (наименование работ и затрат, наименование объекта) Основание: ВЕДОМОСТЬ ОБЪЕМОВ РАБОТ N п.п. Шифр номера нормативов и коды ресурсов Наименование работ и затрат Единица измерени я Количество на. ед. измерени я по проектны м данным 1 2 3 4 5 6 ДЕФОРМATSIОННЫЕ ШВЫ А. БЕРЕГОВАЯ ОПОРА 1 Е3008-034-03 ДОП. 8 РЕМОНТ СУЩЕСТВУЮЩИХ ДЕФОРМATSIОННЫХ ШВОВ В М3 2.0700 40 ЗАМЕНЯЕТЬС Я НА 30-8-35В- 01 ТЧ П.3.3 КЗТР=1,2, КЭМ=1,2 ПРОЕЗЖЕЙ ЧАСТИ АВТОДОРОЖНЫХ МОСТОВ И ПУТЕПРОВОДОВ С ЗАПОЛНЕНИЕМ СПЕЦИАЛЬНОЙ СМЕСЬЮ (MATRIX) 1.1 1 ЗАТРАТЫ ТРУДА РАБОЧИХ- СТРОИТЕЛЕЙ ЧЕЛ.-Ч 31.656 65.52792 1.2 3 ЗАТРАТЫ ТРУДА МАШИНИСТОВ ЧЕЛ.-Ч 1.236 2.55852 1.3 349 КОМПРЕССОРЫ САМОХОДНЫЕ С ДВИГАТЕЛЕМ ВНУТРЕННЕГО СГОРАНИЯ ДАВЛЕНИЕМ 800 КПА (8 АТМ.), ПРОИЗВОДИТЕЛЬНОСТЬ 10 М3/МИН И БОЛЕЕ МАШ.-Ч 0.996 2.06172 1.4 429 ГОРЕЛКИ ГАЗОПЛАМЕННЫЕ МАШ.-Ч 0.396 0.81972 1.5 1148 МАШИНЫ ЭЛЕКТРОЗАЧИСТНЫЕ МАШ.-Ч 1.104 2.28528 1.6 1159 МОЛОТКИ ОТБОЙНЫЕ ПНЕВМАТИЧЕСКИЕ ПРИ РАБОТЕ ОТ ПЕРЕДВИЖНЫХ КОМПРЕССОРНЫХ СТАНЦИЙ МАШ.-Ч 0.996 2.06172 1.7 2509 АВТОМОБИЛИ БОРТОВЫЕ ГРУЗОПОДЪЕМНОСТЬЮ ДО 5 Т МАШ.-Ч 0.24 0.4968 1.8 3401 ШВАНАРЕЗЧИК ТЕКРАС MF220-2 С МАШ.-Ч 2.796 5.78772 1.9 3402 ЗАЛИВШИК ШВОВ CRAFCO SUPERSHOT 125 DS МАШ.-Ч 16.8 34.776 1.10 3404 УСТАНОВКА ДЛЯ ПРОИЗВОДСТВА ГОРЯЧИХ СМЕСЕЙ CRAFCO PATCHER МАШ.-Ч 5.604 11.60028 1.11 3405 БЕНЗИНОВАЯ ВИБРОПЛИТА LF80 LAT МАШ.-Ч 0.6 1.242 1.12 14250 ЩЕБЕНЬ ФРАКЦИИ 5-10 ММ М3 0.85 1.7595 1.13 34326 ПРОПАН-БУТАН М3 100 207 1.14 38720 ЩЕТКИ МЕТАЛЛИЧЕСКИЕ ШТ 1 2.07 1.15 54813 ЩЕБЕНЬ ФРАКЦИИ 3-5ММ М3 0.12 0.2484 1.16 700001 БИТУМНО-ПОЛИМЕРНЫЙ ШОВНЫЙ ГЕРМЕТИК ГОРЯЧЕГО ПРИМЕНЕНИЯ SELANT ROADSAVER КГ 180 372.6 41 34515 1.17 700002 МАСТИКА CRAFCO PLS 34202 КГ 600 1242 1.18 700003 СТАЛЬ ЛИСТОВАЯ ОЦИНКОВАННАЯ ТОЛЩИНОЙ ЛИСТА 0,7 ММ М2 5 10.35 2 С КАНАТ ПЕНЬКОВЫЙ М 49.2 Б. ПРОМЕЖУТОЧНАЯ ОПОРА 3 Е3008-034-03 ДОП. 8 ЗАМЕНЯЕТЬС Я НА 30-8-35В- 01 ТЧ П.3.3 КЗТР=1,2, КЭМ=1,2 РЕМОНТ СУЩЕСТВУЮЩИХ ДЕФОРМATSIОННЫХ ШВОВ В ПРОЕЗЖЕЙ ЧАСТИ АВТОДОРОЖНЫХ МОСТОВ И ПУТЕПРОВОДОВ С ЗАПОЛНЕНИЕМ СПЕЦИАЛЬНОЙ СМЕСЬЮ (MATRIX) М3 7.3800 3.1 1 ЗАТРАТЫ ТРУДА РАБОЧИХ- СТРОИТЕЛЕЙ ЧЕЛ.-Ч 31.656 233.62128 3.2 3 ЗАТРАТЫ ТРУДА МАШИНИСТОВ ЧЕЛ.-Ч 1.236 9.12168 3.3 349 КОМПРЕССОРЫ САМОХОДНЫЕ С ДВИГАТЕЛЕМ ВНУТРЕННЕГО СГОРАНИЯ ДАВЛЕНИЕМ 800 КПА (8 АТМ.), ПРОИЗВОДИТЕЛЬНОСТЬ 10 М3/МИН И БОЛЕЕ МАШ.-Ч 0.996 7.35048 3.4 429 ГОРЕЛКИ ГАЗОПЛАМЕННЫЕ МАШ.-Ч 0.396 2.92248 3.5 1148 МАШИНЫ ЭЛЕКТРОЗАЧИСТНЫЕ МАШ.-Ч 1.104 8.14752 3.6 1159 МОЛОТКИ ОТБОЙНЫЕ ПНЕВМАТИЧЕСКИЕ ПРИ РАБОТЕ ОТ ПЕРЕДВИЖНЫХ КОМПРЕССОРНЫХ СТАНЦИЙ МАШ.-Ч 0.996 7.35048 3.7 2509 АВТОМОБИЛИ БОРТОВЫЕ ГРУЗОПОДЪЕМНОСТЬЮ ДО 5 Т МАШ.-Ч 0.24 1.7712 3.8 3401 ШВАНАРЕЗЧИК ТЕКРАС MF220-2 С МАШ.-Ч 2.796 20.63448 3.9 3402 ЗАЛИВШИК ШВОВ CRAFCO SUPERSHOT 125 DS МАШ.-Ч 16.8 123.984 3.10 3404 УСТАНОВКА ДЛЯ ПРОИЗВОДСТВА ГОРЯЧИХ СМЕСЕЙ МАШ.-Ч 5.604 41.35752 42 CRAFCO PATCHER 3.11 3405 БЕНЗИНОВАЯ ВИБРОПЛИТА LF80 LAT МАШ.-Ч 0.6 4.428 3.12 14250 ЩЕБЕНЬ ФРАКЦИИ 5-10 ММ М3 0.85 6.273 3.13 34326 ПРОПАН-БУТАН М3 100 738 3.14 38720 ЩЕТКИ МЕТАЛЛИЧЕСКИЕ ШТ 1 7.38 3.15 54813 ЩЕБЕНЬ ФРАКЦИИ 3-5ММ М3 0.12 0.8856 3.16 700001 БИТУМНО-ПОЛИМЕРНЫЙ ШОВНЫЙ ГЕРМЕТИК ГОРЯЧЕГО ПРИМЕНЕНИЯ SELANT ROADSAVER 34515 КГ 180 1328.4 3.17 700002 МАСТИКА CRAFCO PLS 34202 КГ 600 4428 3.18 700003 СТАЛЬ ЛИСТОВАЯ ОЦИНКОВАННАЯ ТОЛЩИНОЙ ЛИСТА 0,7 ММ М2 5 36.9 4 С КАНАТ ПЕНЬКОВЫЙ М 147.6 5 Е311-050-01 ПОГРУЗКА МАТЕРИАЛА ОТ РАЗБОРКИ АСФАЛЬТОБЕТОННОГО ПОКРЫТИЯ В АВТОМОБИЛИ- САМОМАВАЛЫ ВРУЧНУЮ Т 6.3200 5.1 1 ЗАТРАТЫ ТРУДА РАБОЧИХ- СТРОИТЕЛЕЙ ЧЕЛ.-Ч 0.5777 3.651064 5.2 3 ЗАТРАТЫ ТРУДА МАШИНИСТОВ ЧЕЛ.-Ч 0.29 1.8328 6.3 163 АВТОМОБИЛИ-САМОСВАЛЫ ГРУЗОПОДЪЕМНОСТЬЮ ДО 10 Т МАШ.-Ч 0.29 1.8328 6 Е310-1001 ШНК4.04.06-14 Р.3.Т.7 К=0,49 ПЕРЕВОЗКА ГРУЗОВ АВТОМОБИЛЕМ, РАССТОЯНИЕ ПЕРЕВОЗКИ 1 КМ, КЛАСС ГРУЗА 1 РАЗБОРКИ АСФАЛЬТОБЕТОННОГО ПОКРЫТИЯ НА БАЗУ Т 6.3200 6.1 3 ЗАТРАТЫ ТРУДА МАШИНИСТОВ ЧЕЛ.-Ч 0.012887 0.0814458 6.2 3456 АВТОМОБИЛИ-САМОСВАЛЫ ГРУЗОПОДЪЕМНОСТЬЮ ДО 20 Т МАШ.-Ч 0.012887 0.0814458 7 Е311-050-01 ПОГРУЗКА МАТЕРИАЛА ОТ РАЗБОРКИ ВРУЧНУЮ ОТБОЙНЫМИ МОЛОТКАМИ МОНОЛИТНОГО ЖЕЛЕЗОБЕТОНА Т 15.1600 43 В АВТОМОБИЛИ-САМОМАВАЛЫ ВРУЧНУЮ 7.1 1 ЗАТРАТЫ ТРУДА РАБОЧИХ- СТРОИТЕЛЕЙ ЧЕЛ.-Ч 0.5777 8.757932 7.2 3 ЗАТРАТЫ ТРУДА МАШИНИСТОВ ЧЕЛ.-Ч 0.29 4.3964 7.3 163 АВТОМОБИЛИ-САМОСВАЛЫ ГРУЗОПОДЪЕМНОСТЬЮ ДО 10 Т МАШ.-Ч 0.29 4.3964 8 Е310-1001 ШНК4.04.06-14 Р.3.Т.7 К=0,49 ПЕРЕВОЗКА ГРУЗОВ АВТОМОБИЛЕМ, РАССТОЯНИЕ ПЕРЕВОЗКИ 1 КМ, КЛАСС ГРУЗА 1 РАЗБОРКИ ВРУЧНУЮ ОТБОЙНЫМИ МОЛОТКАМИ МОНОЛИТНОГО ЖЕЛЕЗОБЕТОНА В ОТВАЛ Т 15.1600 8.1 3 ЗАТРАТЫ ТРУДА МАШИНИСТОВ ЧЕЛ.-Ч 0.012887 0.1953669 8.2 3456 АВТОМОБИЛИ-САМОСВАЛЫ ГРУЗОПОДЪЕМНОСТЬЮ ДО 20 Т МАШ.-Ч 0.012887 0.1953669 I bob bo‘yicha xulosalar 44 1. Tadqiqot mavzusi bo‘yicha ilmiy va metodik adabiyotlarni o‘rganib, qurilish konstruksiyalarining ishonchliligi va xizmat qilish muddati haqida umumiy ma’lumotlar o‘rganildi, ishonchlilik nazaryasi va xizmat muddatini prognozlashning asosiy qoidalari ko‘rib chiqildi. 2. Temirbeton konstruksiyalarning xizmat muddatiga tasir etuvchi omillar aniqlandi. 3. Qurilish konstruksiyalarining ishonchliligi va xizmat muddatini baholash bo‘yicha mavjud holatlar o‘rganildi va deformatsiyon choklarning xizmat qilish muddatini uzaytirish bo‘yicha yangiliklarni o‘rganish. 4. Ekspluatatsiyadagi temirbeton ko‘priklarning holati bo‘yicha qoldiq xizmat muddatini prognozla ndi . II Bob “Ko‘prik inshootlari holatini baholash us u l i ” 2.1. Umumiy holatlar Ko‘prik inshootining texnik holatini baholash uchun texnik diagnostika natijalari asos bo‘lib xizmat qiladi, bunda diagnostika ob'ektning butun ish davri davomida texnik ko‘riklar va tekshirishlar shaklida (ularni o‘tkazishni belgilangan tartibiga mos ravishda) o‘tkaziladi. Ob'ektning texnik holatini aniq baholash uchun, qo‘llanilayotgan texnik diagnostika tizimi diagnostika natijalarining aniqligi va aktualligini ta'minlashi muhimdir. Ushbu maqsadga erishish uchun holatining texnik nazoratini bajarishni, jumladan joriy nazoratlar doirasida, shartnoma (kontrakt) asosida maxsus tashkilotlarga topshirish maqsadga muvofiq. Har bir xususiyat bo‘yicha texnik holatni baholash bir qator ko‘rsatkichlar va parametrlarning sifat ko‘rsatkichlarini e'tiborga olgan holda bajariladi. Ushbu ko‘rsatkichlar yoki parametrlarning har biri ko‘prik inshootlarini texnik holatning bir kategoriyasi ichida (holati bir xil baholangan) qo‘shimcha zanjirlash imkonini beradi, bu ko‘priklarni ekspluatatsiyasini boshqarish davridagi turli masalalarni еchimini topishda, misol uchun, ta'mirlash ta'sirini bajarish ketma-ketligini aniqlash maqsadida, qo‘llanilishi mumkin. 45 Alohida xususiyatlarni baholashda – yuk ko‘tarish qobiliyati va uzoq muddat ishlashi har bir ko‘prik inshooti murakkab texnik ob'ekt sifatida, ya'ni talab etiladigan ayrim funktsiyalarni bajarish uchun konstruktiv va funktsional birlashtirilgan elementlar yig'indisidan iborat, bir necha tizimlardan tashkil etilgan deb qaralishi kerak. Ko‘prik inshootlarining asosiy elementlariga ko‘prik qoplamasi, oraliq qurilmalar, tayanch qismlar, poydevorlar bilan tayanchlar, ko‘prik inshootining kirish yo‘llari bilan birlashuvlari kiritiladi. Bunda doimiy va vaqtincha yuklardan kuchlanishlarni qabul qiluvchi konstruktsiyalar sifatida oraliq qurilmalar, tayanch qismlar, tayanchlar e'tirof etiladi. Ko‘prik qoplamasi va birlashuvlarning ayrim elementlari ko‘tarib turuvchi elementlarga kiritiladi, misol uchun, trotuar plitalari konsollari, o‘tkazuv plitalari va boshqalar. Ko‘prik inshootlarining asosiy bo‘lmagan (yordamchi) elementlariga suv qochirish tizimi, ekspluatatsion moslamalar, kommunikatsiyalarni o‘tkazish uchun moslamalar, himoyalash tizimi – yo‘naltiruvchi inshootlar, muz keskichlar, mahkamlashlar, antiseysmik moslamalar, tozalash inshootlari va shu kabi tizimlar kiritilgan. Konstruktsiyalar guruhi sifatida tayanch qismlar yig‘ma, ekspluatatsion moslamalar, yo‘naltiruvchi inshootlar va shu kabilar ko‘rilishi mumkin. Asosiy konstruksiyalar va butunasiga ko‘prik inshootining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlarning boshlang‘ich parametrini aniqlovchi nuqsonlar bo‘lishi mumkin elementlar. Ko‘prik qoplamasi Ko‘prik qoplamasi qatlamlari: - gidroizolyatsiya; - drenaj tizimi . Trotuarlarning ko‘tarib turuvchi konstruksiyalari : - trotuar plitalari va bloklari, temirbeton, metall, kompozit konstruksiyalarda trotuar osti to‘sinlari va konsollari ; 46 - yog‘och konstruksiyalarda trotuar osti to‘sinlari va poperechinalari. Oraliq qurilmalar Harakat qismi ko‘tarib turuvchi konstruksiyalari: - temirbeton, metall, kompozitsion konstruksiyalarning har qanday konstruktiv elementlari, elementlarning ko‘tarmaydigan dekorativ oblisovkasidan (misol uchun, osma yoki yopishtiriladigan plitkali oblisovka) tashqari; - yog‘och konstruksiyalarning barcha konstruktiv elementlari, ishchi nastil taxtalaridan tashqari. Bosh ko‘tarib turuvchi konstruksiyalar: - har qanday konstruktiv elementlar, elementlarning ko‘tarmaydigan dekorativ oblisovkasidan (misol uchun, osma yoki yopishtiriladigan plitkali oblisovka) tashqari. Tayanch qismlar Har qanday konstruksiyadagi tayanch qismlar, mukammal konstruksiyalarning tayanish tugunlarida qo‘llanilgan prokladkalar, yog‘och tayanch bruslardan tashqari. Tayanchlar Tayanchlarning poydevor usti va poydevor qismidagi har qanday ko‘taruvchi element, elementlarning ko‘tarmaydigan dekorativ oblisovkasidan (misol uchun, osma yoki yopishtiriladigan plitkali oblisovka) tashqari. Asosiy konstruksiyalar va butunasiga ko‘prik inshootining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlarning boshlang‘ich parametrini aniqlovchi nuqsonlar bo‘lishi mumkin bo‘lmagan elementlar Ko‘prik qoplamasi Ko‘prik qoplamasi elementlari : - ko‘prik qoplamasi qatlamlarining har qanday elementlari, gidroizolyatsiya, o‘tish qismi nastila metall listi, yog‘och konstruksiyalar ishchi nastili taxtalari; 47 - harakat qismi qoplamasi to‘siqlari; - ko‘prik qoplamasi yuzasidan suv qochirish tizimi elementlari; - trotuarlarning o‘tish qismi qoplamasi va panjara to‘siqlari; - o‘tish qismi himoya galereyasi; - karnizli fasad bloklari; - ovozdan himoya to‘siqlari; - ko‘prik qoplamasi elektr yoritish tizimi elementlari; - deformatsion choklar. Oraliq qurilmalar Ko‘tarib turuvchi elementlarning ko‘tarmaydigan dekorativ oblisovkasi. Oraliq qurilmalarning ochilish tizimi mexanizmlari. Tayanchlar Asosiy konstruksiyalarga birlashmagan (alohida tayyorlangan) podfermenniklar, shuningdek ogolovkalar va tayanchlar tanasining boshqa gorizontal yuzalarining suv qochirish prizmalari. Podfermennik maydonlari to‘siqlarining yon tomon ko‘tarmaydigan devorchalari. Ko‘tarib turuvchi elementlarning ko‘tarmaydigan dekorativ oblisovkasi. Panjara to‘siqlar. Asosiy ko‘tarib turuvchi konstruktsiyalar holati xavfsiz ekspluatatsiya, yuk ko‘tarish qobiliyati va uzoq muddat ishlashi bo‘yicha baholansa, asosiy ko‘tarib turmaydigan va yordamchi konstruktsiyalar faqat xavfsiz ekspluatatsiya va uzoq muddat ishlashi bo‘yicha baholanadi. Inshootlarning xavfsiz ekspluatatsiyasi, yuk ko‘tarish qobiliyati va uzoq muddat ishlashining kerakli darajasi ekspluatatsiya jarayonida ta'minlanishi va ushlab turilishi uchun turli tadbirlar bajariladi, ularga saqlash, ta'mirlash, mukammal ta'mirlash va (yoki) rekonstruktsiya kiradi. 48 Tekshirishlar natijalari tahlil qilinganda keltirilgan umumiy tavsiyalardan foydalaniladi. Mavjud nuqsonlarni tasniflash sohada tasdiqlangan nuqsonlar kataloglariga mos ravishda bajariladi. Har bir nuqson (yoki bitta konstruktsiyada yig'ilgan va bir xil rivojlanish darajasiga ega bo‘lgan o‘xshash nuqsonlar guruhi) ushbu ko‘rsatkichlar bo‘yicha belgilanadi: - joylashuv o‘rni, inshootning aniq konstruktsiyasi, konstruktsiya elementi va konstruktsiyadagi (konstruktsiya elementidagi) joylashuv o‘rnini aniq ko‘rsatilishi; - nuqsonning nomi, nuqson turini aniq ko‘rsatilishi va, kerak bo‘lganda, biron bir konstruktsiyasiga (konstruktsiya elementiga) bog'lagan holda uning xususiyatlari aniqlanishi. Nuqsonning nomi, odatda, sohada tasdiqlangan nuqsonlar katalogiga mos ravishda tanlanadi; - nuqsonlarning rivojlanishi darajasi ko‘rsatkichi, nuqson turi va aniq bir holat uchun sonli ko‘rinishi, o‘lchami, tarqalish mintaqasi, rivojlanish darajasi, me'yoriy hujjatlarga mos kelmaslik darajasini aniqlashtiradi. Nuqsonlarni rivojlanishi darajasi ko‘rsatkichi sifatli va (yoki) sonli bo‘lishi mumkin; - ta'mirlanish imkoni darajasi, nuqson bartaraf etilishi mumkin bo‘lgan ta'mirlash ta'sirini ko‘rsatadi. Maxsus loyiha ishlab chiqmasdan ma'lum texnologik еchimlar yordamida bartaraf etiladigan nuqsonlar uchun ta'mirlash ishlarining turi va hajmi berilishi lozim. 2.2. “Ekspluatatsiya xavfsizligi” ko‘rsatkichi bo‘yicha ko‘prik inshootining texnik holatini baholash. Ko‘prik inshootining ekspluatatsiya xavfsizligi quyidagicha aniqlanadi: - inshoot bo‘yicha yo‘l harakati xavfsizligi; - inshoot ustidagi harakat xavfsizligi; - piyodalar harakati xavfsizligi; - asosiy konstruksiyalarning mexanik xavfsizligi; 49 - aholi hayoti va sog‘ligiga, jismoniy yoki yuridik shaxslar mulkiga, davlat yoki mahalliy xukumat mulkiga, atrof muhitga, xayvonlar va o‘simliklar hayoti va sog‘ligiga zarar keltirilishi xavfi yo‘qligini belgilovchi boshqa shartlar. Xavfsizlik bo‘yicha texnik holati ko‘rsatkichini aniqlash. Ko‘prik inshootlarining “ekspluatatsiya xavfsizligi” ko‘rsatkichi texnik holati xavfsizlik bo‘yicha ko‘rsatkichi (K ex ) bilan belgilanadi va 0 dan 5 gacha bo‘lgan oraliqda butun qiymatlarga ega bo‘ladi. Ushbu ko‘rsatkichning qiymatlari “ekspluatatsiya xavfsizligi” ko‘rsatkichi texnik holatining asosiy alomatlariga ko‘ra belgilanadi. “Ekspluatatsiya xavfsizligi” ko‘rsatkichi texnik holatining alomatlariga ushbular kiritiladi: - ko‘prik inshootining xavfsizlik bo‘yicha texnik holatiga mos kelish sifat shartlari; - hisobiy tezliklarning pasayishi koeffitsienti K v ; - ko‘prik inshootlarining xavfsizlik bo‘yicha nuqsonlar parametri V X . Ko‘prik inshootlari guruhlarida ranjirlash mustaqil bahosi sifatida xavfsizlik bo‘yicha texnik holati ko‘rsatkichi qo‘llaniladi. Hisobiy tezlikning pasayishi koeffitsientini aniqlash. Ko‘prik inshooti yo‘l harakati xavfsizligi shartlari hisobiy tezlikning pasayishi koeffitsienti bilan belgilanadi, uning ko‘prik inshooti uchun butunasiga qiymatlari formula (1) bo‘yicha aniqlanadi: K v =[ V ]/ V r , (1) bu еrda K v –hisobiy tezlikning pasayishi koeffitsienti; [ V ]– 0,95 ta’minlanganlik bilan еngil avtomobillar tezligining maksimal xavfsiz qiymati; V r - bo‘yicha harakatning xavfsiz tezligi. Asosiy nazoratlanuvchi parametrlar va nuqsonlar qiymatiga ko‘ra еngil avtomobillarning maksimal xavfsiz tezligi [ V ] ga mos ravishda aniqlanadi. Ko‘prik inshooti xavfsizligi bo‘yicha nuqsonlar parametrini aniqlash. 50 Ko‘prik inshootlari xavfsizligi bo‘yicha nuqsonlar parametri V X , ko‘prik inshooti ekspuatatsiyasi xavfsizligiga ta’sir etuvchi mavjud nuqsonlar yig‘indisi e’tiborga olinadi. V X parametrini aniqlashda, inshootdagi yo‘l harakati xavfsizligiga ta’sir etuvchi nuqsonlardan tashqari, ushbularga ta’sir etuvchi nuqsonlar va inshootlar va kesib o‘tilayotgan to‘siqlarning konstruktiv xususiyatlari ham ko‘rib chiqiladi, inshoot tagidagi yo‘l harakati xavfsizligiga, piyodalar harakati xavfsizligiga, asosiy konstruksiyalarning mexanik xavfsizligiga, jumladan: - harakat qismidagi, piyodalar yo‘lagidagi va ko‘prik osti inshootlaridagi yaqinlashuv gabaritlariga mosligi; - piyodalar yo‘laklaridagi qoplamalarda nuqsonlar mavjudligi; - panjara to‘siqlarida nuqsonlar mavjudligi; - tushuv zinalarida nuqsonlar mavjudligi; - konstruksiyalar sinishi va buzilishiga olib kelishi mumkin bo‘lgannuqsonlar mavjudligi; - turli jismlar, elementlar bo‘laklari va boshqalarni ko‘prik ostida joylashgan transport yo‘llariga tushishiga olib kelishi mumkin bo‘lgannuqsonlar mavjudligi. Xavfsizligi bo‘yicha nuqsonlar parametri qiymatlari 1 < V X ≤ 5 oralig‘ida qabul qilinishi mumkin. Xavfsizligi bo‘yicha nuqsonlar parametriga ko‘ra 1, 2, 3 va 4 darajali nuqsonlari bo‘lmagan hollarda V X = 5 qiymati qabul qilinadi. 1, 2, 3 va 4 darajali nuqsonlar mavjud bo‘lgan hollarda ko‘prik inshootlari xavfsizligi bo‘yicha nuqsonlar parametri formula (2) bo‘yicha aniqlanadi: V X = V Xbaz − ∑ j = 1j = 4( 1 − 1 ( n Bj 5 ) + 1 ) ∗ γ Bj , (2) bu еrda: VXbaz - xavfsizlikning boshlang‘ich ko‘rsatkichi, formula (3) bo‘yicha ko‘prik inshootlarining xavfsizligi bo‘yicha /5, 9, 10/ nuqsonlarining eng katta darajasiga ko‘ra aniqlanadi: 51 V Xbaz = 6 - DVmax , (3) DVmax - aniqlangan nuqsonlarning xavfsizlik bo‘yicha maksimal darajasi; N X j –ko‘prik inshootlarining xavfsizlik bo‘yicha j darajali nuqsonlari soni, xavfsizlikning boshlang‘ich ko‘rsatkichini aniqlovchi nuqson ayirib tashlanadi; Γ X j –xavfsizlik bo‘yicha j darajali nuqsonlarning ta’sir ko‘rsatkichi formula (4) bo‘yicha aniqlanadi: γ Xj = α j ∑ j = 1j = D Bmax α j , (4) bu еrda: α j –xavfsizlik bo‘yicha j darajali nuqsonning ta’sir koeffitsienti, mos ravishda xavfsizlik nuqsonlarining birinchi, ikkinchi, uchinchi va to‘rtinchi darajalari uchun α 1 = 0,01, α 2 = 0,03, α 3 = 0,1, α 4 = 0,3 qiymatlarga ega bo‘lgan, j darajali nuqsonning ta’siri hisobga olinadi. Xavfsizligi bo‘yicha nuqsonlar parametri ko‘prik inshootining nuqsonlar bo‘yicha umumlashtirilgan parametrini hisoblashda va ko‘prik inshootini “ekspluatatsiya xavfsizligi” ko‘rsatkichi bo‘yicha baholashda qo‘llaniladi. Xavfsizligi bo‘yicha nuqsonlar parametri, shuningdek ko‘prik inshootlarini xavfsizlik talablariga mos kelishi bo‘yicha ranjirlashda mustaqil parametr sifatida qo‘llanilishi ham mumkin. 2.3. Konstruktsiya holatini uzoqqa chidamlilik bo‘yicha baholash Ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi belgilangan ekspluatatsiya tizimida chegaraviy holatga еtgunga qadar o‘z funksiyalari bajarish bilan belgilanadi. Ekspluatatsiya tizimiga inshootni me’yoriy parametrlarga keltirish va ish holatidasaqlab turish uchun bajariladigan tadbirlar kiradi. Bu tadbirlarga saqlash, ta’mirlash, mukammal ta’mirlash va (yoki) rekonstruksiya kiradi. Ko‘prik inshootini uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatini baholash ekspertlar tomonidan bajariladi, chunki ko‘prik inshootlarini loyihalash me’yorlarida uzoq muddat ishlashi ko‘rsatkichini hisoblash ko‘zda tutilmagan. Ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi asosiy konstruksiyalarning holati bilan belgilanadi. Asosiy bo‘lmagan konstruksiyalar, shuningdek 52 me’yoriy ish muddati kichik bo‘lgan va inshootning me’yoriy ish muddati davrida almashtirilishi rejada bo‘lgan asosiy konstruksiyalar inshootning uzoq muddat ishlashiga deyarli ta’sir etmaydi. Bunday elementlarni almashtirish va tiklash, ko‘p hollarda, murakkab bo‘lmagan ta’mirlash tadbirlari yordamida bajariladi. Har bir konstruksiya va har bir elementning uzoq muddat ishlashi turlicha bo‘lganligi sababli, uzoq muddat ishlashni ekspert baholashda har bir konstruksiya va ko‘prik inshooti butunasiga uzoq muddat ishlashini xarakterlaydigan bir necha ko‘rsatkichlar ko‘rib chiqiladi. Har bir asosiy konstruksiyani (yoki asosiy konstruksiyalar guruhini) uzoq muddat ishlashini baholashda ushbular hisoblanadi: V Di – i -ob’ektning uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri (ko‘rilayotgan asosiy konstruksiya yoki asosiy konstruksiyalar guruhi); K Di – i -ob’ektning uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holati ko‘rsatkichi (ko‘rilayotgan asosiy konstruksiya yoki asosiy konstruksiyalar guruhi). Ko‘rilayotgan ob’ekt (asosiy konstruksiya yoki asosiy konstruksiyalar guruhi) uchun uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametrini aniqlash; Asosiy konstruksiyaning uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri V Di ko‘rilayotgan i -ob’ektning (asosiy konstruksiya yoki asosiy konstruksiyalar guruhining) uzoq muddat ishlashiga ta’sir etuvchi barcha mavjud nuqsonlarni e’tiborga oladi. Ko‘rilayotgan i -ob’ektning uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri hisoblanayotganda, uning uzoq muddat ishlashiga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan, (D) kategoriyali barcha nuqsonlar e’tiborga olinadi. Ko‘rilayotgan i -ob’ektning uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri1 < V Di ≤ 5 gacha bo‘lgan bo‘lgan qiymatlarni qabul qilishi mumkin. D1, D2, D3 i D4 kategoriyali nuqsonlar bo‘lmagan hollarda alohida konstruksiyalar uchun uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri V Di = 5 qabul qilinadi. 53 D1, D2, D3 i D4 kategoriyali nuqsonlar mavjud bo‘lganda ko‘rilayotgan i -ob’ektning uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri qiymati (5) formula bo‘yicha aniqlanadi: V Di = V Dibaz − ∑ j = 1j = 4( 1 − 1 n Dj 5 + 1 ) γ Dj , (5) bu еrda V Dibaz –uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlarining eng katta darajasiga ko‘ra aniqlanadigan, ko‘rilayotgan i- ob’ektning uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri boshlang‘ich ko‘rsatkichi, formula (6) bo‘yicha aniqlanadi: VDibaz = 6 - DDimax , (6) DDimax –i- ob’ektdagi uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlarining eng katta darajasi, shu ob’ekt uchun boshlang‘ich ko‘rsatkichni aniqlovchi bo‘ladigan nuqsonlardan olinadi (Iilovaga qara); n Di –ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi bo‘yichai- ob’ektdagi j darajali nuqsonlari soni, ko‘rilayotgan i- ob’ektdagi uzoq muddat ishlashining boshlang‘ich ko‘rsatkichini aniqlovchi nuqson ayirib tashlanadi; γ Di - uzoq muddat ishlashi bo‘yicha j darajali nuqsonlarning ta’sir ko‘rsatkichi formula (7) bo‘yicha aniqlanadi: γDj= αj ∑j=1 j=DDimax αj , (7) α j –uzoq muddat ishlashi bo‘yicha j darajali nuqsonning ta’sir koeffitsienti, mos ravishda uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlarining D1, D2, D3 i D4 darajalari uchun α 1 = 0,01, α 2 = 0,03, α 3 = 0,1, α 4 = 0,3 qiymatlarga ega bo‘lgan, j darajali nuqsonning ta’siri hisobga olinadi. Ko‘rilayotgan ob’ektning uzoq muddat ishlashiga nuqsonlarning ta’siri ekspertlar tomonidan baholanadi, bunda nuqsonlarning amaldagi rivojlanish parametrlari, shunga o‘xshash nuqsonlarning rivojlanishi misollari, ish muddati va inshootning ekspluatatsiyasi vaqti e’tiborga olinadi. 54 Nuqsonlar D1, D2, D3 i D4 kategoriyalariga kiritilgan hollarda maxsus izlanishlar o‘tkazilishi, bo‘yicha ikkinchi guruh chegaraviy holatlar bo‘yicha hisoblashlar bajarilishi mumkin. Har bir konstruksiyaning uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri konstruksiyalar uchunuzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holati ko‘rsatkichlarini aniqlashda foydalaniladi. Uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining alohida ko‘rsatkichlarini aniqlash. Har bir ko‘rilayotgan i – ob’ektning uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining asosiy alomatlariga ushbular kiritiladi: - sifatining mos kelishi shartlari; - i – ob’ektning uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri. Kerak bo‘lgan hollarda, misol uchun, ta’mirlash ta’sirlarining maqsadga muvofiqligini yoki shoshilinchligini baholash uchun, ko‘rib chiqilayotgan i - ob’ektning qoldiq ish muddati Q aniqlanadi va uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining alomati sifatida qo‘llaniladi. Ob’ektning qoldiq ish muddati loyihaviy ish muddati, ekspluatatsiya vaqti, materiallar xususiyatining yomonlashuvi, ob’ektdagi nuqsonlar, еmirilishlar asosida yoki tasdiqlangan usullar yordamida ekspertlar tomonidan aniqlanadi. Ko‘prik inshootlarini butunasiga uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatini baholash. Ekspluatatsiyadagi ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holati uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining uchta asosiy ko‘rsatkichi bilan xarakterlanadi, ularni hisoblash uchun ko‘rilayotgan asosiy konstruksiya yoki asosiy konstruksiyalar guruhlari uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining alohida ko‘rsatkichlaridan foydalaniladi:KDmin – minimal uzoq muddat ishlashi ko‘rsatkichi ; K Dsred - o‘rtacha uzoq muddat ishlashi ko‘rsatkichi ; 55 K D – ko‘prik inshootining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holati ko‘rsatkichi, shuningdek ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri V D . Minimal uzoq muddat ishlashi ko‘rsatkichini aniqlash. Uzoq muddat ishlashining minimal ko‘rsatkichi K Dmin uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining alohida ko‘rsatkichlarining minimal qiymatiga teng qilib qabul qilinadi va har bir asosiy konstruksiya yoki asosiy konstruksiyalar guruhlari uchun aniqlanadi. Uzoq muddat ishlashi ko‘rsatkichi KDmin (8) formula yordamida aniqlanadi: KDmin = MIN (KDi) , (8) bu еrda: KDi –ko‘rilayotgan i - ob’ektning ( i - asosiy konstruksiyaning yoki i - asosiy konstruksiyalar guruhining) uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining alohida ko‘rsatkichi. Uzoq muddat ishlashining minimal ko‘rsatkichi 0 dan 5 gacha bo‘lgan butun sonlar bilan ifodalanadi va ta’mirlashga ajratilgan mablag‘larni to‘g‘ri yo‘naltirish uchun guruhdagi ko‘prik inshootlarini ranjirlashda foydalaniladi. Ko‘prik inshootining uzoq muddat ishlashining o‘rtacha ko‘rsatkichini aniqlash Uzoq muddat ishlashining o‘rtacha ko‘rsatkichi K Dsred uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining alohida ko‘rsatkichlarining o‘rtacha qiymatiga teng qilib qabul qilinadi va har bir asosiy konstruksiya yoki asosiy konstruksiyalar guruhlari uchun aniqlanadi. Uzoq muddat ishlashi ko‘rsatkichi KDsred (9) formula yordamida aniqlanadi: K Dsred = ∑ i = 1n K Di n , (9) bu еrda: KDi – ko‘rilayotgan i - ob’ektning ( i - asosiy konstruksiyaning yoki i - asosiy konstruksiyalar guruhining) uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining alohida ko‘rsatkichi. 56 n – ko‘rilayotgan ob’ektlarning (asosiy konstruksiyalarning yoki asosiy konstruksiyalar guruhlarining) umumiy soni. Uzoq muddat ishlashining o‘rtacha ko‘rsatkichi 0 dan 5 gacha bo‘lgan ikkinchi belgigacha aniqlikdagi sonlar bilan ifodalanadi va ta’mirlashga ajratilgan mablag‘larni to‘g‘ri yo‘naltirish uchun guruhdagi ko‘prik inshootlarini ranjirlashda foydalaniladi. Ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holati ko‘rsatkichini aniqlash Ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holati ko‘rsatkichi formula (10) bo‘yicha aniqlanadi:KD=0,5 ∗(K Dsred +K Dmin ) , (10) bu еrda: KDsred - uzoq muddat ishlashi bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkich; KDmin - uzoq muddat ishlashi bo‘yicha minimal ko‘rsatkich . Ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashining texnik holati ko‘rsatkichi 0 dan 5 gacha bo‘lgan ikkinchi belgigacha aniqlikdagi sonlar bilan ifodalanadi. Ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashining texnik holati ko‘rsatkichi ta’mirlashga ajratilgan mablag‘larni to‘g‘ri yo‘naltirish uchun guruhdagi ko‘prik inshootlarini ranjirlashda, shuningdek ko‘prik inshootining umumlashtirilgan texnik holati ko‘rsatkichini K ob aniqlashda foydalaniladi. Ko‘prik inshootining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametrini aniqlash Ko‘prik inshootining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri V D , ko‘prik inshootining uzoq muddat ishlashiga ta’sir etuvchi, ko‘prik inshootining asosiy va asosiy bo‘lmagan barcha konstruksiyalaridagi (D) kategoriyadagi nuqsonlar yig‘indisini e’tiborga oladi. Uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri1< V D ≤5 oralig‘idagi qiymatlarni qabul qilishi mumkin. 57 D1, D2, D3 va D4 kategoriyali nuqsonlar bo‘lmagan hollarda uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri V D = 5 qabul qilinadi. D1, D2, D3 va D4 kategoriyali nuqsonlarning birortasi bo‘lgan hollarda uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri formula (11) bo‘yicha aniqlanadi: V D = V Dbaz − ∑ j = 1j = 4( 1 − 1 ( n Dj 5 + 1 )) ∗ ¿ γ Dj ¿ , (11) bu еrda V Dbaz –ko‘prik inshootida uzoq muddat ishlashi bo‘yicha boshlang‘ich ko‘rsatkichi, formula (12) bo‘yicha nuqsonlarining eng katta darajasiga ko‘ra aniqlanadi: VDbaz =6− DDmax , (12) DDmax –boshlang‘ich parametrni belgilovchi (ilova I) uzoq muddat ishlashi bo‘yicha ko‘prik inshooti asosiy konstruksiyalaridagi nuqsonlarning maksimal darajasi; nDj - ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha j darajali nuqsonlari soni, uzoq muddat ishlashining boshlang‘ich ko‘rsatkichini aniqlovchi nuqson ayirib tashlanadi; γDj –uzoq muddat ishlashi bo‘yicha j darajali nuqsonlarning ta’sir ko‘rsatkichi formula (13) bo‘yicha aniqlanadi: γ Dj = α j ∑ j = 1j = D Djmax α j , (13) αj - uzoq muddat ishlashi bo‘yicha j darajali nuqsonning ta’sir koeffitsienti, mos ravishda uzoq muddat ishlashi nuqsonlarining D1, D2, D3 va D4darajalari uchun α 1 = 0,01, α 2 = 0,03, α 3 = 0,1, α 4 = 0,3 qiymatlarga ega bo‘lgan, j darajali nuqsonning ta’siri hisobga olinadi. Uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlarning boshlang‘ich parametrini aniqlashi mumkin bo‘lmagan va parametr V Dbaz ni hisoblashda qo‘llash kerak bo‘lmagan nuqsonlar ro‘yxati ilova J da keltirilgan. 58 Uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri ko‘prik inshootining nuqsonlar bo‘yicha umumlashtirilgan parametrini hisoblashda qo‘llaniladi.Uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri, shuningdek ko‘prik inshootlarini guruhda ranjirlashda mustaqil parametr sifatida qo‘llanilishi ham mumkin. 2.4 Ko‘prik inshootlarini butunasiga uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatini baholash. Ekspluatatsiyadagi ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holati uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining uchta asosiy ko‘rsatkichi bilan xarakterlanadi, ularni hisoblash uchun ko‘rilayotgan asosiy konstruktsiya yoki asosiy konstruktsiyalar guruhlari uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining alohida ko‘rsatkichlaridan foydalaniladi: K_D^min–minimal uzoq muddat ishlashi ko‘rsatkichi; K_D^sred - o‘rtacha uzoq muddat ishlashi ko‘rsatkichi; KD–ko‘prik inshootining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holati ko‘rsatkichi, shuningdek ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri VD. Minimal uzoq muddat ishlashi ko‘rsatkichini aniqlash. Uzoq muddat ishlashining minimal ko‘rsatkichi K_D^min uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining alohida ko‘rsatkichlarining minimal qiymatiga teng qilib qabul qilinadi va har bir asosiy konstruktsiya yoki asosiy konstruktsiyalar guruhlari uchun aniqlanadi. Uzoq muddat ishlashi ko‘rsatkichi K_D^min (8) formula yordamida aniqlanadi: K_D^min=MIN(K_Di), (8) bu еrda: K_Di–ko‘rilayotgan i- ob'ektning (i- asosiy konstruktsiyaning yoki i- asosiy konstruktsiyalar guruhining) uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining alohida ko‘rsatkichi. Uzoq muddat ishlashining minimal ko‘rsatkichi 0 dan 5 gacha bo‘lgan butun sonlar bilan ifodalanadi va ta'mirlashga ajratilgan mablag'larni to‘g'ri yo‘naltirish uchun guruhdagi ko‘prik inshootlarini ranjirlashda foydalaniladi. 59 Ko‘prik inshootining uzoq muddat ishlashining o‘rtacha ko‘rsatkichini aniqlash Uzoq muddat ishlashining o‘rtacha ko‘rsatkichi 〖 K 〗 _D^sred uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining alohida ko‘rsatkichlarining o‘rtacha qiymatiga teng qilib qabul qilinadi va har bir asosiy konstruktsiya yoki asosiy konstruktsiyalar guruhlari uchun aniqlanadi. Uzoq muddat ishlashi ko‘rsatkichi K_D^sred (9) formula yordamida aniqlanadi: K_D^sred=(∑_(i=1)^n▒K_Di )/n, (9) bu еrda: K_Di – ko‘rilayotgan i- ob'ektning (i- asosiy konstruktsiyaning yoki i- asosiy konstruktsiyalar guruhining) uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holatining alohida ko‘rsatkichi. n–ko‘rilayotgan ob'ektlarning (asosiy konstruktsiyalarning yoki asosiy konstruktsiyalar guruhlarining) umumiy soni. Uzoq muddat ishlashining o‘rtacha ko‘rsatkichi 0 dan 5 gacha bo‘lgan ikkinchi belgigacha aniqlikdagi sonlar bilan ifodalanadi va ta'mirlashga ajratilgan mablag'larni to‘g'ri yo‘naltirish uchun guruhdagi ko‘prik inshootlarini ranjirlashda foydalaniladi. Ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holati ko‘rsatkichini aniqlash Ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha texnik holati ko‘rsatkichi formula (10) bo‘yicha aniqlanadi: K_D=0,5*(K_D^sred+K_D^min ), (10) bu еrda: K_D^sred- uzoq muddat ishlashi bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkich; K_D^min - uzoq muddat ishlashi bo‘yicha minimal ko‘rsatkich. Ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashining texnik holati ko‘rsatkichi 0 dan 5 gacha bo‘lgan ikkinchi belgigacha aniqlikdagi sonlar bilan ifodalanadi. Ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashining texnik holati ko‘rsatkichi ta'mirlashga ajratilgan mablag'larni to‘g'ri yo‘naltirish uchun guruhdagi ko‘prik inshootlarini ranjirlashda, shuningdek ko‘prik inshootining umumlashtirilgan 60 texnik holati ko‘rsatkichini Kob aniqlashda foydalaniladi. Ko‘prik inshootining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametrini aniqlash Ko‘prik inshootining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri VD , ko‘prik inshootining uzoq muddat ishlashiga ta'sir etuvchi, ko‘prik inshootining asosiy va asosiy bo‘lmagan barcha konstruktsiyalaridagi (D) kategoriyadagi nuqsonlar yig'indisini e'tiborga oladi. Uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri1< VD ≤5 oralig'idagi qiymatlarni qabul qilishi mumkin. D1, D2, D3 va D4 kategoriyali nuqsonlar bo‘lmagan hollarda uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri VD = 5 qabul qilinadi. D1, D2, D3 va D4 kategoriyali nuqsonlarning birortasi bo‘lgan hollarda uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri formula (11) bo‘yicha aniqlanadi: V_D=V_D^baz-∑_(j=1)^(j=4)▒ 〖 (1-1/((n_Dj/5+1) ))* 〗 γ_Dj, (11) bu еrdaV_D^baz–ko‘prik inshootida uzoq muddat ishlashi bo‘yicha boshlang'ich ko‘rsatkichi, formula (12) bo‘yicha nuqsonlarining eng katta darajasiga ko‘ra aniqlanadi: V_D^baz=6-D_D^max, (12) D_D^max–boshlang'ich parametrni belgilovchi (ilova I) uzoq muddat ishlashi bo‘yicha ko‘prik inshooti asosiy konstruktsiyalaridagi nuqsonlarning maksimal darajasi; n_Dj - ko‘prik inshootlarining uzoq muddat ishlashi bo‘yicha j darajali nuqsonlari soni, uzoq muddat ishlashining boshlang'ich ko‘rsatkichini aniqlovchi nuqson ayirib tashlanadi; γ_Dj–uzoq muddat ishlashi bo‘yicha j darajali nuqsonlarning ta'sir ko‘rsatkichi formula (13) bo‘yicha aniqlanadi: γ_Dj=α_j/(∑_(j=1)^(j=D_Dj^max)▒α_j ) , (13) α_j - uzoq muddat ishlashi bo‘yicha j darajali nuqsonning ta'sir 61 koeffitsiyenti, mos ravishda uzoq muddat ishlashi nuqsonlarining D1, D2, D3 va D4darajalari uchun α1 = 0,01, α2= 0,03, α3 = 0,1, α4 = 0,3 qiymatlarga ega bo‘lgan, j darajali nuqsonning ta'siri hisobga olinadi. Uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlarning boshlang'ich parametrini aniqlashi mumkin bo‘lmagan va parametr V_D^baz ni hisoblashda qo‘llash kerak bo‘lmagan nuqsonlar ro‘yxati ilova J da keltirilgan. Uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri ko‘prik inshootining nuqsonlar bo‘yicha umumlashtirilgan parametrini hisoblashda qo‘llaniladi.Uzoq muddat ishlashi bo‘yicha nuqsonlar parametri, shuningdek ko‘prik inshootlarini guruhda ranjirlashda mustaqil parametr sifatida qo‘llanilishi ham mumkin. II bob bo‘yicha xulosalar. Ko‘prik inshootlari holati transport-ekspluatatsion holati bahola ndi va ko‘rsatkichlari aniqland i. Konstruksiya holati uzoqqa chidamlilik bo‘yicha bahola di. Inshoot holatini butunasiga bahola ndi. Agarda xulosa ob’ektning bozor narxini baholash uchun tuzilayotgan bo‘lsa, unda ayrim kontsruksiyalar va butkul ko‘prikning fizik еmirilishi bartaraf etilishi mumkin bo‘lgan va bo‘lmagan fizik nuqsonlarning ro‘yxati va h.k. larni uqtirib o‘tish kerak. Yanada chuqurroq tekshirish jarayonida bino yoki ko‘prik yuk ko‘taruvchi konstruksiyalarining texnik ahvoli to‘g’risidagi pasportni tuzish maqsadga muvofiqdir. Unda binoning tarixi va qirqimlari sxemasi, asosiy yuk ko‘taruvchi konstruksiyalarning xillari, ularning texnik ahvoli va haqiqiy ishonchliligi, mavjud nuqson va shikastlanishlar hamda konstruksiyalarni kuchaytirish yoki profilaktika qilish bo‘yicha tavsiyalar aks ettiriladi. Pasportda shuningdek tekshiruvni o‘tkazgan tashkilot, tekshiruv sanasi va konstruksiyalarni tiklash hamda bundan keyingi tekshiruvning tavsiya qilinuvchi muddatlari uqtiriladi. Konstruksiyalar ahvoli to‘g’risidagi xulosa tekshiruvning barcha turlari bo‘yicha natijalar aks ettirilishi kerak bo‘lgan qisqacha hisobotdan iborat. Agarda teshirilgan konstruksiya, fizik еmirilishini tekshirish va baholash 62 X1 Х2 X h0 h AS 1 b 2 RsAs Rbbx 2 Rb1bx 1bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalardan iborat me’yoriy-texnik hujjatlarga ega bo‘lgan ko‘priklarga tegishli bo‘lsa, u holda konstruksiyaning ahvoli haqidagi xulosa va kuchaytiruv bo‘yicha tavsiyalar konstruksiyaga xos nuqsonlarning ko‘rsatkichlarini ushbu konstruksiyalar uchun еmirilish alomatlari bilan taqqoslov natijalari asosida berilishi mumkin. Modomiki ko‘priklarning konstruktiv yеchimlari, ularning ahvolini nazorat qilish usullari va vositalari doimo yaxshilanib borayotgan ekan, tekshiruv usluboti bo‘yicha me’yoriy- texnik hujjatlar ham rivojlanishi va to‘ldirib borilishi kerak. Shu tufayli, xulosada konstruksiyalar ahvoliga miqdoriy baho berish mezonlarini takomillashtirishga yo‘naltirilgan tavsiyalar mavjud bo‘lishi kerak. Undan tashqari, konstruksiyalarni tekshirish natijalari va ehtimoliy qayta hisobi bo‘yicha axborot ishdan chiqishlarning, loyihalanayotgan ko‘priklarning ishonchlilik va umrboqiylikka hisob-kitoblarining uslubotini rivojlantirish uchun, shuningdek, turkumlashgan loyiha bo‘yicha yoki o‘xshash konstruksiyaga oid еchimlarni qo‘llab qurilgan binolar konstruksiyalarining haqiqiy ishonchliligini bashorat qilish uchun zarur bo‘lgan statistik termasini to‘ldirishi kerak. Loyihaviy yеchim, qurilish detallarining zavodda yasalish, qurilish-montaj ishlari sifatining yakuniy bahosi, ko‘prik konstruksiyalaridan foydalanish sharoitlarining texnik talablarga mutanosibligi beriladigan dalolatnoma tekshiruvning yakunlovchi hujjatidir. Qayta hisob natijalariga asosan dalolatnomada ko‘prikdan bundan buyon foydalanish imkoni yoki konstruksiyalarni kuchaytirish zarurligi to‘g’risida xulosa beriladi. Ko‘priklar texnik holati to‘g’risidagi xulosa ob’ektning qurilish qismini rekonstruksiyalashning maqsadga muvofiqligi haqidagi dastlabki qaror uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. III Bob “Ko‘prik inshootlari holatini prognoz qilish usu li ” 3.1. Y uk ko‘tar ish qobiliyatini pragnoz qilish 63 3.1. Rasm Qatnov qismi plitasining hisobiy sxemasi 1 – tuz korroziyasiga uchragan betonning siqilgan zonasi; 2 – tuz korroziyasiga uchramagan betonning siqilgan zonasi Kesim qabul qiluvchi chegaraviy moment quyidagi muvozanat tenglamasidan aniqlanadi: M cr = R b 1 b x 1( h 0 − x 1 2 ) + R b 2 x 2 ( h 0 − x 1 − x 2 2 ) , (3.1) Bu еrda x 1 – tuz korroziyasiga uchragan betonning siqilgan zonasi balandligi; x 2 – tuz korroziyasiga uchramagan betonning siqilgan zonasi balandligi qiymati; R b1 – betonning tuz korroziyasiga uchragan uchastkadagi mustahkamligi . x 1 va x 2 qiymati quyidagicha aniqlanadi Rb1bx1+Rb2bx2− RsAs=0 (3.2) (3.2) tenglamadan x2 ning qiymatini aniqlaymiz x2= RsAs+Rb1bx1 Rb2b (3.3) (3.3) ni (3.1) ga qo‘yib , eguvchi momentning quyidagi qiymatini olamiz M cr=ax12+cx1+d (3.4) (3.5) c=R S A S (3.6) (3.7) Korroziya bo‘lmagan holatda x 1 =0, shikastlanmagan kesim uchun oddiy muvozanat tenglamasini olamiz (3.8) 64 (3.9) R b1 =R b bo‘lganda, butun siqilgan zona tuz korroziyasiga uchraganda , quyidagini olamiz (3.10) (3.11) Shunday qilib, olingan bog‘liqlik (3.4) bo‘yicha qatnov qismi plitasining tuz korroziyasiga uchragan kesimi uchun chegaraviy eguvchi momentni aniqlash mumkin. x 1 ning qiymati tajriba yo‘li bilan aniqlanishi mumkin. 3.2 Xizmat muddatini hisobiy prognoz qilish 1. 1430 + 12 km dagi temirbeton avtoyo‘l ko‘prigida uning ko‘taruvchanlik qobilyatini kamaytiruvchi nuqson va shikastlanishlar aniqlanmadi. Oraliq qurilma plitasi betonining haqiqiy mustahkamligi loyihadagiga mos keladi. 2. Beton mustahkamligining haqiqiy ko‘rsatkichlari bo‘yicha hisoblangan oraliq qurilmaning qabul qilingan sxemasi bo‘yicha ko‘prikni kengaytirganda A14 va NK100 yuklarini o‘tkazish uchun еtarli emas. A14 NK100 yukini o‘tkazish mavjud oraliq qurulma plitasining ko‘taruvchanlik qobiliyatini qatnov qismi yuzasida ko‘ndalang qiyalikni yaratishi uchun ortib ketgan ko‘prik sxemasini kengaytirish va doimiy yukni kamaytirish hisobiga ta’minlash mumkin. 3. Tayanch konstruksiyalarida quyidagi shikastlanishlar mavjud: doimiy nam tushishi natijasida beton va armatura korroziyasi; rigel va ustunlar ta’mir talab qiladi. 3.3. Ekspluatatsiya qilinayotgan ko‘prik inshootlarining qoldiq resursini hisobiy prognoz qilish 65 M a’lumotlar : Temirbeton oraliq qurilmasi har biri 6X 16.76 m bo‘lgan yo‘lo‘tkazgich. Yo‘lo‘tkazgich 19 70-1971 yil da quril gan . Oraliq qurilma to‘ sin i N30 va NG60 yuklari uchun loyihalangan . Oraliq qurilmaning sxemasi 3.5 – ramda keltirilgan. Asosiy to‘sin davriy profili  1 2 mm A-II sinf armatura bilan armaturalangan . Qatnov qismi plitalar i 10cm qadam bilan 12 mm A-II sinf bilan armaturalangan . Asosiy to‘sinlar orasidagi masofa 30 sm. Beton sinfi B30 (M350). O raliq qurilma ning qoldiq resursi ni aniqlash talab etil adi. Texnik diagnostika vaqtida plitaning yuk ko‘tarish qobiliyatini hisoblash Tashqi konsol plitasining dizayn sxemasi h 1 - siqilgan zonaning tuz korroziyasiga uchramaydigan balandligi. 66X h=15 A S, exp b=100 Plitaning haqiqiy holatini hisobga olgan holda siqilgan beton zonasining balandligi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:x= RsASexp Rbexp = 240 ∙9,6 30 ∙100 =0.77 sm bu еrda Asexp - texnik diagnostika vaqtida, armatura haqiqiy ko‘ndalang kesimi maydoni; Rbexp - betonning haqiqiy hisoblangan qarshiligi, tuz korroziyasidan keyin. Ko‘ndalang kesimning ko‘tarish qobiliyatini tekshirish: Rbexp bx [h0− x 2]=12 ∙100 ∙1,9 [12 − 1,9 2 ]=12,6 kNm >M =14,1 kNm bu еrda M – ko‘rib chiqilayotgan bo‘limda hisob iy e guvchi moment bo‘lsa, tashxis qo‘yilgan vaqtda kesi mning ko‘taruvchanlik qobiliyati kichik zahira bilan ta’minlanadi. Resursning tugashi beton mustahkamligi R crb =15MPa ga kamayganda va haqiqiy armatura ko‘ndalang kesim maydoni A scr = 5,5 sm 2 ga kamayganda sodir bo‘lishi mumkin; texnik diagnostika vaqtida haqiqiy beton mustahkamligi qiymati R bexp = 30 MPa Beton va armaturadagi texnik diagnostika onidagi shikastlanishlar miqdor ini quyidagi formulalar yordamida aniqlaymiz ❑ 1b= Rb− Rbexp Rb− Rcr = 35 −12,6 35 −15 =1,12 a = R b R b − R cr = 35 35 − 15 = 1,75 ∆Tres,b= −ln a+Ψ 1b−1 0,9 a 0,01 = ln 1,75 +1,12 −1 0,9 ∙1,75 0,01 ≈10.1 yil ❑ s t 1 = A S − A Sexp A S − A cr = 12 − 12 12 − 9,6 = 0 67 b = A S A S − A cr = 12 12 − 9,6 = 1,84∆Tres,s= ln b+Ψ st1−1 b β = ln 1,84 +0−1 1,84 0,015 ≈10.1 yil Shunday qilib, beton koroz iyasi ta’siriga uchragan oraliq qurilma qoldiq resursi texnik diagnostika natijalari asosida ∆Tres=10,1 yil. Oraliq qurilmani hisoblash natijalari Mavjud ko‘prik uch oraliqli 9+18+9 m sxemasiga muvofiq qurilgan lp=17 ,4м Ko‘prik gabariti 1-rasmda ko‘rsatilgan; Oraliq qurilma oldindan zo‘riqtirilgan bir-biri bilan o‘zaro ko‘ndalang kesimida shponkali bog‘langan g‘ovakli 384/43 plitalardan iborat; To‘sinlar soni n=17; Beton mustahkamligi R в = 17,5 MPa Haqiqiy armaturalash sxemasi loyihaga mos keladi. Yuklar Plit aning xususiy og‘irligi q g= 9,75 kN/m Oraliq qurilmaning еniga plitaning xususiy og‘irligi q c. v =q g ¿n =9,75 ¿ 17=165,75 kN/m ; E ni l=0,75m bo‘lgan piyodalar yo‘lakchasi va ajratish gildirak qaytargichning og‘irligi qт.б=12 ,5 kN/m ; 68 Butun eni bo‘yicha oraliq qurilmani og‘irligiqп.с=qс.в+qТ=165 ,75 +12,5=178,25 kN/m ; Yo‘l qoplamasining og‘irligi: asfaltobeton δ=0,07 m - qatnov qismida qа= δ⋅в⋅23 = 0,07 ⋅15 ,65 ⋅23 = 25 ,2 kN/m ; - piyodalar yo‘lakchasi o‘tish qismida qТ= 0,04 ⋅вТ⋅23 =0,04 ⋅0,76 ⋅23 =0,7 kN/m ; Piyodalar yo‘lakchasi va qatnov polotnosi qoplamasining umumiy og‘irligi qе= qа+qТ=36 ,4+2,48 = 38 ,9 kN/m ; Himoya qatlami qз= h⋅в⋅25 =0,04 ⋅70 ,1⋅25 =76 ,7 kN/m; Gidroizolyatsiya qГ=0,01 ⋅в⋅15 =0,01 ⋅17 ⋅15 = 2,55 kN/m ; Sement qoplama qц=0,03⋅в⋅21 =0,03 ⋅17 ,49⋅21 =11 ,02 kN/m ; Himoya qatlami va tekislovchi qatlam umumiy og‘irligi 69 qв= qз+qГ+qц=70 ,1+2,55 +11 ,02 =83 ,7 kN/m ; 1 ta plitaga xususiy og‘irligiga nisbatan tushadigan yuk q1= qпс n =178 ,25 /17 =10 ,48 kN/m ; Qatnov qismi polotnosi va piyodalar yo‘lakchasidan tushadigan yuk q2= qе n=25 ,9/17 =1,52 kN/m ; Tekislovchi, izolyatsiya va himoya qatlamlaridan tushadigan yuk q3= qв n=83 ,7/17 =4,92 kN/m ; Koeffitsientlar Konstruksiyaning xususiy og‘irligi uchun ishonchlilik koeffitsienti γf1=1,1 m To‘shama qatlami uchun ishonchlilik koeffitsienti γf2=1,5 m Tekislovchi, himoya va izolyatsiya qatlamlari uchun ishonchlilik koeffitsienti γf3=1,3 m Tasmali yuk uchun ishonchlilik koeffitsienti γfА= 1,2 m 70 Aravacha uchun ishonchlilik koeffitsienti γfАТ =1,5 −0,01 λ=1,5 −0,01⋅17 ,4=1,33 m Piyodalar yo‘lakchasiga to‘da uchun ishonchlilik koeffitsienti γfТ=1,2 m NK100 yuk uchun ishonchlilik koeffitsient i γfК=1,0 m Dinamik koeffitsient A14 uchun (1+μ)А=1+45 − 17 ,4 135 =1,21 NK100 uchun (1+μ)К=1,1 A1 4 yuk jadalligi qgjk = 14 kN/m ; A14 yukidan o‘qga tushayotgan bosim Рат=140 kN/m ; To‘dadan tekis tarqalgan yuk jadalligi Рт=4−0,02 λ k P /m ; 71 NK100 maxsus mashinalar o‘qiga tushadigan bosim РК=1000 4 =250 kN ; Ko‘ndalang turish koeffitsienti. Gildrak qaytargich A14 to‘siqqa maksimal yaqin ligi KPU A 0,133 KPU AT 0,176 KPU NK 0,076 Oraliqning o‘rtasi uchun ta’sir chizig‘i yuzasi wм= 1 2lp⋅ lp 4= 1 217 ,4⋅17 ,4 4 = 37 ,845 m 2 Tayanchdagi ta’sir chizig‘i yuzasi wa= 1 2lp= 1 217 ,4=8,7 m Oraliq o‘rtasidagi eguvchi moment Doimiy yuklar M q=(γf1q1+γf2q2+γf3q3)w M= (1,1 ⋅10 ,48 +1,5 ⋅1,52 +1,3 ⋅4,92 )⋅37 ,845 = 764 ,6 kN/m ; A14 maksimal to‘siqqa yaqinlashtirilgan yuklardan M = (1+μ)А(γfАqпол КПУ А⋅wМ+γfАТ РАТ⋅КПУ АТ⋅∑1 2 У i M = 1,21 ⋅1,2 ⋅0,133 ⋅37 ,845 +1,33 ⋅140 ⋅0,176 ⋅∑1 2 У i= 453 ,75 kN/m ; 72 NK100 M =(1+μ)КγfКРкКПУ К∑ 1 4 Уi=1,1 ⋅1,0 ⋅250 ⋅0,076 ⋅∑ 1 4 Уi=453 ,75 kN/m ; M ustahkamlikni hisoblash uchun doimiy va vaqtinchalik yuklardan maksimal eguvchi moment М р= М g+M v=702 ,2+407 ,25 =1238 kN/m ; Chegaraviy eguvchi moment М пред =1122 kN/m ; Tekshirish М пред <M p kN/m ; Hisoblash natijalari tahlili tashqi ta’sirlardan tushadigan hisobiy yuk barcha oraliqlarda o‘rtasidagi eguvchi momentning chegaraviy qiymatidan ortadi A14 NK100 yukini o‘tkazish mavjud oraliq qurulma plitasining ko‘taruvchanlik qobiliyatini qatnov qismi yuzasida ko‘ndalang qiyalikni yaratishi uchun ortib ketgan ko‘prik sxemasini kengaytirish va doimiy yukni kamaytirish hisobiga ta’minlash mumkin. Eguvchi momentning chegaraviy qiymati betonni sinash natijalarini e’tiborga olgan holda 384/43 namunaviy loyiha bo‘yicha aniqlangan. 73 1-sxema. Yukni oraliq qurilmaga yuklash sxemasi (namunaviy seriya 384 /43 ) 74 2- sxema . A14 va NK100 yuk ta’sirida plitaning M (eguvchi moment) ta’sir chizigi. 75 III Bob bo‘yicha xulosalar. 1. Yuk ko‘tarish qobiliyati prognoz qilindi . 2. Xizmat muddati hisobiy prognoz qili ndi. 3. Ekspluatatsiya qilinayotgan ko‘prik inshootlarining qoldiq resursini hisobiy prognoz qilindi. 4. Temirbeton konstruksiyalarning ishonchliligiga extimollar nazariyasi yordamida baho berildi. Konstruksiyalarning ishonchliligiga tasir etuvchi hisobiy konstruktiv parametrlar aniqlandi. Ishonchlilik darajasi avvaldan tayinlangan ekssentrik siqilgan elementlarni loyihalash metodikasi tavsiya etadi. Umumiy xulosalar 1 Konstruksiyaning xizmat muddatiga asosiy h isobiy – konstruktiv parametrlarning tasiri aniqlandi. 2 Temirbeton konstruksiyalarning ishonchliligiga statistik o‘zgaruvchanligiga eng ko‘p tasir etadigan asosiy hisobiy parametrlar aniqlandi. Temirbeton konstruksiyalarning aniq va ehtimoliy sodir bo‘ladigan xolatlariga asoslangan xolda, xizmat qilish muddatini hisoblash va prognozlash metodikasi taklif qilindi. 3 Buzilishlarning asosiy parametrlarini aniqlaydigan metodika ishlab chiqildi; ekspluatatsiya jarayonida konstruksiyani buzmasdan betonning asosiy sifat ko‘rsatkichlarini nazorat qilish, buzilishlarni vizual aniqlash hamda yuk ko‘tarish qobilyati prognozlandi. 4 Deformatsyon choklarning xizmat qilish muddatini uzaytirish maqsadida IOS texnalogiyasidan foydalanish samaradorligi o’rganildi va mahalliy sharoitga moslagan holda qo’llash tavsiyalari ishlab chiqildi. 76 Adabiyotlar 1. Osipov V. O., Kozmin Yu. G., Ansiperovskiy V. S., Kirsta A. A. Soderjaniye i rekonstruksiya mostov. –M., «Transport», 1986. – 327 s. 2. Obsledovaniye i ispыtaniye soorujeniy. Pod red. O. V. Lujina. – M.: Stroyizdat, 1987. – 263 s. 3. Rekonstruksiya zdaniy i soorujeniy. Pod red. A. L. Shagina. –M.: Vыsshaya shkola, 1991. – 362 s. 4. Ashrabov A.A. Rekonstruksii i vosstanovleniye iskusstvennыx soorujeniy na jeleznodorojnom transporte (konspekt leksiy). Tashkent. Tash IIT. 2006. – 206 s. 5. Shkinev A. N. Avarii v stroitelstve. –M., 1984. – 319 s. 6. Kalinin A. A. Obsledovaniye, raschet i usileniye zdaniy i soorujeniy. ASV. –M. 2004, 160 s. 7. Mostы i tonneli na jeleznыx dorogax. Pod red. V. O. Osipova. –M.: Transport, 1988. – 367 s. 77 8. Instruksiya po obsledovaniyam i ispыtaniyam mostov i trub. VSN 122–65. –M.: Orgtransstroy, 1966. 36 s. 9. Belskiy N. R., Lebedev A. N. Usileniye stalnыx konstruksiy. –Kiyev, 1981. 10. Rekomendatsii po usileniyu jelezobetonnыx konstruksiy zda¬niy i soorujeniy rekonstruiruyemыx predpriyatiy/Xarkovskiy PromstroyNIIproyekt. – Xarkov, 1985. 11. Rekomendatsii po usileniyu kamennыx konstruksiy zdaniy i so- orujeniy / SNIISK im. Kucherenko. –M., 1984. GOST 12.0.004-90 SSBT. Organizatsiya obucheniya bezopasnosti truda. Ob щ iye polojeniya. GOST 34.201-89 Informatsionnaya texnologiya. Kompleks standartov na avtomatizirovann ы ye sistem ы . Vid ы , komplektnost i oboznacheniye dokumentov pri sozdanii avtomatizirovann ы x sistem. GOST 34.602-89 Informatsionnaya texnologiya. Kompleks standartov na avtomatizirovann ы ye sistem ы . Texnicheskoye zadaniye na sozdaniye avtomatizirovannoy sistem ы . GOST 19.101-77 Yedinaya sistema programmnoy dokumentatsii. Vid ы programm i programmn ы x dokumentov. GOST 7564-97 Prokat. Ob щ iye pravila otbora prob, zagotovok i obraztsov dlya mexanicheskix i texnologicheskix isp ы taniy. GOST 27655-88 Akusticheskaya emissiya. Termin ы , opredeleniya i oboznacheniya. 1. Utkin V.S., Yar ы gina O.V. Raschet nadejnosti jelezobetonn ы x balok po kriteriyu razvitiya normaln ы x tre щ in // Beton i jelezobeton. 2013, № 2. S. 18-22. 2. Selyaev V.P., Solomatov V.I., Oshkina L.M., Ximicheskoe soprotivlenie sementn ы x betonov. 78 3. Anisimov A.V. Degradatsionn ы e protsess ы v jelezobetone mostov ы x konstruksiy. Metod ы otsenki i prognozirovaniya. Dis. na soiskanie uchen. stepeni kand. texn. nauk. Saransk, 2003. 185 s. 4. Bajenov Yu.M. Texnologiya betona. M.: V ы sshaya shkola, 1987. 415 s. 5. Bolotin V. V. Primenenie metodov teorii veroyatnostey i teorii nadejnosti v raschetax soorujeniy. M.: Stroyizdat, 1971. 6. Augusti G., Baratta A., Kammata F. Veroyatnostn ы e metod ы v stroitelnom proektirovanii. M.: Stroyizdat, 1988. 580 s. 7. Grigorovich V.K. Tverdost i mikrotverdost metallov. M.: Nauka, 1976. 230 s. 8. Gusev B.V. Podxod ы k resheniyu zadachi po otsenke teoreticheskoy prochnosti betona // PGS, 2013. № 7. S. 44-46. 9. Nizina T.A. Eksperimentalno-teoreticheskie osnov ы prognozirovaniya i pov ы sheniya dolgovechnosti za щ itno-dekorativn ы x pokr ы tiy. 10. Babushkin V.I. Fiziko-ximicheskie protsess ы korrozii betona i jelezobetona. M.: Stroyizdat, 1968. 187 s. 11. Leonovich S.N., Prasol A.V. Modeli perioda initsiirovaniya korrozii armatur ы // Stroiteln ы e material ы , 2012. № 9. S. 74-75. 12. Komoxov P.G., Latinov V.M, T.V. Latanova, Vaganov R.F. Dolgovechnost betona i jelezobetona. Prilojeniya metodov matematicheskogo modelirovaniya s uchetom ingibiruyu щ ix svoystv sementnoy matris ы . Ufa: Belaya reka, 1998, 216 s. 13. Tanarat Potisuk, Christopher C. Higgins, Thomas H. Miller, Solomon C. Yim Finite Element Analysis of Reinforced Concrete Beams with Corrosion Subjected to Shear Advances in Civil Engineering. Volume 2011 (2011) 14. SP 20.13330.2011 Nagruzki i vozdeystviya Aktualizirovannaya redaksiya SNiP 2.01.07-85* SNiP Nagruzki i vozdeystviya. 79 15. Selyaev V.P., Utkina V.N., Selyaev P.V., Sorokin Ye.V. Analiz nadejnosti vnetsentrenno sjat ы x jelezobetonn ы x kolonn // Privoljskiy nauchn ы y jurnal. №4, 2011. S. 46-53. 80

EKSPLUATATSIYADAGI TЕMIRBЕTON KO‘PRIKLARNING YUK KO‘TARUVCHANLIK QOBILIYATI VA UZOQQA CHIDAMLILIGINI BAHOLASH USLUBIYATI MUNDARIJA Kirish ........................................................................... . ............. .……….. ............. 4 I Bob “ O‘zbekiston Respublikasi avtomobil yo‘llaridagi ko‘prik inshootlarining holatini tahlil qilish” …… ......................... .. ............. . ............ . ...7 1.1. Ko‘prik inshootlarining holatini texnik diagnostika natijalari asosida aniqlash bo‘yicha tadqiqotlarini olib borish va ma'lumotlar to‘plash............................. . .... 8 1.2. Tendentsiyalar va muammolarni aniqlash bo‘yicha tadqiqotlarini olib borish va ma'lumotlar to‘plash ( Samarqand viloyatidan o‘tuvchi davlat ahamiyatidagi avtomobil yo‘llaridagi temir beton ko‘priklar ) ……………………………… ...16 1.3. Ekspluatatsiya qilinayotgan ko‘priklar holatini yaxshilash bo‘yicha kontseptsiyalar .................. ............. ............. ............. ....................... ............. ... 3 7 1.4. I bob bo‘yicha xulosalar.............................................. .............................. .. 46 II Bob “Ko‘prik inshootlari holatini baholash uslubiyati” 2.1. Umumiy holatlar......................................................... ..................................47 2.2. Ko‘prik inshootlari holatini transport-ekspluatatsion holatini baholash va ko‘rsatkichlarini aniqlash...................... .............................................................. . 51 2.3. Konstruktsiya holatini uzoqqa chidamlilik bo‘yicha baholash...... .............. . 54 2.4. Inshoot holatini butunasiga baholash................ ............................................60

2.5. II bob bo‘yicha xulosalar.... ...........................................................................63 III Bob “Ko‘prik inshootlari holatini prognoz qilish uslubiyati” 3.1. Yuk ko‘tarish qobiliyatini prognoz qilish ......... ........................................... . 65 3.2. Xizmat muddatini hisobiy prognoz qilish ..... .......................................... ..... 66 3.3. Ekspluatatsiya qilinayotgan ko‘prik inshootlarining qoldiq resursini hisobiy prognoz qilish....... ............................................................................................ ... 67 3.4. III bob bo‘yicha xulosalar ...... ................................................................. .... 77 Umumiy xulosalar……………………………………………………………...78 Adabiyotlar....... ...................................................................................................79 KIRISH So‘nggi vaqtda ko‘priklarni qurish va ulardan foydalanish muammolari tobora dolzarb ahamiyat kasb etib bormoqda. Bu O‘zbekiston Respublikasi avtomobil yo‘llaridagi transport oqimi keskin ortishi bilan bog‘liq. Mos ravishda, ko‘priklarga tushadigan yuklar ham ortib ketdi. Bundan tashqari, beton konstruksiyalardan foydalanishda tabiiy omillar ham jiddiy ahamiyat kasb etadi. Shu sababli ko‘priklarning uzoq muddat xizmat qilishi masalasi bir necha umumlashtirilgan tarkibiy qismga ega bo‘lib, ular qatoriga ma’naviy, mexanik va fizik-kimyoviy eskirishni kiritish mumkin. Hozirgi kunda ko‘priklar birinchi navbatda ma’naviy jihatdan eskirgan. O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan keyingi davrlarda bir qancha sohalarda katta yutuqlarga erishildi. Xususan, transport infratuzilmalarida katta ishlar qilib kelinmoqda. Shu jumladan, avtomobil yo‘llari sohasida ham bir qancha yutuqlarga erishildi. O‘zbekiston Respublikasida mavjud ko‘priklarning 2

87 % yig’ma temirbeton konstuktsiyali ko‘priklarni tashkil qiladi. Mazkur temir beton ko‘priklarning aksaryati 1960-1970 yillar oralig’ida qurilgan. Ko‘priklarning temirbeton oraliq qurilmalarini ta’mirlash-tiklash ishlarini olib borish, hamda transport vositalarini xavfsiz o‘tkazishni ta’minlash maqsadida ekspluatatsiyasining eng ratsional strategiyasini o‘rnatish bo‘yicha ishni tashkil qilish va o‘tkazish bo‘yicha masalalar еchimi keng yoritilgan. Mavzuning dolzarbligi. Ekspluatatsiyadagi temirbeton ko‘priklarning yuk ko‘taruvchanlik qobiliyati va uzoqqa chidamliligini baholash bo‘yicha ilmiy-asoslangan tavsiyalar ishlab chiqish hozirgi kunning dolzarb muammolaridan biri sanaladi. Mazkur dissertatsiya temirbeton ko‘priklarning yuk ko‘taruvchanlik qobiliyati va deformatsiyon choklarining umrini uzaytirishda effektiv usullarni joriy qilishga yo‘naltirilganligi bilan muhim. Ekspluatatsiyalanayotgan ko‘priklarning texnik holatini baholash va qoldiq resursini prognozlash masalasi dolzarb hisoblanadi. Ishning maqsadi ekspluatatsiyadagi ko‘priklarning yuk ko‘tarish qobiliyati va uzoqqa chidamliligini texnik diagnostika natijalari asosida pragnozlashdan iborat. Shu jumladan quyidagi masalalar еchimini ko‘rib chiqish ko‘zda tutilgan: • O‘zbekiston Respublikasi sharoitida mavjud ekspluatatsiyadagi avtoyo‘l ko‘priklarini tekshirish natijalarini umumlashtirish; • Temirbeton avtoyo‘l ko‘priklarining yuk ko‘tarish qobiliyati va uzoqqa chidamliligini aniqlash; • Ekspluatatsiyadagi ko‘priklarning yuk ko‘tarish qobiliyati va uzoqqa chidamliligini texnik diagnostika natijalari asosida pragnozlash. Ishning ilmiy yangiligi • Texnik diagnostika natijalari asosida ekspluatatsiyadagi temirbeton avtoyo‘l ko‘priklarining holatini o‘rgangan holda deformatsiyon choklarning umrini uzaytirish, yuk ko‘tarish qobiliyati va qoldiq resursini prognozlashga bog‘liq. 3

Ishning amaliy ahamiyati • Ekspluatatsiyadagi temirbeton ko‘priklarning deformatsiyon choklarning umrini uzaytirish, yuk ko‘tarish qobiliyati va qoldiq resursini prognozlash bilan ahamiyatlidir. Bu transport vositalarining ko‘prik bo‘ylab uzluksiz va xavfsiz harakatlanishini ta’minlaydi va konstruksiyaning ekspluatatsion ishonchliligini oshiradi. Tadqiqot ob'ekti – Samarqand viloyatidagi avtomobil yo‘llarida joylashgan temir beton ko‘priklar. Tadqiqot predmeti – Samarqand viloyatidagi avtomobil yo‘llarida joylashgan temir beton ko‘priklarning holatini, yuk ko‘tarish qobiliyatini va qoldiq resursini prognozlash. Tadqiqot ishi vazifalari: Tadqiqot ishining maqsadidan kelib chiqib, quyidagilar dissertatsiyaning asosiy vazifalari sifatida belgilandi: • avtomobil yo‘llarida joylashgan temirbeton ko‘priklarning holatini, yuk ko‘tarish qobiliyatini hamda bugungi kundagi mavjud holat va muammolarni o‘rganish; • avtomobil yo‘llarida joylashgan temir beton ko‘priklarning holatini, o‘rgangan holda yuk ko‘tarish qobiliyati bo‘yicha hisob kitoblar olib borish. Tadqiqotda qo‘llanilgan metodikaning tavsifi. Tadqiqot ishida quyidagi metodlardan foydalanish ko‘zda tutilgan: • avtomobil yo‘llarida joylashgan temir beton ko‘priklarning holatini, yuk ko‘tarish qobiliyatini hisobga olgan holda tadqiq etishda Samarqand viloyatidagi avtomobil yo‘llarida joylashgan temir beton ko‘priklarni ko‘zdan kechirish; • Kuzatish – avtomobil yo‘llarida joylashgan temir beton ko‘priklarning holatini, yuk ko‘tarish qobiliyatini aniqlash . 4

I BOB “O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AVTOMOBIL YO‘LLARIDAGI KO‘PRIK INSHOOTLARINING HOLATINI TAHLIL QILISH” O‘zbekiston Respublika hududidagi hatlov natijalari bo‘yicha avtomobil yo‘llaridagi ko‘priklar va yo‘l o‘tkazgichlarning 2021 yil holatiga jamlanma MA’LUMOT Т/ R Ko‘prik va yo‘l o‘tkazgichlarni balansda saqlovchilar MiqdoriXatlov natijalariga ko‘ra Ko‘priklarni texnik holati Balli baxolash 5 4 3 2 1 0 Texnik xolati A’lo Yaxshi Qoniqarli Qoniqarsiz Normal foydalanish imkoni yo‘q Avarya 5

O'xshashlar

Ot uslubiyati
Ko‘makchilar uslubiyati
Sodda gap uslubiyati
Sodda gaplar uslubiyati
Undosh tovushlarning uslubiyati