logo
  1. Bosh sahifa
  2. Diplom ishlar
  3. Umumiy
  4. Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashi

Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashi

Yuklangan vaqt:

27.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3248.263671875 KB
Ko'chirib olish
Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashi Mundarija Kirish………………………………………………………………………..3 I.BOB. O’rta asr genotsidi yoxud Quddus uchun musulmonlarga qarshi kurash 1.1. Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashi…………………4 1.2. Salibchilarga qarshi kurash tarixidan…………………………….8 1.3.Quddusning fath etilishi………………………………………….13 II.BOB. Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashini metodologik o’rganilishi…………………………………………………………19 2.1. Quyoshli metodidan foydalanib mavzuni yoritish………..19 2.2.T chizma metodidan foydalanish………………………..20 Xulosa………………………………………………………….21 Foydanilgan adabiyotlar……………………………………………22 1 Kirish Mavzuning dolzarbligi: Sharqdagi siyosiy vaziyatning salib yurshlari vujudga kelishiga tasiri: Islomning o'z mavjudligining birinchi asridagi tezkor muvaffaqiyati Evropa xristianligi uchun jiddiy xavf tug'dirdi: arablar Suriya , Falastin , Misr , Shimoliy Afrika , Ispaniyani bosib oldilar . 8-asrning boshi juda muhim davr bo ldi: Sharqda arablar Vizantiyaning Yaqin Sharq hududlariningʻ ko p qismini Kichik Osiyo chegaralarigacha bosib oldilar va imperiya uchun ʻ hayotiy ahamiyatga ega bo lgan bu hududga allaqachon tahdid solib turishdi, ʻ G arbda esa ular buning uchun harakat qilishdi. Pireneydan tashqariga kirib ʻ boradi . Leo Isaurian va Charlz Martelning g'alabasiarab ekspansiyasini to‘xtatdi, islomning keyingi tarqalishi esa tez orada boshlangan musulmon dunyosining siyosiy parchalanishi bilan to‘xtatildi. Xalifalik bir-biriga dushman bo'lgan qismlarga bo'lingan. 10-asrning ikkinchi yarmida Vizantiya imperiyasi hatto ilgari yo'qotilgan narsalarni qaytarish imkoniyatiga ega bo'ldi: Nikefor Fokas Kritni , Suriyaning bir qismini, Antioxiyani arablardan bosib oldi. 11-asrda vaziyat yana musulmonlar foydasiga o zgardi. Vizantiya taxtini Vasiliy II vafotidan keyin ʻ (1025) kuchsiz imperatorlar egallab turgan, ular doimo almashtirib turilgan. Oliy hokimiyatning zaifligi Vizantiya uchun yanada xavfli bo'lib chiqdi, chunki aynan o'sha paytda Sharqiy imperiya Evropada ham, Osiyoda ham jiddiy xavfga duch kela boshladi. G'arbiy Osiyoda saljuqiylar G'arbga hujum qilishdi. Shokir-bek (vaf. 1059) va To g rul-bek (vaf. 1063) boshchiligida Eron, Armaniston va ʻ ʻ Mesopotamiyaning katta qismini o z qo l ostiga oldilar. Shokirning o g li Alp- ʻ ʻ ʻ ʻ Arslon Kichik Osiyoning salmoqli qismini (1067-1070) vayron qildi va Manzikert qo l ostida imperator Rim Diogenni (1071) asirga oldi. 1070—1081 yillarda ʻ saljuqiylar Suriya va Falastinni Misr fotimiylaridan( Quddus 1071—1073, Damashq 1076),To g rulbekning amakivachchasi Qutulmishning o g li Sulaymon ʻ ʻ ʻ ʻ esa butun Kichik Osiyoni tortib oldilar. 1081 yilga kelib Vizantiya; Nikea uning poytaxtiga aylandi. Nihoyat, turklar olib ketishdiAntioxiya (1085). Yana, 8-asrda bo'lgani kabi, dushmanlar Konstantinopol ostida edi . Shu bilan birga, imperiyaning Yevropa provinsiyalari (1048 yildan) Bolqonga ko chib kelgan ʻ 2 ko chmanchi pecheneglar va o g uzlarning tinimsiz bosqinlariga duchor bo lib,ʻ ʻ ʻ ʻ ba zan poytaxt devorlari ostida dahshatli vayronagarchiliklarga sabab bo lgan. ʼ ʻ 1091 yil imperiya uchun ayniqsa og'ir edi: turklar Chaxa boshchiligida Konstantinopolga hujumga tayyorgarlik ko'rayotgan edi va Pecheneg qo'shini poytaxtning o'zi yaqinidagi quruqlik turardi. Imperator Aleksey Komnen muvaffaqiyatga umid qila olmadi, yolg'iz o'z qo'shinlari bilan kurashdi: uning kuchlari so'nggi yillarda Bolqon yarim orolida o'zini o'rnatmoqchi bo'lgan Italiya normanlari bilan urushda juda charchagan edi. Yevropa davlatlari orasida salib yurushlari uyushtirish uchun sabab bo'lgan omillar: G'arbda , 11 - asrning oxiriga kelib, bir qator sabablar musulmonlarga qarshi kurashga chaqirish uchun qulay kayfiyat va muhitni yaratdi, bu bilan imperator Aleksey I Komnenos u erga murojaat qildi : diniy tuyg'u nihoyatda kuchaydi va astsetik kayfiyat. rivojlangan bo'lib, u barcha turdagi ma'naviy ekspluatatsiyalarda, boshqa va ko'plab ziyoratlarda o'z ifodasini topdi.Bundan tashqari, 1054 yilda cherkov bo'linishi sodir bo'ldi - katoliklar va pravoslavlar bir- birini anatematizatsiya qilishdi . Ayniqsa, ko'plab ziyoratchilar uzoq vaqtdan beri Falastinga, Muqaddas qabristonga yuborilgan ; 1064 yilda, masalan, Mayns arxiyepiskopi Zigfrid Maynslik olomon yetti ming ziyoratchi bilan Falastinga bordi . 3 I.BOB. O’rta asr genotsidi yoxud Quddus uchun musulmonlarga qarshi kurash 1.1. Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashi 1099-yilda barcha dinlar uchun muqaddas shahar bo‘lgan Quddusni salib yurishlarida qatnashgan xristian askarlari egalladi. Musulmonlar qasos olishni xohlardi. Ammo bu revansh o‘sha musulmonlarning nabiralariga nasib qildi. 1187- yilda katta sahnaga Yevropada Saladin nomi bilan abadiylashtirilgan Misr va Suriya sultoni Salohiddin Ayubiy chiqdi va salibchilarga chaqiruv tashladi. 1187- yil 4-iyulda musulmonlar navbatdagi salibchilar ustidan so‘zsiz g‘alaba qozondi. Xattin yon bag‘irlarida Salohiddin jangda o‘ldirilgan jasadlar uyumiga qarab turardi. Sharq quyoshi yer-u ko‘kni jazirama bilan qoplagan, qirol Gi Luzinyan va ko‘plab zodagon baronlar qo‘lga olingandi. Salibchi ritsarlarning bir nechtasi Tir shahridan panoh topib, qochishga muvaffaq bo‘ldi. Salohiddinning buyrug‘i bilan 200 ga yaqin tamplier va gospitalyer ritsarlari o‘ldirildi. Sultonning shaxsan o‘zi shatilionlik baron Renoning boshini qilich bilan kesib tashladi 1 . Muqaddas zaminni qaytarib olish uchun boshqa to‘siqlar yo‘q edi. Boshqa shaharlar ham birin-ketin Salohiddinning rahm-shafqatiga taslim bo‘la boshladi. Sultonga bo‘ysunmagan yagona shahar Tir edi. Ammo sulton Quddusga intilar ekan, Tirni qamal qilishga vaqt va kuch sarflamaslikka qaror qildi. Xristianlar tomonidan Quddus mudofaasini ritsar Balian d'Ibelin boshqardi. U Xattindagi janglarda omon qolgan va aslida shaharga rafiqasi, u yerda bolalari bilan birga bo‘lib turgan Vizantiya malikasi Mariya Komninani ziyorat qilish uchun kelgandi. Ammo taqdir taqozosi bilan Quddusda qirollikning yagona hukmdori bo‘lib qoldi. Balian Quddusni himoya qila olmasligini yaxshi bilardi. Shahar ko‘chalarini to‘ldirgan qochoqlarning janglarda umuman foydasi yo‘q edi, 1 O zME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yilʻ 4 oziq-ovqat ta’minoti esa susayib borardi. Biroq aholi musulmonlar bilan kurashishga tayyor edi. Quddus mudofaasidagi xristianlarga, avvalo, tajribali jangchilar yetishmasdi. Balian mahalliy zodagonlar orasidan 60 nafar yigitga ritsarlik unvonini taqdim qildi. To‘g‘ri, unvon ularning jangdagi mahorati va tajribasini ko‘paytirib qo‘ymadi. Salohiddin esa ikkilanmadi va 20-sentabr kuni uning armiyasi muqaddas shaharni qamal qilishni boshladi. Sultonning qarorgohi dastlab Quddusning g‘arbiy qismida joylashgan bo‘lib, u yerda ushbu voqealardan 88 yil oldin tuluzalik qo‘mondon Raymundning armiyasi joylashgandi. Musulmonlar shahar devorlarini o‘qqa tutishni boshladi, hujum qilishga urinishdi, ammo ularga quyosh nurlari to‘sqinlik qildi. Quyosh Salohiddinning jangchilarini ko‘zlarini qamashtirardi va ular orqaga chekinishardi. Kechqurun yana janglar davom etdi, ammo yana hech qanday natija bo‘lmadi. Quddus himoyachilari ketma-ket sakkiz kun davomida musulmonlar hujumini qaytardi. Salohiddin xiyla-nayrangga murojaat qildi va keyingi hujumlarni quyosh ko‘tarilishi bilan boshladi, endi quyosh xristianlarning ko‘zlariga tushardi. Ammo bu ham yordam bermadi – Quddusni himoya qilish davom etdi. Keyin sulton o‘z pozitsiyasini o‘zgartirib, shimol tomonga o‘tdi, u tomonda na darvozalar va na o‘q uzish uchun derazalar bor edi. Tosh otish mashinalari o‘rnatildi, ular darhol o‘t ochishni boshladi. Salohaddin askarlarni uch qismga ajratdi, qalqon va kamonchilar bilan himoyalangan qism Quddus devorlariga yaqinlashdi. Keyingi ikki kun ichida ular devorlarni 15 tirsak uzunlikda teshib, o‘sha teshiklarga to‘nkalarni yoqishdi. Devorning ichki yog‘och qismlari yonib ketdi va ushbu hududdagi devorlar va minoralar qulab tushishga tayyor edi. Xristianlar tushkunlikka tushdi. Quddus ko‘chalarida odamlar guruh bo‘lib yurishlarni uyushtirishar va Xudoni rahm-shafqatiga chaqirishardi. 29-sentabrda Salohiddin qo‘shinlari Quddus devorlarini buzishga muvaffaq bo‘ldi. Balianning odamlari uni yamashga urindi, ammo bu qochib bo‘lmas yakunning boshlanishi edi. Shahar ichida yunon va suriyalik nasroniylarning fitnasi pishib yetildi . Ular katoliklarga bo‘ysunishni istashmas va cherkov marosimlaridan noroziligini 5 ko‘rsatib kelardi. Yunonlar Salohiddinga ularni ozod qilish sharti bilan Quddus eshiklarini ochib berishlarini yetkazishdi. Ushbu rejalar o‘z vaqtida oshkor bo‘ldi, ammo fitna jamoatchilikka ma’lum bo‘lib ulgurdi va shahar aholisining ruhiyatiga qattiq ta’sir qildi. Balian Salohiddin bilan muzokara o‘tkazishga qaror qildi. Biroq Sulton shaharni unga topshirish taklifiga shubha bilan qaradi. Unga endi hech qanday muzokaralar asosida shaharni ochib berishlari kerak emasdi, chunki shundoq ham o‘zi shaharni qiyinchiliksiz egallashi mumkin edi. Salohiddinning qarori ushbu yerlarning kelajagi borasidagi rejalarga asoslandi. U o‘z davlatiga Falastinni ham qo‘shib olishni niyat qilgan va ma’lumki, sultondan minnatdor bo‘lgan xalqni boshqarish osonligini tushungan. Haddan tashqari vahshiylik unga faqat zarar yetkazishi mumkinligini o‘ylagan Salohiddin rozi bo‘ldi – u masihiylarga hayot va erkinlikni tortiq qildi. Salohiddinga shahar kalitlari topshirildi . Xristianlarning shaharni tark etish kunida Salohiddin asosiy maydonda o‘tirib, ularning g‘amgin yurishini tomosha qildi. Ayollar va bolalar noma’lum narsadan qo‘rqib, yig‘lashardi. Erkaklar nafaqat o‘zlarining narsalarini, balki yaradorlarni ham olib ketishardi. Salohiddinning ukasi Salfiddin bu holatga chiday olmadi. U Sultondan jangda qatnashgani uchun xohlaganicha tasarruf etish huquqi bilan unga mingta qul berishini so‘radi. Salohiddin rozi bo‘ldi va ukasi ularni ozod qildi. Salohiddin tomonidan shahardan chiqib ketayotgan har bir odam uchun omon puli joriy qilingandi. Ammo shaharda puli yo‘q kambag‘allar ham juda ko‘p edi. Patriarx Irakli 700 qashshoqni, Balian esa 500 kishini ozod qilishga mablag‘ berdi, shundan so‘ng sulton ham o‘z rahm-shafqatini ko‘rsatishga qaror qildi. U darvozani ochib, barcha kambag‘allarni bilan qo‘yib yuborishni buyurdi. O‘ziga erkinlik sotib olishga qodir bo‘lgan, ammo pulini yashirgan firibgar esa jazolandi. 2 2 „O zbekiston milliy ensiklopediyasi haqida“.ʻ O zbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti. 7-noyabr 2014-yilda ʻ asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-fevral 2014-yil. Arxivlandi 2014-11-07 Wayback Machine saytida. 6 Ozod qilingan insonlar oqimi ulkan hamda boshqarib bo‘lmas edi va shuning uchun ularni uchga bo‘lishdi. Tamplierlar va gospitalyerlaro‘z guruhlariga boshchilik qildi, uchinchi guruhga Balian boshchilik qildi. Qochqinlar himoyaga muhtoj edi. Biroq ularni na Tripolida va na Tirda qabul qilishmadi. Qochqinlarni o‘z dindoshlari xoinlar deb atashdi, tunashdi va haydab chiqarishdi. Ba’zilar musulmon yerlariga qaytib, boshpana topdi, boshqalari Yevropaga yetib oldi. Yevropaga ular bilan birga Quddusning qulagani haqidagi xabarlar yetib bordi. Salohiddin bu ulkan g‘alabadan o‘zini yo‘qotib qo‘ymadi, talonchilik va qirg‘inlar uyushtirmadi. Musulmonlar Quddusdagi pravoslav nasroniylarga nisbatan juda bag‘rikeng edi va hatto ularga qolishga ruxsat berildi. Musulmonlar shahardagi tamplierlarning uylarini tozaladi va atirgul suvi bilan yuvdi, al-Aqso masjidini esa yangitdan muqaddaslashtirdi. Shunday qilib, buyuk sarkarda Salohiddin Ayubiyning aqli va qilichi zarbidan Quddus qirolligi quladi. Salibchilar qo‘lida faqat Tir, Tripoli va Suriyadagi Krak de Shevalye qal’asi qoldi. Keyingi 1188-yilda o‘z davrining eng buyuk Yevropa monarxlari, Angliya qiroli Richard I Sher Yurak va Germaniya imperatori FridrixII Barbarossalar yana Yaqin Sharq ustiga urush olovini olib keldi. Shunday qilib, Uchinchi salib yurishlari boshlandi 7 1.2. Salibchilarga qarshi kurash tarixidan Ikkinchi salib yurishi (1147—1150) Yevropadan boshlangan ikkinchi yirik salib yurishi edi. Ikkinchi salib yurishi 1144-yilda Edessa Grafligi ning Imodaddin Zengi qo shinlari tomonidan mag lub etilishiga javob tariqasida boshlangan. Graflikʻ ʻ Birinchi salib yurishi paytida (1096-1099) 1098-yilda Quddus qiroli Boldvin I tomonidan tashkil etilgan. U birinchi salibchilar davlati sifatida tashkil etilgan edi, ammo birinchi bo lib mag lubiyatga uchraydi. ʻ ʻ Ikkinchi salib yurishi Rim papasi Yevgeniy III tomonidan e lon qilingan va ʼ Yevropa qirollari, ya ni Fransiya qiroli ʼ Lyudovik VII va Germaniya qiroli Konrad III tomonidan boshqarilgan hamda boshqa bir qator Yevropa zodagonlari tomonidan qo llab quvvatlangan. Ikki qirolning qo shinlari Yevropa bo ylab ʻ ʻ ʻ mustaqil ravishda harakat qildi. Vizantiya hududidan Onado liga ʻ o tib bordi va ʻ ikkala qo shin ham ʻ Saljuqiylar tomonidan alohida-alohida mag lubiyatga ʻ uchratildi. G arbiy nasroniylarning asosiy manbasi Deuil Odo va Suriya ʻ nasroniylarning manbasi ekanligini da vo qilgan Vizantiya imperatori Manuel I ʼ Komnenos salibchilar yurishlariga, xususan, Onado lidagi yurishlariga yashirincha ʻ to sqinlik qilgani aytiladi ya ni turklarni hujum qilishini ataylab buyurgani iddao ʻ ʼ qilinadi. Biroq, Vizantiyaliklar tomonidan salib yurishining bu gumon qilingan to sqinlik, ehtimol, imperiyani to siq sifatida ko rgan Odo tomonidan uydirilgan ʻ ʻ ʻ bo lib, bundan tashqari, imperator Manuelning buni qilish uchun hech qanday ʻ siyosiy sababi yo q edi ʻ [2] . Lyudovik va Konrad qo shinlarining ʻ qoldiqlari Quddusga yetib kelishdi va 1148-yilda Damashqga noto g ri hujum ʻ ʻ qiladilar va bu ularning chekinishi bilan yakunlandi. 3 Oxir oqibat, sharqdagi salib 3 ↑ 2,0 2,1 „Вышел в свет 12 том “Национальной энциклопедии Узбекистана»“. Посольство Республики Узбекистан в Российской Федерации. 22-fevral 2014-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-fevral 2014-yil. Arxivlandi 2014-02- 22 Wayback Machine saytida. 8 yurishi salibchilar uchun omadsizlik, musulmonlarning esa g alabasi bo ldi. Buʻ ʻ oxir-oqibatda Quddusning qulashiga asosiy ta sir ko rsatadi va bu XII asr oxirida ʼ ʻ Uchinchi salib yurishining boshlanishiga sabab bo ladi. ʻ Ikkinchi salib yurishida salibchilar Muqaddas Yerda o z maqsadlariga erisha ʻ olmadi, ammo boshqa joylarda g alabalarga erishdilar. Ulardan eng muhimi 1147- ʻ yilda 13 000 nafar flamand, friz, norman, ingliz, shotland va nemis salibchilarning birlashgan qo shiniga to g ri keldi. Angliyadan kemada Muqaddas Zaminga yo lga ʻ ʻ ʻ ʻ chiqqan qo shin shu yerda to xtab, ularga yordam berdi. Kichikroq (7000 kishilik) ʻ ʻ portugal armiyasi Lissabonni egallagan va uning Mavriy aholisini quvib chiqargan. Bo ronlar tufayli yurish kechiktirilgan bo lsa-da, Lyudovik oxir-oqibat 19-martda ʻ ʻ Antioxiyaga etib keldi. Savoylik Amadey yo lda ʻ Kiprda vafot etgan edi. Lyudovikni Eleonoraning amakisi Puatyelik Raymond kutib oldi. Raymond undan turklardan himoya qilishga yordam berishini va Edessaga kirish eshigi bo lgan ʻ musulmon shahri Halab ga qarshi yurishda unga hamroh bo lishini kutgan edi, ʻ biroq Lyudovik buni rad etdi va o zining harbiylari va salibchilarni bir joyga ʻ yilishdan ko ra Quddusga qilgan ziyoratini tugatishni afzal ko rdi ʻ ʻ [52] . Eleonora u yerda yashashdan zavqlandi, lekin amakisi undan oila yerlarini ko paytirishni va ʻ Lyudovik boshchilik qilayotgan salibchilar qo shini bilan yordam berishdan bosh ʻ tortsa qirol bilan ajrashishni iltimos qildi [53] . Bu davrda Raymond va Eleanora o rtasidagi munosabatlar haqida mish-mishlar tarqaldi, bu Lyudovik va Eleanora ʻ o rtasidagi nikohda keskinlikni keltirib chiqardi ʻ [54] . Lyudovik hibsga olingan Eleanora bilan Antioxiyadan tezda Tripoli Grafligiga jo nadi. Ayni paytda, ʻ Freyzinglik Otto va uning qo shinlarining qoldiqlari aprel oyining boshida ʻ Quddusga yetib kelishadi va oradan ko p o tmay Konrad ham yetib keldi ʻ ʻ [55] . Fulk, Quddusning Lotin Patriarxini Lyudovikga ularga qo shilishga taklif qilish ʻ uchun yuborgan. Lissabonda to xtagan flot, shuningdek, Alfonso Jordan, Tuluza ʻ grafi qo mondonligi ostida Yevropani tark etgan Provansliklar ham shu vaqtda ʻ yetib keldi. Alfonsoning o zi Quddusga etib bormadi, u ʻ Qaysariyada vafot etgan, go yoki graflikdagi siyosiy intilishlaridan qo rqqan jiyani Tripolilik Raymond II ʻ ʻ tomonidan zaharlangan. Raymond Alfonsoni zaharlagani haqidagi da vo Provans ʼ 9 qo shinlarining katta qismini ortga qayishiga va uyilariga jo nab ketishiga sababʻ ʻ bo ldi ʻ [53] . Salib yurishining asl markazi Edessa edi. Ammo Qirol Bolduin III va Templiyer ritsarlarining asosiy maqsadi Damashq edi [52] . Salibchilarning kelishiga javoban Damashq amiri Muiniddin Unur urushga qizg in ʻ tayyorgarlik ko ra boshladi, Damashq istehkomlarini mustahkamladi, o z shahriga ʻ ʻ qo shin kiritishni buyurdi va Damashqning suv manbalariga olib boradigan yo llar ʻ ʻ vayron qilingan yoki boshqa tomonga burib yuborilgan. Unur Halab va Mosul ning Zangiylar hukmdorlaridan (odatda uning raqiblari bo lgan) yordam so radi, ammo ʻ ʻ bu davlatlar kuchlari Damashqdan tashqaridagi janglar uchun o z vaqtida yetib ʻ kelmagan. Zangiylar hukmdorlari raqibi Unur o z shahrini salibchilarga boy berib ʻ qo yishi mumkin degan fikrda Damashqqa qo shin yuborishni kechiktirgani ʻ ʻ deyarli aniq edi [56] . Xristian kuchlarining har biri bir-birining xiyonat qilganini his qildi [43] . Ashkelonga hujum qilish uchun yangi reja tuzildi va Konrad o z qo shinlarini u ʻ ʻ yerga olib bordi, lekin qamal natijasining muvaffaqiyatiga ishonch yo qligi sababli ʻ kutilgan yordamlar keldi. Bu o zaro ishonchsizlik va mag lubiyat Muqaddas ʻ ʻ Yerdagi nasroniy shohliklarining vayron bo lishi tufayli bir avlodga saqlanib ʻ qoladi. Ashkelonni tark etgandan so ng, Konrad Manuel bilan ittifoqini ʻ mustahkamlash uchun Konstantinopol ga qaytib keldi. Lyudovik 1149-yilgacha Quddusda qoldi. Bu kelishmovchilik Salib yurishi paytida parchalanib ketgan Lyudovik va Eleonoraning nikohiga ham taalluqli edi. 1149-yilning aprelida Lyudovik va Eleonora o zaro til topisha olmay, Fransiyaga qaytish uchun alohida- ʻ alohida kemalarga o tirdilar ʻ [63] . Yevropada Klervalik Bernard mag lubiyatdan xo rlandi. Bernard Rim papasidan ʻ ʻ kechirim so rashni o zining burchi deb hisoblagan va bu uning „Mulohaza kitobi“ ʻ ʻ ning ikkinchi qismiga kiritilgan. U yerda u salibchilarning gunohlari, ularning baxtsizliklari va muvaffaqiyatsizliklariga qanday sabablar natijasida duch kelganliklarini tushuntiradi. Uning yangi salib yurishini chaqirishga urinishi muvaffaqiyatsizlikka uchragach, u ikkinchi salib yurishi muvaffaqiyatsizligidan o zini butunlay ajratishga urindi ʻ [64] . U 1153-yilda vafot etadi [64] . 10 Ikkinchi salib yurishining madaniy ta siri Fransiyada yanada kuchliroq bo ldi,ʼ ʻ ko plab trubadurlar Eleanora va Raymond o rtasidagi go yo ishqiy munosabatdan ʻ ʻ ʻ hayratda qolishdi va bu esa trubadurlarga saroy sevgisi mavzusini yoritishga yordam berdi. Konraddan farqli o laroq, Lyudovik qiyofasi Salib yurishi tufayli ʻ yaxshilandi, ko pchilik fransuzlar uni Xudoning jazolarini jimgina ko targan, azob ʻ ʻ chekayotgan ziyoratchi qirol sifatida qabul qilishdi [65] . Sharqiy Rim imperiyasi va fransuzlar o rtasidagi munosabatlar salib yurishi tufayli ʻ jiddiy zarar ko rdi. Lyudovik va boshqa fransuz rahbarlari imperator Manuel I ʻ ni Kichik Osiyo bo ylab yurish paytida turklarning ularga qarshi hujumlar qilishi ʻ uchun til biriktirganlikda ochiqchasiga aybladilar. Ikkinchi salib yurishi xotirasi XII-XIII asrlarning qolgan qismida Vizantiyaliklarning fransuz qarashlarini ranglash edi. Imperiyaning o zida salib yurishi diplomatiyaning g alabasi sifatida ʻ ʻ yodda qoldi [66] . Arxiyepiskop Salonikilik Evstatiy imperator Manuelni o z ʻ maqtovlarida shunday e lon qilgan: ʼ U tinchlik va osoyishtalik olib kelish maqsadida bir-biriga qarshi o ynab, ʻ dushmanlari bilan havas qiladigan mahorat bilan kurasha oldi [66] . Dastlabki Vendlarning salib yurishi aralash natijalarga erishdi. Sakslar Vagriya va Polabiyaga egalik qilishlari tasdiqlangan bo lsa-da, butparastlar Lyubekdan ʻ sharqda joylashgan Obotrit yerlarini nazorat qilishadi. Shuningdek, Sakslar bosh Niklotdan o lpon oldilar, Gavelberg yepiskopligini mustamlaka qilishga imkon ʻ berdilar va ba zi ʼ daniyalik mahbuslarni ozod qildilar. Biroq, bir-biridan farq qiladigan nasroniy rahbarlar o zlarining hamkasblariga shubha bilan qarashdi va ʻ bir-birlarini yurishni muvafaqqiyatsizlikka uchratganlikda ayblashdi. Iberiyadagi Ispaniya yurishlari, Lissabonni qamal qilinishi, Ikkinchi salib yurishining bir necha so nggi nasroniy g alabalaridan biri edi. Ular 1492-yilda yakunlangan keng ʻ ʻ Rekonkistaning asosiy janglari sifatida ko riladi ʻ [28] . Sharqda xristianlar uchun vaziyat ancha o g ir edi. Muqaddas Zaminda Ikkinchi ʻ ʻ salib yurishi Quddus uchun uzoq muddat davom etgan halokatli oqibatlarga olib keldi. 1149-yilda otabeg Anur vafot etdi va o shandan keyin amir Abu Said ʻ Mujiriddin Aboq Ibn Muhammad hukmronlik qila boshlaydi. Damashqning raislari 11 va „ahdas“ kuchlarining harbiy qo mondoni Muayad ad-Davhal ibn as-So fiyningʻ ʻ fikricha, uning „ahdas“i Ikkinchi salib yurishini yengishda katta rol o ynagan. ʻ Shuning uchun u hokimiyatning ko proq ulushiga loyiq edi va Anur o limidan ʻ ʻ so ng ikki oy ichida Aboqga qarshi qo zg olon ko tardi ʻ ʻ ʻ ʻ [67] . Damashqdagi besh yil davom etgan ichki janglar natijasida hukmron Buriylar sulolasi barham topdi [68] . Damashq Salibchilar qirolligiga ishonmay qoldi va 1154-yildagi qisqa qamaldan keyin Nur ad-Din tomonidan bosib olindi 4 . Bolduin III nihoyat Ashkelonni 1153-yilda qo lga kiritdi, bu esa Quyi Misrni ʻ to qnashuv maydoniga olib keldi. Quddus Misrga qo shimcha yurish qilishga ʻ ʻ muvaffaq bo ldi va 1160-yillarda ʻ Qohirani qisqa vaqt ichida bosib oldi [70] . Biroq, Vizantiya imperiyasi bilan munosabatlar aralash edi va Ikkinchi salib yurishi falokatidan keyin Yevropadan keladigan qo shimcha kuchlar siyrak edi. Quddus ʻ qiroli Amalrik I Vizantiyaliklar bilan ittifoq tuzdi va 1169-yilda Misrga birgalikda bostirib kirishdi, ammo hujum oxir-oqibat muvaffaqiyatsizlikka uchradi. 1171- yilda Nuraddinning generallaridan birining jiyani Salohiddin Quyi Misr va Suriyani birlashtirgan Misr sultoni deb e lon qilindi va salibchilar qirolligi ʼ butunlay o rab olingan. Shu bilan birga, Vizantiya ittifoqi 1180-yilda imperator ʻ Manuel I Komneninning o limi va 1187-yilda Quddusning Salohiddinga taslim ʻ bo lishi bilan yakunlandi. Keyin uning kuchlari salibchilar davlatlarining ʻ poytaxtlaridan tashqari boshqa barcha shaharlarini bosib olish uchun shimolga yoyilib, Uchinchi salib yurishini tezlashtirdi 4 ↑ 3,0 3,1 „В 2012 году «Узбекская национальная энциклопедия» выпустила 15 изданий“. Мир энциклопедий (7-yanvar 2013-yil). Qaraldi: 4-fevral 2014-yil. 12 1.3.Quddusning fath etilishi XII asrning o‘rtalari Yevropa xalqi istibdod va qashshoqlik asoratida kun kechirmoqda edi. Baronlar ham faqirlar ham najot istab muqaddas yer (Quddus)ga borishni umid qilishardi. Imperatorlar va qirollar ustidan mutlaq hokim bo‘lgan Rim Papasi Urban II xristian olamini musulmonlarga qarshi salib yurishiga chaqirdi. Shundan so‘ng Yevropa davlatlari ritsarlaridan tuzilgan qo‘shin Sharqqa yo‘l oldi. Oradan uch yil o‘tib salibchilar Quddusni egallab, shahardagi barcha musulmonlarni qilichdan o‘tkazdi. Muqaddas shaharning ko‘chalari hech qanday sababsiz to‘kilgan qon bilan yuvildi. Tarixchilar bu qirg‘inni “O‘rta asr genotsidi”, deb atashdi. Salibchilar qo‘shini Quddus shahrini egallaganiga deyarli yuz yil o‘tib, Sharqda ularni to‘xtatishga qodir yangi kuch paydo bo‘ldi. Musulmonlar Salohiddin al- Ayyubiy bayrog‘i ostida birlashib, nasroniylarga qarshi kurash boshladi. Bugungi maqolamizda Salohiddin Ayyubiyning Quddusni nasroniylardan qaytarib olishi haqida so‘z yuritamiz. Salohiddin al-Ayyubiy hijriy 532 yil, milodiy 1137 yilda Mesopotamiyaning Tikrit shahrida tug‘ilgan 5 . Yevropada u “Saladin” nomi bilan mashhur. Uning haqiqiy ismi al-Malik an-Nosir Saloh Abul-Muzaffar Yusuf ibn Ayyub bo‘lgan. Salohiddin unga berilgan laqab bo‘lib, “dinning saodoatli iqboli” degan ma’noni anglatadi. Salohiddin al-Ayyubiy asli kurd bo‘lgan. Lekin, bir guruh tarixchilar uni arab bo‘lganligini ta’kidlashadi. Salohiddin yoshligidan diniy va dunyoviy ilmlarga juda qiziqqan. U hofiz bo‘lgan, ya’ni Qur’oni Karimni yod olgan. Salohiddin yoshligida falsafaga o‘zgacha 5 ↑ "Kirish so z".ʻ O zbekiston milliy ensiklopediyasi. ʻ Toshkent. 2006 „Пополняя энциклопедические знания“. Туркистон-пресс (14-yanvar 2013-yil). 2-aprel 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-fevral 2014-yil. Arxivlandi 2015-04-02 Wayback Machin 13 qiziqgan. Bundan tashqari u riyoziyot (matematika) ilmiga oshno bo‘lgan. Salohiddinning bolaligi haqida ma’lumot kam. XII asrga kelib, Abbosiylar xalifaligi uch qisimga bo‘linib ketdi. Misrda shia oqimidagi Fotimiylar sulolasi hukmronlik qilib, ular Bag‘doddagi xalifa hokimiyatini tan olmas edi. Kichik Osiyo salibchilarning, Mesopotamiya va Suriya esa saljuqiy sulton Nuriddin Zangiyning qo‘l ostida bo‘lgan. Salohiddin al-Ayyubiy harbiy faoliyatini amakisi Asad ad-Din Shirkux qo‘l ostida kichik zobit unvoni bilan boshlagan. U 1171 yilda amakisi bilan Misrga yurish qiladi. Shirkux Misrdagi Fotimiylar sulolasining hukmronligiga barham berdi. 1174 yilda Asad ad-Din Shirkux vafot etgach, Salohiddin Misr mustaqilligini e’lon qilib, Ayyubiylar davlatini qurdi. “Men uchun barchasi amakim bilan bo‘lgan yurishlardan boshlandi. U Misrni qo‘lga kiritgach, vafot etdi. Shundan so‘ng, Alloh menga o‘zim kutmagan hokimiyatni berdi”, deb yozadi mashhur sarkarda Salohiddin Ayyubiy o‘z qaydnomalarida. Quddusni qaytarib olishga ichilgan qasam Salohiddin Misrda mustaqil davlat tuzgach, 1170 yilda salibchilar ustiga yurish qiladi. Remle yaqinida Quddus qiroli Balduin IV bilan bo‘lib o‘tgan jangda sulton kutilmaganda mag‘lubiyatga uchraydi. Shundan so‘ng, Ayyubiylar sultoni Qohiraga qaytishga majbur bo‘ladi. Salohiddin Quddusni qaytarib olishga qasam ichgan edi. Shu sababli navbatdagi yurishga har tomonlama tayyorgarlik ko‘radi. U 1182 yilda Mosul amirligiga hujum qilib, ularni o‘ziga bo‘ysundiradi. Keyinchalik, Salohiddin salibchilar bilan ittifoqda bo‘lgan Aleppo (xozirgi Halab) qal’asini egallaydi. Sulton salibchilarning barcha ittifoqchilarni birma-bir yo‘q qilgach, nasroniylar ustiga yurish qilish uchun qulay fursat kutdi. 14 1185 yilning aprel oyida Quddus qiroli Balduin IV moxov kasalligidan vafot etdi. Qirolning olti yoshli o‘g‘li Balduin V taxtga o‘tirdi. Ammo, qirolning yoshligidan foydalangan Gi de Luzinyan va Reno de Shatilon hokimiyatni o‘z qo‘llariga olishdi. Luzinyan Quddus qiroli etib saylandi. Shunda so‘ng, yangi qirol Salohiddinga qarshi urush ochish uchun Hajga ketayotgan karvonni talatib, karvondagi barcha musulmonlarni qilichdan o‘tkazadi. Bundan xabar topgan Salohiddin salibchilarga qarshi yurish boshladi. Xettin jangi Qirol Gi de Luzinyan va Reno de Shatilon Salohiddin ustiga yurish qilish uchun qo‘shin to‘pladi. 1185 yilning yozida salibchilar qo‘shini Quddusdan yo‘lga chiqdi. Salohiddin esa salibchilarni Falastinning Xettin qishlog‘i yaqinida kutib turdi. Xavoning issiqligi, yo‘lning uzoqligi va suvsizlik nasroniylar qo‘shiniga katta talafot keltirdi. Sulton salibchilarni suvsiz qoldirish maqsadida yo‘ldagi barcha quduqlarni ko‘mdirib tashladi. Shu sababli, ko‘plab ritsarlar suvsizlikdan yo‘lda o‘lib ketdi. Salibchilar holdan toyib Xettin yaqiniga yetib kelishdi. 15 1187 yil 4 iyul kuni Xettin yaqinida Quddus qiroli Gi de Luzinyan va Salohiddin o‘rtasida shiddatli jang boshlandi. Salibchilar bu jangga o‘zlari bilan hazrati Iso osilgan deb ishongan “Muqaddas xoch”ni olib kelishdi. Ikki qo‘shin bir-biri bilan jang qilishni boshladi. Salohiddin Xettin jangida Quddus qiroli Gi de Luzinyan va Reno de Shatilon boshchiligidagi salibchilarni mag‘lub etdi. Bu g‘alaba musulmonlarning yaqin yuz yillikdagi eng muhim g‘alabasi bo‘ldi. Sulton hojilar karvoniga hujum qilgan Reno de Shatilonni o‘z qilichi bilan chopib tashladi. Salohiddin al-Ayyubiy salibchilar egallab turgan qal’alarni zabt etish uchun Quddus qiroli Gi de Luzinyanni tirik qoldiradi. Quddusning musulmonlar tomonidan qaytarib olinishi 16 1187 yilda Salohiddin al-Ayyubiy Quddus tomon qo‘shin tortdi. 20 sentyabr kuni sulton qo‘shini shaharga yetib kelib, qamalni boshladi. Qal’ada 60 minglik salibchilar qo‘shini bor edi. 27 sentyabr kuni qal’a devori manjaniqlar orqali teshildi. Quddus uchun ayovsiz jang boshlandi. Ikki tomon ham juda katta yo‘qotishlarga uchradi. Salibchilar bir kun taslim bo‘lish uchun sultonga elchi jo‘natishdi. Biroq Salohiddin elchini qabul qilmay shunday dedi: “Yuz yil oldin salibchilar Quddusga qanday kirgan bo‘lsalar men ham shunday kiraman”. Salibchilar Quddusni egallashganda barcha musulmonlarni qilichdan o‘tkazishgan edi. Shahar qamali bir muddat davom etdi. Ilojsiz qolgan qal’a qo‘mondoni sultonning xuzuriga o‘zi elchi bo‘lib keldi. Tarixiy manbalarda yozilishicha, Salohiddin bilan ritsar o‘rtasida shunday suhbat bo‘lib o‘tgan. Salohiddin al-Ayyubiy: — Quddus mening qo‘limda. Agar xohlasam, u qulaydi. Quddus qo‘mondoni: — Mehribonlik buyuk hukmdorlarga xos xususiyatdir. Salohiddin al-Ayyubiy: — Masihiylar Muqaddas yerni egallab olishganda, hamma musulmonlarni yo‘q qilishdi. Mening xalqim ham shuni xohlaydi. Quddus qo‘mondoni: — Agar siz qasos olsangiz, nasroniylar bundan ham katta qo‘shin bilan qaytadilar. Va urush hech qachon tugamaydi. Salohiddin al-Ayyubiy: — Siz oqilona gapiryapsiz, ritsar. Agar barcha raqiblarim sizga o‘xshaganida edi, biz hech qachon bu urushda g‘olib chiqmagan bo‘lardik. Sulton Salohiddin Quddusdagi barcha nasroniylarni to‘lov evaziga shaharni tark etishlari uchun ruxsat beradi. Qal’a qo‘mondoni bu taklifga rozi bo‘ldi Salohiddin al-Ayyubiy Quddusga juma kuni kirib keldi. O‘sha kuni shaharda azon aytilib juma namozi o‘qildi. Salohiddin Quddusni yegallagach Askalon, Akra, Tiveriada va Trablus grafligining bir qismini egalladi. Musulonlar kuchga to‘lganidan qo‘rquvga tushgan Rim Papasi Kilment III yangi salib yurishini tashkillashtirdi. Bu yurishda Angliya qiroli Richerd I Sheryurak, Fransiya qiroli Filipp II va Germaniya imperatori Fridrix I Barbarossa ishtirok etdi.   17 II.BOB. Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashini metodologik o’rganilishi 2.1. Quyoshli metodidan foydalanib mavzuni yoritish “ Quyosh nuri ” metodi “Quyosh nuri” metodi. Ushbu usuldan yangi mavzuni mustahkamlashda foydalanish yaxshi natija beradi. Ayniqsa, guruhlarda ishlanganda qiziqarli 18Quddusning fath etilishi haqida ma’lumot bering bo`ladi. Sinf taxtasining ikki tomoniga quyoshning dumaloq shakli yopishtiriladi. O`quvchilarga quyosh nuri shaklidagi sariq, olovrang stikerlar tarqatiladi. Yangi mavzu bo`yicha egallangan bilimlar ushbu stikerlarga yoziladi va quyoshga yopishtirib chiqiladi. Mashg`ulot yakunida qaysi guruhning quyoshi ko`proq nur sochsa, ana shu guruhni g`olib deb e`lon qilinadi. Natija: o`quvchida kreativlik va jamoa bo`lib harakat qilish ko`nikmasini shakllantiradi. 19 《 T- Chizma 》 metodi …Hazrati Umar Abu Ubaydadan maktub oldi. Maktubda Hazrati Umar shaharga taklif etilgan edi. Shahar ahli taslim bo’lganini va shahar kalitlarini Amirul mo’minunga topshirmoqchi ekanini, shartnomaga shaxsan o‘zi imzo chekishini xohlayotgan edi. Hazrati Umar bu taklifni qabul qilib, Madinani Hazrati Alining qo‘liga topshirdi… ...Hazrati Umar shaharga kirib,   masjid ga yetganida kechasi edi. Bu ajoyib voqea bo‘ldi. Sababi Rasuli akram sollallohu alayhi va sallam ham o‘n olti yarim yil avval bu muborak masjidga yarim tunda tashrif buyurgan edilar. Endi Hazrati Umar — Rasulullohning suygan izdoshi bu yurtda Islom ahkomlarini qaror toptirish arafasida. U zot darrov namoz o‘qib oldi. Bomdod vaqti kirgach, azon aytildi va odil xalifa imomligida namoz o‘qildi… T- Chizma 》 metodi Bu texnologiya murakkab, ko‘p tarmoqli, mumkun qadar muammo xarakterli mavzularnioprganishga qaratilgan. 20 Ijobiy va salbiy tomonlari,afzallik va kamchiliklari, bir g'oyaning ikki tomoni, foydali va zararli jihatlari haqida yoritiladi. Xulosa Salib yurushlari natijasida yaqin sharq davlatlari xususan musulmon davlatlari juda katta talofatlar ko'rdi. XI sar oxiri XII asrlarda g'arb davlatlari tomonidan amalga oshirilgan salib yurushlari, sharq tomondan mug'ullar bosqini yaqin sharqda va O'rta Osiyoda joylashgan davlatlar taraqqiyotiga salbiy tasir ko'rsatdi. Salib yurushlarining asosiy maqsadi Iso payg'ambar qabrini musulmonlardan xalos etish niqobi ostida amalga oshirilgan harakatlari keyinchalik haqiqiy vaxshiyliklarga olib keldi. Salib yurushlari davomida tashkil etilgan Tamplyerlar ordeni bu vaxshiyliklarni yanada kuchaytirdi. Quddus qirolligi zaiflashgach bu qirollik musulmonlar yulboshchisi Salohiddin Ayyubiy qo'shinlariga qarshi kurashish mumkin emasligini anglab Salohiddin bilan sulh tuzadi. Lekin Tamplyerlar boshlg'i Rio De Shatalion musulmonlarga juda ko'plab aziyatlar yetkazadi va sulh shartlarini buzadi. Bumdan tashqari Tamplyerlarning vaxshiyligi va sutxo'rligi ham o'zlarining boshiga yetdi, xulosa qilib aytganda Tamplyerlar ordeni aslida ziyoratchilarni ximoya qilish uchun tuzulgan orden bo'lsada amalda bu orden azolari haqiqiy vaxshiy qotillar va sutxo'tlar bo'lib chiqdi, qiziqarli tomoni Tamplyerlar hozirgi davrda mavjud bo'lgan masson tashkilotlarga ham aloqador bo'lishi mumkin 21 Foydalanilgan Adabiyotlar ro'yxati O zME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yilʻ „O zbekiston milliy ensiklopediyasi haqida“. ʻ O zbekiston milliy ensiklopediyasi ʻ Davlat ilmiy nashriyoti. 7-noyabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4- fevral 2014-yil. Arxivlandi 2014-11-07 Wayback Machine saytida. ↑ 2,0 2,1 „Вышел в свет 12 том “Национальной энциклопедии Узбекистана»“. Посольство Республики Узбекистан в Российской Федерации. 22-fevral 2014-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-fevral 2014- yil. Arxivlandi 2014-02-22 Wayback Machine saytida. ↑ 3,0 3,1 „В 2012 году «Узбекская национальная энциклопедия» выпустила 15 изданий“. Мир энциклопедий (7-yanvar 2013-yil). Qaraldi: 4-fevral 2014-yil. ↑ "Kirish so z". ʻ O zbekiston milliy ensiklopediyasi. Toshkent. 2006. ʻ „Пополняя энциклопедические знания“. Туркистон-пресс (14-yanvar 2013- yil). 2-aprel 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-fevral 2014- yil. Arxivlandi 2015-04-02 Wayback Machin 22

Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashi Mundarija Kirish………………………………………………………………………..3 I.BOB. O’rta asr genotsidi yoxud Quddus uchun musulmonlarga qarshi kurash 1.1. Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashi…………………4 1.2. Salibchilarga qarshi kurash tarixidan…………………………….8 1.3.Quddusning fath etilishi………………………………………….13 II.BOB. Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashini metodologik o’rganilishi…………………………………………………………19 2.1. Quyoshli metodidan foydalanib mavzuni yoritish………..19 2.2.T chizma metodidan foydalanish………………………..20 Xulosa………………………………………………………….21 Foydanilgan adabiyotlar……………………………………………22 1

Kirish Mavzuning dolzarbligi: Sharqdagi siyosiy vaziyatning salib yurshlari vujudga kelishiga tasiri: Islomning o'z mavjudligining birinchi asridagi tezkor muvaffaqiyati Evropa xristianligi uchun jiddiy xavf tug'dirdi: arablar Suriya , Falastin , Misr , Shimoliy Afrika , Ispaniyani bosib oldilar . 8-asrning boshi juda muhim davr bo ldi: Sharqda arablar Vizantiyaning Yaqin Sharq hududlariningʻ ko p qismini Kichik Osiyo chegaralarigacha bosib oldilar va imperiya uchun ʻ hayotiy ahamiyatga ega bo lgan bu hududga allaqachon tahdid solib turishdi, ʻ G arbda esa ular buning uchun harakat qilishdi. Pireneydan tashqariga kirib ʻ boradi . Leo Isaurian va Charlz Martelning g'alabasiarab ekspansiyasini to‘xtatdi, islomning keyingi tarqalishi esa tez orada boshlangan musulmon dunyosining siyosiy parchalanishi bilan to‘xtatildi. Xalifalik bir-biriga dushman bo'lgan qismlarga bo'lingan. 10-asrning ikkinchi yarmida Vizantiya imperiyasi hatto ilgari yo'qotilgan narsalarni qaytarish imkoniyatiga ega bo'ldi: Nikefor Fokas Kritni , Suriyaning bir qismini, Antioxiyani arablardan bosib oldi. 11-asrda vaziyat yana musulmonlar foydasiga o zgardi. Vizantiya taxtini Vasiliy II vafotidan keyin ʻ (1025) kuchsiz imperatorlar egallab turgan, ular doimo almashtirib turilgan. Oliy hokimiyatning zaifligi Vizantiya uchun yanada xavfli bo'lib chiqdi, chunki aynan o'sha paytda Sharqiy imperiya Evropada ham, Osiyoda ham jiddiy xavfga duch kela boshladi. G'arbiy Osiyoda saljuqiylar G'arbga hujum qilishdi. Shokir-bek (vaf. 1059) va To g rul-bek (vaf. 1063) boshchiligida Eron, Armaniston va ʻ ʻ Mesopotamiyaning katta qismini o z qo l ostiga oldilar. Shokirning o g li Alp- ʻ ʻ ʻ ʻ Arslon Kichik Osiyoning salmoqli qismini (1067-1070) vayron qildi va Manzikert qo l ostida imperator Rim Diogenni (1071) asirga oldi. 1070—1081 yillarda ʻ saljuqiylar Suriya va Falastinni Misr fotimiylaridan( Quddus 1071—1073, Damashq 1076),To g rulbekning amakivachchasi Qutulmishning o g li Sulaymon ʻ ʻ ʻ ʻ esa butun Kichik Osiyoni tortib oldilar. 1081 yilga kelib Vizantiya; Nikea uning poytaxtiga aylandi. Nihoyat, turklar olib ketishdiAntioxiya (1085). Yana, 8-asrda bo'lgani kabi, dushmanlar Konstantinopol ostida edi . Shu bilan birga, imperiyaning Yevropa provinsiyalari (1048 yildan) Bolqonga ko chib kelgan ʻ 2

ko chmanchi pecheneglar va o g uzlarning tinimsiz bosqinlariga duchor bo lib,ʻ ʻ ʻ ʻ ba zan poytaxt devorlari ostida dahshatli vayronagarchiliklarga sabab bo lgan. ʼ ʻ 1091 yil imperiya uchun ayniqsa og'ir edi: turklar Chaxa boshchiligida Konstantinopolga hujumga tayyorgarlik ko'rayotgan edi va Pecheneg qo'shini poytaxtning o'zi yaqinidagi quruqlik turardi. Imperator Aleksey Komnen muvaffaqiyatga umid qila olmadi, yolg'iz o'z qo'shinlari bilan kurashdi: uning kuchlari so'nggi yillarda Bolqon yarim orolida o'zini o'rnatmoqchi bo'lgan Italiya normanlari bilan urushda juda charchagan edi. Yevropa davlatlari orasida salib yurushlari uyushtirish uchun sabab bo'lgan omillar: G'arbda , 11 - asrning oxiriga kelib, bir qator sabablar musulmonlarga qarshi kurashga chaqirish uchun qulay kayfiyat va muhitni yaratdi, bu bilan imperator Aleksey I Komnenos u erga murojaat qildi : diniy tuyg'u nihoyatda kuchaydi va astsetik kayfiyat. rivojlangan bo'lib, u barcha turdagi ma'naviy ekspluatatsiyalarda, boshqa va ko'plab ziyoratlarda o'z ifodasini topdi.Bundan tashqari, 1054 yilda cherkov bo'linishi sodir bo'ldi - katoliklar va pravoslavlar bir- birini anatematizatsiya qilishdi . Ayniqsa, ko'plab ziyoratchilar uzoq vaqtdan beri Falastinga, Muqaddas qabristonga yuborilgan ; 1064 yilda, masalan, Mayns arxiyepiskopi Zigfrid Maynslik olomon yetti ming ziyoratchi bilan Falastinga bordi . 3

I.BOB. O’rta asr genotsidi yoxud Quddus uchun musulmonlarga qarshi kurash 1.1. Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashi 1099-yilda barcha dinlar uchun muqaddas shahar bo‘lgan Quddusni salib yurishlarida qatnashgan xristian askarlari egalladi. Musulmonlar qasos olishni xohlardi. Ammo bu revansh o‘sha musulmonlarning nabiralariga nasib qildi. 1187- yilda katta sahnaga Yevropada Saladin nomi bilan abadiylashtirilgan Misr va Suriya sultoni Salohiddin Ayubiy chiqdi va salibchilarga chaqiruv tashladi. 1187- yil 4-iyulda musulmonlar navbatdagi salibchilar ustidan so‘zsiz g‘alaba qozondi. Xattin yon bag‘irlarida Salohiddin jangda o‘ldirilgan jasadlar uyumiga qarab turardi. Sharq quyoshi yer-u ko‘kni jazirama bilan qoplagan, qirol Gi Luzinyan va ko‘plab zodagon baronlar qo‘lga olingandi. Salibchi ritsarlarning bir nechtasi Tir shahridan panoh topib, qochishga muvaffaq bo‘ldi. Salohiddinning buyrug‘i bilan 200 ga yaqin tamplier va gospitalyer ritsarlari o‘ldirildi. Sultonning shaxsan o‘zi shatilionlik baron Renoning boshini qilich bilan kesib tashladi 1 . Muqaddas zaminni qaytarib olish uchun boshqa to‘siqlar yo‘q edi. Boshqa shaharlar ham birin-ketin Salohiddinning rahm-shafqatiga taslim bo‘la boshladi. Sultonga bo‘ysunmagan yagona shahar Tir edi. Ammo sulton Quddusga intilar ekan, Tirni qamal qilishga vaqt va kuch sarflamaslikka qaror qildi. Xristianlar tomonidan Quddus mudofaasini ritsar Balian d'Ibelin boshqardi. U Xattindagi janglarda omon qolgan va aslida shaharga rafiqasi, u yerda bolalari bilan birga bo‘lib turgan Vizantiya malikasi Mariya Komninani ziyorat qilish uchun kelgandi. Ammo taqdir taqozosi bilan Quddusda qirollikning yagona hukmdori bo‘lib qoldi. Balian Quddusni himoya qila olmasligini yaxshi bilardi. Shahar ko‘chalarini to‘ldirgan qochoqlarning janglarda umuman foydasi yo‘q edi, 1 O zME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yilʻ 4

oziq-ovqat ta’minoti esa susayib borardi. Biroq aholi musulmonlar bilan kurashishga tayyor edi. Quddus mudofaasidagi xristianlarga, avvalo, tajribali jangchilar yetishmasdi. Balian mahalliy zodagonlar orasidan 60 nafar yigitga ritsarlik unvonini taqdim qildi. To‘g‘ri, unvon ularning jangdagi mahorati va tajribasini ko‘paytirib qo‘ymadi. Salohiddin esa ikkilanmadi va 20-sentabr kuni uning armiyasi muqaddas shaharni qamal qilishni boshladi. Sultonning qarorgohi dastlab Quddusning g‘arbiy qismida joylashgan bo‘lib, u yerda ushbu voqealardan 88 yil oldin tuluzalik qo‘mondon Raymundning armiyasi joylashgandi. Musulmonlar shahar devorlarini o‘qqa tutishni boshladi, hujum qilishga urinishdi, ammo ularga quyosh nurlari to‘sqinlik qildi. Quyosh Salohiddinning jangchilarini ko‘zlarini qamashtirardi va ular orqaga chekinishardi. Kechqurun yana janglar davom etdi, ammo yana hech qanday natija bo‘lmadi. Quddus himoyachilari ketma-ket sakkiz kun davomida musulmonlar hujumini qaytardi. Salohiddin xiyla-nayrangga murojaat qildi va keyingi hujumlarni quyosh ko‘tarilishi bilan boshladi, endi quyosh xristianlarning ko‘zlariga tushardi. Ammo bu ham yordam bermadi – Quddusni himoya qilish davom etdi. Keyin sulton o‘z pozitsiyasini o‘zgartirib, shimol tomonga o‘tdi, u tomonda na darvozalar va na o‘q uzish uchun derazalar bor edi. Tosh otish mashinalari o‘rnatildi, ular darhol o‘t ochishni boshladi. Salohaddin askarlarni uch qismga ajratdi, qalqon va kamonchilar bilan himoyalangan qism Quddus devorlariga yaqinlashdi. Keyingi ikki kun ichida ular devorlarni 15 tirsak uzunlikda teshib, o‘sha teshiklarga to‘nkalarni yoqishdi. Devorning ichki yog‘och qismlari yonib ketdi va ushbu hududdagi devorlar va minoralar qulab tushishga tayyor edi. Xristianlar tushkunlikka tushdi. Quddus ko‘chalarida odamlar guruh bo‘lib yurishlarni uyushtirishar va Xudoni rahm-shafqatiga chaqirishardi. 29-sentabrda Salohiddin qo‘shinlari Quddus devorlarini buzishga muvaffaq bo‘ldi. Balianning odamlari uni yamashga urindi, ammo bu qochib bo‘lmas yakunning boshlanishi edi. Shahar ichida yunon va suriyalik nasroniylarning fitnasi pishib yetildi . Ular katoliklarga bo‘ysunishni istashmas va cherkov marosimlaridan noroziligini 5

O'xshashlar

SALIB YURISHLARI DAVRIDA DIPLOMATIYA G‘ARB VA SHARQ OʻRTASIDAGI MUNOSABATLAR
Falastin arablarining XX asr 20-30 yillaridagi milliy-ozodlik kurashi
O’SIMLIK KASALLIKLARIGA QARSHI UYG’UNLASHGAN KURASH USULI
Salib yurushlari va dastlabki diniy ritsarlik ordenlarining paydo bo'lishi
ASHAROTLARGA QARSHI QO`LLANILADIGAN VOSITALAR. PREPARATLARNING ASOSIY GURUHLARI