Internetda ishlash bo`limini o`qitish metodikasi

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

410.927734375 KB

Ko'chirib olish

2MAVZU:Internetda ishlash bo`limini o`qitish metodikasi
KIRISH
Asosiy qism
1 .Internet tarmog' ining vujudga kelish tarixi
2.Internetning asosiy tushunchalari
3.O'zbekistonda intemetni rivoilanish tarixi
5. Internet qaydnomalari
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

3KIRISH:
Internet minglab kompyuter tarmoqlari yig'indisidir butun dunyo bo'ylab joylashgan
va yagona tarmoqqa ulangan. ning almashinuvi Internetdagi ma'lumotlar standart
qoidalarga asoslanadi. Ma'lumotlarni uzatish qoidalari Internetda protokollar
deyiladi (masalan, TCP / IP – TRANSMISSION NAZORAT PROTOKOLI /
INTERNET PROTOKOLI). Ma'lumotlar usuli TPP / IP protokolining uzatilishi
quyidagicha: TCP protokoli bo'linadi ma'lumotlarni paketlarga joylashtirish; Barcha
paketlar IP orqali qabul qiluvchiga uzatiladi protokol va barcha paketlar TCP
protokoli tomonidan qabul qilinganligi tekshiriladi; Hammasi bir marta paketlar
qabul qilinganda, TCP protokoli ularni tartibga soladi va birlashtirilgan qiladi.
Modem deb nomlangan qurilmaning yaratilishi va rivojlanishi tufayli (1979 yil
Nayes tomonidan) bu kompyuterlarga telefon tarmoqlari orqali millionlab
ma'lumotlarni yuborish imkonini beradi faqat shaxsiy kompyuter va telefonga ega
odamlar Bugungi kunda Internetga aylanmoqda jahon bozorini o'rganishda
zamonaviy biznesning eng muhim vositalaridan biri va savdoni tashkil etish.
Ma'lumotlar ombori majmuyi dunyo bilimlar omborini tashkil etadi. Intemetning
kompyuterlar bilan bog'hq bo'lgan narsalardan muhim farqi shundaki, u o'zi
haqidagi ma'lumotlarni ham o'zida saqlay olishidir.1992—93-yillarda axborot
texnologiyasining rivojlanishi sababli tasviriy va tovushli axborotlarni olis
masofalardan qisqa vaqtda uzatishning shunday imkoniyati yaratilganki, u World
Wide Web deb nomlangan.World Wide Web ning yaratilishiga 1989-yil
Shvetsariyadagi Yevropa Yadroviy Tadqiqotlar Kengashining loyihasi asos bo'ldi.
Bu loyihaning maqsadi Internetda axborot tarqatishning samarali usullarini izlash
va uning oqibatlarini kuzatishdan iborat edi. Hozirgi kunda World Wide Web
Intemetning eng tez rivojlanayotgan sohalaridan biri bo'lib qoldi.Internet deganda
ko'pchilik World Wide Web (qisqacha Web yoki WWW) ni tushunadi. Aslida
World Wide Web Intemetning bir qismi bo'lib, xalqaro o'rgimchak to'ri ma'nosini
anglatadi. World Wide Web multimedia (multimedia — rasm va matnli axborotni
tovushli va harakatdagi shakllardan iborat axborot bilan birlashtirish texnologiyasi)
imkoniyatlariga ega boigani uchun foydalanuvchilar e'tiborini juda tez qozondi.

4II. Asosiy qism.
1 .Internet tarmog' ining vujudga kelish tarixi
Internet (lotincha: inter - aro va net - tarmoq) - standart internet protokoli (IP) orqali
ma’lumot almashuvchi kompyuter tarmoqlarining butunjahon va omma uchun
ochiq to‘plamidir. Bu ma’lumotlarning asosiy tashuvchi protokoli TCP/IP dir.
TCP/IP o‘zaro bog‘liq protokollar yig‘indisi bo‘lib, internetda ma’lumot
tarqalishida asosiy o‘rin egallaydi. Internet tarmog‘ini minglab akademik, davlat,
tijorat va xonadon tarmoqlari tashkil etadi. Internet elektron pochta, chat hamda
o‘zaro bog‘langan sahifalar va boshqa Butunjahon o‘rgimchak to‘ri servislaridan
tashkil topadi.
Internet — katta (global) va kichik (lokal) kompyuter tarmoqlarini o‘zaro
bog‘lovchi butunjahon kompyuter tizimi. Unda geografik o‘rni, zamon va
makondan qat’iy nazar, ayrim kompyuter va mayda tarmoqlar o‘zaro hamkorlikda
global informatsiya infratuzilmasini tashkil etadi. Qaydnomalar tizimi bilan
boshqariladigan barcha hosila tarmoqlar hamkorlikda iste’molchilarga ma'lumotni
saqlash, e’lon qilish, jo‘natish, qabul qilish, izlash va ma’lum bo‘lgan barcha
variantlar (matn, tovush, videotasvir, fotosurat, grafika, musiqa tarzida va b.
ko‘rinishlar) da axborot almashinishga imkon yaratadi.
Internet tizimi 20-asr. 60-yillarida paydo bo‘ldi. O‘sha paytlarda Amerika mudofaa
departamenti tashabbusi bilan kompyuterlar telefon tarmoqlariga ulana boshladi.
Dastlab, bunday faoliyat takomillashtirilgan loyihalar agentligi (AKRA)
tadqiqotlari doirasida olib borildi. Bu tadqiqotlar sovuq urush avj olgan davrga
to‘g‘ri keldi. AQSH mudofaa departamenti urush bo‘lib qolgan taqdirda oddiy
kommunikatsiya vositalari ishdan chiqqudek bo‘lsa, o‘rniga yangi qo‘shimcha
kommunikatsiya vositalarini izlash bilan faol shug‘ullandi. 60-yillar oxiri va 70-
yillarda Internet tarmog‘i uncha keng rivojlanmadi. Dastlabki o‘n yillik xalqaro
tarmoq, asosan, harbiylar va yirik olimlarning shaxsiy elektron liniyalari faoliyati
doirasi bilan cheklandi. Internetning beqiyos rivojlanish sur’ati davlat, tadim,
akademik va ijtimoiy tuzilmalarning o‘ziga xos umumiy moliyaviy va intellektual

5ulushiga bogdiq boddi.
20-asr 70-yillarida turli tarqoq kompyuterlar tarmoqlari orasida informatsiyani
uzatish va almashinish qoidalari tizimi ishlab chiqildi. Bular o‘zaro hamkorlikka
doir qaydnomalar - Internetworking protocols (IP) bodib, global tarmoqni
takomillashtirish uchun qulay muhit yaratdi. IP o‘rnatgan tartibga ko‘ra, har qanday
alohida tarmoq informatsiyani ko‘p tarmoqlar orqali "birinchi punktdan to oxirgi
punktgacha" yetib borishini nazorat qilishi lozim. Shuning uchun Internet negizini
tashkil qiladigan qaydnomalar tizimi, xususan, Transmission Control Protocol
(TCP), File Transfer Protocol (FTP) ichida IP muhim qaydnomalardan biri
hisoblanadi.
Internet rivoilanishining dastlabki bosqichida uni, asosan, AQSH mudofaa
departamenti mablag‘ bilan ta’minlagan. 70-yillar oxiriga kelib esa, asosan, uch
ta’minlash manbai ajralib turdi: xukumat, un-tlar va tadqiqot laboratoriyalari (shu
jumladan mustaqillari ham).
80-yillarda Internet o‘ziga xos tarzda universal kodamlargacha rivojlana boshladi.
O‘sha davrda Internet vositasida uzatiladigan informatsiyaning o‘sishi "oyiga 20
foizdan ko‘paytirib borish" shiori ostida bordi. Mac, AQSH ning asosiy tarmogd bir
sekundda 165 mln. bayt informatsiyani qayta ishlaydi va uzatadi. Bu sur’at bir
sekundda "Brittanika" ensiklopediyasi"ni uzatish uchun yetarli. 80-yillar o‘rtalarida
Internetni jamoat va tijorat tarmoklariga ulash natijasida Internet tizimi ham kodam,
ham sifat jihatidan rivojlandi. 90-yillarda Internet tizimini boshqarish borasida tub
o‘zgarishlar yuz berdi.
Internet standartlar tizimi hisoblanadi. U o‘z faoliyatida o‘zini o‘zi rostlab turish,
o‘zini o‘zi boshqarish falsafasiga rioya qilib foliyat yuritadi. Hozirgacha uni
boshqarib turadigan yagona tashkilot yo‘q. Uning faoliyatiga doir qoidalar kirish
mezonlari sifatida ishlab chiqilgan. Texnik masalalar esa "Internet Engineering
Forse (IETL) kompaniyasining faol ishtirokida hal qilinadi, barcha standartlar
"Internet Architecture Board" (IAB) kompaniyasi tomonidan qabul qilinadi. 20-
asrning oxirgi o‘n yilligida Internet tizimi beqiyos darajada o‘sdi. Agar 80 -yillar
oxirida Internet tizimiga taalluqli 28000 dan ortiq asosiy kompyuterlar faoliyat

6ko‘rsatgan bo‘lsa, 90-yillar oxiriga kelib ularning soni o‘nlarcha mln.gayetdi.
Internet xizmatidan foydalanuvchilar soni butun yer yuzi bo‘yicha 160 mln. Kishini
tashkil qildi (1999).
Internet barcha an’anaviy informatsiya tizimlari - telekommunikatsiya,
teleradioeshittirish, informatsiyalarni xalqaro miqyosda faol almashtirish va h.
k.ning texnologik imkoniyatlarni uyg‘unlashtirib qo‘llanganligi uchun u bir necha
vazifani - informatsiya va bilimlar manbai; ommaviy axborot vositasi, insoniyat
faoliyatining barcha sohalari (shu jumladan, ta’lim-tar-biya, siyosiy, ijtimoiy,
iqtisodiy, madaniy, sayyohlik va h. k.) ga taal-luqli informatsiya xizmatlari tizimi;
istiqbolli bozor va milliy kom-paniyalarning xalqaro informatsiya maydoni va
jahon bozoriga eng tejamli va tezkor usulda qo‘shilish imko-nini beradigan vosita
vazifasini o‘taydi.
Jamoat va tijorat tuzilmalari uchun Internetdan foydalanish imkoniyati oshgan sari
provayderlar (Internet bilan aloqa o‘rnatishga xizmat ko‘rsatadigan kompaniyalar),
Internet informatsiyasi iste’molchilari soni ham ko‘paymoqda, informatsiya manbai
va ommaviy axborot vositasi sifatida Internet ommalashmoqda. Bularning barchasi
noshirlar, jurnalistlar, informatsiya agentliklari, i. ch. xamda savdo kompaniyalari
va firmalari muhitida raqobatning shakllanishiga ijobiy ta’sir qiladi. Telefon
simlaridan tashqari, optik tolali kabellar, radio tarmog‘i yoki sun’iy yoTdosh orqali
Intemetga chiqish mumkin boTdi.
Buning uchun Internet bilan aloqa o‘rnatishga xizmat ko‘rsatadigan kompaniyalar -
provayderlar boTishi lozim.
2.Internetning asosiy tushunchalari
WWW (World Wide Web) - butun jahon tarmog’i. Ayni mana shu xizmat Internet
bilan foydalanishni soddalashtirdi va ommaviylashtirdi. WWW asosida to'rtta
poydevor mavjud:
Barcha hujjatlarning yagona formati (shakli).
Gipermatn.
Hujjatlarni ko'rish uchun maxsus dasturlar.
Yagona manzilni ko'rsatish tizimi.

7Hujjatlarning yagona formati (shakli).
Internetda barcha hujjatlar HTML (Hyper Text Markup Language - Gipermatnni
belgilash tili) formatida tuziladi. HTML yordamida yozilgan hujjatlarni web-hujjat
yoki web-sahifa deb atashadi. Birorta foydalanuvchi yoki tashkilotga qarashli
bo'lgan, bir-biriga bog'langan web-sahifalar to'plami SAYT deb aytiladi.
Aslida web-sahifa oddiy matndan iborat va uning fayl kengaytmasi “*.htm” yoki
“*.html” bo'ladi. Matnning o'lchamini, rangini, shaklini o'zgartirish uchun HTML
teg (belgi)lari qo’llaniladi. HTML teglari yordamida sahifaga rasm, video o'rnatish,
orqa fon (ko'rinish), musiqaviy ijro va yana ko'p narsalar qo'shish mumkin.
Natijada, oddiy matn chiroyli va qulay ravishda taqdim etiladi.
Gipermatn.
WWW xizmatining eng inqilobiy qismi gipermatn orqali umuman klaviaturaga
tegmasdan, faqat sichqonchaning chap tugmasini chertish yordamida Internetda
sayohat qilish mumkin.
Gipermatnning asosiy elementi giperko'rsatkich - tarmoqdagi boshqa hujjatga
ko'rsatkich bo’lib, ular ikki xil: matn va grafik. Ko’rsatkichni aniqlash uchun web -
sahifa ko’rilyatganda sichqoncha belgisi “qo'l” ko'rinishiga o'zgarsa, demak
sichqonchaning tagidagi element giperko'rsatkichdir. Matn ko'rsatkichlar, odatda,
oddiy matnlardan ajralib turishi uchun, tagida chiziqchali va boshqa rangda
bo'yaladi.
Internetning rivojlanish yo'nalishi ixtiyoriy ravishda ishlaydigan "Internet jamiyati"
tomonidan belgilanadi.
Internetda ishlashda, ayniqsa davlat chegarasi, intellektual mulk va litsenziyalarni
topshirishda huquqiy normalarga rioya qilish kerak.
Internet yuqori tezlikdagi telekommunikatsiya magistral tarmoqlariga asoslanadi.
Avtonom tizimlar NAP tarmog'iga ulanish nuqtalari orqali magistral tarmoqqa
ulanadi, ularning har biri o'z ma'muriy boshqaruviga, o'z ichki marshrutlash
protokollariga ega. Avtonom tarmoqlar Internetga kirish xizmatlarini taqdim
etadigan xizmat ko'rsatuvchi provayderlar tomonidan shakllantiriladi.
Internetning asosiy xuiawalari lokal tarmoqlardir.

8Kommutaciyalangan telefon kanallari orqali modemga kirish uchun ma'lumotlar
uzatish tezligi bir necha kbit / s dan 56 kbit / s gacha. Ijara qilingan liniyalarda 64
kbit / s dan 2 Mbit / s gacha.
Internetning tarkibi odatdagi mijoz-serverdir. Ma'lumotlar oladigan kompyuterlar -
"mijozlar" va "mijozlar" ga ma'lumot beradigan "serverlar" mavjud, ular ham
ma'lumotlami oladilar. Internetning soddalashtirilgan tarkibiy diagrammasi sek.
12,8.
Internet turli xil jismoniy tarmoqlarni ulash uchun IP protokolidan foydalanadi.
Internet-manzillar tizimi. Internetda ishlash uchun siz faqat kompyuterning domen
manzilini yoki ulanishni o'rnatmoqchi bo'lgan foydalanuvchini bilishingiz kerak.
Faqat manzili uchun faqat domen manzilini emas, balki yagona manzilli qidiruv
manzilini ishlatish yanada samaralidir, bu domen manziliga qo'shimcha ravishda,
foydalaniladigan kirish texnologiyasi va kompyuterning fayl tuzilmasidagi resurs
spetsifikatsiyasini o'z ichiga oladi.
Masalan: URL manzilida: http://engec.ru/user/lab/met.htm , qaerda:
http - kirish uchun ishlatiladigan gipermatnli uzatish protokoli. Aksariyat hollarda
ushbu protokol qo'llaniladi;
www.engec.ru - SPbGIEU veb-serverining domen manzili. Ko'pgina serverlarning
manzillari www prefiksidan boshlanadi, bu www serverning ushbu kompyuterda
ishlayotganligini ko'rsatadi.
Foydalanuvchi bilan Internet aloqasi:
Oflayn- kechiktirilgan javob bilan aloqa rejimi (so'rov va javob o'rtasida sezilarli
vaqt o'tadi;
Onlayn - faol aloqa rejimi (so'rov va javob berish vaqti juda kichik)
Kompyuteringizni Internetda ishlash uchun ulang va sozlang.
Intemetga kirish bilan bog'liq xizmatlar provayderlar tomonidan taqdim etiladi.
3.O'zbekistonda intemetni rivoilanish tarixi
O‘zbekiston Respublikasida internet rivoji bevosita mamlakat taraqqiyoti bilan
uzviy bog‘lanadi. U o‘zida zamonaviy davlat va aholi turmush tarziga xos barcha
bosqichlarni aks ettiradi. O‘zbekistonda Internet rivojini quyidagi asosiy davrlarga

9bo‘lish mumkin:
1990-yillar boshi. UUCP ma’lumotlar uzatish tizimida elektron pochta orqali
ma’lumot almashish imkoni paydo bo‘ldi. Foydalanuvchilar analog modemlar
yordamida Moskvaga yoki boshqa shaharlararo qo‘ng‘iroqni amalga oshira
boshladilar. Ma’lumotlar uzatish tezligi 1200-2400 bod (bit/s)ni tashkil qilgan.
1992-1995 yillarda UUCP mahalliy provayderi faoliyatini boshlagan. U tomonidan
ko‘rsatilayotgan xizmatlar tezligi 9600-14400 bod (bit/s)ni tashkil qilgan. Shundan
so‘ng BCC (Biznes Aloqalar Markazi), CCC va PERDCA (Silk.org) provayderlari
tashkil etilgan. SONET elektron tijorat tarmoqlariga ulanish boshlangan.
FidoNet matnli ma’lumotlarni jo‘natish global tarmog‘i ishga tushdi. Relcom - ilk
elektron pochta tarmog‘i ishga tushdi. Ma’lumot uzatish tezligi 9600 dan 14400
bodgacha bo‘lgan analog modemlar orqali Internet tarmog‘iga ulanish imkoniyati
tug‘ildi. Mazkur xizmatlar Naytov, BCC hamda Silknet (PERDCA) provayderlari
tomonidan ko‘rsatilgan. 1995 yil 29 aprelda «UZ»domeniga asos solindi.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Bankining ma’lumotlarini banklararo uzatish
tarmog‘iga asos solindi.
1996 yil. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida BMTning
O‘zbekistonda Internetni rivojlantirish loyihasi tashkil etildi. Keyinchalik bu UzNet
nomi bilan tanilgan. Telekommunikatsiya bozorida UzPAK kompaniyasi faoliyatini
boshladi.
1997-1999 yillar. Internetning misli ko‘rilmagan rivojlanish davri. Har bir
provayder xalqaro Internet tarmog‘ida o‘zining mustaqil kanaliga ega bo‘ldi. Ba’zi
birlarida Moskvaga qadar modemlari, boshqalarida asinxron sputnik kanallari
mavjud bo‘lgan. O‘zbekistonning ilmiy-ta’lim tarmog‘i UzSciNet faoliyatini
boshladi. Yangi internet provayderlari tashkil etildi. Internetdan bir soat foydalanish
bahosi 600 so‘m (shu davrda Markaziy bank kursi bo‘yicha bu o‘rtacha 4 dollarga
teng mablag‘) bo‘lgan.
Muayyan yo‘nalishlar bo‘yicha texnologiyalar analogdan raqamli shaklga o‘ta
boshladi. Naytov hamda UzNet provayderlari faqatgina yuridik shaxslar uchun
raqamli modemlar orqali Internet xizmatlarini ko‘rsata boshladi. Internetdan

10foydalanish tariflarini trafikka binoan belgilash amaliyoti boshlandi. Internet
tarmog‘i orqali ovozli aloqa o‘rnatish tajribasi qo‘llandi. Sarkor Telecom
provayderi Radio Ethernet simsiz tarmoq texnologiyasini joriy qildi. Trans- Osiyo-
Yevropa (TAYe) optik aloqa ma’lumotlar uzatish tarmog‘idan foydalanila
boshlandi.
1999 yil. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining №52-son qarori
imzolandi. Qarorga muvofiq xalqaro ma’lumotlar uzatish, shuningdek Internet
tarmog‘iga ulanish O‘zAAA dan xalqaro tarmoqqa chiqishga huquq beruvchi
litsenziyani olib, O‘zbekiston Respublikasi ma’lumotlarni uzatish tarmoqlari
operatorlari (provayderlari)ning respublika va xalqaro kompyuter tarmoqlaridan,
shu jumladan Internetdan faqat «UzPAK» ma’lumotlarni uzatish davlat tarmog‘ini
rivojlantirish va undan foydalanish korxonasining va Ma’lumotlarni uzatish milliy
tarmog‘ining texnik vositalari orqali foydalanishiga oid belgilangan tartib
belgilandi.
“Iskra” hukumat aloqa tarmog‘i va boshqa bir qator ma’lumotlar uzatish vositalari
orqali xalqaro tarmoqqa chiqish to‘xtatildi. UzNet uskunalari, tarmog‘i va xodimlar
UZPAK boshqaruviga o‘tkazildi. Barcha provayderlarga tarmoqlarini UZPAK
tarmog‘iga birlashtirish tavsiya qilindi. Provayderlar faoliyatining quyidagi jadvali
ommalashtirildi: barcha trafik shaxsiy yoki sotib olingan kanallar orqali o‘tkazilgan,
UzPAK kanalidan (odatda bu 33600 bod (bit/s)li analog modem bo‘lgan) zahira
sifatida foydalanilgan. O‘sha mahalda UzPAK xizmatlari narxi boshqa
provayderlarnikidan yuqori bo‘lgan. Shunday bo‘lsa ham, asinxron aloqa
foydalanuvchilari soni o‘sib borgan.
1999-2000 yillar. BMTning O‘zbekistonda Internet tarmog‘ini rivojlantirish
bo‘yicha yangi loyihasi - UZB/99/016 (UzSciNet) ish boshladi. Bu gal O‘zbekiston
Respublikasi Fanlar akademiyasi qoshida akademik tarmoq yaratish bo‘yicha ish
boshlandi. Internet bozorida qator o‘zining mustaqil (asosan sun’iy yo‘ldosh)
kanallariga ega bo‘lgan provayderlar faoliyati kuzatildi. Ilk Cisco tarmoq
akademiyasi ishga tushdi.
2001-2002 yillar. Tashqi Internet kanallarining o‘tkazuvchanlik salohiyati 8,5

11Mbit/s. dan 18 Mbit/s.gacha oshdi. Sarkor Telekom ilk marotaba TAYe orqali
China Telecomga ulandi. DialUp xizmatlari uchun narxlarning keskin pasayishi
kuzatildi. “Naytov Internet” biznesi Buzton kompaniyasiga o‘tdi. O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Xalqaro kompyuter tarmoqlaridan
foydalanishni markazlashtirishdan chiqarish to‘g‘risida”gi 352-son qarori
imzolandi. Unga muvofiq, Vazirlar Mahkamasining 52-sonli qarorida qayd etilgan,
O‘zbekiston Respublikasi ma’lumotlarni uzatish tarmoqlari operatorlari
(provayderlari)ning respublika va xalqaro kompyuter tarmoqlaridan, shu jumladan
Internetdan faqat «UzPAK» ma’lumotlarni uzatish davlat tarmog‘ini rivojlantirish
va undan foydalanish korxonasining va Ma’lumotlarni uzatish milliy tarmog‘ining
texnik vositalari orqali foydalanishiga oid belgilangan tartib bekor qilindi.
Provayderlar hali ham xalqaro aloqaga ulanishni «O‘zbektelekom» AK orqali
amalga oshirishlari zarur edi.
2003-2005 yillarda. Tashqi Internet kanallarining o‘tkazuvchanlik salohiyati 32
Mbit/s dan 143,1 Mbit/s gacha oshdi. DSL orqali Internet tarmog‘iga ulanish ham
jismoniy, ham yuridik shaxslar o‘rtasida keng ommalashdi. Provayderlar
hududlarda ham Internetga ulanish bo‘yicha xizmatlarni kengaytira boshlashdi.
Internet tezligi 64 Kbit/sek.dan 1 Mbit/s.gacha oshdi. Oylik abonent to‘lovi orqali
DialUp orqali ulanganlarga oylik cheksiz tariflar joriy qilindi. Provayderlar
Callback xizmatini joriy qilishdi. O‘zbekiston mobil aloqa bozorida Rossiyaning
Vmpelkom (Bilayn), MTS, Telia Sonera kompaniyalari faoliyatini boshladi.
Telekommunikatsiya bozorida IP telefoniya (Platinum connect, 2Oxygen, Buzton)
kompaniyalari paydo bo‘ldi.
O‘zbekiston Respublikasi hukumat portali - www.gov.uz tashkil etildi. Vazirlar
Mahkamasining 2005 yil 6 oktyabrdagi 221-son qaroriga muvofiq, davlat va jamoat
organlari, fuqarolar, mulkchilik shakllaridan qat’i nazar, korxonalar, muassasalar va
tashkilotlarning axborotlarga bo‘lgan ehtiyojlarini har tomonlama qondirish
maqsadida Ma’lumotlarni uzatish milliy tarmog‘ining faoliyat ko‘rsatishini va uni
rivojlantirishni ta’minlash «O‘zbektelekom» AK zimmasiga yuklatildi.
UZINFOCOM markazi esa O‘zbekistonning yuqori darajali domeni(ccTLD.uz)ga

12administratorlik qilish huquqini qo‘lga kiritdi.
UZ milliy domenini ro‘yxatga oluvchi 6 ta registrator (Tomas, BCC, Sarkor
Telecom, Global Study, TV-Inform i Arsenal-D) faoliyat ko‘rsatmoqda edi.
O‘zbekiston AT Assotsiatsiyasi, ZiyoNet axborot ta’lim tarmog‘i, kompyuter
xurujlariga tezkor choralar ko‘ruvchi «UZ-CERT» xizmati, Milliy axborot- qidiruv
tizimi WWW.UZ ga asos solindi.
2006-2009 yillar. Tashqi Internet kanallarining o‘tkazuvchanlik salohiyati 1125
Mbit/s.gacha oshdi. Birinchi elektron raqamli imzoni ro‘yxatga olish markazi
ochildi. Kompaniyalar GPRS, 3G, Wi-MAX texnologiyalari asosida simsiz Internet
xizmatlarini ko‘rsatishni boshladilar. Internet foydalanuvchilari soni 2 milliondan
oshib, mobil aloqa foydalanuvchilari 10 millionga yetdi. Simus kompaniyasi «UZ»
domenining milliy registratoriga aylandi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
“Krizisga qarshi dasturga kiritilgan qo‘shimcha infratuzilma ob’ektlari bo‘yicha
loyihalarni amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi
PQ-1073-son qarori asosida 2009 yilgacha aloqa va telekommunikatsiya
ob’ektlarini, xususan milliy va hududiy ma’lumotlar almashish tarmoqlarini
rivojlantirishning qo‘shimcha choralari belgilab olindi. Mobil aloqa operatori
«MTS - O‘zbekistan» mamlakat hududida 4G (4-avlod) mobil tarmog‘ini qurish
bo‘yicha litsenziyaga ega bo‘ldi.
2010-2011 yillar. Foydalanuvchilar soni 7,378 mln.ga yoki aholi miqdoriga
nisbatan 24 % ga tedi.
Bundan mobil Internetdan foydalanuvchilar 4,119 mln.ni tashkil qiladi. Bundan
ko‘rinib turibdiki, ko‘pchilik Internetdan foydalanishda mobil aloqani ma’qul
ko‘radi.
2010 yilda O‘zbekistonda Internet foydalanuvchilari soni 3,2 millionga oshib, 2002
yil bilan solishtirganda o‘sish 23,8 %ni tashkil qiladi.
O‘zbekistonning barcha hududlarida Internet foydalanuvchilari soni muntazam
oshib bormoqda va mamlakat aholisining 24 %i xalqaro tarmoqdan foydalanadi.
2010 yil so‘ngida Internetdan foydalanuvchi davlat organlari soni 7643 taga yetdi.
UZINFOCOM markazi tomonidan taqdim etilgan ma’lumotlarga ko‘ra, 2010 yilda

13«.UZ» milliy domenidan ro‘yxatdan o‘tgan faol domenlar miqdori 11 mingtaga
yetgan.
2010 yilda TAS-IX da trafik hajmi 615025,32 GBaytga yetib, 2009 yilga nisbatan
314,8% ga oshgan.
4.Internetga ulanish Internetga ulanish tartibi
Internetga bog‘lanish uchun nima qilish kerak? Internetga bog‘lanish uchun
avvalambor kompyuter, aloqa kanali, modem va programma ta’minotiga ega
bo‘lish kerak. Provayder telefon raqamlarini olish, hamda mijozning qayd qilingan
takrorlanmas nomi (Login) va narol (Rassword)ga ega bo‘lish zarur.
Internetga ulanish tartibini aniq bir misol yordamida tushuntirishga harakat qilamiz.
Faraz qilaylik, O‘zbekistonda Internet xizmatini ko‘rsatuvchi provayderlardan biri
bo‘lgan "Simus" orqali siz Internetga ulanmoqchisiz. Buning uchun siz avvalo
kompyuteringizdagi Сетевое окружениеtizim tarikibiga kiruvchi Сетевые
подключения (tarmoqqa ulanish) standart programmasi yordamida
kompyuteringizni provayder serveriga avtomatik tarzda ulanish uchun sharoit
yaratib olishingiz kerak. Bu quyidagicha amalga oshiriladi:
Windows XP ish stolidan Сетевое окружениеbelgisini izlab topasiz va
sichqoncha ning chap tugmachasini unda ketma-ket ikki marta bosasiz. Natijada
kompyuter ekranida Сетевое окружениеdarchasi ochiladi .(1-rasm)

14Bu darchada kompyuteringiz tarmoqqa ulangan bo‘lsa va tarmoqdagi qaysidir
kompyuterladan ma’lumot almashgan bo‘lsangiz, o‘sha kompyuterlarning IP
adreslari mavjud bo‘ladi.
Ekranda paydo bo‘lgan Сетевое окружениеdarchasining chap tarafidan Otobrazite
Сетевые подключения belgisini topasiz va sichqonchaning chap tugmachasini
unda bir marta bosasiz. Natijada kompyuter ekranida Сетевые подключения
darchasi paydo bo‘ladi (2-rasm).

15Ushbu darchada Создание нового подключения yozuvi va belgisini topasiz. Agar
oldindan bog‘lanishlar tashkil etilgan bo‘lsa, u holda bu darchada bu
bog‘lanishlarning belgilari bo‘lishi mumkin.
Э.Создание нового подключения belgisida sichqoncha chap tugmachasini bir
marta bosasiz. Kompyuter ekranida muloqot tarzida ishlovchi quyidagi Мастер
новых подключений darchasi paydo bo‘ladi (3 - rasm).

16Ushbu darchadagi Далее tugmasini bosamiz va hosil bo‘lgan Tarmoqning ulanish
turi oynasidan Подключить к Internety (Internetga ulanish) bo‘limini tanlaymiz
hamda Далее tugmasini bosamiz (4-rasm).

17Darchaning Установить подключение вручную (Foydalanuvchi tomonidan
ulanishni yuklash) bo‘limi tanlanib Далее tugmasi bosiladi (5 - rasm).
6.Intemetga ulanish darchasidagi Через обычный модем (Oddiy modem orqali)
bo‘limini tanlab, Далее tugmasi bosiladi.

18Ulanish nomi bo‘limida piktogrammani nomi kiritiladi, masalan, Simus deb,
so‘ngra yana Далее tugmasi bosiladi.
Provayder telfonni kiritib, masalan, 228060, Далее tugmasi bosiladi.

19Hosil bo‘lgan quyidagi oynada kerakli parametrlar kiritiladi, masalan,
Имя пользователя: Yo'ldoshev Z Пароль: 159753
Подтверждение: 159753
Izoh: Parol kiritilayotganda uning o‘rnida nuqtalar hosil bo‘ladi, sababi sizning
parolingizni boshqa bir foydalanuvchi bilib olmasligi uchun.So‘ngra yana Далее
tugmasi bosiladi.
5. Internet qaydnomalari
INTERNET qaydnomalari (протоколлари)
Bir qarashda juda sodda tuyulgan g'oya Ше1^ orqali dunyoning ixtiyoriy
nuqtasidagi kompyutеr bilan ma'lumot almashish imkonini bеradi: axborot yoki
xabar pakеtlar dеb ataluvchi bo'laklarga ajratib chiqiladi, bu pakеtlar kеrakli
manzilga еtkaziladi va u е^ pakеtlar qayta yig'ilib, jo'natilgan axborot yoki xabar
tiklanadi. Bu vazifa Intеrnеtning ikkita o'ta muhim protokoli Transmission Control
Protocol (TCP) va Internet Protocol (IP) larga yuklatilgan. Bu protokollar ko'pincha
birgalikda TCP/IP deb ham ataladi. TCP ma'lumotni paketlarga ajratadi va ulami
qayta yig'adi, IP esa paketlami manzilga etkazib beradi.
Internet tarmog’ining ishlash prinsipi TCP/IP (Transmisssion Control
Protocol/Internet Protocol - ma’lumotlarni uzatish qaydnomasi/Internet
qaydnomasi)dan foydalanishga asoslangan. TCP/IP protokollaridan

20foydalanilganligi uchun ham Internet paketlarni ulovchi tarmoq deb ataladi. Bunda
jo'natuvchi va qabul qiluvchi kompyuterlar bevosita ulanmaydi. Buning o'rniga
jo'natilayotgan ma'lumot paketlarga bo'linib, boshqa paketlar bilan birgalikda
ko'pgina turli marshrutizatorlar orqali uzatiladi va oxirgi manzilda paketlar qayta
yig'iladi. Bundan farqli ravishda, telefon tizimi liniyalarni ulovchi tizim bo'lib,
qo'ng'iroq bo'lganda qo'ng'iroq qiluvchi va uni qabul qiluvchi abonentlar orasidagi
liniyalar bu qo'ng'iroq tugagunicha butkul band qilinadi.
Boshqacha aytgandi, telefon qo'ng'irog'i liniyani monopol egallaydi, internet esa
liniyadan boshqalar bilan birgalikda foydalanadi. Shu sababli, internet telefon
liniyalaridan foydalansa-da, internet orqali bog' lanish qo'ng' iroq qilishdan bir
necha o'n marta arzonga tushadi.
Internet imkoniyatlaridan to'liq foydalana olish uchun kompyuterlar TCP/IP
protokolini tushunadigan dasturiy vositalarga ega bo'lishi kerak. Bugungi kunda bu
narsa muammo emas, Windows operatsion tizimi tarkibiga Winsock deb ataluvchi
dastur kiradi. Bu dastur TCP/IP protokolini qo'llab quvvatlaydi, hamda internet va
PC orasida vositachi bo'lib xizmat qiladi.
Demak, TCP/IP qaydnomalari Internet global tarmog’ida ham, shuningdek boshqa
ko’pgina local tarmoqlarda ma’lumotlarni uzatish uchun xizmat qiladi. Albatta,
Internetdan foydalanuvchilarga TCP/IP qaydnomalari haqida hech qanday maxsus
bilim talab qilinmaydi, biroq umumiy xarakterdagi, yechilishi mumkin bo’lgan
muammolarni hal qilish uchun asosiy ishlash prinsiplarini tushunish, xususan
elektron pochtalar sistemasini joylashtirish (sozlash)ni bilish kerak. Shuningdek,
TCP/IP qaydnomalari Internetning boshqa bazali qaydnomalari FTP va TelNet
qaydnomalari bilan uzviy bog’langan, Nihoyat, Intemetning qator asosiy
kompensatsiyalarini bilish, sizga ushbu sistemaning murakkablik darajasini
baholash imkonini beradi. Shunga o’xshash ichki yonuv dvigatellarining ishlashiga
qarab avtomobil boshqa qurilmalariga munosabatini tasavvur qilish mumkin.
Intеmеtga ulanishning ikkita asosiy usuli bor. Birinchisi mahalliy tarmoq orqali
internetga chiqish bo'lsa, ikkinchisi kompyuterni Internet xizmatlari provayderi
bilan bevosita bog'lashdir. Birinchi holda kompyuter mahalliy tarmoqqa ulanish

21uchun mahalliy tarmoq kartasi (LAN card) ga ega bo'lishi kerak. Tarmoqdan va
intemetning TCP/IP protokolidan foydalanish uchun kerak bo'ladigan maxsus
dasturiy ta'minot kartaning drayveri tarkibiga kiradi. Ikkinchi holda kompyuter
tarmoqqa modem orqali ulanadi. Modem tarmoqda ulanganda ikki protokoldan
biridan foydalanadi.
Bu protokollardan birinchisi ketma-ket liniya internet protokoli (Serial Line Internet
Protocol yoki qisqacha SLIP), ikkinchisi yuzma-yuz protokoli (Point-to-Point
Protocol yoki qisqacha PPP) dir. Bu protokollar internetning TCP/IP protokolidan
foydalanish uchun barcha shart-sharoitni yaratib beradi.
IPv6 protokoli

22IV.Xulosa
Men bu kurs ishini yozib shuni o'rgandimki internet qayerdan kelib chiqqani
internet bilan mukkamal ishlashni O'zbekiston Respublikasida qachondan boshlab
internet tarmog'i kirib kelganligi Bunday olib qaraganda zomonaviy hayotda
odamlarni qandaydur bir hayot mazmuniga aylanib borayotganligiga Xozzirgi
kunda yoshlardan tortb katta odamlar xam internet Bilan ishlashga o'rganib

REFERENCES:
View
publication ■ 24ADABIYOTLAR
Ахмедов, Б. А. (2021). Задачи обеспечения надежности кластерных систем в
непрерывной образовательной среде. Eurasian Education Science and Innovation
Journal, 1(22), 15-19.
Akhmedov, B. A., Xalmetova, M. X., Rahmonova, G. S., Khasanova, S. Kh. (2020).
Cluster method for the development of creative thinking of students of higher
educational institutions. Экономика и социум, 12(79), 588-591.
Akhmedov, B. A., Makhkamova, M. U., Aydarov, E. B., Rizayev, O. B. (2020).
Trends in the use of the pedagogical cluster to improve the quality of information
technology lessons. Экономика и социум, 12(79), 802-804.
Akhmedov, B. A., Majidov, J. M., Narimbetova, Z. A., Kuralov, Yu. A. (2020).
Active interactive and distance forms of the cluster method of learning in
development of higher education. Экономика и социум, 12(79), 805-808.
Akhmedov, B. A., Eshnazarova, M. Yu., Rustamov, U. R., Xudoyberdiyev, R. F.
(2020). Cluster method of using mobile applications in the education process.
Экономика и социум, 12(79), 809 811.
Akhmedov, B. A., Kuchkarov, Sh. F., (2020). Cluster methods of learning english
using information technology. Scientific Progress, 1(2), 40-43.
Akhmedov, B. A. (2021). Development of network shell for organization of processes
of safe communication of data in pedagogical institutions. Scientific progress, 1(3),
113-117.
Ахмедов, Б. А., Шайхисламов, Н., Мадалимов, Т., Махмудов, ^. (2021). Smart
технологияси ва ундан таълимда тизимида кластерли фойдаланиш
имкониятлари. Scientific progress, 1(3), 102-112.
Akhmedov, B. A., Majidov, J. M. (2021). Practical ways to learn and use the
educational cluster. Экономика и социум, 2(81).

2MAVZU:Internetda ishlash bo`limini o`qitish metodikasi KIRISH Asosiy qism 1 .Internet tarmog' ining vujudga kelish tarixi 2.Internetning asosiy tushunchalari 3.O'zbekistonda intemetni rivoilanish tarixi 5. Internet qaydnomalari XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

3KIRISH: Internet minglab kompyuter tarmoqlari yig'indisidir butun dunyo bo'ylab joylashgan va yagona tarmoqqa ulangan. ning almashinuvi Internetdagi ma'lumotlar standart qoidalarga asoslanadi. Ma'lumotlarni uzatish qoidalari Internetda protokollar deyiladi (masalan, TCP / IP – TRANSMISSION NAZORAT PROTOKOLI / INTERNET PROTOKOLI). Ma'lumotlar usuli TPP / IP protokolining uzatilishi quyidagicha: TCP protokoli bo'linadi ma'lumotlarni paketlarga joylashtirish; Barcha paketlar IP orqali qabul qiluvchiga uzatiladi protokol va barcha paketlar TCP protokoli tomonidan qabul qilinganligi tekshiriladi; Hammasi bir marta paketlar qabul qilinganda, TCP protokoli ularni tartibga soladi va birlashtirilgan qiladi. Modem deb nomlangan qurilmaning yaratilishi va rivojlanishi tufayli (1979 yil Nayes tomonidan) bu kompyuterlarga telefon tarmoqlari orqali millionlab ma'lumotlarni yuborish imkonini beradi faqat shaxsiy kompyuter va telefonga ega odamlar Bugungi kunda Internetga aylanmoqda jahon bozorini o'rganishda zamonaviy biznesning eng muhim vositalaridan biri va savdoni tashkil etish. Ma'lumotlar ombori majmuyi dunyo bilimlar omborini tashkil etadi. Intemetning kompyuterlar bilan bog'hq bo'lgan narsalardan muhim farqi shundaki, u o'zi haqidagi ma'lumotlarni ham o'zida saqlay olishidir.1992—93-yillarda axborot texnologiyasining rivojlanishi sababli tasviriy va tovushli axborotlarni olis masofalardan qisqa vaqtda uzatishning shunday imkoniyati yaratilganki, u World Wide Web deb nomlangan.World Wide Web ning yaratilishiga 1989-yil Shvetsariyadagi Yevropa Yadroviy Tadqiqotlar Kengashining loyihasi asos bo'ldi. Bu loyihaning maqsadi Internetda axborot tarqatishning samarali usullarini izlash va uning oqibatlarini kuzatishdan iborat edi. Hozirgi kunda World Wide Web Intemetning eng tez rivojlanayotgan sohalaridan biri bo'lib qoldi.Internet deganda ko'pchilik World Wide Web (qisqacha Web yoki WWW) ni tushunadi. Aslida World Wide Web Intemetning bir qismi bo'lib, xalqaro o'rgimchak to'ri ma'nosini anglatadi. World Wide Web multimedia (multimedia — rasm va matnli axborotni tovushli va harakatdagi shakllardan iborat axborot bilan birlashtirish texnologiyasi) imkoniyatlariga ega boigani uchun foydalanuvchilar e'tiborini juda tez qozondi.

4II. Asosiy qism. 1 .Internet tarmog' ining vujudga kelish tarixi Internet (lotincha: inter - aro va net - tarmoq) - standart internet protokoli (IP) orqali ma’lumot almashuvchi kompyuter tarmoqlarining butunjahon va omma uchun ochiq to‘plamidir. Bu ma’lumotlarning asosiy tashuvchi protokoli TCP/IP dir. TCP/IP o‘zaro bog‘liq protokollar yig‘indisi bo‘lib, internetda ma’lumot tarqalishida asosiy o‘rin egallaydi. Internet tarmog‘ini minglab akademik, davlat, tijorat va xonadon tarmoqlari tashkil etadi. Internet elektron pochta, chat hamda o‘zaro bog‘langan sahifalar va boshqa Butunjahon o‘rgimchak to‘ri servislaridan tashkil topadi. Internet — katta (global) va kichik (lokal) kompyuter tarmoqlarini o‘zaro bog‘lovchi butunjahon kompyuter tizimi. Unda geografik o‘rni, zamon va makondan qat’iy nazar, ayrim kompyuter va mayda tarmoqlar o‘zaro hamkorlikda global informatsiya infratuzilmasini tashkil etadi. Qaydnomalar tizimi bilan boshqariladigan barcha hosila tarmoqlar hamkorlikda iste’molchilarga ma'lumotni saqlash, e’lon qilish, jo‘natish, qabul qilish, izlash va ma’lum bo‘lgan barcha variantlar (matn, tovush, videotasvir, fotosurat, grafika, musiqa tarzida va b. ko‘rinishlar) da axborot almashinishga imkon yaratadi. Internet tizimi 20-asr. 60-yillarida paydo bo‘ldi. O‘sha paytlarda Amerika mudofaa departamenti tashabbusi bilan kompyuterlar telefon tarmoqlariga ulana boshladi. Dastlab, bunday faoliyat takomillashtirilgan loyihalar agentligi (AKRA) tadqiqotlari doirasida olib borildi. Bu tadqiqotlar sovuq urush avj olgan davrga to‘g‘ri keldi. AQSH mudofaa departamenti urush bo‘lib qolgan taqdirda oddiy kommunikatsiya vositalari ishdan chiqqudek bo‘lsa, o‘rniga yangi qo‘shimcha kommunikatsiya vositalarini izlash bilan faol shug‘ullandi. 60-yillar oxiri va 70- yillarda Internet tarmog‘i uncha keng rivojlanmadi. Dastlabki o‘n yillik xalqaro tarmoq, asosan, harbiylar va yirik olimlarning shaxsiy elektron liniyalari faoliyati doirasi bilan cheklandi. Internetning beqiyos rivojlanish sur’ati davlat, tadim, akademik va ijtimoiy tuzilmalarning o‘ziga xos umumiy moliyaviy va intellektual

5ulushiga bogdiq boddi. 20-asr 70-yillarida turli tarqoq kompyuterlar tarmoqlari orasida informatsiyani uzatish va almashinish qoidalari tizimi ishlab chiqildi. Bular o‘zaro hamkorlikka doir qaydnomalar - Internetworking protocols (IP) bodib, global tarmoqni takomillashtirish uchun qulay muhit yaratdi. IP o‘rnatgan tartibga ko‘ra, har qanday alohida tarmoq informatsiyani ko‘p tarmoqlar orqali "birinchi punktdan to oxirgi punktgacha" yetib borishini nazorat qilishi lozim. Shuning uchun Internet negizini tashkil qiladigan qaydnomalar tizimi, xususan, Transmission Control Protocol (TCP), File Transfer Protocol (FTP) ichida IP muhim qaydnomalardan biri hisoblanadi. Internet rivoilanishining dastlabki bosqichida uni, asosan, AQSH mudofaa departamenti mablag‘ bilan ta’minlagan. 70-yillar oxiriga kelib esa, asosan, uch ta’minlash manbai ajralib turdi: xukumat, un-tlar va tadqiqot laboratoriyalari (shu jumladan mustaqillari ham). 80-yillarda Internet o‘ziga xos tarzda universal kodamlargacha rivojlana boshladi. O‘sha davrda Internet vositasida uzatiladigan informatsiyaning o‘sishi "oyiga 20 foizdan ko‘paytirib borish" shiori ostida bordi. Mac, AQSH ning asosiy tarmogd bir sekundda 165 mln. bayt informatsiyani qayta ishlaydi va uzatadi. Bu sur’at bir sekundda "Brittanika" ensiklopediyasi"ni uzatish uchun yetarli. 80-yillar o‘rtalarida Internetni jamoat va tijorat tarmoklariga ulash natijasida Internet tizimi ham kodam, ham sifat jihatidan rivojlandi. 90-yillarda Internet tizimini boshqarish borasida tub o‘zgarishlar yuz berdi. Internet standartlar tizimi hisoblanadi. U o‘z faoliyatida o‘zini o‘zi rostlab turish, o‘zini o‘zi boshqarish falsafasiga rioya qilib foliyat yuritadi. Hozirgacha uni boshqarib turadigan yagona tashkilot yo‘q. Uning faoliyatiga doir qoidalar kirish mezonlari sifatida ishlab chiqilgan. Texnik masalalar esa "Internet Engineering Forse (IETL) kompaniyasining faol ishtirokida hal qilinadi, barcha standartlar "Internet Architecture Board" (IAB) kompaniyasi tomonidan qabul qilinadi. 20- asrning oxirgi o‘n yilligida Internet tizimi beqiyos darajada o‘sdi. Agar 80 -yillar oxirida Internet tizimiga taalluqli 28000 dan ortiq asosiy kompyuterlar faoliyat

6ko‘rsatgan bo‘lsa, 90-yillar oxiriga kelib ularning soni o‘nlarcha mln.gayetdi. Internet xizmatidan foydalanuvchilar soni butun yer yuzi bo‘yicha 160 mln. Kishini tashkil qildi (1999). Internet barcha an’anaviy informatsiya tizimlari - telekommunikatsiya, teleradioeshittirish, informatsiyalarni xalqaro miqyosda faol almashtirish va h. k.ning texnologik imkoniyatlarni uyg‘unlashtirib qo‘llanganligi uchun u bir necha vazifani - informatsiya va bilimlar manbai; ommaviy axborot vositasi, insoniyat faoliyatining barcha sohalari (shu jumladan, ta’lim-tar-biya, siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy, sayyohlik va h. k.) ga taal-luqli informatsiya xizmatlari tizimi; istiqbolli bozor va milliy kom-paniyalarning xalqaro informatsiya maydoni va jahon bozoriga eng tejamli va tezkor usulda qo‘shilish imko-nini beradigan vosita vazifasini o‘taydi. Jamoat va tijorat tuzilmalari uchun Internetdan foydalanish imkoniyati oshgan sari provayderlar (Internet bilan aloqa o‘rnatishga xizmat ko‘rsatadigan kompaniyalar), Internet informatsiyasi iste’molchilari soni ham ko‘paymoqda, informatsiya manbai va ommaviy axborot vositasi sifatida Internet ommalashmoqda. Bularning barchasi noshirlar, jurnalistlar, informatsiya agentliklari, i. ch. xamda savdo kompaniyalari va firmalari muhitida raqobatning shakllanishiga ijobiy ta’sir qiladi. Telefon simlaridan tashqari, optik tolali kabellar, radio tarmog‘i yoki sun’iy yoTdosh orqali Intemetga chiqish mumkin boTdi. Buning uchun Internet bilan aloqa o‘rnatishga xizmat ko‘rsatadigan kompaniyalar - provayderlar boTishi lozim. 2.Internetning asosiy tushunchalari WWW (World Wide Web) - butun jahon tarmog’i. Ayni mana shu xizmat Internet bilan foydalanishni soddalashtirdi va ommaviylashtirdi. WWW asosida to'rtta poydevor mavjud: Barcha hujjatlarning yagona formati (shakli). Gipermatn. Hujjatlarni ko'rish uchun maxsus dasturlar. Yagona manzilni ko'rsatish tizimi.

O'xshashlar

BOSHLANG`ICH TA`LIMDA O`QITISH METODLARI

Maktabgacha ta’lim yoshdagi bolalarni o`qitish metodlari

sodda masalalar bilan ishlash metodikasi

“Alpomish” – qahramonlik eposining yorqin namunasi. “Alpomish” dostonida milliy tarbiyaning o‘rni

ELEKTRON TOʻLOVLAR TIZIMIDA AXBOROTLARNI HIMOYALASH