Mavzu:Milliy va diniy qadriyatlar va ularning o’ziga xosligi. Reja: Kirish 1. Milliy madiniy qadriyatlarni tiklanishi. Ularning jamiyatni ma’naviy , ruxiy , ahlokiy poklanishidagi o’rni. 2. Diniy qadriyatlar ma’rifiy -madaniy,ma’naviy,tarixiy qadriyatlar silsilasining muayyan bir bo’g’imi sifatida. 3. Dunyoviy davlat va din. Din va diniy tashkilotlar o’rtasidagi munosabat. Diniy ekstrimizm va fundamentalizm xavfi. 4. O’zbek xalqining insonparvarlik va milliy qadriyatlari, kishilarni vatanparvarlik, mehnatsevarlik, yuksak ahloqiylik ruhida tarbiyalashda milliy qadriyatlarning ahamiyati. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish Demok ratik jamiyat qurish jarayonida jamiyat ma’naviy yuksalishini muhim omillaridan biri bo’lgan qadriyatlarga e’tibor ortib bormoqda. Shuningdek, O’zbekistonda xalq taraqqiyotida muhim o’rin egallagan qadriyatlarni chuqur va har tomonlama o’rganish, unutishga majbur etilganlarini qayta tiklash masalasiga ham e’tibor bilan qaramokda. Qadriyat atamasi arabcha «Kadr» so’zidan olingan bo’lib biror birnarsa va hodisaning jamiyatda, kishilar o’rtasidagi ahamiyatini ifoda etish uchun kullaniladi. O’tmishdan biz hamma narsani o’zicha qabul qila olmaymiz. Har qanday meros, u qanchalik maftunkor bo’lmasin, yangi davr uchun o’z o’zidan xizmat qila olmaydi. U hamisha chuqur tanqidiy taxlilga, ijodiy boyitilishiga, rivojlantirishga muhtoj bo’ladi. Bu vaziyat bevosita qadriyatlarga ham tegishlidir. Bizni qurshab olgan olamdagi narsa-hodisalar - muayyan g’oyalar, xis va tuyg’ular, kayfiyatlar, ijtimoiy tajribalarning shaxs, sinf, guruh, millat, umuman jamiyat uchun ijobiy yoki salbiy ahamiyatini ko’rsatuvchi falsafiy tushunchadir. Ahamiyati katta bu narsa va hodisalar - g’oya, xis-tuyg’u, kayfiyatlar, ijtimoiy tajribalar o’z xissalari bilan emas, balki ularning insoniy faoliyat, marifaat va ehtiyojlar, ijtimoiy munosabatlar sohasiga jalb qilinganligi, undagi o’rni bilan belgilanadi. Ahloqiy tamoyillar va qoidalar, orzu umidlar, yo’l—yo’riqlar va maqsadlarda ifodalangan narsa hodisalarga - baho berish mezoni va usullari ham qadriyatdir. Qadriyatlar oddiy, ijtimoiy - siyosiy va ma’naviy hamda ijobiy va salbiy turkumlarga bo’linadi. Har bir millat, ijtimoiy guruh, shuningdek, har bir tarixiy davr yaxshilik , adolat, erkinlik va shu kabi qadriyatlar haqida o’z tasavvurlarini yaratadi. Shu bilan birga , umuminsoniy qadriyatlar (muayyan ahloq qoidalari, madaniy meroslar, mumtoz san’at va adabiy asarlar) ham mavjudki, ularsiz inson kamolotiga yetisha olmaydi. Demak, qadriyatlar muayyan moddiy narsalar va madaniy ma’naviy ruhiy hodisalarning o’ziga xos xususiyatlari emas, balki ularning inson, jamiyat hayotida tutgan o’rnini, ahamiyatini ifodalaydi. Ayrim tadqiqodchilar, ulamolar, faylasuflar, adabiyotchilar, tarixchilar din bilan bog’liq qadriyatlarni diniy g’oyalar, aqidalar,

xis-tuyg’ular va marosimlarning o’zidan izlaydilar. Dunyoviy ilm nuqtai nazaridan biz bunday fikr mulohazalarga qo’shila olmaymiz. Yuqoriga O’zbekiston xalqlari o’zlarining qadimiy va ijobiy qadryatlarga boy tarixida ko’pgina dinlarga hurmat bilan qaraganlar va o’z davrlariga mansub ilg’or ijobiy qadryatlarni shakllantirish borasida ulardan unumli foydalana bilganlar Ijobiy qadriyatlar yuzaga kelish jarayonida diniy g’oyalar, marosimlar, ibodatlar muhim omil bo’lib xizmat qilgan. Fikrimizcha, din, xususan, islom bilan bog’lqk qadriyatdarni o’rganish bilan cheklanib qolish yetarli emas. Ayni zamonda, din bilan bog’liq qadriyatlarni o’rganish dinparastlik bilan bog’lanmasligi lozim. Dinparastlik hyech qayerda, hyech qachon ijobiy qadriyat hisoblanmagan. Aksincha, hamma dinlarga hurmat bilan qarash, ularni haqorat qilmaslik, hamma dinlarga ijobiy munosabatda bo’lish muhim ijobiy qadriyatlardan biri bo’lgan. Qolaversa, O’zbekiston xalqlari tarixida muhim ahamiyatga ega bo’lgan va nisbatan uzoq tarixiy davrlarda mavjud bo’lgan Zardushtiylik, Buddaviylik, Isoviylik dinlarining tarixini o’rganmasdan turib, Islom dini tarixining o’zini har tomonlama bilish mumkin emas. Eramizdan avvalgi XVI - XIV asrlarda vujudga kelgan vato Islom kirib kelguncha qadar mavjud bo’lgan Zardushtiylikda mehnatsevarlik, ruxiy poklanish, ezgulik, vatanparvarlik, yaxshilik kabi fazilatlar bilan bog’liq qadriyatlar ulug’langan. Mehnat ahloqiy sog’lomlik, ezgulik manbai deb bilingan. Bu dinning muqaddas kitobi bo’lmish «Avesto»da manaviy-ahlokiy barkamol odam, ezgulikni barqaror qila oladigan, adolatparvar insonni shakllantirish g’oyasi markaziy o’rinni egallaydi. Jumladan, bu muqaddas kitobda quyidagi so’zlar mavjud:» Olam go’zalligi dehkondan, kimki yerga urug’ qadabdi, u odamiylikka iymon keltiradi, yagona shu yo’lgina haqiqat bo’lib qolgani sarobdir» Bu dinda iymon masalasi ham katta o’rin olgan va keyinchalik bu g’oya boshqa dinlarga samarali ta’sir ko’rsatgan. Iymonli bo’lishning asosiy sharti yaxshi niyat qilish, yaxshi, shirin so’zlar aytish va adolatparvar bo’lishdir. Bu dinda muayyan so’zlar,

marosimlar orqali poklanish masalasiga, umuman ruxiy poklanishga katta etibor berilgan. O’zbekiston xalqlari manaviy-madaniy, ahloqiy qadriyatlar yaratish borasida eramizdan avvalgi IV asrda vujudga kelgan, Kushon imperiyasi davrida hukmron, davlat dini bo’lgan buddaviylik dinidan ham muhim bir omil sifatida foydalanganlar. Tarix bu ta’limotni rivojlantirgan 20 dan ortiq Turonlik avliyo hakimlar va faylasuf olimlar, ular tarjima qilgan, sharhlagan va o’zlari yozgan buddaviylik asoslari va marosimlari hakidagi asarlarning nomlarini bizgacha saqlab qolgan. Keyinchalik bu asarlar, g’oyalar, ayrim marosimlar islom dini bilan bog’liq tariqatchilik harakatlarining shakllanishiga katta ta’sir ko’rsatgan. Yuqoriga Keyingi yillarda tariqatchilik harakati, sufizm g’oyalari bilan uzviy bog’liq bo’lgan tasavvufni o’rganishga va undan ma’naviy-ahloqiy qadriyatlarimizni qayta tiklash uchun foydalanishga katta e’tibor bermoqdalar. Bu yerda shuni aytish kerakki, zardushtiylik va buddaviylikni bilmay turib, tasavvufni ham to’la o’rganish mumkin emas. Xususan, buddizm ruxiy kamolotning kushandasi bo’lmish nafs balosiga qarshi kurashga, tafakkurni ulug’lashga katta e’tibor bergan, tafakkur bu abadiy kamolot yo’lidir, muloxazasizlik- o’lim yo’lidir. Tafakkuri bedor odam hyech qachon o’lmaydi, yengil o’ylaydigan johil kishi o’lik kabidir. O’zing-o’zingni o’yg’ot, shunda xifzu-himoya topasan va bardam idrok bilan yurib, albatta baxtli bo’lasan. Mamlakatimizda Mustaqillikning qo’lga kiritilishi, markscha-lenincha mafkura yakka hokimligining tugatilishi, fikrlash va vijdon erkinligining to’la qaror topishi natijasida dinlarga, xususan, Islom diniga munosabat tubdan o’zgaradi. Chunonchi, dunyoviy maqsadlar yo’lida dinga qarshi kurashlarga, hakorat qilishlariga butunlay barham berildi. Uning o’rniga dinga ilmiy yendahuv, hurmat qilishlar kqror topmoqda. Bu ham demokratik jamiyat qurishning muhim talablaridan biridir. Dinga bo’lgan munosabatimizning tubdan o’zgarishiga KPSS yakka hokimligini tugatilishi, Mustaqil mamlakatimizda davlatning belgilovchi,

Ko'chirib oling, shunda to'liq holda ko'ra olasiz

O'xshashlar