Ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

69.4189453125 KB

Ko'chirib olish

Ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar
1. Ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar tushunchasi.
2. Ijro ishi yuritishda taraflar ularning huquq va majburiyatlari.
3. Ijro ishi yuritishda huquqiy vorislik va ishtirokchilik.
4. Ijro ishi yuritishda vakillik.
5. Ijro ishi yuritishda tarjimonning ishtiroki.
6. Ijro ishi yuritishda xolislarning ishtiroki.
7. Ijro ishi yuritishda mutaxassislarning ishtiroki.
8. Davlat ijrochilarining davlat organlari, kredit tashkilotlari va boshqa
tashkilotlar bilan o'zaro hamkorligi.
9. Ijro ishi yuritishda rad qilish.
10. Ijro ishi yuritishda xabarnomalar va chaqiruvlar.

IJRO ISHI YURITISHDA ISHTIROK ETUVCHI SHAXSLAR
TUSHUNCHASI
Ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar deganda ma'lum yuridik (moddiy
(yoki) protsessual-huquqiy) manfaatga ega bo'lgan va ijro ishi yuritishda o'z
nomidan yoxud boshqa shaxslar nomidan o'zining manfaatlari, boshqa shaxslar
manfaatlari, davlat va jamoat manfaatlarini himoya qilish uchun ishtirok etadigan
ijro ishi yuritishning barcha ishtirokchilari tushuniladi.
Ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar tushunchasining
kvalifikatsiyalovchi belgilari sifatida quyidagi ikki elementni ajratib ko'rsatish
mumkin:
yuridik manfaat:
o'z manfaatlari yoki boshqa shaxslar manfaatlarini himoya qilish maqsadida
o'z nomidan yoxud boshqa shaxslarning huquq va manfaatlarini himoya qilish
maqsadida ularning nomidan harakat qilish layoqotiga ega bo'lish'.
Demak, ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar tushunchasining bu ikki
kvalifikatsiyalovchi belgisi bir-biri bilan uzviy bog'liq. Ijro ishida ishtirok etuvchi
shaxslar ijro xarakatlari amalga oshirilayotganda yuridik (moddiy yoki protsessual)
manfaatga ega bo'lib, o'zining yoki boshqa shaxslarning huquq va manfaatlarini
himoya qiladi.
Ijro ishini yuritishning asosiy ishtirokchilariga undiruvchi, qarzdor, davlat
ijrochisi, bank yoki kredit muassasasi, sudya, davlat organlari va fuqarolarning
o'zini o'zi boshqarish organlari kiradi. Ijroga ko'maklashuvchi shaxslar bevosita
ijro ishi yuritishda u yoki bu qonunda belgilangan vakolatlari doirasida davlat
ijrochilariga ko'maklashadilar. Ularga ichki ishlar organlari xodimlari, bojxona
xodimlari, mutaxassis, tarjimon, xolis, mol-mulkni saqlovchi va boshqalarni
kiritish mumkin.
Protsessualist olima U.A.Tuxtashevaning fikricha, ijro ishi yuritishda vujudga
keladigan munosabatlar subyektining xususiyati ular xulq atvorining obyektiv va

subyektiv tomonlarini o'rganishga asoslanadi. Ijro ishi yuritishda ishtirok etayotgan
shaxslar funksiyasi mohiyatini ularning xulq-atvorining obyektiv va subyektiv
tomonlari majmuasi tashkil etadi. Ijro ishi yuritish subyektlarining harakatlari yoki
harakatlarini amalga oshirish imkoniyati ular xulq-atvorining obyektiv tomonini
tashkil etadi. Ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslarning bu ishtirokchilikdan
erishishni xohlagan natijalar yoki maqsadlar ular xulq-atvorining subyektiv
tomonini tashkil etadi. Ijro ishi yuritish subyektlarini, ularning ijro ishi yuritishda
ishtirok etishdan maqsad va vazifalari hamda majburiy ijro etish organlari bilan
hamkorligidan kelib chiqib quyidagicha tasniflash mumkin:
sud va boshqa organlar hujjatlarini majburiy ijro etishni amalga oshiruvchi⚫️
shaxslar - davlat ijrochilari va ularga tenglashtirilgan shaxslar,
ijro ishi yuritishda taraf tariqasida ishtirok etuvchi shaxslar,
⚫️
qonun talablariga ko'maklashuvchi shaxslar;
⚫️
ijro hujjatlarini ijro etishga ko'ra qarzdorning mol-mulkini qonuniy asosda
⚫️
ushab turgan shaxslar,
mulkiy huquqlariga ijro ishi yuritish ta'sir qiladigan shaxslar'. Ijro ishini
⚫️
yuritishning asosiy ishtirokchisi davlat ijrochisi ijro etuvchi hokimiyat vakili
sifatida sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarining majburiy ijrosini
ta'minlovchi hokimiyat vakolatlarini amalga oshiruvchi mansabdor shaxs "Sud
hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to'g'risida"gi Qonunning 83-
moddasiga muvofiq o'rta maxsus (yuridik) yoki oliy (yuridik) ma'lumotga ega
bo'lgan O'zbekiston Respublikasining fuqarosi davlat ijrochisi bo'lishi mumkin.
Qonunga asosan ilk bor davlat ijro hokimiyati organlari tizimida mustaqil
organ sifatida tashkil etilgan Majburiy ijro byurosining davlat ijrochilari
zimmasiga sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarining majburiy ijrosini
ta'minlash vakolati yuklatildi. Aynan davlat ijrochilari jismoniy va yuridik
shaxslarning buzilgan huquqlarini himoya qilishning oxirgi bosqichida turib, uni
hal etish vakolatiga ega bo'ladilar.
Davlat ijrochisi sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini majburiy ijrosini
ta'minlab, huquq subyektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya

qiladilar. Ijro hujjati talabi davlat ijrochisi tomonidan belgilangan ixtiyoriy
muddatda qarzdor tomonidan bajarilmasa, davlat ijrochisi majburiy ijro
harakatlariga kirishib, undiruv to'g'risidagi ijro ishlari bo'yicha ijroni qarzdorning
mol-mulkiga qaratadi.
Qonunda nazarda tutilgan hollarda soliq organlari, banklar hamda boshqa
kredit tashkilotlari davlat ijrochisining pul mablag'larini undirish to'g'risidagi sud
hujjatlarining va boshqa organlar hujjatlarining talablarining ijrosini amalga
oshiradi.
Ijro ishi yuritishda voyaga yetmaganlarning huquqlarini ularning qonuniy
vakillari ota-onalari, farzandlikka oluvchilari, vasiylari yoki homiylari amalga
oshiradilar. Fuqarolik, oilaviy, mehnat. ma'muriy huquqiy munosabatlardan hamda
olingan ish haqini yoki boshqa daromadni tasarruf etish bilan bog'liq bitimlardan
kelib chiqadigan ishlar bo'yicha sud hujjatlari va boshqa organlarning hujjatlari
asosida berilgan. ijro hujjatlari ijro etilayotganda voyaga yetmaganlar qonunda
nazarda tutilgan hollarda ijro ishi yuritishda mustaqil ravishda o'z huquqlarini
amalga oshirishlari va majburiyatlarni bajarishlari mumkin.
IJRO ISHI YURITISHDA TARAFLAR, ULARNING HUQUQ VA
MAJBURIYATLARI
Undiruvchi va qarzdor ijro ishi yuritishdagi taraflar hisoblanadi. Ijro hujjati
kimning foydasiga yoki manfaatlarini ko'zlab berilgan bo'lsa, o'sha shaxs
undiruvchi hisoblanadi. Ijro hujjatida nazarda tutilgan pul mablag'lari yoki boshqa
mol-mulkni undiruvchiga berish yoxud muayyan harakatlarni amalga oshirish yoki
ularni amalga oshirishdan o'zini tiyish majburiyati zimmasiga yuklatilgan shaxs
qarzdor hisoblanadi. Undiruvchi va qarzdorsiz ijro ishi yuritish mavjud bo'lishi
mumkin emas. Har bir taraf o'zining huquq va majburiyatlariga ega. Ijro ishi
yuritishdagi taraflar:
ijro ishi yuritish materiallari bilan tanishish;

ijro ishi yuritish materiallarlaridan ko'chirmalar va nusxalar olish; qo'shimcha
materiallar taqdim etish;
iltimosnomalar berish, jumladan, ijro harakatlarini keyinga qoldirish haqida
iltimosnoma berish;
- ijro harakatlarini amalga oshirishda ishtirok etish;
- ijro harakatlari jarayonida og'zaki va yozma tushuntirishlar berish;
- ijro ishi yuritilishi davomida paydo bo'ladigan masalalar yuzasidan o'z
vajlari va fikr-mulohazalarini bildirish;
- ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslarning iltimosnomalari,
vajlari va fikr-mulohazalariga qarshi e'tiroz bildirish;
- rad qilish;
- ijro hujjatlarining ijrosini kechiktirish yoki bo'lib-bo'lib ijro etish, ularni ijro
etish usuli va tartibini o'zgartirish to'g'risidagi ariza bilan ijro hujjatini bergan sud
yoki boshqa organga murojaat qilish;
- davlat ijrochisining harakatlari (harakatsizligi) ustidan shikoyat qilish
huquqlarga egadirlar.
Ijro ishi yuritishdagi taraflarning asosiy majburiyatlari ijro harakatlarini
amalga oshirayotganda sud hujjatlarini va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish
to'g'risidagi qonun hujjatlarining talablarini bajarish, ijro hujjatlari talablarini o'z
vaqtida va to'liq ijro etish, undiruvchi esa ijro harakatlarini amalga oshirishda
davlat ijrochisiga yordam ko'rsatishi kiradi. Ijro ishi yuritishda undiruvchi hamda
qarzdorning majburiyatlari ijro ishi yuritish qo'zg'atilganidan boshlanadi va u
tugallangunga qadar bir shaxsdan boshqa shaxsga o'tishi mumkin.
IJRO ISHI YURITISHDA HUQUQIY VORISLIK VA
ISHTIROKCHILIK
Ijro ishini yuritishda huquqiy vorislik bu ijro ishi yuritish jarayonida huquq va
majburiyatlarning bir tarafdan ilgari ijro ishi yuritishda ishtirok etmagan boshqa
shaxsga o'tishidir.

Ijro ishi yuritishidan taraflarning biri chiqib ketgan taqdirda (undiruvchi yoki
qarzdorning vafot etishi, yuridik shaxsning qayta tashkil etilishi, boshqa shaxs
foydasiga talablardan voz kechilishi, qarzni boshqa shaxsga o'tkazilishi va shu
kabilar) davlat ijrochisi o'z qarori bilan ana shu tarafni uning huquqiy vorisi bilan
qonunda belgilangan tartibda almashtirishi shart. Amalga oshirilgan barcha
harakatlar chiqib ketgan taraf uchun qay darajada majburiy hisoblangan bo'lsa,
uning o'miga ijro ishi yuritishga kirgan huquqiy voris uchun ham shu darajada
majburiydir.
Qarzdor yuridik shaxs qayta tashkil etilgan (qo'shib yuborilgan, qo'shib
olingan, bo'lingan, ajratib chiqarilgan, o'zgartirilgan) taqdirda, ijro hujjatlari
bo'yicha undiruv qarzdor yuridik shaxsning majburiyatlari yuzasidan qonun
hujjatlariga muvofiq zimmasiga javobgarlik yuklatilgan yuridik shaxsning pul
mablag'lari va boshqa mol-mulkiga qaratiladi.
Davlat ijrochisi tarafni uning huquqiy vorisi bilan almashtirishni sud yoki
boshqa organning tegishli hujjatiga asosan amalga oshiradi. Huquqiy vorislik ijro
ishi yuritishning barcha davrida, ya'ni ijro ishi yuritish qo'zg'atilganidan boshlab,
tamomlanguniga qadar amalga oshiriladi. Agarda qarzdor yoki undiruvchilardan
biri vafot etsa yoki sud tomonidan vafot etgan deb e'lon qilinganda, davlat ijrochisi
ularning huquqiy vorisi aniqlangunga qadar ijroni kechiktirib turish masalasida
sudga ariza bilan murojaat qiladi.
Shuningdek, qonunga asosan quyidagi hollarda huquqiy vorislikka yo'l
qo'yilmaydi va bu toifadagi ijro ishi yuritishlari tugatilishi lozim:
- aliment to'lovchi qarzdor yoki aliment to'lanishi lozim bo'lgan farzand vafot
etganda;
- jinoiy hamda ma'muriy jarima jazosi qo'llanilgan shaxs vafot etganda;
- sud qarori bo'yicha olib berilishi lozim bo'lgan bola vafot etganda;
- uy-joyga kiritilishi lozim bo'lgan undiruvchi vafot etganda;
- qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda (ishga tiklash to'g'risidagi ijro
hujjatlari bo'yicha huquqiy vorislikka yo'l qo'yilmaydi). Huquqiy vorislik
O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 50-moddasi (Yuridik shaxslarni

qayta tashkil etishda huquqiy vorislik), 23-bobi (majburiyatdagi shaxslarning
o'zgarishi) hamda V bo'limi (vorislik huquqi) bilan tartibga solinadi.
Yuridik shaxslar qo'shib yuborilganida ulardan har birining huquq va
burchlari topshirish hujjatiga muvofiq yangidan vujudga kelgan yuridik shaxsga
o'tadi.
Yuridik shaxs boshqa yuridik shaxsga qo'shilganida, bu yuridik shaxsga
qo'shilgan yuridik shaxsning huquq va burchlari topshirish hujjatiga muvofiq
o'tadi. Yuridik shaxs bo'lingan taqdirda uning huquq va burchlari taqsimlash
balansiga muvofiq yangidan vujudga kelgan yuridik shaxslarga o'tadi. Yuridik
shaxs tarkibidan bir yoki bir necha yuridik shaxs ajralib chiqqanida qayta tashkil
etilgan yuridik shaxsning huquq va burchlari taqsimlash balansiga muvofiq
ularning har biriga o'tadi.
Bir turdagi yuridik shaxs boshqa turdagi yuridik shaxsga aylantirilganda
(tashkiliy-huquqiy shakli o'zgartirilganda), qayta tashkil etilgan yuridik shaxsning
huquq va burchlari topshirish hujjatiga muvofiq yangidan vujudga kelgan yuridik
shaxsga o'tadi."
Ijro ishi yuritishda ishtirokchilik bir ijro ishida bir necha undiruvchi yoki
qarzdor ishtirok etishini anglatadi. Ulardan birining huquq va majburiyatlari
boshqasining huquq va majburiyatlarini istisno etmaydi. Ya'ni ishtirokchilar bir-
biridan mustaqil bo'lib, qonunda nazarda tutilgan har qanaqangi harakatlarni
ularning har biri mustaqil amalga oshirishi mumkin. Ijro ishi yuritishda bir necha
undiruvchi yoki qarzdor ishtirok etayotgan holda ularning har biri boshqa tarafga
nisbatan ijro ishi yuritishda mustaqil ishtirok etadi yoki ijro harakatlarida ishtirok
etishni sheriklaridan biriga topshirishga haqli.
IJRO ISHI YURITISHDA VAKILLIK
Ijro ishi yuritishda vakillik bu bir shaxsning (vakilning) boshqa shaxs (vakolat
beruvchining) huquqlarini himoya qilish maqsadida, shuningdek davlat ijrochisi
tomonidan ijro hujjatlarini ijro etishda vakolat beruvchiga uning huquqlarini

amalga oshirishda yordam berish uchun uning nomidan va uning manfaatlarini
ko'zlab o'ziga berilgan vakolatnoma asosida amalga oshiriladigan faoliyat.
Jismoniy shaxslar ijro ishi yuritishda mustaqil ravishda yoki vakillari orqali
ishtirok etishlari mumkin. Ijro ishi yuritishda jismoniy shaxsning shaxsan ishtirok
etishi uni vakilga ega bo'lish huquqidan mahrum etmaydi. Agar ijro hujjati
bo'yicha qarzdor zimmasiga faqat uning o'zi shaxsan ijro etishi mumkin bo'lgan
majburiyatlar yuklatilgan bo'lsa, shuningdek ijro hujjatining xususiyati
undiruvchining shaxsan ishtirokini talab qilgan hollarda ularni ijro etishda qarzdor
yoki undiruvchi o'z vakili orqali harakat qilishga haqli emas.
Yuridik shaxslar ijro ishi yuritishda qonun hujjatlarida yoki ta'sis hujjatlarida
o'zlariga berilgan vakolatlar doirasida harakat qiladigan organlari yoki mansabdor
shaxslari orqali yoxud mazkur organlar va mansabdor shaxslarning vakillari orqali
ishtirok etadilar.
Yuridik shaxsning nomidan ishtirok etuvchi shaxslarda o'z vakolatlarini
tasdiqlovchi hujjatlar bo lishi shart.ʻ
Vakillarga qo'yiladigan bosh talab ularning vakolatlari qonunga muvofiq
berilgan va rasmiylashtirilgan ishonchnoma bilan tasdiqlangan bo'lishi shartligidir.
Vakil qilinayotgan shaxsga berilayotgan ishonchnomada vakilning quyidagi
harakatlarni amalga oshirish vakolatlari maxsus ko'rsatib o'tilgan bo'lishi kerak:
-ijro hujjatini ijroga topshirish va uni chaqirib olish;
- undiruvdan voz kechish;
- vakolatlarni boshqa shaxsga o'tkazish (ishonib topshirish);
- davlat ijrochisining harakatlari (harakatsizligi) ustidan shikoyat berish va uni
rad qilish;
-undirilgan mol-mulkni (shu jumladan, pulni) olish;
-kelishuv bitimini tuzish. Ijro ishi yuritishda vakilning vakolatlari:
-ishonch bildiruvchining shaxsan ishtirok etishini talab qilmaydigan
-barcha harakatlarini amalga oshirishga:
- vakil qilayotgan shaxs berayotgan ishonchnomaga asosan ijro hujjatini
ijroga topshirish va uni chaqirib olish;

-undiruvdan voz kechish; vakolatlarni boshqa shaxsga o tkazish (ishonibʻ
topshirish);
- davlat ijrochisining harakatlari (harakatsizligi) ustidan shikoyat berish va uni
rad qilish;
- undirilgan mol-mulkni (shu jumladan, pulni) olish;
- kelishuv bitimi tuzish.
Qonuniy vakillik qonunda to'g'ridan to'g'ri nazarda tutilgan ma'lum faktik
holatlarga asoslanadi. Ijro ishi yuritishda muomalaga layoqatsiz yoki muomala
layoqati cheklangan jismoniy shaxslarning huquqlari hamda qonun bilan
qo'riqlanadigan manfaatlarini ularning qonuniy vakillari ota-onalari, farzandlikka
oluvchilari, vasiylari yoki homiylari himoya qiladilar. Ular o'z vakolatlarini
tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etadilar.
Qonuniy vakillar amalga oshirish huquqi vakil qilinayotganlarga tegishli
bo'lgan barcha harakatlarni qonunda nazarda tutilgan cheklanishlar bilan vakil
qilinayotganlarning nomidan bajaradilar.
Belgilangan tartibda bedarak yo'qolgan deb topilgan jismoniy shaxs ishtirok
etishi lozim bo'lgan ijro ishi yuritish bo'yicha, bedarak yo'qolganning mol-mulki
ishonchli boshqaruviga berilgan va qonun hujjatlarida belgilangan tartibda
tayinlangan shaxslar bedarak yo'qolgan shaxsning vakili sifatida qatnashadilar.
Vafot etgan yoki belgilangan tartibda vafot etgan deb e'lon qilingan shaxsning
merosxo'ri ishtirok etishi lozim bo'lgan ijro ishi yuritish bo'yicha, agar merosni hali
hech kim qabul qilib olmagan bo'lsa, vasiy yoki meros mol-mulkni muhofaza
qilish va boshqarish uchun tayinlangan saqlovchi merosxo'rning vakili sifatida
qatnashadi.
Qonuniy vakillar ijro ishi yuritishda ishtirok etishni o'zlari vakil sifatida
tanlagan boshqa shaxsga topshirish huquqiga egadirlar. Shu bilan birga, sudyalar,
prokurorlar, tergovchilar, surishtiruvchilar, davlat ijrochilari, sud apparati
xodimlari, voyaga yetmagan yoki vasiylikda yoxud homiylikda turgan shaxslar ijro
ishi yuritishda vakil bo'lishlari mumkin emas.

IJRO ISHI YURITISHDA TARJIMONNING ISHTIROKI
Tarjimon bu ijro harakatlari amalga oshirilayotganda ijro ishi yuritilayotgan
tilni bilmaydigan shaxslarga tarjimani ta'minlash uchun ijro ishi yuritishga jalb
etiladigan shaxsdir.
Ijro harakatlari amalga oshirilayotganda ijro ishi yuritilayotgan tilni
bilmaydigan shaxslarga tarjimon xizmatidan foydalanish huquqi ta'minlanadi.
Bunda davlat ijrochisi ijro ishi yuritish qo'zg'atilganidan so'ng tomonlarning ijro
ishi yuritilayotgan tilni bilish-bilmasligini aniqlashi, bu tilni bilmaydiganlarga
tarjimon xizmatidan foydalanish huquqini tushuntirishi kerak.
Tarjima qilish uchun zarur bo'lgan tillarni biladigan har qanday voyaga
yetgan, muomalaga layoqatli jismoniy shaxs tarjimon bo'lishi mumkin. Tarjimon
davlat ijrochisining qarori bilan tayinlanadi. Qarorda tarjimon bila turib, noto'g'ri
tarjima qilgan taqdirda qonunda belgilangan tartibda javobgar bo'lishi haqida
davlat ijrochisi tomonidan yozma ravishda ogohlantirishi shart.
Tarjimonning ijro ishi yuritishda qatnashishiga protsessual asos davlat
ijrochisining tarjimon tayinlash to'g'risidagi qarori hisoblanadi. Tarjimon tayinlash
to'g'risidagi qaror nusxasi tarjima qilish uchun jalb qilingan shaxs hamda taraflarga
yuboriladi.
Davlat ijrochisi tarjimonning shaxsini tekshirib, tarjimonni tayinlash
to'g'risidagi qarorda tarjimonning familiyasi, ismi-sharifi, fuqaroligi, yashash joyi,
ijro ishi yuritishdagi taraflar bilan o'zaro munosabati haqidagi ma'lumotlarni
ko'rsatadi. Ijro ishida tarjimon davlat ijrochisining barcha topshiriqlari va
bayonotlarini hamda ijro ishi yuritishda ishtirok etayotgan boshqa shaxslarning
bildirgan fikr-mulohazalarini yozma ravishda tarjima qiladi. Tarjimon ijro ishi
yuritishda ishtirok etayotgan tarflarning, vakillarining yoki ishda ishtirok etayotgan
boshqa shaxslarning qarindoshlari bo'lsalar yoxud ijro ishi yuritish natijasidan
manfaatdor bo'lsa, rad etilishi lozim. Tarjimonni rad etish to'g'risidagi masala
davlat ijrochisi tomonidan hal etiladi. Davlat ijrochisi tarjimonni rad etish
to'g'risidagi masalani ko'rib chiqib, asoslantirilgan qaror chiqaradi, qaror katta

davlat ijrochisi tomonidan tasdiqlanadi. Tarjimon o'z mehnati uchun haq olish
huquqiga ega bo lib, bu haq ijro harakatlarini amalga oshirish xarajatlarigaʻ
kiritiladi.
IJRO ISHI YURITISHDA XOLISLARNING ISHTIROKI
Ijro ishi yuritishda xolis bu ijro harakatlarini amalga oshirishda ishtirok etish
uchun taklif qilingan, ijro harakatlarini amalga oshirishda belgilangan qonuniy
tartib-tamoyillariga rioya etilganligini va tegishli hujjatda qayd etilgan
harakatlarning sodir etilganlik faktini tasdiqlaydigan shaxsdir.
Qarzdorning xonalari va omborlarini ochish, mol-mulkini ko'zdan kechirish,
xatlash, olib qo'yish va berish bilan bog'liq ijro harakatlarini amalga oshirishda
xolislar ishtirok etishi shart. Boshqa hollarda xolislar davlat ijrochisining ixtiyoriga
ko'ra chaqirilishi mumkin.
Xolislar sifatida ijro harakatlarini amalga oshirishdan manfaatdor bo'lmagan
va o'zaro yoki ijro ishi yuritish ishtirokchilari bilan qarindosh bo'lmagan, bir-biriga
bo'ysunmaydigan va bir-birini nazorat qilmaydigan voyaga yetgan har qanday
muomalaga layoqatli jismoniy shaxslar taklif etilishi qonun hujjatlarida
belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Xolislar ikki kishidan kam bo'lmasligi
lozim.
Xolis o'zi ishtirok etgan ijro harakatlari fakti, mazmuni va natijalarini o'z
imzosi bilan tegishli ijro harakati dalolatnomasida tasdiqlaydi. Xolis o'zining
qanday ijro harakatlarini amalga oshirish uchun taklif qilinganligini, ular qanday
ijro hujjatlariga asosan amalga oshirilayotganligini bilishga, amalga oshirilgan ijro
harakatlari bo'yicha fikr-mulohazalar bildirishi mumkin. Xolisning fikr-
mulohazalari tegishli ijro harakatlari dalolatnomasiga kiritilishi lozim. Xolisning
xohishiga ko'ra hunday mulohazalar uning o'z qo'li bilan yozilishi mumkin.
Ijro ishi yuritishda ishtirok etadigan xolislarga ijro harakatlari boshlanishidan
oldin davlat ijrochisi tomonidan o'z huquq va majburiyatlari tushuntiriladi. Xolislar
o'z majburiyatlarini bajarishlari munosabati bilan o'zlari qilgan xarajatlari

qoplanishini talab qilish huquqiga egadirlar. Mazkur xarajatlar ijro harakatlarini
amalga oshirish xarajatlariga kiritiladi.
IJRO ISHI YURITISHDA MUTAXASSISLARNING ISHTIROKI
Ijro harakatlarini amalga oshirayotganda yuzaga keladigan, maxsus bilimlarni
talab qiladigan masalalarni tushuntirib berish uchun davlat ijrochisi o'z
tashabbusiga yoki taraflarning iltimosiga binoan o'zining qarori bilan mutaxassis
tayinlashi mumkin.
Mutaxassis sifatida zarur bilimlarga ega shaxs tayinlanishi mumkin.
Mutaxassis yozma ravishda xulosa beradi. Mutaxassisning yozma xulosasi u davlat
ijrochisining qarori bilan tanishgan kundan e'tiboran o'n besh ish kuni ichida
taqdim etilishi kerak.
Mutaxassis davlat ijrochisining chaqiruvi bo'yicha kelishi, qo'yilgan masalalar
yuzasidan xolisona xulosa berishi, o'zi bajarayotgan harakatlarni tushuntirib berishi
shart. Mutaxassis ijro harakatlarini amalga oshirish bilan bog'liq bajargan ishi
uchun haq olish huquqiga ega. Bu haq ijro harakatlarini amalga oshirish
xarajatlariga kiritiladi. Mutaxassis tayinlash to'g'risidagi qaror nusxasi
mutaxassisga ijro uchun, taraflarga ma'lumot uchun yuborilishi lozim. Ijro ishi
yuritishda mutaxassis ijro harakatlarini amalga oshirayotganda yuzaga keladigan,
maxsus bilimlarni talab qiladigan masalalarni tushuntirib berish uchun davlat
ijrochisi o'z tashabbusiga yoki taraflarning iltimosiga binoan o'zining qarori bilan,
zaruriyat bo'lganda esa bir necha mutaxassislarni jalb qiladi.
Mutaxassis davlat ijrochisining nazorati ostida yuridik ahamiyatga ega
bo'lgan ma'lum harakatlarni bajaradi. Chunonchi, mutaxassis davlat ijrochisiga
ba'zi savollarni hal etishga yordam qiladi (masalan, qarzdor mulkini baholash) va
to'g'ri qaror qabul qilishga yordamlashadi.
Davlat ijrochisi mutaxassis ishtirok etayotgan ijro harakatlarini boshlashdan
avval uning shaxsini tekshirishi va uning zarur bilimlarga egaligi, ma'lumoti, ish
tajribasi, lavozimi hamda malakasini tasdiqlovchi hujjatlar mavjud ekanligini

hamda undiruvchi va qarzdor bilan o'zaro munosabatlarini aniqlashi lozim. Davlat
ijrochisi mutaxassisga uning huquq va majburiyatlarini tushuntiradi va xulosa
berishni rad etganlik yoki bosh tortanlik yoxud bila turib yolg'on xulosa berganlik
uchun javobgarlik haqida ogohlantiradi. Bu tegishli ijro harakatini amalga oshirish
to'g'risidagi dalolatnomada qayd etilib, mutaxassisning imzosi bilan tasdiqlanadi.
Mutaxassis o'z mehnati uchun haq olish huquqiga ega bo lib, bu haq ijroʻ
harakatlarini amalga oshirish xarajatlariga kiritiladi.
Mutaxassis ijro ishi yuritishda ishtirok etayotgan tarflarning, ular
vakillarining yoki ishda ishtirok etayotgan boshqa shaxslarning qarindoshlari
bo'lsalar yoxud ijro ishi yuritish natijasidan manfaatlor bo'lsa, rad etilishi lozim.
Mutaxassisni rad etish to'g'risidagi masala davlat ijrochisi tomonidan hal etiladi.
Davlat ijrochisi mutaxassisni rad etish to'g'risidagi masalani ko'rib chiqib,
asoslantirilgan qaror chiqaradi, qaror katta davlat ijrochisi tomonidan tasdiqlanadi.
Ijro harakatlarini bajarishda yuzaga kelgan masalalarni tushuntirish uchun
davlat ijrochisi tomonidan tayinlangan mutaxassis ijrochining qarori bilan
tanishgan kundan boshlab o'n besh ish kuni ichida yozma xulosa taqdim etishga
majbur.
DAVLAT IJROCHILARINING DAVLAT ORGANLARI,
KREDIT TASHKILOTLARI VA BOSHQA TASHKILOTLAR
BILAN O'ZARO HAMKORLIGI
Davlat ijrochilari o'z zimmalariga yuklatilgan vazifalarni ichki ishlar
organlari, O'zbekiston Respublikasi yer resurslari, geodeziya, kartografiya va
davlat kadastri davlat qo'mitasining organlari, O'zbekiston Respublikasi Markaziy
banki, banklar va boshqa kredit tashkilotlari, davlat soliq xizmati organlari,
g'aznachilik organlari, davlat chegarasini qo'riqlash organlari bilan o'zaro
hamkorlikda amalga oshiradi. Mazkur organlar hamda tashkilotlar sud hujjatlari va
boshqa organlar hujjatlarining majburiy ijrosini ta'minlashda davlat ijrochilariga
ko'maklashishi shart. Davlat organlari, kredit tashkilotlari va boshqa tashkilotlar

bilan o'zaro hamkorlikda davlat ijrochilari o'z zimmalariga yuklatilgan vazifalarni
amalga oshiradi. Mazkur organlar hamda tashkilotlar sud hujjatlari va boshqa
organlar hujjatlarining majburiy ijrosini ta'minlashda davlat ijrochilariga
ko'maklashishlari lozim. Majburiy ijro byurosining davlat organlari bilan
hamkorligi qonun va 2007-yil 5-fevraldagi "Sud hujjatlari va boshqa organlar
hujjatlarini majburiy ijro etishda davlat ijrochilarining sudlar, huquqni muhofaza
qiluvchi, ro'yxatdan o'tkazuvchi organlar, moliya-kredit tashkilotlar bilan o'zaro
hamkorligi tartibi to'g'risida"gi nizom bilan tartibga solinadi. Sud hujjatlari va
boshqa organlar hujjatlarining majburiy ijrosini ta'minlash maqsadida:
-Ichki ishlar organlari:
*qarzdor jismoniy shaxsni, olib qo'yilishi lozim bo'lgan bolani, shuningdek
avtomototransport vositalarini qidirishni davlat ijrochisining qarori asosida amalga
oshiradi;
*belgilangan tartibda davlat ijrochisi huzuriga kelishdan bo'yin tovlayotgan
shaxslarning majburiy keltirilishini ta'minlaydi; ijro harakatlarini amalga
oshirishda, shu jumladan davlat ijrochisi tomonidan ijro harakatlarining amalga
oshirilishida biron-bir to'siq bo'lganda jamoat tartibi saqlanishini ta'minlaydi;
davlat ijrochisining topshirig'i asosida qonunda belgilangan majburiy ijro etish
choralarini amalga oshirish uchun, shu jumladan undiruvni avtomototransport
vositasiga qaratish uchun ushbu avtomototransport vositasining majburiy
to'xtatilishini ta'minlaydi;
*davlat ijrochisining yozma so'rovi asosida avtomototransport vositasi egasi
to'g'risidagi, tegishli qarzdorlar nomiga ro'yxatga olingan avtomototransport
vositalari haqidagi axborotni, shuningdek avtomototransport vositalariga bo'lgan
mulk huquqi va boshqa ashyoviy huquqlar davlat ro'yxatidan o'tkazilganligi
to'g'risidagi boshqa ma'lumotni uch kunlik muddatda taqdim etadi,
avtomototransport vositalarini ro'yxatdan o'tkazish yoki qayta ro'yxatdan
o'tkazishga oid davlat ijrochilarining belgilagan taqiqlarini ijro etadi;
*jro harakatlarini amalga oshirish davomida qonun hujjatlarida belgilangan
hollarda ro'yxatga olingan avtomototransport vositalarini ko'zdan kechirishda

ishtirok etadi; qarzdor jismoniy shaxsning O'zbekiston Respublikasidan chiqishini
vaqtincha cheklash tug'risidagi sudning yoki davlat ijrochisining qarori ijrosini
ta'minlaydi.
- O'zbekiston Respublikasi yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat
kadastri davlat qo'mitasining organlari:
davlat ijrochisining yozma so'roviga ko'ra ko'chmas mulkka, shu jumladan⚫️
yer uchastkasiga bo'lgan mulk huquqi va boshqa ashyoviy huquqlarning davlat
ro'yxatidan o'tkazilganligi to'g'risidagi, huquq egalari haqidagi ma'lumotlarni,
shuningdek o'zga kadastr ma'lumotlarini uch kunlik muddatda taqdim etadi;
ko'chmas mulkka, shu jumladan yer uchastkasiga bo'lgan mulk huquqi va
⚫️
boshqa ashyoviy huquqlarni sudning yoki davlat ijrochisining qarori yoxud davlat
ijrochisi tomonidan tasdiqlangan undiruvchi va qarzdor o'rtasidagi ko'chmas
mulkni topshirish dalolatnomasi asosida davlat ro'yxatidan o'tkazadi;
qonun hujjatlarida belgilangan tartibda, davlat ijrochisining yozma
⚫️
topshirig'i asosida kadastr ishini shakllantiradi hamda ko'chmas mulkka, shu
jumladan yer uchastkasiga bo'lgan mulk huquqi va boshqa ashyoviy huquqlarni
davlat ro'yxatidan o'tkazadi;
davlat ijrochisi tomonidan belgilangan ko'chmas mulkni va yer
⚫️
uchastkasiga bo'lgan huquqlarni boshqa shaxsga o'tkazishga oid taqiqlarni ijro
etadi;
yer uchastkasini olib qo'yish va berish to'g'risidagi ijro harakatlarini
⚫️
amalga oshirishda, qonun hujjatlarida belgilangan hollarda esa ijro harakatlarini
amalga oshirish davomida ro'yxatga olingan boshqa ko'chmas mulkni ko'zdan
kechirishda ishtirok etadi;
O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki qarzdorlarning bank
⚫️
hisobvaraqlarini aniqlash uchun O'zbekiston Respublikasi Majburiy ijro byurosi
bilan birgalikda bank depozitorlarining milliy axborot bazasidan foydalanish
tartibini belgilaydi;
-banklar va boshqa kredit tashkilotlari:

muayyan bank mijozining (vakili) pul mablag'lari va o'zga mol mulkiga⚫️
undiruv qaratish yoki ularni xatlash haqidagi davlat ijrochisining sudning qonuniy
kuchga kirgan hal qiluv qarori asosida bergan yozma so'roviga ko'ra unga bank
sirini tashkil etuvchi ma'lumotlarni taqdim etadi;
qarzdorning banki va xatlash mumkin bo'lgan hisobvarag'ini davlat
⚫️
ijrochisining yozma so'roviga ko'ra aniqlaydi hamda bu haqda davlat ijrochisiga
keyingi ish kunidan kechiktirmay ma'lum qiladi;
qarzdordan ijro hujjati bo'yicha tegishli qarzni, shu jumladan ijro yig'imini,
⚫️
davlat ijrochisi tomonidan qarzdorga solingan jarimalarni va ijro xarajatlarini
nizosiz tartibda undirish to'g'risidagi davlat ijrochilarining topshiriqlarini qonun
hujjatlarida belgilangan tartibda bajaradi:
qarzdorning chet el valyutasini, shu jumladan naqd chet el valyutasini
⚫️
davlat ijrochisining qaroriga muvofiq sotadi yoki sotib oladi; qarzdorning
hisobvarag'ida saqlanayotgan pul mablag'larini xatlash haqidagi davlat
ijrochisining qarorini, shuningdek davlat ijrochisining qarorida ko'rsatilgan
qarzdorning hisobvarag'idan foydalanishga oid boshqa cheklovlar ijrosini
ta'minlaydi;
ijro harakatlarini amalga oshirish davomida qarzdordan olib qo'yilgan yoki
⚫️
undirilgan, shuningdek mol-mulkni sotishdan tushgan pul mablag'lari Majburiy
ijro byurosi depozit hisobvarag'ida vaqtinchalik saqlanishini ta'minlaydi, davlat
ijrochisining qaroriga asosan bu mablag'larni tegishli undiruvchiga, O'zbekiston
Respublikasi Davlat byudjetiga, davlat maqsadli jamg'armalariga, shuningdek ijro
yig'imini, davlat ijrochisi tomonidan qarzdorga solingan jarimalarni va ijro
xarajatlarini to'lash uchun o'tkazadi (beradi);
davlat soliq xizmati organlari:
-davlat ijrochilariga byudjetga va davlat maqsadli jamg'armalariga majburiy
to'lovlar bo'yicha qarzdorlikni qarzdorning mol-mulki hisobidan undirishni nazarda
tutuvchi ijro hujjatlarining majburiy ijrosini ta'minlashda yordam ko'rsatadi;

-qarzdorning soliqlar va byudjetga boshqa majburiy to'lovlar bo'yicha
qarzdorlik hisob-kitobini davlat ijrochisining topshirig'iga ko'ra amalga oshiradi
hamda ularni davlat ijrochisiga taqdim etadi:
-davlat ijrochisining yozma so'roviga ko'ra, davlat soliq xizmati organlarining
ma'lumotlar bazasida qarzdor soliq to'lovchi to'g'risida mavjud bo'lgan axborotni
uch kunlik muddatda taqdim etadi;
- davlat ijrochilariga soliqlar va boshqa majburiy to'lovlarni to'lashdan bo'yin
tovlayotgan qarzdorning hisobga olinmagan daromadlarini aniqlashda
ko'maklashadi;
-realizatsiya qilinmagan mol-mulkning arzonlashtirilishida qonun hujjatlarida
belgilangan hollarda ishtirok etadi;
- g'aznachilik organlari:
davlat ijrochisining qarori asosida O'zbekiston Respublikasi Davlat⚫️
byudjetidan yoki yagona g'aznachilik hisobvarag'idan pul mablag'larini ijro hujjati
talablarini bajarish uchun o'n kunlik muddatda o'tkazadi; qarzdor byudjet
tashkilotining yagona g'aznachilik hisobvarag'ida saqlanayotgan pul mablag'larini
xatlash to'g'risidagi davlat ijrochisi qarorining, shuningdek qarzdorning
mablag'laridan foydalanishga nisbatan davlat ijrochisining qarorida nazarda
tutilgan boshqa cheklovlarning ijrosini ta'minlaydi.
Davlat chegarasini qo'riqlash organlari:
qarzdor jismoniy shaxsning O'zbekiston Respublikasidan chiqishini vaqtincha
cheklash to'g'risidagi sudning yoki davlat ijrochisining qarori ijrosini ta'minlaydi,
sud hujjati yoki boshqa organ hujjati talablarini bajarishdan bo'yin tovlayotgan
qarzdor jismoniy shaxslar O'zbekiston Respublikasidan chiqib ketishining oldini
olish choralarini ko'radi.
O'zbekiston Respublikasidan chiqishiga vaqtincha cheklov joriy qilingan yoki
bunday cheklov olib tashlangan qarzdor jismoniy shaxslar to'g'risida
axborotlarning tezkor almashinuvini belgilangan tartibda amalga oshiradi.

Qonun hujjatlarida davlat ijrochilarining davlat organlari, kredit tashkilotlari
va boshqa tashkilotlar bilan hamkorligining boshqa shakllari ham belgilanishi
mumkin.
Sudlar bilan o'zaro hamkorlik:
Davlat ijrochilarining sudlar bilan o'zaro hamkorligi davlat ijrochilarining
undiruvni qarzdorning boshqa shaxslarda turgan mol mulkiga qaratish to'g'risida
ijro hujjatini chiqarishga asos bo'lgan sud hujjatini tushuntirish haqidagi arizalarini
va davlat ijrochilarining qonunchilikda belgilangan boshqa asoslar bo'yicha
murojaatlarining sudlar tomonidan o'z vaqtida ko'rilishini hamda ijro hujjatlari
bo'yicha chiqarilgan sud hujjatlarini sudlar tomonidan davlat ijrochilarini o'z
vaqtida xabardor qilishni ta'minlash maqsadida amalga oshiriladi.
Ijro hujjatini chiqargan sud, davlat ijrochisining sud hujjatini tushuntirish
to'g'risidagi arizasini qonunchilikda belgilangan muddatda ko'rib chiqadi va o'zi
chiqargan sud hujjatining tushuntiruvini davlat ijrochisiga yuboradi.
Undiruvni qarzdorning mol-mulkiga qaratish to'g'risidagi ijro hujjatini
majburiy ijro qilish jarayonida davlat ijrochisida qarzdorning boshqa shaxslarda
turgan xatlangan mol-mulki tegishliligini tasdiqlovchi ma'lumotlar mavjud
bo'lmagan hollarda ushbu mol-mulkka undiruvni qaratish sud ajrimiga asosan
amalga oshiriladi.
Qonuniy kuchga kirgan sud ajrimi nusxasi sud tomonidan keyingi kundan
kechiktirmasdan davlat ijrochisiga yuboriladi.
Manfaatdor shaxs davlat ijrochisi yoki tergov organlari tomonidan xatlangan
mol-mulkni xatlovdan chiqarish to'g'risida da'vo arizasi bilan sudga murojaat
qilgan hollarda, sud shu kunning o'zida da'voni ta'minlash va ijro hujjati bo'yicha
undiruvni to'xtatish to'g'risida ajrim chiqaradi va darhol davlat ijrochisiga
yuboradi.
Davlat ijrochisi ijro ishi yuritishni to'xtatib turish haqidagi tegishli sud
ajrimini olgandan so'ng uch kun ichida bu to'g'risida taraflarni yoki ijro hujjatini
bergan organni xabardor qiladi.

Mol-mulkni xatlovdan chiqarish to'g'risidagi da'vo arizasi yuzasidan tegishli
sud hujjati chiqarilganda, qonuniy kuchga kirgan sud hujjatining nusxasi keyingi
kundan kechiktirmasdan davlat ijrochisiga yuboriladi.
IJRO ISHI YURITISHDA RAD QILISH
O'zbekiston Respublikasining "Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini
ijro etish to'g'risida"gi Qonunining 22-moddasi 1-qismiga ko'ra agar davlat
ijrochisi, tarjimonlar va mutaxassislar taraflaming vakillarining yoki ijro ishi
yuritishda ishtirok etayotgan boshqa shaxslarning qarindoshlari bo'lsa yoxud ijro
ishi yuritish natijasidan manfaatdor bo'lsa yoki ularning beg'arazligiga shubha
tug'diradigan boshqa holatlar mavjud bo'lsa, ular ijro ishi yuritishda ishtirok etishi
mumkin emas va ular rad qilinishi lozim.
Ijro ishi yuritishda ishtirokchilar davlat ijrochisi tomonidan quyidagi
holatlarda rad etiladi:
- sanab o'tilgan shaxslar taraflarning, ular vakillarining yoki ijro ishi
yuritishda ishtirok etayotgan boshqa shaxslarning qarindoshlari bo'lsalar, ijro ishi
yuritish natijasidan manfaatdor bo'lsalar;
-ijro ishi yuritishga jalb qilinganlarning beg'arazligiga shubha tug'diradigan
boshqa holatlar mavjud bo'lsa. Ijro ishi yuritish rad qilish uchun holatlar mavjud
bo'lsa, rad qilish talablari tatbiq etiladigan shaxs o'zini o'zi rad qilishi lozim.
Shuningdek yuqoridagi asoslar bo'yicha undiruvchi, qarzdor yoki ularning vakillari
mazkur shaxsni rad qilishlari lozim. Ijro ishi yuritishning rad qilinishi asoslangan
bo'lishi, yozma ravishda bayon etilishi va ijro harakatlarini amalga oshirish
boshlanguniga qadar ma'lum qilinishi kerak, rad qilish uchun asoslar mavjudligi
ijro harakatlarini amalga oshirish boshlanganidan keyin ma'lum bo'lib qolgan
hollar bundan mustasno.
Ijro ishi yuritishda davlat ijrochisi tarjimon va mutaxassisni rad qilish
to'g'risidagi masalani hal qiladi. Davlat ijrochisi tarjimon va mutaxassisni rad qilish

to'g'risidagi masalani ko'rib chiqish natijalariga muvofiq asoslangan qaror
chiqaradi, qaror katta davlat ijrochisi tomonidan tasdiqlangan bo'lishi kerak.
Ijro ishi yuritishda davlat ijrochisini rad qilish to'g'risidagi masala katta davlat
ijrochisi tomonidan hal etiladi. Masalan, ijro ishi yuritish yuzasidan ijro
harakatlarini olib borayotgan davlat ijrochisi undiruvchining qarindoshi bo'lsa,
ariza bilan katta davlat ijrochisiga murojaat qilib ijro ishi yuritishdan rad qilishni
so'raydi. Katta davlat ijrochisi arizani qanoatlantirib ijro ishi yuritishda davlat
ijrochisini rad qilish to'g'risida qaror qabul qilib ijro ishi bo'yicha davlat ijrochisini
ishtirokini rad qilib. ijro harakatlarini davom ettirish uchun ijro ishini boshqa
davlat ijrochisi ish yuritishiga o'tkazadi. Shuningdek katta davlat ijrochisini rad
qilish to'g'risidagi masalani mazkur katta davlat ijrochisining o'zi hal qilishi lozim.
IJRO ISHI YURITISHDA XABARNOMALAR VA CHAQIRUVLAR
Ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar davlat ijrochisi tomonidan
chiqarilgan qarorlar haqida, qonunda nazarda tutilgan hollarda esa ijro harakatlari
to'g'risida va majburiy ijro etish choralari haqida xabardor qilinadi, shuningdek
davlat ijrochisining huzuriga yoxud ijro harakatlarini amalga oshirish joyiga
chaqiruv qog'ozi, boshqa xabarnoma, telefonogramma, telegramma yoki boshqa
aloqa vositalari, elektron pochta (bundan buyon matnda chaqiruv qog'ozi boshqa
xabarnoma deb yuritiladi) orqali chaqirtiriladi.
Chaqiruv qog'ozi - ushbu protsessual hujjat orqali ijro ishida ishtirok etuvchi
taraflar (shu jumladan, mutaxassislar) davlat ijrochisi huzuriga yoki ijro
harakatlarini amalga oshirish joyiga chaqirilishi mumkin. Davlat ijrochisi ijro
hujjati darhol ijro etilishi lozim bo'lgan hollarda ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi
shaxslarni oldindan xabardor qilmagan holda ijro harakatlarini amalga oshirishi va
majburiy ijro etish choralarini qo'llashi lozim. Chaqiruv qog'ozi, boshqa
xabarnoma ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxsning yoki uning vakilining
boshqa manzil ko'rsatilmagan bo'lsa, ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxsga,
ijro hujjatida ko'rsatilgan manzilga yuborilishi lozim. Chaqiruv qog'ozi boshqa

xabarnoma ijro ishi yuritishda ishtirok etayotgan shaxsning ish, o'qish joyiga
yuborilishi mumkin.
Qoida tariqasida jismoniy shaxsga yo'llangan chaqiruv qog'ozi yoki boshqa
xabarnoma MIB bo'limiga qaytarilishi lozim bo'lgan topshirganlik to'g'risidagi
bildirgi ushbu shaxsning imzosi qo'ydirilib, unga shaxsan topshirilishi lozim.
Shuningdek yuridik shaxsga yuborilgan chaqiruv qog'ozi, boshqa xabarnoma
yuridik shaxsning tegishli mansabdor shaxsiga yoki xodimiga topshirilib, mazkur
xodim tomonidan topshirganlikni tasdiqlovchi bildirishnomaga chaqiruv qog'ozini,
boshqa xabarnomani olganligi haqida familiyasi, ismi va otasining ismi hamda
lavozimini ko'rsatgan holda imzo qo'yiladi.
Chaqiruv qog'ozi yoki boshqa xabarnomani keltirgan shaxs chaqirilayotgan
jismoniy shaxsga topshira olmasa, u bilan birga yashovchi katta yoshdagi voyaga
yetgan oila a'zolaridan biriga chaqiruv qog'ozi, boshqa xabarnoma topshirilishi,
ular yo'qligida esa fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organiga yoki ish
beruvchiga (o'quv muassasasi ma'muriyati yoki ish joyi ma'muriyati mansabdor
shaxsiga) topshirilishi lozim bo'lib, bunda chaqiruv qog'ozi yoki boshqa
xabarnomani qabul qilib olgan shaxs uni imkoniyat bo'lishi bilan darhol
chaqiriluvchiga topshiradi.
Chaqiriluvchi o'z nomiga yuborilgan shaxs vaqtincha biror joyga ketgan
bo'lsa, chaqiruv qog'ozi yoki boshqa xabarnomani yetkazib beruvchi shaxs uning
ikkinchi nusxasiga chaqiriluvchi ketgan joyi hamda uning kelishi kutilayotgan vaqt
to'g'risida belgi qo'yishi, bu ma'lumotlarni fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish
organi tomonidan yoki ish beruvchining (o'quv muassasasi ma'muriyati yoki ish
joyi ma'muriyati mansabdor shaxsining) imzosi bilan tasdiqlatishi va
guvohlantirishi lozim. Chaqiriluvchi chaqiruv qog'ozini, boshqa xabarnomani
qabul qilishdan bosh tortganda ularni yetkazib beruvchi shaxs davlat ijrochisiga
qaytariladigan chaqiruv qog'oziga, boshqa xabarnomaga belgi qo'yadi. Quyidagi
hollarda ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar xabardor qilingan hisoblanadi:
chaqiruv qog'ozi, boshqa xabarnoma adresatga "Sud hujjatlari va boshqa organlar

hujjatlarini ijro etish to'g'risida"gi O'zbekiston Respublikasining Qonuni talablariga
muvofiq keltirib berilgan (yuborilgan) bo'lsa;
- chaqiriluvchi chaqiruv qog'ozini, boshqa xabarnomani olishdan bosh tortsa:
-pochta xabarnomasini olgan bo'lishiga qaramasdan adresat o'z nomiga
yuborilgan chaqiruv qog'ozini, boshqa xabarnomani olish uchun kelmasa.
Majburiy ijro etish choralari qo'llanishi to'g'risida xabardor qilingan bo'lib, uning
ijro ishi yuritish joyiga hozir bo'lmasligi majburiy ijro bajarilishiga to'sqinlik
qilmaydi.
Ijro hujjatida qarzdorning shaxsan o'zi bajarishi mumkin bo'lgan
majburiyatlar yuklatilgan bo'lsa, davlat ijrochisining chaqiruvi bo'yicha kelishdan
bo'yin tovlayotgan qarzdor davlat ijrochisining qarori asosida majburiy keltiriladi.
Ijro ishi yuritishda qatnashadigan taraflar, tarjimon, mutaxassis va boshqalar
ijro harakatlari amalga oshirish sanasi, vaqti va joyi haqida yozma ravishda ijro
harakatlari boshlangunga qadar belgilangan muddatlarda xabardor qilinishlari
mumkin. Qarzdorga xabarnoma yuborilganda unda qo'shimcha ravishda majburiy
ijro etish choralari qo'llanilishi ko'rsatib o'tiladi. Xabarnoma quyidagi hollarda
qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda yuborilishi shart: avtomototransport
vositasining texnik holatini ko'zdan kechirishda ishtirok etish uchun Ichki ishlar
vazirligi Davlat yo'l harakat xavfsizligi xizmati organlariga; qarzdorni ko'chirish
to'g'risidagi ijro hujjatini ijro etishda qarzdorga.
Xabarnoma ijro ishida ishtirok etayotgan shaxslarga agar ular yoki ularning
qonuniy vakillari tomonidan boshqa manzil ko'rsatilmagan bo'lsa, ijro hujjatida
ko'rsatilgan manzil bo'yicha yuboriladi. Xabarnoma ijro ishi yuritishida ishtirok
etayotgan shaxslarning ish joyiga ham yuborilishi mumkin. Tashkilotlar yoki
korxonalarga yuboriladigan xabarnomalar tashkilotning yuridik manzili bo'yicha
yuboriladi.
Ijro hujjatlarida undiruvchi yoki qarzdorning elektron pochtasi yoki telefon
(mobil) raqami (agar ular sudga yoki ijro hujjatini bergan boshqa organ
(mansabdor shaxs)ga taqdim etilgan bo'lsa) haqidagi ma'lumotlar mavjud bo'lgan
taqdirda, ijro ishi yuritishni qo'zg'atish to'g'risidagi xabarnoma uning jo'natilganligi

va qabul qilinib olinganligi faktlarini qayd etish imkonini beruvchi maxsus
avtomatlashtirilgan tizimdan foydalangan holda elektron pochtaga yoki mobil
aloqa vositalari orqali qisqa xabar (SMS) ko'rinishida yo llanadi.ʻ
Xabarnomada quyidagilar ko'rsatilishi lozim: MIB hududiy bo'limi nomi va
manzili;
-xabarnomani chiqish sanasi va raqami;
-xabarnoma yo'naltirilgan shaxs nomi;
- xabarnoma mazmuni;
-xabarnoma yuborilgan ijro hujjatining rekvizitlari;
-ijro xarakatlarini amalga oshirish sanasi, vaqti, joyi va xabarnoma talablarini
bajarmaslik oqibatlari;
- xabarnomani yuboruvchi davlat ijrochisining familiyasi, ismi, sharifi va
imzosi.
Agar xabarnomada davlat ijrochisining qarori ilova qilinsa, unda qarorda
ko'rsatilgan ma'lumotlarni takrorlab yozish shart emas.

A dabiyotlar
1.Tuxtasheva U.A. Ijro ishi yuritish: Darslik. 2-nashr Toshkent: TDYI, 2009.-308
h.
2.Yusupov B. Sud hujjatlarini bujurmaganlik uchun jinoiy javobgarlik
muammolari: Monografiya - T.TDYI, 2011.-173 b.
3.M.Q.O'razaliyev Ijro ishi yuritish Darslik. - T TDYU nashriyoti 2019. - 239 bet
4.O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. - T., O'zbekiston. 2018. - 80 b.
5.O'zbekiston Respublikasining 2001-yil 29-avgustdagi "Sud hujjatlari va boshqa
organlar hujjatlarini ijro etish to'g'risida"gi № 258-II-sonli Qonuni // O zbekistonʻ
Respublikasi Qonun hujjatlari to'plami. 2001.-Ne 21. 145-modda.
6.O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik-protsessual kodeksi. O'zbekiston
Respublikasining Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi.
7.O'zbekiston Respublikasi Jinoyat-protsessual kodeksi O'zbekiston
Respublikasining Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi.
8.O'zbekiston Respublikasi Iqtisodiy protsessual kodeksi. O'zbekiston
Respublikasining Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi.
9.O'zbekiston Respublikasi Ma'muriy javobgarlik to'g'risidagi kodeksi O'zbekiston
Respublikasining Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi
10.O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Sud hujjatlari va boshqa organlar
hujjatlarini ijro etishda mol-mulkni realizatsiya qilish tartib-taomillarini tubdan
takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi 2017-yil 27-iyuldagi PQ-3149-son
qarori. O'zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari to'plami. 2007. No 45. 541-
modda.
11. O'razaliyev Murod Qorayevich. Ijro ishi yuritish. Darslik. T.: TDYU
nashriyoti, 2019.-239 bet.

Ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar 1. Ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar tushunchasi. 2. Ijro ishi yuritishda taraflar ularning huquq va majburiyatlari. 3. Ijro ishi yuritishda huquqiy vorislik va ishtirokchilik. 4. Ijro ishi yuritishda vakillik. 5. Ijro ishi yuritishda tarjimonning ishtiroki. 6. Ijro ishi yuritishda xolislarning ishtiroki. 7. Ijro ishi yuritishda mutaxassislarning ishtiroki. 8. Davlat ijrochilarining davlat organlari, kredit tashkilotlari va boshqa tashkilotlar bilan o'zaro hamkorligi. 9. Ijro ishi yuritishda rad qilish. 10. Ijro ishi yuritishda xabarnomalar va chaqiruvlar.

IJRO ISHI YURITISHDA ISHTIROK ETUVCHI SHAXSLAR TUSHUNCHASI Ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar deganda ma'lum yuridik (moddiy (yoki) protsessual-huquqiy) manfaatga ega bo'lgan va ijro ishi yuritishda o'z nomidan yoxud boshqa shaxslar nomidan o'zining manfaatlari, boshqa shaxslar manfaatlari, davlat va jamoat manfaatlarini himoya qilish uchun ishtirok etadigan ijro ishi yuritishning barcha ishtirokchilari tushuniladi. Ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar tushunchasining kvalifikatsiyalovchi belgilari sifatida quyidagi ikki elementni ajratib ko'rsatish mumkin: yuridik manfaat: o'z manfaatlari yoki boshqa shaxslar manfaatlarini himoya qilish maqsadida o'z nomidan yoxud boshqa shaxslarning huquq va manfaatlarini himoya qilish maqsadida ularning nomidan harakat qilish layoqotiga ega bo'lish'. Demak, ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar tushunchasining bu ikki kvalifikatsiyalovchi belgisi bir-biri bilan uzviy bog'liq. Ijro ishida ishtirok etuvchi shaxslar ijro xarakatlari amalga oshirilayotganda yuridik (moddiy yoki protsessual) manfaatga ega bo'lib, o'zining yoki boshqa shaxslarning huquq va manfaatlarini himoya qiladi. Ijro ishini yuritishning asosiy ishtirokchilariga undiruvchi, qarzdor, davlat ijrochisi, bank yoki kredit muassasasi, sudya, davlat organlari va fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari kiradi. Ijroga ko'maklashuvchi shaxslar bevosita ijro ishi yuritishda u yoki bu qonunda belgilangan vakolatlari doirasida davlat ijrochilariga ko'maklashadilar. Ularga ichki ishlar organlari xodimlari, bojxona xodimlari, mutaxassis, tarjimon, xolis, mol-mulkni saqlovchi va boshqalarni kiritish mumkin. Protsessualist olima U.A.Tuxtashevaning fikricha, ijro ishi yuritishda vujudga keladigan munosabatlar subyektining xususiyati ular xulq atvorining obyektiv va

subyektiv tomonlarini o'rganishga asoslanadi. Ijro ishi yuritishda ishtirok etayotgan shaxslar funksiyasi mohiyatini ularning xulq-atvorining obyektiv va subyektiv tomonlari majmuasi tashkil etadi. Ijro ishi yuritish subyektlarining harakatlari yoki harakatlarini amalga oshirish imkoniyati ular xulq-atvorining obyektiv tomonini tashkil etadi. Ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi shaxslarning bu ishtirokchilikdan erishishni xohlagan natijalar yoki maqsadlar ular xulq-atvorining subyektiv tomonini tashkil etadi. Ijro ishi yuritish subyektlarini, ularning ijro ishi yuritishda ishtirok etishdan maqsad va vazifalari hamda majburiy ijro etish organlari bilan hamkorligidan kelib chiqib quyidagicha tasniflash mumkin: sud va boshqa organlar hujjatlarini majburiy ijro etishni amalga oshiruvchi⚫️ shaxslar - davlat ijrochilari va ularga tenglashtirilgan shaxslar, ijro ishi yuritishda taraf tariqasida ishtirok etuvchi shaxslar, ⚫️ qonun talablariga ko'maklashuvchi shaxslar; ⚫️ ijro hujjatlarini ijro etishga ko'ra qarzdorning mol-mulkini qonuniy asosda ⚫️ ushab turgan shaxslar, mulkiy huquqlariga ijro ishi yuritish ta'sir qiladigan shaxslar'. Ijro ishini ⚫️ yuritishning asosiy ishtirokchisi davlat ijrochisi ijro etuvchi hokimiyat vakili sifatida sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarining majburiy ijrosini ta'minlovchi hokimiyat vakolatlarini amalga oshiruvchi mansabdor shaxs "Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to'g'risida"gi Qonunning 83- moddasiga muvofiq o'rta maxsus (yuridik) yoki oliy (yuridik) ma'lumotga ega bo'lgan O'zbekiston Respublikasining fuqarosi davlat ijrochisi bo'lishi mumkin. Qonunga asosan ilk bor davlat ijro hokimiyati organlari tizimida mustaqil organ sifatida tashkil etilgan Majburiy ijro byurosining davlat ijrochilari zimmasiga sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarining majburiy ijrosini ta'minlash vakolati yuklatildi. Aynan davlat ijrochilari jismoniy va yuridik shaxslarning buzilgan huquqlarini himoya qilishning oxirgi bosqichida turib, uni hal etish vakolatiga ega bo'ladilar. Davlat ijrochisi sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini majburiy ijrosini ta'minlab, huquq subyektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya

qiladilar. Ijro hujjati talabi davlat ijrochisi tomonidan belgilangan ixtiyoriy muddatda qarzdor tomonidan bajarilmasa, davlat ijrochisi majburiy ijro harakatlariga kirishib, undiruv to'g'risidagi ijro ishlari bo'yicha ijroni qarzdorning mol-mulkiga qaratadi. Qonunda nazarda tutilgan hollarda soliq organlari, banklar hamda boshqa kredit tashkilotlari davlat ijrochisining pul mablag'larini undirish to'g'risidagi sud hujjatlarining va boshqa organlar hujjatlarining talablarining ijrosini amalga oshiradi. Ijro ishi yuritishda voyaga yetmaganlarning huquqlarini ularning qonuniy vakillari ota-onalari, farzandlikka oluvchilari, vasiylari yoki homiylari amalga oshiradilar. Fuqarolik, oilaviy, mehnat. ma'muriy huquqiy munosabatlardan hamda olingan ish haqini yoki boshqa daromadni tasarruf etish bilan bog'liq bitimlardan kelib chiqadigan ishlar bo'yicha sud hujjatlari va boshqa organlarning hujjatlari asosida berilgan. ijro hujjatlari ijro etilayotganda voyaga yetmaganlar qonunda nazarda tutilgan hollarda ijro ishi yuritishda mustaqil ravishda o'z huquqlarini amalga oshirishlari va majburiyatlarni bajarishlari mumkin. IJRO ISHI YURITISHDA TARAFLAR, ULARNING HUQUQ VA MAJBURIYATLARI Undiruvchi va qarzdor ijro ishi yuritishdagi taraflar hisoblanadi. Ijro hujjati kimning foydasiga yoki manfaatlarini ko'zlab berilgan bo'lsa, o'sha shaxs undiruvchi hisoblanadi. Ijro hujjatida nazarda tutilgan pul mablag'lari yoki boshqa mol-mulkni undiruvchiga berish yoxud muayyan harakatlarni amalga oshirish yoki ularni amalga oshirishdan o'zini tiyish majburiyati zimmasiga yuklatilgan shaxs qarzdor hisoblanadi. Undiruvchi va qarzdorsiz ijro ishi yuritish mavjud bo'lishi mumkin emas. Har bir taraf o'zining huquq va majburiyatlariga ega. Ijro ishi yuritishdagi taraflar: ijro ishi yuritish materiallari bilan tanishish;

ijro ishi yuritish materiallarlaridan ko'chirmalar va nusxalar olish; qo'shimcha materiallar taqdim etish; iltimosnomalar berish, jumladan, ijro harakatlarini keyinga qoldirish haqida iltimosnoma berish; - ijro harakatlarini amalga oshirishda ishtirok etish; - ijro harakatlari jarayonida og'zaki va yozma tushuntirishlar berish; - ijro ishi yuritilishi davomida paydo bo'ladigan masalalar yuzasidan o'z vajlari va fikr-mulohazalarini bildirish; - ijro ishi yuritishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslarning iltimosnomalari, vajlari va fikr-mulohazalariga qarshi e'tiroz bildirish; - rad qilish; - ijro hujjatlarining ijrosini kechiktirish yoki bo'lib-bo'lib ijro etish, ularni ijro etish usuli va tartibini o'zgartirish to'g'risidagi ariza bilan ijro hujjatini bergan sud yoki boshqa organga murojaat qilish; - davlat ijrochisining harakatlari (harakatsizligi) ustidan shikoyat qilish huquqlarga egadirlar. Ijro ishi yuritishdagi taraflarning asosiy majburiyatlari ijro harakatlarini amalga oshirayotganda sud hujjatlarini va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to'g'risidagi qonun hujjatlarining talablarini bajarish, ijro hujjatlari talablarini o'z vaqtida va to'liq ijro etish, undiruvchi esa ijro harakatlarini amalga oshirishda davlat ijrochisiga yordam ko'rsatishi kiradi. Ijro ishi yuritishda undiruvchi hamda qarzdorning majburiyatlari ijro ishi yuritish qo'zg'atilganidan boshlanadi va u tugallangunga qadar bir shaxsdan boshqa shaxsga o'tishi mumkin. IJRO ISHI YURITISHDA HUQUQIY VORISLIK VA ISHTIROKCHILIK Ijro ishini yuritishda huquqiy vorislik bu ijro ishi yuritish jarayonida huquq va majburiyatlarning bir tarafdan ilgari ijro ishi yuritishda ishtirok etmagan boshqa shaxsga o'tishidir.

O'xshashlar

Ijro ishi yuritish tushunchasi, mohiyati va pryedmyeti. Ijro ishi yuritishning umumiy qoidalari.

Vena kongressida ishtirok etuvchi davlatlar. Vena Kongressi Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vazirligi

ALOHIDA TOIFADAGI JINOYAT ISHLARINI YURITISHDA HIMOYACHINING ROLI

Ijro harakatlarini amalga oshirishning umumiy shartlari. Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini majburiy ijro etish asos va choralari.

ZAHIRIDDIN MUHAMMAD BOBURNING “BOBURNOMA” ASARIDA HUKMDOR SHAXSLAR OBRAZI TASVIRI VA TALQINI