logo

TA’LIM YO‘NALISHLARI UCHUN TEXNOLOGIK XARITALARNI SHAKLLANTIRISH DASTURIY VOSITASINI ISHLAB CHIQISH

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1415.41796875 KB
Mavzu: TA’LIM YO‘NALISHLARI UCHUN TEXNOLOGIK
XARITALARNI SHAKLLANTIRISH DASTURIY VOSITASINI ISHLAB
CHIQISH
KIRISH ..................................................................................................................... 4
I BOB. MICROSOFT .NET TEXNOLOGIYASI ASOSLARI ........................... 6
1.1. MS .NET texnologiyasi xususiyatlari ........................................................... 6
1.2. MS .NET dasturiy ta’minot ishlab chiqish bosqichlari ........................... 10
1.3. Texnologiyada vizuallashtirishni qo‘llash ................................................. 15
II BOB. TA’LIM YO‘NALISHLARI UCHUN TEXNOLOGIK 
XARITALARNI SHAKLLANTIRISH BOSQICHLARI ................................. 21
2.1. Ta’lim yo‘nalishlarida o‘quv jarayonlarini tashkil qilish ....................... 21
2.2. Texnologik xaritalarni shakllantirish ........................................................ 24
III BOB. TEXNOLOGIK XARITALARNI SHAKLLANTIRISH DASTURIY
VOSITASINI ISHLAB CHIQISH BOSQICHLARI ......................................... 34
3.1. Ma’lumotlar bazasining mantiqiy strukturasi va uni shakllantirish ..... 34
3.2. Dasturiy ta’minotning fizik jihatdan yaratilishi ....................................... 37
3.3. Dasturiy ta’minot yordamida qo‘yilgan masalani hal qilish ................... 43
Xulosa ..................................................................................................................... 49
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXAT I ......................................... 51
Ilovalar .................................................................................................................... 53 TA’LIM YO‘NALISHLARI UCHUN TEXNOLOGIK XARITALARNI
SHAKLLANTIRISH DASTURIY VOSITASINI ISHLAB CHIQISH
Annotatsiya.   Ushbu   bitiruv   malakviy   ishda   ta’lim   jarayonlarida   ta’lim
yo‘nalishlari   uchun   texnologik  xaritalarni   ishlab   chiqishga   mo‘ljallangan   dasturiy
vosita ishlab chiqish ustuvor vazifa qo‘yilgan. Ushbu ishlab chiqiladigan dasturiy
vositaning   afzalliklari   ta’lim   jarayonlari   uchun   texnologik   xaritalarni   hosil
qilishdagi   xatoliklarni   bartaraf   etish   va   vaqtdan   unumli   foydalangan   holda
yaratuvchi   vaqtini   tejash,   hamda   dasturnining   vazifalari   sifatida   d astur
tizimlarining maqsad va vazifalari , tarkibi,  yarati li sh  bosqichlari ,  bilimlarni tashkil
etish   va   ular ning   bajarilish   jarayonining   tahlili,   fanlar   kesimida   mashg‘ulot
turlarini   va   soatlarini   kiritishini   ta’minlash,   hafta   kunlari,   soatlari   kiritilishini
nazorat qilish, kiritilgan ma’lumotlar asosida ta’lim jarayonida ta’lim yo‘nalishlari
uchun   texnologik   xarita   tuzish,   “O‘ quv   jarayonlarini   tashkil   qilish,   ta’lim
yo‘nalishlari   uchun   texnologik   xaritalarni   shakllantirish   bosqichlari ”,     “.NET
texnologiyasi   asoslari”,   “O lingan   bilimlar   asnosida   ta’lim   yo‘nalishlari   uchun
texnologik   xaritasini   yaratish   dasturiy   ta’minotini   ishlab   chiqish,   uni   qo‘shimcha
funksiyalar bilan boyitish ”   keltirilgan. 
Annotation.  The priority of this thesis work is the development of software
for   the   development   of   technological   maps   in   the   field   of   education.   The
advantages   of   this   software   are   to   eliminate   errors   when   creating   flow   charts   of
educational  processes  and save  creative time, as well  as to analyze  the goals and
objectives   of   the   program,   its   structure,   stages   of   creation,   organization   of
knowledge and their implementation. horse riding introduction of types and hours
of classes in disciplines, control of entering days and hours of the week based on
the   entered   data,   creation   of   a   technological   map   of   the   educational   process   in
educational   areas,   “Organization   of   educational   processes,   stages.   Creation   of
technological   maps   of   educational   areas”,   “Fundamentals   of   .NET   technology”,
2 “Development   of   software   for   creating   technological   maps   of   educational   areas
based on acquired knowledge, enriching it with additional features.
Аннотация.   Приоритетом   данной   в   дипломной   работе   является
разработка программного обеспечения для разработки технологических карт
в   сфере   образования.   Преимущества   данного   программного   обеспечения
заключаются   в   исключении   ошибок   при   создании   технологических   карт
учебных процессов и экономии творческого времени, а также в анализе целей
и задач программы, ее структуры, этапов создания, организации знаний и их
реализации. верховая  езда введение видов и часов занятий по дисциплинам,
контроль ввода дней и часов  недели на основе  введенных данных,  создание
технологической   карты   учебного   процесса   по   учебным   направлениям,
«Организация   учебных   процессов,   этапы.   Создание   технологических   карт
образовательных   областей»,   «Основы   технологии   .NET»,   «Разработка
программного   обеспечения   для   создания   технологических   карт
образовательных   областей   на   основе   полученных   знаний,   обогащение   его
дополнительными возможностями.
3 KIRISH
So‘nggi   yillarda   yurtimizda   oliy   ta’lim   tizimidagi   muammolarga   bo‘lgan
e’tibor   yanada   kuchaymoqda.   Bu   borada   hukumatimiz   tomonidan   bir   qancha
qarorlar   va   farmonlar   ishlab   chiqildi.   Jumladan,   “O‘zbekiston   Respublikasi   oliy
ta’lim   tizimini   2030-yilgacha   rivojlantirish   konsepsiyasini   tasdiqlash
to‘g‘risida”gi   PF-5847   sonli   qarori   oliy   ta’lim   tizimidagi   yangi   islohotlarning
debochasi   bo‘lib   xizmat   qilmoqda.   Hozirgi   davrda   dunyo   miqyosida   axborot
oqimini   shiddat   bilan   ko‘payib   borayotganini   hisobga   olib,   ma’lumotlarni
elektron   tizimlarda   to‘plash   orqali,   ular   ustida   turli   amallar   bajarish   dolzarb
masala   bo‘lib   qolmoqda.   Bunday   axborot   tizimlari,   har   qanday   sohada   bo‘lgani
kabi oliy ta’lim muassasalari axborot makonida ham muhim ahamiyatga ega. Bu
yerdagi  ma’lumotlarning xavfsizligi  va hujjatlar  aylanmasi  ham  maxsus  tizimlar
orqali amalga oshirish davr talabidir. 
OTM   ta’lim   yo‘nalishlari   uchun   avtomatik   texnologik   xaritalarni
shakllantirishda   axborot   maydonini   tashkil   etish   va   ma’lumotlarnı   tahlil   qilish
jarayonini avtomatlashtirish hisoblanadi. 
Ishning   maqsadi.   Bitiruv   malakaviy   ishining   maqsadi   ta’lim   yo‘nalishlari
uchun   texnologik   xaritalarni   ishlab   chiqishning   dasturiy   vositalarini   yaratish   va
o‘quv jarayonini avtomatlashtirishga o‘z hissasini qo‘shish.
Ishning   ilmiy   va   amaliy   ahamiyati.   Bitiruv   malakaviy   ishining   ilmiy
ahamiyati   shundan   iboratki,   bitiruvchida   oliy   ta’limning   o‘quv   jarayonlarini
boshqarishda   dekanat   bo‘limining   o‘rnini   tushunish,   o‘rganish   va   o‘zida
yetarlicha ko‘nikma hosil qilish. 
Mavzuning   o‘rganilish   darajasi.   Mavzuning   o‘rganilishi   o‘rta   darajada
bo‘lib   bu  mavzuni   o‘rganish   natijasida   olinadigan   natija  ya’ni   yaratilgan   dasturiy
ta’minot yo‘nalish kesimidagi texnologik xaritalardan foydalanishga qaratilgan. Bu
dasturiy ta’minotni kelajakda yanada mukammallashtirish rejalashtirilgan.
Tadqiqot   predmeti   va   ob’ekti.   Tadqiqotning   predmeti   “O‘quv   jarayoni”,
“O‘quv   dasturlari”,   “Texnologik   xaritani   shakllantirish   bosqichlari”,   “C#
4 dasturlash   tili”   va   shu   kabi   fan   sohalari   bo‘lib,   ob’ekti   ishlab   chiqarishni
rejalshtirish masallarining matematik modellaridan iborat.
Ishning   tuzilishi.   Bitiruv   malakaviy   ishi   kirish   qismi,   uch ta   bob,   xulosa   va
foydalani l gan   adabiyotlardan   tashkil   topgan.   Ilovada   texnologik   xarita   hosil
qilinishi   bosqichlari   va   dastur   kodi   keltirilgan.   Shuningdek   1-bobda   “.NET
texnologiyasi   asoslari” ,   2-bobda   “O‘ quv   jarayonlarini   tashkil   qilish,   ta’lim
yo‘nalishlari   uchun   texnologik   xaritalarni   shakllantirish   bosqichlari ”   haqida ,   3-
bobda “ O lingan bilimlar  asnosida  ta’lim  yo‘nalishlari  uchun  texnologik xaritasini
yaratish   dasturiy   ta’minotini   ishlab   chiqish,   uni   qo‘shimcha   funksiyalar   bilan
boyitish ” haqida batafsil yoritilgan .
5 I BOB. MICROSOFT .NET TEXNOLOGIYASI ASOSLARI
1.1. MS .NET texnologiyasi xususiyatlari
Kompyuter   texnikasining   paydo   bo lganiga   ko p   vaqt   bo lmasa-da,ʻ ʻ ʻ
dasturlashtirish  inson   hayotining  ko plab  murakkab  sohalariga   kirishi  tasdiqlandi.	
ʻ
Kripto-ilmiy   texnika   masalalari   yechimi,   katta   hajmdagi   korporativ   tizimlar
yaratish,   sanoatni   boshqarish   sistemasi,   turlicha   sohalardagi   masalarni   yechish
tizimi bunga misol bo la oladi. Bu qiyinchiliklarni yengib o tish uchun navbatdagi	
ʻ ʻ
“dasturlash   inqirozi”   dan   chiqish   tartibi   yaratilishi   lozim   edi.   O tgan   yuz   yillik	
ʻ
oxirida   dasturlashda   mavjud   bo lgan   ushbu   kritik   muammolar   ajratildi   va	
ʻ
Microsoft   korporatsiyasi   o sha   vaqtda   o zining   flagmanli   mahsuloti   –	
ʻ ʻ
Microsoft .NET texnologiyasini yaratdi: 
   Yirik   dasturiy   ta’minotlarni   ishlab   chiqish   masalalari   yechimi   uchun
umumiy   bo lmagan   turli-tuman   yechimlar	
ʻ .   Natijadan   ochiq   ko rinib   turibdiki,	ʻ
ishlab chiqarishda bir qancha umumiy yo nalishlar talab etiladi.  	
ʻ
   Alohida   dasturiy   tizimlar   sohasida   mavjud   yechimning   integratsiyasi
murakkabligi.   Juda   ham   ko p   sondagi   dasturlash   masalalarida   dasturiy   tizimni	
ʻ
ishlab   chiqishda,   turli   apparat-dasturiy   platformalari   uchun   korporativ   yechimlar
taklif   qilinganda,   variantli   (versiyali)   dasturiy   komponent   muammosi   yuzaga
keladi.
   Dasturiy  tizimlarni   ishlab  chiqishda  taqsimlash  muammolari   –    ishlab
chiqish   oldidan   tizimni   taqsimlashda   ta’minotni   ishonchli,   xavfsiz,   ko plab	
ʻ
umumiy   yechim   vositalarini   keng   ko lamda   yaratish,   ma’lum   standartlar   va	
ʻ
yo nalishlarni aniqlash muammolari yuzaga keladi.	
ʻ
   Internet   texnologiyalarining   keng   miqyosida   tarqalishi   –   Java
yechimlari   paydo   bo lgandan   so ng,   Internet   dunyosidagi   ma’lumotlarni   tushunib	
ʻ ʻ
yetish   va   kutilgan   servisga   yo naltirilgan   dasturiy   ta’minot   va   boshqa	
ʻ
texnologiyalar sari sanoatlashgan o tish.
ʻ
6 Yuqorida   keltirilgan   muammolar,   albatta,   XX   asr   oxiridagi   dasturlash
muammolarini to liq tavsiflamasa-da, ammo ularni tushunish uchun yetarli bo ladi.ʻ ʻ
Dasturlash   dunyosi   keng   miqyosidagi   dasturiy   ta’minotni   ishlab   chiqish,
sanoatlashgan o tish sari va umuman yangi o zgarishlarga muhtoj edi. 
ʻ ʻ
Natijada   ushbu   muammolarni   Microsoft   korporatsiyasi   tomonidan   2000-
yilning yozida taklif etilgan Microsoft .NET yangi platformasi orqali yechish taklif
etildi. 
Demak,   Microsoft   .NET   platformasi   osti   ishlab   chiqarish   vositalari
(infrastrukturasi) integrallashgan tizimi quyidagicha kengaytirilgan va joriy etilgan
(qoidadagidek taqsimlangan) murakkab dasturiy tizim (1.1-rasm). 
.NET platformasi bir qancha asosiy komponentlardan iborat[1,2,3]:
   MS   .NET   platformasini   qo llay   oladigan   Microsoft   korporatsiyasining	
ʻ
operatsion   tizimlari  (Windows, CE/ME/2000/XP/Vista/7/8/8.1/10) 
   MS   .NET   serverlari   (.NET   Enterprise   Servers).   Microsoft   korporatsiyasi
dasturiy   mahsuloti   bo lib,   murakkab   dasturiy   tizim   ishlab   chiqishda   yuzaga	
ʻ
keladigan   muammolarni   barataf   etish   uchun   qo llaniladi.   Bu   serverlarga   misol	
ʻ
sifatida   Application   Center   2000,   Exchange   Server   2000,   SQL   Server   va
boshqalarni keltirish mumkin.
   MS   .NET   servislari   (.NET   Building   Block   Services)   o zi   bilan   tayyor	
ʻ
“qurilish   bloklarini”   taqdim   etadi,   undan   Internet   orqali   servis   xizmatlari   kabi
foydalanish   mumkin.   MS.NETning   bunday   servislar   to plamini   kengaytirish	
ʻ
ketma-ket   rejalashtiriladi.   Misol   tariqasida   MS   .NET   platformasidagi   Microsoft
Passport   servisini   keltirish   mumkin.   Passport   orqali   autentifikatsiyani   qo llab,	
ʻ
yagona   foydalanuvchi   nomi   va   paroli   orqali   saytning   barcha   imkoniyatlaridan
foydalanish mumkin. 
   Visual   Studio   .NET   ilovalarini   ishlab   chiquvchi   integrallashgan   muhit   –
MS.NETning yuqori bosqichi – platformaning asosida murakkab dasturiy ta’minot
yaratish imkoniyatini ta’minlaydi.
7 Visual Studio .NET
  .NET Serverlar .NET Framework .NET Servislar
Operatsion tizimlar
1.1-rasm . Microsoft .Net platformasiMS   .NET   platformasining   markaziy   qismida,   1-rasmda   ko rsatilganidek,ʻ
Microsoft .NET Framework qism sistemasi mavjud[4].
Microsoft   .NET   Framework   strukturasi .   Biz   yuqorida   aytib   o tgan	
ʻ
MS   .NET   Framework   qismsistemasi   MS   .NET   platformasining   yadrosi   tarkibida
bo lib, .NET ilovalaridan foydalanishga va ularni yaratishga imkoniyat beradi. 	
ʻ
MS   .NET   Frameworkning   tarkibiga   yuqori   bosqichdan   qarasak,   uni   ikki
qismga ajratish mumkin (1.2-rasm):
1) umumtilni joriy etuvchi muhit (Common Language Runtime yoki CLR); 
2)   MS   .NET   Framework   qism   sistemasi   sinflar   kutubxonasi;   (Framework
Class Library yoki FCL);
O zining   funksional   imkoniyatlariga   ko ra   sinflar   kutubxonasi   tarkibini   ham	
ʻ ʻ
quyidagi qismlarga bo lish mumkin:	
ʻ
 bazali sinflar  to plami – satrlar, ma’lumotlarni kiritish/chiqarish, ko poqimli
ʻ ʻ
jarayonlar bilan ishlashni va boshqalarni ta’minlaydi. 
 ma’lumotlar   bilan   ishlash   uchun   sinflar   to plami   –  	
ʻ SQL   so rovlardan	ʻ
foydalanish,   ADO   .NET   va   XML   ma’lumotlarini   qayta   ishlash   imkoniyatini
taqdim etadi. 
 Windows   Forms   sinflar   to plami   –   Windowsning   standart   boshqaruv	
ʻ
elementlaridan   foydalangan   holda   oddiy   Windows-ilovalar   yaratishga   imkoniyat
beradi. 
8  Web   Forms   sinflar   to plami   –   foydalanuvchining   standart   grafikʻ
interfeysidan   foydalangan   holda   Web-ilovalarni   tezkor   qayta   ishlash   imkoniyati
bilan ta’minlaydi.
1.2-rasm. Microsoft .NET Framework
 Windows Presentation Foundation (WPF) sinflar   to plami – unda Windows	
ʻ
Forms   sinflar   to plamidagi   barcha   standart   boshqaruv   elementlar   to plami   bo lib,	
ʻ ʻ ʻ
bundan tashqari u o zida 3D grafikani qo llay oladigan komponentalarni jamlagan.	
ʻ ʻ
Windows Forms sinfidagi komponentalar grafik jihatdan to yintirilgan. 	
ʻ
Yuqoridagi   bo limlarda   ta’kidlab   o tganimizdek,   MS   .NET   platformasi	
ʻ ʻ
yaratilgandan so ng, ushbu muhitda ishlay oladigan ilovalarni yaratish talab etilar	
ʻ
edi.   Bu   ilovalarni   yaratish   uchun   esa   maxsus   muhit   kerak   bo ladi.   Shu   kungacha	
ʻ
bir   qator   mana   shunday   integrallashgan   muhitlar   ishlab   chiqilgan.   Ularga   IntelliJ
9 IDEA,   NetBeans,   Eclipse,   Qt   Creator,   Geany,   Embarcadero   RAD   Studio,
Code::Block,   XCode   yoki   Microsoft   Visual   Studiolarni   misol   qilib   keltirishimiz
mumkin.   Bu   integrallashgan   muhitlar   bir   qancha   dasturlash   tillarida   ishlash
imkoniyatini   beradi.   Lekin   bitta   tilga   mo ljallanganlari   ham   bor,   masalan,   Visualʻ
Basic,   Delphi,   Dev   C++   va   h.   Umuman   olganda   integrallashgan   muhitlar
dasturning vizual tahririni taqdim etish imkoniyatini beradi. 
1.2. MS .NET dasturiy ta’minot ishlab chiqish bosqichlari
Dasturiy ta’minotni ishlab chiqish uchun yuqorida keltirilgan integrallashgan
muhit   tanlanishi   lozim.   Ushbu   bitiruv   malakaviy   ishida   qo‘yilgan   masalani   hal
qilish   uchun   Visual   Studio   integrallashgan   muhiti   tanlab   olindi.   Dasturlash   tili
sifatida ushbu muhit qo‘llab-quvvatlaydigan C# tili olindi.
Microsoft   Visual   Studio   –   Microsoft   mahsuloti   bo lib,   dasturiy   ta’minot	
ʻ
yaratish   uchun   integrallashgan   muhitni   va   boshqa   instrumentlar   qatorini   taqdim
etadi.   Ushbu   mahsulot   konsolli,   grafik   interfeys   bilan   ishlovchi   ilovalar   yaratish
imkoniyatini   beradi,   Windows   Forms,   Windows   Presentation   Foundation
texnologiyasi   qo llagan   holda   web-saytlar,   web-ilovalar,   web-xizmatlar,   turli   xil	
ʻ
platformalar   kodlarini   boshqaruvchi   Windows,   Windows   Mobile,   Windows
CE, .NET Framework, Xbox, Windows Phone, .NET Compact Framework  va
Silverlight larni qo llaydi. 
ʻ
.NET   platformasi   yaratilgandan   so ng,   yangi   texnologiyalarning   paydo	
ʻ
bo lishiga   sabab   bo la   boshladi.   Bularga   Web-ilovalarning   butunlay   yangicha	
ʻ ʻ
usulda   yozilishi   (ASP.NET),   ma’lumotlar   bazasiga   ulanishning   yangicha   usuli
(ADO.NET),   yangi   dasturlash   tillarining   ishlab   chiqilishi   (C#   va   VB.NET)   va
boshqalarni   misol   qilib   keltirishimiz   mumkin.   Bundan   tashqari   dastlabki   yillarda
yaratilgan   Windows-ilovalarni   yaratish   uchun   zarur   kutubxona   sinflari   taqdim
etuvchi   Windows   Forms   texnologiyalasi   ham   muhim   ahamiyat   kasb   etardi.
Windows Forms XXI  asrning dastlabki  o n yilligida muhim  texnologiyas sifatida	
ʻ
10 xizmat   qildi.   Chunki   u   Windows   operatsion   tizimi   bilan   mustahkam   bog liqlikniʻ
ta’minlab   bera   olar   edi.   Bundan   tashqari,   Windows   Forms   Windows   API
interfeysiga   asoslangan   foydalanuvchi   interfeysining   standart   elementlari
(tugmacha,   matnli   oyna,   bayroqchalar   va   boshqalar)ning   tashqi   ko rinishini
ʻ
yaratish   imkoniyatini   berar   edi.   Vaqt   o tgan   sayin   ushbu   texnologiyaning   ham	
ʻ
kamchiliklari yuzaga chiqa boshladi. Uning eng asosiy kamchiligi shundan iborat
ediki, uning oldindan o rnatib qo yilgan sozlamalarini o zgartirish biroz murakkab	
ʻ ʻ ʻ
edi. 
Masalan,   yangicha   ko rinishdagi   tugmachani   yaratishni   istasak,   maxsus	
ʻ
boshqaruv elementini qurishimiz va tasvirning yuqori bosqichli modeli yordamida
tugmaning   har   bir   qismini   ranglashimiz   kerak.   Yoki   ba’zida   nostandart
ko rinishidagi   oynalar   bilan   ishlashga   to g ri   keladi.   Mana   shunday   holatlarda	
ʻ ʻ ʻ
Windows   Forms   texnologiyasidan   ham   ko ra   mukammalroq   uslub   kerak   bo lib	
ʻ ʻ
qoldi.
Bu   muammolarni   bartaraf   etish   maqsadida   yangicha   uslubdagi   Windows
Forms(WinForms)   texnologiyasi   taklif   etildi.   Windows   Forms   texnologiyasi
ilovani   yaratishni   vizuallashtirishni   yanada   mukammal   ko rinishga   olib   chiqib,	
ʻ
istalgan boshqaruv elementi dizayni bo yicha alohida ishlash imkoniyatini beradi.	
ʻ
Oynalar.   Windows   Forms   texnologiyasida   eng   muhim   tushuncha   Oyna
( Window)   hisoblanadi.   WinForms   ilovalari   oynalardan   tashkil   topadi.   WinForms
ilovasida kamida bitta oyna bo lishi lozim.	
ʻ
Oyna (Window)  –   istalgan ilovaning eng asosiy tushunchasi bo lib, shu qadar	
ʻ
muhimki,   hattoki   butun   boshli   operatsion   sistemaning   nomi   ham   (Windows)   u
bilan ataladi.
Windows   Forms   da   hosil   qilingan   oynalar   Window   sinfida   joylashadi.
Window sinfi esa  ContentControl  sinfidan vorislik oladi. 
Windows   Forms   arxitekturasi.   Windows   Forms   ilovasi   Microsoft   .NET
Framework   tomonidan   qo‘llab-   quvvatlanadigan   hodisalarga   asoslangan
texnologiya. Ommaviy dasturlardan farqli o‘laroq, vaqt foydalanuvchidan biron bir
11 harakatni   kutishga   sarflanadi,   masalan,   matn   maydoniga   matn   kiritish   yoki
sichqoncha bilan tugmani bosish va boshqalar.
Sinflar   iyerarxiyasi.   Windows   Forms   tarkibida   joylashgan   sinflar   bir-biri
bilan   juda   ham   chambarchas   ravishda   bog langan,   shuning   uchun   ham   ularningʻ
barchasi   o rtasida   bog likni   darhol   anglab   yetish   qiyin.   Lekin   shunday   bo lishiga	
ʻ ʻ ʻ
qaramay, WinFormsda ishlash uchun bir qancha fundamental sinflar mavjud. 1.3-
rasmda   eng   muhim   ushbu   struktura   tasvirlangan.   Windows   Forms   sinflari   (1.4-
rasm)   murakkab   grafik   foydalanuvchi   interfeyslarini   yaratish   uchun   boy   sinflarni
o‘z ichiga oladi. Bu sinflardan istalgan .NET tilida yozilgan ilovalarda foydalanish
mumkin.
1.3-rasm . Windows Forms sinf ierarxiyasining soddalashtirilgan diagrammasi 
Boshqaruv   elementi.   Boshqaruv   elementi   ( control)   –   foydalanuvchi   bilan
o zaro   harakatni   ta’minlovchi   WinFormsning   navbatdagi   muhim   tushunchasi.	
ʻ
Windows   Forms   texnologiyasini   qo llaganimizda,   formada   joylashgan   har   bir	
ʻ
vizual komponentani boshqaruv elementi ( control )   deb atar edik. Vizual birlik deb
ataluvchi   elementlar   (element)   va   faqat   ulardan   ayrimlari   boshqaruv   elementi
(control)   hisoblanadi   (ular   foydalanuvchi   bilan   o zaro   harakatni   va   fokusni	
ʻ
qo llashi   mumkin).  	
ʻ System.Windows.Controls   nomlar   fazosida   ko plab	ʻ
12 elementlar   aniqlangan,   hattoki   shunga   qaramasdan
System.Windows.Controls.Control   nomlar   fazosining   uning   vorisi   emasligi   va
uning   a’zolarining   boshqaruv   elementi   hisoblanmasligi,   ushbu   tizimda
chalkashliklarga olib keladi.
Quyidagi   1.5-rasmda   System.Windows.Controls   nomlar   fazosida   mavjud
bo lgan   elementlar   ro yxati   keltirilgan.   Ushbu   nomlar   fazosidagi   elementlardanʻ ʻ
Windows-ilovalar   yaratishda   foydalanish   mumkin.   Ulardan   ba’zilari   to‘g‘ridan-
to‘g‘ri qo‘llash mumkin bo‘lsa, ayrimlarini esa bu tarzda qo‘llash mumkin emas.   
131.4-rasm.  Windows Forms tarkibidagi eng asosiy sinflar  141.5-rasm.  System.Windows.Controls  nomlar fazosidagi elementlar  1.6-rasm.  Bosh oynada formaning joylashishi1.3. Texnologiyada vizuallashtirishni qo‘llash
WinForms   texnologiyasini   Visual   Studio   integrallashga   muhiti   orqali
qo‘llashni   ko‘rib   chiqamiz.   WinForms   texnologiyasini   qo‘llash   orqali   .NETda
vizuallashitirish tushunchasiga kelamiz. 
Formalar   hosil   qilish.   Ilovalarni   yaratishda   forma   tushunchasini   ishlatamiz.
Bosh oynadagi Formaning ko‘rinishi  1.6-rasm da keltirilgan.
 
 
Birinchi   loyihani   yaratish.   Loyiha   yaratish   uchun   Visual   Studio   muhitida
ishga tushiramiz. VS ishga tushgandan so‘ng, quyidagi ketma-ketlikni bajaramiz: 
Файл → Создать → Проект 
Bu   ketma-ketlik   bajarilgandan   so‘ng,   loyiha   tipini   tanlash   uchun   Создат
проект   oynasi  ochiladi. Bu  oynadagi   Visual  C++   qismidan   CLR   bo‘limiga o‘tib
Пустой проект CLR punktini tanlaymiz. 
 Имя – qismiga loyiha nomi yoziladi (masalan „Loyiha_nomi“);
  Расположение   –   qismiga   loyihamiz   saqlanadigan   manzil   ko‘rsatiladi.
(Обзор tugmasi yordamida)
15 Решение –  qismiga, agar yangi loyiha yaratmoqchi bo‘lsangiz Создать новое
решение,   agar   eski   loyihangizga   loyiha   qo‘shmoqchi   bo‘lsangiz   Добавить   в
решение, agar oldin yaratilgan loyihaning xossalarini saqlagan holda undan nusxa
olmoqchi bo‘lsangiz Создать в новом экземпляре punktlaridan birini tanlashingiz
kerak bo‘ladi. (Biz Создать новое решение ni tanlaymiz.)
Имя   решение   – qismiga   esa   loyihangizning   barcha   fayllari   saqlanadigana
asosiy katalog nomini kiritiladi (Biz Asosiy katalog deb nom beraylik.) 
OK   tugmasini bosamiz. Natijada bizda 1.7-rasmda ko‘rsatilgan forma oynasi
hosil bo‘ladi.
1.7-rasm.  Visual Studio muhitida loyiha hosil qilish
Obyektlar xossalari  oynasi bilan ishlash.   Ishchi stolda joylashgan istalgan obyekt
ma’lum   bir   xossalarga   ega   bo‘ladi.   Masalan,   Панель   элементов   bo‘limidagi
istalgan biror komponentani olsak, u nomi, koordinatalari va boshqalari bilan farq
qilishi mumkin. 
Barcha   faol   bo‘lgan   obyektlarning  xossalarini   o‘zgartirish   uchun   shu   obyekt
belgilanib,   uning   ustiga   o‘ng   tugmacha   bosiladi   va   Свойства   bo‘limiga   o‘tiladi.
Unda 1 . 8-rasmdagi oyna hosil bo‘ladi.
 Bu oynada mavjud bo‘lgan quyidagi besh tugmaning vazifasini keltiraylik:
16 - Har bir maydonni kategoriyalar bo‘yicha                 bo‘limlarga ajratadi
- Har bir maydonni alvafit bo‘yicha tartiblaydi
- Sahifalar xossasi oynasini ochadi
- Obyekt  Свойства  oynasini ochadi
- Obyekt  События  oynasini ochadi
1. 8-rasm.   Obyektning  Свойства  oynasi
Hodisalar   ishlab   chiqish.   Events(События)   vkladkasining   ro‘yxatida   bir
qancha   hodisalar   mavjud,   bu   hodisalarning   har   birini   komponenta   bilan   bog‘lash
mumkin. 
Shuni   unutmangki,   har   bir   hodisa   –   ishlab   chiqiladi,   u   tayyor   holatda
bo‘lmaydi. U bizga komponenta yordamida biror vazifa bajarishimiz mumkinligini
ko‘rsatadi.   Hodisa   yaratilish   chog‘ida   C#   da   hodisani   yaratish   funksiyasi   hosil
bo‘ladi.   Bu   funksiya   sarlavha   faylning   qismi,   lekin   bu   bo‘sh   tana   –   dastur   emas,
balki   dasturning  “xom-ashyosidir”.    Button1   tugmasi   bosilgach   ro‘y  berish   lozim
bo‘lgan Onclick hodisaning bo‘sh tanasi quyidagichadir:
private void Button1_click (object sender, EventArgs e)
{
}
17 1. 9-rasm da   ushbu   obyekt   uchun   hodisalar   ro‘yxati   keltirilgan.   OnClick
hodisasi   quyidagi   ma’noni   anglatadi:   sichqoncha   tugmasi   bosilgach   qandaydir
reaksiya(amal)   bajariladi.   Siz   dasturingizning   asosiy   qismiga   OnClick   hodisasi
ro‘y   berganda   qanday   reaksiya   amalga   oshirilishi   lozimligini   bildiruvchi   kodni
kiritasiz. 
1.9-rasm.  Hodisalar oynasi bilan ishlash
Misol   uchun,   sichqoncha   tugmasi   bosilgach   bizga   qandaydir   sonning
fakorialini hisoblab natijani ko‘rsatsin. 
Bu   tizim   shunday   avtomatik   sozlanganki,   siz   kerakli   hodisaning   dastur
matnini   kiritishingiz   uchun,   tanlangan   hodisaning   qiymat   maydoniga   sichqoncha
tugmachasini ikki marta bossangiz yetarli, tizim avtomatik holda dasturning tahrir
oynasiga o‘tib sichqonchaning kursorini kerakli joyga o‘rnatadi. 
Kodlar   muharriri,   H-moduli   va   dizayn   rejimi   (loyihalash).   Dasturlash
muhitida   joylashgan   kod   muharriri   dastur   matni   moduli   bilash   ishlashni
ta’minlaydi,   deb   tushunishimiz   mumkin.   Bu   yerda   aytilgan   “dastur   kodi”,   ushbu
dasturning   qaysi   bir   aniq   dasturlash   tilida   yozilganini   ifodalaydi.   Ko‘pincha   bu
birikmani “dastur matni” ko‘rinishida uchratamiz. 
Muhitda   C#   dastur-ilovalarni   yaratish   mumkin.   Yaratilgan   ilovaning   asosiy
qismi   forma   hisoblanadi.   Barchasi   shunday   boshlanadi.   Keyin   unga   boshqa
komponentlarni   joylashtirib   chiqamiz.   Ilovaga   bir   qancha   formani   qo‘shish
mumkin   Bir   tarafdan   har   yaratilgan   Forma   Form   sinfining   merosxo‘ri   sifatida
18 qaralsa,   ikkinchi   tarafdan,   keyinchalik   bu   formalar   ilovani   qurishda   boshqa
komponentalar bilan birga xizmat qiladi.  
Ikkinchi   va   undan   keyingilarini   joylashtirish   uchun   Проект   →   Добавить
новый   элемент   buyruqlarini   bajarishimiz   va   yana   bitta   mustaqil   formaga   ega
bo‘lamiz.   Agar   dastur   moduliga   diqqat   bilan   e’tibor   berilsa,   har   bir   sinf-formalar
alohida   shakllantirilgan.   Shuning   uchun   sinf   a’zolariga   murojaat   ushbu   sinfning
nusxasiga   ko‘rsatkich   orqali   amalga   oshiriladi.   Bu   holat   this   ko‘rsatkichi   deb
yuritiladi. U har doim biror obyektning manzilini o‘zida saqlaydi. Masalan,   label1
nishonining   formaga   joylashtirib   uning   Visible   nomli   hodisasiga   true   qiymatini
bersak, unga  this  ko‘rsatkichi quyidagicha bo‘ladi:
this .Label1.Visible =  true ;
Bu   haqida   gapiradigan   bo‘lsak,   bunda   komponenta   nomining   nusxasi
yaratilib,   ushbu   nusxaga   ko‘rsatkich   orqali   ifodalanadi   (bu   yerda   Label1-   nomi
Label  sinfining nusxasidir). 
Muhit   komponentalari.   Dasturlash   muhitining   asosiy   komponentasi   –   Form
sinfini   ko‘rib   chiqamiz.   Bundan   keyin   biz   ilovalar   elementlarini   formalar   deb
ataymiz.   Bu   konteyner,   keyinchalik   yaratilgan   barcha   ilovalarda   hozirgi   ilovada
mavjud   bo‘lgan   barcha   funksiyani   joylashtiradi.   Tabiiyki,   ushbu   formalar   bilan
ishlash uchun biror instrument kerakdir. Bunday instrument muhitda mavjud va u
formalar dizayneri  deb nomlanadi.   
Formaga   komponentani   joylashtirish.   Komponentani   formaga   joylashtirish
uchun quyidagi usullar mavjud:
 Komponentlar   ro‘yxatidan   kerakli   komponenta   sichqoncha   yordamida
belgilanadi.   Ushbu   komponenta   qayerga   joylashtirilmoqchi   bo‘lsa,
sichqoncha tugmachasini o‘sha yerga borib bir marta bosamiz.
 Kerakli komponenta ustiga sichqoncha tugmasini ikki marta bosish orqali
19 Formalar dizayneri ustida yana quyidagi boshqa amallarni bajarish mumkin:  
Formaga   komponentani   joylashtirishdan   boshqa,   ilovalarning   loyihalarni
yaratishga doir talablar va boshqa vazifalarni biz quyida ko‘rib chiqamiz:
 Barcha   yechimlar   ( Решения   –   berilgan   topshiriqqa   tuziladigan   barcha
dasturlar   to‘plami)   Файл   →   Закрыть   решения   buyrulari   yordamida   yopiladi,
ochish   uchun   esa   Последные   проекты   и   решения   punkti   tanlanadi.   Boshqa
barcha   loyihalar   Файл   →   Открыть   buyruqlari   yordamida   ochiladi.   Bunda
muloqot   oynasi   paydo   bo‘ladi   va   bu   oynadan   loyihangiz   joylashgan   papkani
qidirib topib,      piktogrammali  faylni ochish kerak. Butunlay loyihani yopmoqchi
bo‘lsak, ushbu menyudaga  Закрыть  buyrug‘ini ishlatishimiz kerak.
- Bir   qancha   komponentalarni   quyidagi   usullar   yordamida   birlashtirish
mumkin:
 Shift tugmasini bosib turgan holda sichqoncha tugmasi yordamida belgilash;
 To‘g‘riburchak   paydo   bo‘lib,   belgilangan   obyektlarni   qamrab   oladi.   Undan
so‘ng   sichqoncha   tugmasini   qo‘yib   yuborgandan   keyin,   sichqoncha   kursorini
belgilangan   obyektlarini   birortasiga   yo‘naltirish   mumkin.   Bu   obyektni   u   bilan
birgalikda   oldin   belgilangan   obyektlar   guruhiga   joylashtiramiz.   Barcha   guruhli
belgilashlarni bekor qilish uchun, sichqoncha kursorini ekranning bo‘sh joyiga bir
marta chertish kerak.  
- Formaga   joylashtirilgan   komponentaning   o‘lchamalarini   o‘zgartirish   uchun
uni   belgilab,   kerakli   nuqtalardan   biri   orqali   kattalashtirish   yoki
kichiklashtirish mumkin.
20 II BOB. TA’LIM YO‘NALISHLARI UCHUN TEXNOLOGIK
XARITALARNI SHAKLLANTIRISH BOSQICHLARI
2.1. Ta’lim yo‘nalishlarida o‘quv jarayonlarini tashkil qilish
Vazirlar   Mahkamasining   2020-yil   31-dekabrdagi   824-son   qarorida
belgilangan   “ Oliy   ta’lim   muassasalarida   o‘quv   jarayoniga   kredit-modul   tizimini
joriy   etish   tartibi   to‘g‘risida”   nizomiga   muvofiq   oliy   ta’lim   muassasalarida
ta’lim   jarayonlari   kredit-modul   tizimi   asosida   amalga   oshirilmoqda.   Ushbu
nizomning   1-bob   1-bandida   keltirilishicha:   “ Ushbu   Nizom   oliy   ta’lim
muassasalarida o‘quv jarayoniga Kredit to‘plash va ko‘chirishning Yevropa tizimi
(European Credit Transfer and Accumulation System — ECTS) asosida ta’limning
kredit-modul tizimini joriy etish tartibini belgilaydi”.
Ta’lim   yo‘nalishlarida   o‘quv   jarayonlarini   tashkil   qilish   bo‘yicha
yuqoridagi qarorning 4-bobida bir qator muhim jihatlar keltirib o‘tilgan: 1
4-bob. O‘quv jarayonini rejalashtirish, monitoring olib borish va ta’lim
sifatini ta’minlash
11.  O‘quv  jarayoni  o‘quv  va  nazorat   tadbirlari  majmuini   o‘z   ichiga  oladi.
O‘quv tadbirlarida barcha turdagi auditoriya mashg‘ulotlari, amaliyot va mustaqil
ishlarning tashkil  etilishi  nazarda tutiladi. Nazorat  tadbirlari ta’lim oluvchilarning
o‘quv   rejasidagi   tegishli   fanlar   bo‘yicha   bilimlarni   o‘zlashtirishini   va   ularning
natijalarini baholashni nazarda tutadi.
12. O‘quv jarayoni   talabalar, ish  beruvchilar, o‘qituvchilar   va ma’muriyat
o‘rtasida ochiq muloqot shaklida talabaga yo‘naltirilgan yondashuv asosida ta’lim
standartlarini   inobatga   olgan   holda   rejalashtiriladi.   Ushbu   jarayonda   ish
beruvchilar   va   talabalarning   talab   va   istaklari   muhokama   qilinadi.   Barcha
manfaatdor   tomonlar   ta’lim   dasturining   yaratilishi   va   o‘zlashtirilishi   bo‘yicha
o‘tkaziladigan   muhokamaga   jalb   etilishi   mumkin.   Bunday   bahslarda   talabalar
vakillari ovoz berish huquqi orqali ishtirok etishlari mumkin. 
1
  ( Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi,  31.12.2020  y ., 09/20/824/1689- son ;  Qonunchilik   ma’lumotlari milliy 
bazasi , 05.04.2022  y ., 09/22/153/0266- son )
21 13. O‘quv jarayonini rejalashtirish quyidagi bosqichlardan iborat bo‘ladi:
namunaviy   o‘quv   rejasi   va   fanlar   katalogini   ilg‘or   xorijiy   ta’lim   tajribasi
asosida   respublika   iqtisodiyoti   tarmoqlarida   amalga   oshirilayotgan   islohotlar,
kadrlar iste’molchilari talablari va milliy qadriyatlarni e’tiborga olgan holda ishlab
chiqish   hamda   qo‘shimcha   ravishda   tanlov   fanlar   katalogini   shakllantirish,
mahalliy   va   xorijiy   yangi   avlod   adabiyotlariga   tayangan   holda   fanlar   katalogi
bo‘yicha namunaviy fan dasturlarini ishlab chiqish;
fanlarning ishchi dasturini (sillabusni) ishlab chiqish;
o‘quv   rejasi   va   tanlov   fanlari   ro‘yxatiga   mos   ravishda   guruh   murabbiyi
yordamida   o‘quv-metodik   bo‘lim   (boshqarma)   va   fakultet   dekani   nazorati   ostida
har bir talabaning shaxsiy ta’lim trayektoriyasini shakllantirish;
ishchi o‘quv rejalarini tuzish;
o‘quv jarayoni jadvalini tuzish;
akademik guruhlar bo‘yicha o‘quv mashg‘ulotlari jadvalini tuzish.
14. Semestr davomida talaba tomonidan to‘planishi lozim bo‘lgan kreditlar
miqdori   o‘quv   rejasida   ko‘rsatilgan   majburiy   va   tanlov  fanlarini   o‘z   ichiga   oladi.
Majburiy   fanlar   tarkibi   va   ularni   o‘rganishga   ajratiladigan   kreditlar   miqdori
tayanch   oliy   ta’lim   muassasasi   tomonidan   belgilanadi.   Tanlov   fanlari   tarkibi   va
ularni o‘rganishga ajratiladigan kreditlar miqdori oliy ta’lim muassasasi tomonidan
mustaqil  belgilanadi.  Talabalar   shaxsiy   ta’lim  trayektoriyasida  belgilangan   tanlov
fanlari doirasida fanlarni mustaqil tanlashi mumkin.
15.   O‘quv   yili   davomiyligi   36   haftagacha   bo‘lib,   shundan   30   haftasi
akademik   davrga,   2   haftasi   fanlarni   tanlash   uchun   ro‘yxatdan   o‘tishga,   4   haftasi
attestatsiyalarga   ajratiladi.   O‘quv   yili   davomiyligi   o‘quv   jarayoni   jadvaliga
muvofiq   oliy   ta’lim   muassasasi   kengashining   qarori   bilan   o‘zgacha   tartibda
belgilanishi mumkin.
Kredit-modul   tizimida   1   kredit   o‘rtacha   25   —   30   akademik   soatlik   o‘quv
yuklamasiga teng. Ya’ni talaba muayyan fandan tegishli kreditlarni to‘plashi uchun
ma’lum   miqdordagi   o‘quv   yuklamasini   o‘zlashtirishi   zarur.   O‘quv   yuklamasi
22 bakalavriatda   —   40   —   50%   auditoriya   soati,   50   —   60%   mustaqil   ish   soatiga,
magistraturada   —   30%   —   40%   auditoriya   soati,   60-70%   mustaqil   ish   soatiga
(malakaviy   amaliyot   va   bitiruv   malakaviy   ishlari   bundan   mustasno)   bo‘linadi.
Kreditning soatlardagi miqdori va o‘quv yuklamasi miqdori oliy ta’lim muassasasi
kengashi   tomonidan   belgilanadi   va   oliy   ta’lim   muassasasi   veb-sahifasida   shaffof
tarzda joylashtiriladi.
Bakalavriat   ta’lim   yo‘nalishlari   va   magistratura   mutaxassisliklarida   talaba
odatda   bir   semestrda   30   kredit,   bir   o‘quv   yilida   60   kredit   to‘plashi   belgilanadi.
Semestr  davomida talaba tomonidan o‘zlashtirilishi  lozim  bo‘lgan kreditlar  hajmi
o‘quv   rejasida   ko‘rsatilgan   majburiy   va   tanlov   fanlarini   o‘z   ichiga   oladi.   Talaba
o‘zining  shaxsiy  ta’lim  trayektoriyasini   shakllantirishda  har  bir  semestr  uchun  30
kredit   hajmidagi  fanlarni  o‘zlashtirishni   nazarda  tutishi,  ular  tarkibida  namunaviy
o‘quv rejasidagi majburiy fanlar bo‘lishi shart.
Talaba   bakalavriatda   o‘qish   muddati   kamida   3   yil   bo‘lganda   180   kredit,
o‘qish muddati kamida 4 yil bo‘lganda 240 kredit  to‘plashi  zarur. Magistraturada
o‘qish   muddati   kamida   1   yil   bo‘lganda   60   kredit,   o‘qish   muddati   kamida   2   yil
bo‘lganda 120 kredit to‘plashi talab etiladi.
16.   O‘quv   jarayonining   monitoringi   ta’lim   olishning   belgilangan
natijalariga   erishish,   nominal   mehnat   hajmi   hamda   ularning   haqqoniyligi   va
mosligini baholash maqsadida o‘tkaziladi.
17.   Ta’lim   sifati   samaradorligini   ta’minlash   oliy   ta’lim   muassasasi
tomonidan   amalga   oshiriladigan   bakalavriat   ta’lim   yo‘nalishlari   va   magistratura
mutaxassisliklari   ta’lim   dasturining   vakolatli   tashkilotlar   tavsifnomalari   va
talablariga moslikni ta’minlash jarayonlarini o‘z ichiga oladi.
Ta’lim   sifatini   oshirish   va   professor-o‘qituvchilar   o‘rtasida   raqobatni
shakllantirish   maqsadida   oliy   ta’lim   muassasasi   kengashi   qaroriga   asosan
talabalarga   fan   doirasida   professor-o‘qituvchilarni   tanlash   imkoniyati   beriladi.
Bunda   talabalar   ta’limni   boshqarish   axborot   tizimi   portali   orqali   o‘quv   semestri
23 boshida   1   hafta   muddat   davomida   o‘zi   tanlagan   professor-o‘qituvchining
mashg‘ulotida qatnashish uchun onlayn tarzda ro‘yxatdan o‘tadi.
18.   Akademik   qarzdor   talabalarning   tashabbusi   bilan   mavjud   akademik
qarzlarni   topshirish   maqsadida   yozgi   semestr   oliy   ta’lim   muassasasi   tomonidan
odatda ta’til vaqtida pulli asosda tashkil etiladi.
Yozgi semestrning davomiyligi akademik taqvim asosida bakalavriat ta’lim
yo‘nalishlari, magistratura mutaxassisliklari va kurslar bo‘yicha belgilanadi.
Yozgi semestr quyidagi reglament asosida tashkil qilinadi:
talaba   yozgi   semestr   boshlanguniga   qadar   oliy   ta’lim   muassasasi   o‘quv-
metodik   bo‘limi   (boshqarmasi)ga   o‘zining   yozgi   semestrda   o‘qishi   istagini
bildiradi;
oliy ta’lim muassasasi ushbu talabalarga yozgi semestr uchun dars jadvalini
tuzadi va talaba to‘lov pulini to‘laganidan so‘ng darslarga kiritiladi;
yozgi   semestr   amaldagi   baholash   tizimi   asosida   talabalar   bilimini   shaffof
baholash tamoyiliga ko‘ra tashkil qilinadi.
Yozgi semestrga jalb qilingan professor-o‘qituvchilarga soatbay asosida ish
haqi to‘lanadi.
Ushbu nizomga muvofiq ravishda oliy ta’lim muassasalarida o‘quv jarayonlari 
tashkil qilinadi.
2.2. Texnologik xaritalarni shakllantirish
Oliy   ta’lim   muassasalarida   o‘quv   jarayonlari   tashkil   etishning   eng   muhim
bosqichi   bu   dars   jadvallarining   texnologik   xaritasini   tuzishdir.   Ushbu   jarayonda
fakultet   kesimidagi   barcha   yo‘nalishlarning   o‘quv   rejalaridagi   ma’lumotlar
asosida   texnologik   xaritalar   shakllantiriladi.   Texnologik   xaritada   quyidagi
ma’lumotlar aks ettiriladi:
1) Fan nomi – o‘quv rejada keltirilgan fan nomi
24 2) Mashg‘ulot   shakli   –   o‘quv   reja   tarkibida   keltirilgan   fanning   mashg‘ulot
shakllari   yoziladi.   Ular   ma’ruza,   amaliyot,   seminar,   laboratoriya   shaklida
keltiriladi
3) O‘quv soati – Mashg‘ulot shakllari bo‘yicha o‘quv rejada keltirilgan o‘quv
soatlari   beriladi.   Bu   ma’lumotlar   asosida   yo‘nalish   va   kurs   kesimida,
semester bo‘yicha jami auditoriya soati kelib chiqadi
4) Haftalar   –   o‘quv   jarayoni,   attestatsiya   jarayoni,   yakuniy   attestatsiya
jarayoni, malakaviy amaliyot hamda ta’til haftalari keltirib o‘tiladi. Ushbu
qismda   o‘quv   jarayoni   davom   etadigan   haftalarda   fanning   haftalik   soati
keltiriladi.   Attestatsiyada   haftasi   “A”   belgisi   orqali,   yakuniy   attestatsiya
jarayoni “YA” belgisi orqali, malakaviy amaliyot “M”, Ta’til esa “T” harfi
bilan belgilanadi.
Quyida   Sharof   Rashidov   nomidagi   Samarqand   davlat   universiteti   Raqamli
texnologiyalar   fakultetida   mavjud   bo‘lgan   “Amaliy   matematika”   (1-kurs),
“Dasturiy   injiniring”   (2-kurs),   “Axborot   tizimlarining   matematik   dasturiy
ta’minoti”   (3-kurs),   “Informatika   o‘qitish   metodikasi”   (4-kurs)   yo‘nalishlari
uchun   2021-2022   o‘quv   yili   bahorgi   semestrida   dars   jadvalining   texnologik
xaritasini tuzish namunasi keltirilgan.
25 1-namuna
Samarqand davlat universiteti Raqamli texnologiyalar fakulteti
2021-2022 o‘quv yili uchun 2-semestr dars jadvalining texnologik xaritasi
1-kurs amaliy matematika
№ Fan nomiМashg‘ulot shakli    
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23	
O‘quv soati	
auditoriya	
31.01 –1.02 - 5.02	
7.02 – 12.02	
14.02 – 19.02	
21.02 – 25.02	
26.02-28.02– 1.03 –  5.03	
7.03 – 12.03	
14.03 – 19.03	
21.03 – 26.03	
28.03 - 31.03 – 1.04-2.04 	
4.04 – 9.04	
11.04 – 16.04	
18.04 – 23.04	
25.04 – 30.04 	
2.05 – 7.05	
9.05 – 14.05	
16.05 – 21.05	
23.05 – 28.05	
30.05 –31.05– 1.06 – 4.06	
6.06 – 11.06	
13.06 – 18.06	
20.06 – 25.06	
27.06 – 30.06 – 1.07 – 2.07	
4.07 – 9.07-29.08 –31.08
1 Amaliy
informatika Ma'ruza 24   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 2 2 2 2       A A A A T
amaliyot 36   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 2 2 2 2 4 4 4 A A A A T
2    Ekologiya va
atrof muhit
himoyasi Ma'ruza 14           A A A     2 2 2 2 2 2 2     A A A A T
seminar 16           A A A             2 4 4 4 2 A A A A T
3 O‘zbek (rus) tili
amaliyot 60   4 4 4 4 A A A 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 A A A A T
4
 Xorijiy til amaliyot 30   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 A A A A T
5 Diskret
matematika Ma'ruza 12           A A A           2 2 2 2 2 2 A A A A T
amaliyot 14           A A A           2 2 2 2 2 4 A A A A T
laborot 4           A A A                   2 2 A A A A T
6 Algoritm va
ma'lumotlar
struktudasi Ma'ruza 10   2 2 2 2 A A A 2                     A A A A T
amaliyot 10   2 2 2 2 A A A 2                     A A A A T laborot 10           A A A   4 2 2 2             A A A A T
7 Jismoniy tarbiya
va sport amaliyot 30   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 A A A A T
8 Programmalash
asoslari Ma'ruza 16   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2               A A A A T
amaliyot 22   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 2 2 2         A A A A T
laborot 22   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 4 2           A A A A T
9 Matemat ik
analiz Ma'ruza 26   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 2 2 2 2 2     A A A A T
amaliyot 34   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 2 2 2 2 2 4 4 A A A A T
  Jami auditoriya
soati
  390   26 26 26 26       26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26          
Fakultet dekani:                                                                                 А .I.Babayarov
27 2-namuna
Samarqand davlat universiteti Raqamli texnologiyalar fakulteti
2021-2022 o‘quv yili uchun 4 semestr dars jadvalining texnologik xaritasi
2 kurs Dasturiy injiniring
№ Fan nomiМashg‘ulot shakli     1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23	
O‘quv soati	
auditoriya	
24.01 – 29.01	
31.01 –1.02 - 5.02	
7.02 – 12.02	
14.02 – 19.02	
21.02 – 25.02	
26.02-28.02– 1.03 –  5.03	
7.03 – 12.03	
14.03 – 19.03	
21.03 – 26.03	
28.03 - 31.03 – 1.04-2.04 	
4.04 – 9.04	
11.04 – 16.04	
18.04 – 23.04	
25.04 – 30.04 	
2.05 – 7.05	
9.05 – 14.05	
16.05 – 21.05	
23.05 – 28.05	
30.05 –31.05– 1.06 – 4.06	
6.06 – 11.06	
13.06 – 18.06	
20.06 – 25.06	
27.06 – 30.06 – 1.07 – 2.07-	
29.08 –31.08
1 Axborot tizimlari ma'ruza 30
  2 2 2 А А M M 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 А А А T
amaliyot 30
  2 2 2 А А M M 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 А А А T
2 Kompyuter
grafikasi va
geometriyasi ma'ruza 30
  2 2 2 А А M M 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 А А А T
amaliyot 30
        А А M M               6 6 6 6 6 А А А T
  3 Parallel
dasturlash ma'ruza 24
  2 2 2 А А M M 2 2 2 2 2 2 2 2 2       А А А T
amaliyot 36
  2 2 2 А А M M 2 2 2 2 2 2 2 2 2 4 4 4 А А А T
4  Xorijiy til amaliyot 30
  2 2 2 А А M M 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 А А А T
 
5 Dasturlash
asoslari ma'ruza 20
  2 2 2 А А M M 2 2 2 2 2 2 2           А А А T
amaliyot 20
  2 2 2 А А M M 2 2 2 2 2 2 2           А А А T
labarat 20   2 2 2 А А M M 2 2 2 2 2 2 2           А А А T
28 6 Kompyuter
tarmoqlari ma'ruza 30   2 2 2 А А M M 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 А А А T
amaliyot 30
  2 2 2 А А M M 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 А А А T
7 Ma'lumotlar
bazalarini
boshqarish
tizimlari ma'ruza 22
  2 2 2 А А M M 2 2 2 2 2 2 2 2         А А А T
amaliyot 24
  2 2 2 А А M M 2 2 2 2 2 2 2 2 2       А А А T
labarat 14
        А А M M                 2 4 4 4 А А А T
  Jami auditoriya
soati   390   26 26 26         26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26      
 
29 3-namuna
Samarqand davlat universiteti Raqamli texnologiyalar fakulteti
2021-2022 o‘quv yili uchun 6 semestr dars jadvalining texnologik xaritasi
3 kurs Axborot tizimlarining matematik va dasturiy ta'minoti
№ Fan nomiМashg‘ulot shakli     1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26	
O‘quv soati	
auditoriya	
31.01 –1.02 - 5.02	
7.02 – 12.02	
14.02 – 19.02	
21.02 – 25.02	
26.02-28.02– 1.03 –  5.03	
7.03 – 12.03	
14.03 – 19.03	
21.03 – 26.03	
28.03 - 31.03 – 1.04-2.04 	
4.04 – 9.04	
11.04 – 16.04	
18.04 – 23.04	
25.04 – 30.04 	
2.05 – 7.05	
9.05 – 14.05	
16.05 – 21.05	
23.05 – 28.05	
30.05 –31.05– 1.06 – 4.06	
6.06 – 11.06	
13.06 – 18.06	
20.06 – 25.06	
27.06 – 30.06 – 1.07 – 2.07	
4.07 – 9.07	
11.07 – 16.07	
18.07 – 23.07	
25.07 – 30.07-29.08 –	
31.08  
1 Linux
operatsion
tizimida
adminstratorlik ma'ruza 22   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 2 2 2               A A A
T
semenar 30   2 2 2 2 A A A       2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2   A A A
T
2 Axborot
tizimlarini
loyihalash ma'ruza 30   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2         A A A
T
amaliyot 30   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2         A A A
T
3 Kompyuterli
modellashtirish
asoslari ma'ruza 52   4 4 4 4 A A A 4 4 4 4 4 4 4 4 4             A A A
T
amaliyot 54   2 2 2 4 A A A 2 2 2 2 2 2 2 2 2 4 4 4 4 4 6 A A A
T
4 Big data va
ma'lumotlar
tahlili ma'ruza 30   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2         A A A
T
amaliyot 30   2 2 2 2 A A A                   2 2 4 4 4 6 A A A
T
30 5 Tizimni tahlil
qilish va
modelini qurish ma'ruza 30   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2         A A A
T
amaliyot 30   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2         A A A
T
6 Umumiy
psixologiya ma'ruza 16           A A A               2 2 2 2 2 2 2 2 A A A
T
semenar 28           A A A           2 2 2 2 2 2 4 4 4 4 A A A
T
7 Axborot
texnologiya
loyixalarini
boshqarish ma'ruza 16   2 2 2 2 A A A 2 2 2 2                       A A A
T
amaliyot 14   2 2 2 2 A A A 2 2 2                         A A A
T
8 Informatika
o‘qitish
metodikasi ma'ruza 30   2 2 2 2 A A A         2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 A A A
T
semenar 30   2 2 2 2 A A A                       6 6 6 4 A A A
T
Jami auditoriya soati 472   30 30 30 32       22 22 22 22 22 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24      
Fakultet dekani:                                          А .I.Babayarov
31 4-namuna
Samarqand davlat universiteti Raqamli texnologiyalar fakulteti
2021-2022 o‘quv yili uchun 8 semestr dars jadvalining texnologik xaritasi
4 kurs Informatika o‘qitish metodikasi
№ Fan nomiМashg‘ulot shakli 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 2
0	
O‘quv soati	
auditoriya	
31.01 –1.02 - 5.02	
7.02 – 12.02	
14.02 – 19.02	
21.02 – 25.02	
26.02-28.02– 1.03 –  5.03	
7.03 – 12.03	
14.03 – 19.03	
21.03 – 26.03	
28.03 - 31.03 – 1.04-2.04	
4.04 – 9.04	
11.04 – 16.04	
18.04 – 23.04	
25.04 – 30.04	
2.05 – 7.05	
9.05 – 14.05	
16.05 – 21.05	
23.05 – 28.05	
30.05 –31.05– 1.06 – 4.06	
6.06 – 11.06	
13.06 – 18.06	
20.06 – 25.06	
27.06 – 30.06 – 1.07 –	
4.07 – 9.07	
11.07 – 16.07	
18.07 – 23.07	
25.07 – 30.07
1 Informatika o‘qitish
metodikasi ma'ruza 18 2 2 A A 2 2 2 2 2 2 2 A A A Ya Y
a Y
a Y
a Y
a Y
a T
amaliy
ot 10 A A 2 2 2 2 2 A A A Ya Y
a Y
a Y
a Y
a Y
a T
labarat 10 A A 2 2 2 2 2 A A A Ya Y
a Y
a Y
a Y
a Y
a T
semena
r 18 2 2 A A 2 2 2 2 2 2 2 A A A Ya Y
a Y
a Y
a Y
a Y
a T
2 Ta'limda axborot
tizimlari ma'ruza 28 2 2 A A 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 A A A Ya Y
a Y
a Y
a Y
a Y
a T
amaliy
ot 28 2 2 A A 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 A A A Ya Y
a Y
a Y
a Y
a Y
a T
3 T.F 2-Kompyuter
matematikasi
paketlari ma'ruza 16 2 2 A A 2 2 2 2 2 2 A A A Ya Y
a Y
a Y
a Y
a Y
a T
32 Informatika
to‘garaklar tashkil
etish metodikasi amaliy
ot 16 A A 2 2 4 4 2 2 A A A Ya Y
a Y
a Y
a Y
a Y
a T
Tafakkurli axborot
texnologiyalarining
qo‘llanilishi labarat 4 A A 2 2 A A A Ya Y
a Y
a Y
a Y
a Y
a T
4 Masofaviy ta'lim
texnologiyalari ma'ruza 20 2 2 A A 2 2 2 2 2 2 2 2 A A A Ya Y
a Y
a Y
a Y
a Y
a T
amaliy
ot 20 2 2 A A 2 2 2 2 2 2 2 2 A A A Ya Y
a Y
a Y
a Y
a Y
a T
labarat 16 A A 4 4 4 4 A A A Ya Y
a Y
a Y
a Y
a Y
a T
5 T.f Umumiy o‘rta
ta'lim darsliklari
mazmuni amaliy
ot 48 4 4 A A 4 4 4 4 4 4 4 4 2 2 2 2 A A A Ya Y
a Y
a Y
a Y
a Y
a T
Jami auditoriya
soati 25
2 18 18 18 18 18 18 18 18
18 18 18 18 18 18
33 III BOB. TEXNOLOGIK XARITALARNI SHAKLLANTIRISH DASTURIY
VOSITASINI ISHLAB CHIQISH BOSQICHLARI
3.1. Ma’lumotlar bazasining mantiqiy strukturasi va uni shakllantirish
Qo‘yilgan   masalani   hal   qilish   uchun   XML   fayllari   ko‘rinishidagi
ma’lumotlar bazasidan foydalanildi. 
XML   ma’lumotlar   bazasi.   XML   va   ma'lumotlar   bazalarini   muhokama
qilishni   boshlashdan   oldin,   tabiiy   ravishda   paydo   bo‘lgan   savolga   javob   berish
kerak: "XML ma'lumotlar bazasi hisoblanadimi?", agar biz ma'lumotlar bazasining
ta'rifiga   qat'iy   rioya   qilsak   unda   XML   ma’lumotlar   bazasi,   agar   bu   atama   XML
hujjatiga   tegishli   bo‘lsa   -   ma'lumotlar   bazasi   emas.   XML   hujjatida   ma'lumotlarni
qayta ishlash uchun qo‘shimcha dasturiy ta'minotsiz ma'lumotlar mavjud bo‘lsa-da,
lekin bu boshqa matnli fayllarga qaraganda ma'lumotlar bazasi emas.
Kengroq   ma'noda,   XML   hujjatining   o‘zi   va   unga   qo‘shiladigan   XML
vositalari   va   texnologiyalarini   hisobga   olib   XML   ma’lumotlar   bazasi   deyish
mumkin. Chunki XML ma'lumotlar bazasining ko‘plab funksiyalarini ta'minlaydi:
saqlash   (XML   hujjat),   sxemalar   (DTDS,   XML   sxemasini   aniqlash   tili),   so‘rovlar
tili (XQL, XML-QL, QUILT va boshqalar), dasturlash til interfeysi (SAX), DOM)
va   boshqalar.   Lekin   klassik   ma'lumotlar   bazalariga   tegishli   ko‘p   funksiyalar   hali
ham   mavjud   emas:   samarali   saqlash,   indeksatsiya   qilish,   xavfsizlik,
tranzaksiyalarni   qayta   ishlash   va   ma'lumotlarning   yaxlitligini   qo‘llab-quvvatlash,
ko‘p   foydalanuvchiga   kirish,   triggerlar,   ko‘plab   hujjatlarga   so‘rovlarni   qo‘llab-
quvvatlash va boshqalar.
XML va ma'lumotlar bazasidan foydalanishni ko‘rib chiqishda birinchi narsa
tushuniladi,   nima   uchun   ikkinchisi   asosiy   vositaga   aylanishi   kerak.   Eskirgan
ma'lumotlarga   kirish   kerakmi?   Web-sahifalarni   saqlash   uchun   sizga   bo‘sh   joy
kerakmi?   Ma'lumotlar   bazasi   vositani   XML   sifatida   ishlatadigan   elektron   tijorat
dasturi tomonidan ishlatiladimi? Ushbu savollarga javoblar ma'lumotlar bazasi  va
o‘rta dasturlarni (agar mavjud bo‘lsa) tanlashga, shuningdek ma'lumotlar bazasidan
qanday foydalanilishiga ta'sir qiladi. XML   fayllariga   ma'lumotni   saqlash   va   olish.   Ma'lumotga   yo‘naltirilgan
hujjatlar   uchun   tipik   bo‘lgan   ma'lumotlar   manbai   bu  ma'lumotlar   bazasi   (yoki   bu
holda   ularni   XML   formatida   taqdim   etish   zarurati   tug‘iladi)   yoki   XML   hujjatlari
(bu  holda ular   ma'lumotlar   bazasida  saqlanishi  kerak). Birinchisiga  misol   sifatida
relyatsion   ma'lumotlar   bazalarida   saqlanadigan   eskirgan   ma'lumotlarning   juda
katta   miqdori;   ikkinchisiga   misol   Internetda   yaratilgan   ma'lumotlardir.   Ushbu
ma'lumotlar   keyinchalik   qayta   ishlash   uchun   ma'lumotlar   bazasida   saqlanishi
kerak.   Shunday   qilib,   ma'lumotlarni   XML   hujjatlaridan   ma'lumotlar   bazasi
formatiga   yoki   aksincha   o‘zgartiradigan   dasturlarga   ehtiyoj   paydo   bo‘lishi
mumkin.   Ikkala   turdagi   o‘zgartirishlar   va   shunga   mos   ravishda   ularni   amalga
oshirish uchun dasturiy ta'minot talab qilinishi mumkin.
Ma'lumotlar   bazasida   ma'lumotni   saqlashda   ko‘pincha   hujjat   to‘g‘risidagi
ma'lumotlarni, masalan,  DTD  nomi va tavsifchilari, shuningdek fizik tuzilish, ya'ni
obyektlar   va   ulardan   foydalanish   ta'riflari,   atributlar   va   bir   xil   elementlarning
tartibi,   ikkilik   elementlar   qanday   saqlanishi   mumkinligi   haqida   ma'lumotni   yo‘q
qilish   mumkin   (Base64   yoki   tushunilmagan   obyektlar   yoki   har   qanday   narsa),
CDATA   bo‘limlari   va   kodlash   ma'lumotlari.   Xuddi   shunday,   ma'lumotlar
bazasidan   ma'lumotlarni   olishda   va   XML   hujjatini   yaratishda,   ehtimol,   CDATA
yoki   obyektlardan   foydalanish   belgilanmagan   (lt,   gt,   amp,   apos   va   quotdan
tashqari),   lekin   bir   hil   elementlar   va   atributlar   tartibi,   ma'lumotlar   bazasidan
ma'lumotlarni olish tartibini aniqlaydi.[3,4]
Garchi bu birinchi qarashda murakkab tuyilsa ham mantiqiy jihatdan to‘g‘ri.
Bir misol sifatida, XML-ni xarid buyurtmalarini bitta ma'lumotlar bazasidan
boshqasiga   o‘tkazish   uchun   ma'lumot   formati   sifatida   ishlatiladigan   vaziyatni
ko‘rib chiqing. Bu holda, buyurtma raqamlari buyurtma sanasidan oldin yoki keyin
hujjatda   saqlanganligi   yoki   mijoz   nomi   CDATA   bo‘limida,   tashqi   ob'ekt   sifatida
yoki   to‘g‘ridan-to‘g‘ri   PCDATA -da   saqlanib   qolinishi   muhim   emas.   Faqatgina
35 tegishli   ma'lumotlar   bitta   ma'lumotlar   bazasidan   boshqasiga   uzatilishi   muhimdir.
Shunday   qilib,   ma'lumotlarni   uzatish   uchun   dasturiy   ta'minot   iyerarxik
ma'lumotlarni   qo‘llab-quvvatlashi   kerak   (bu   bitta   buyurtma   to‘g‘risidagi
ma'lumotni guruhlash tartibidir) 
Hujjat   va   uning   fizik   tuzilishi   to‘g‘risidagi   ma'lumotni   e'tiborsiz
qoldirishning   oqibatlaridan   biri   shundaki,   hujjatni   ma'lumotlar   bazasida
saqlaganidan keyin uni qayta tiklashda natija aslidan farq qiladi, hattoki aytganda,
"farq"   so‘zining   kanonik   ma'nosi.   Bunga   ruxsat   beriladimi   yoki   yo‘qmi   aniq
vazifaga bog‘liq bo‘lib, uning asosida ma'lumotlar bazasi va o‘rta dasturni tanlash
amalga oshiriladi.
XML-tahlilchi   -   bu   dasturiy   ta'minot   kutubxonasi   yoki   paket,   bu   mijoz
dasturlari   uchun   XML   hujjatlari   bilan   ishlash   uchun   interfeysni   ta'minlaydi.   U
XML   hujjatining   to‘g‘ri   formatini   tasdiqlaydi   va   XML   hujjatlarini   tasdiqlashi
mumkin. Zamonaviy brauzerlar XML tahlilchilariga o‘rnatilgan(3.1-rasm).
3.1-rasm.  XML tahlilchi
36XML hujjatlar Mijoz ilovasi XML 
tahlilchisi   3.2-rasm.  XML hujjatining qismlari
3.2. Dasturiy ta’minotning fizik jihatdan yaratilishi
Dasturiy ta’minotni yaratish uchun quyidagi XML fayllari hosil qilindi (3.3-
rasm). Ushbu fayllarda quyidagi ma’lumotlar saqlanadi.
 
  3.3-rasm.  Dasturiy ta’minotni yaratish uchun hosil qilingan XML fayllari
1) Parametr.xml –   dasturiy ta’minotning boshlang‘ich parametrlarini saqlab
turuvchi   fayl.   Bu   parametrlar   sirasiga   fakultet,   kurs,   o‘quv   yili   kabi   ma’lumotlar
kiradi. 
2) DatePlan.xml   – dasturiy ta’minot uchun eng muhim fayl hisoblanadi. Bu
faylda   yo‘nalishlarning   texnologik   xaritasi   haqidagi   ma’lumotlar   saqlanadi.   Bu
faylda   o‘quv   yili,   semestr,   kurs,   yo‘nalishlar,   hafta   raqamlari,   sanalar   hamda
haftalarning turlari haqida ma’lumotlar saqlanadi. 
3) Direction.xml –  yo‘nalishlar haqidagi ma’lumotlarni saqlab turuvchi fayl. 
37Parametr.xml	DatePlan.xml	Direction.xml	
LessonPlan.xml	TableValue.xml 4) LessonPlan.xml –   ta’lim yo‘nalishlarining o‘quv rejasini o‘zida saqlovchi
fayl.   Bu   ma’lumotlar   sirasiga   kurs,   ta’lim   yo‘nalishi,   ta’lim   shakli,   fan   nomi,
mashg‘ulot shakli, soati hajmi, haftalik soati, semestr kabi ma’lumotlar kiradi. 
5)   TableValue.xml   –   ta’lim   yo‘nalishlarining   qaysilari   uchun   texnologik
xaritalar   dasturiy   ta’minot   orqali   hosil   qilinganligi   haqidagi   ma’lumotni   saqlab
turadi. 
Yuqoridagi fayllar quyida keltirilgan strukturadan tashkil topgan:
1. Parametr.xml fayli strukturasi:
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<root>
  <Faculty name="Raqamli texnologiyalar">
    <course>4</course>
    <year1>2020</year1>
    <year2>2021</year2>
  </Faculty>
</root>
2. DatePlan.xml fayli strukturasi:
<?xml version="1.0" standalone="yes"?>
<NewDataSet>
  <Table1>
    <Year1>2020</Year1>
    <Year2>2021</Year2>
    <Semestr>Kuzgi</Semestr>
    <Course>1</Course>
    <Direction>Dasturiy injiniring</Direction>
38     <Week>1-hafta</Week>
    <Date>02.09.2020 - 05.09.2020</Date>
    <Type />
   </Table1>
</NewDataSet>
3. Direction.xml fayli strukturasi
<?xml version="1.0" standalone="yes"?>
<NewDataSet>
  <Direction>
    <Id>1</Id>
    <Course>1</Course>
    <DirectionName>Amaliy matematika</DirectionName>
    <StudyName>Kunduzgi</StudyName>
  </Direction>
</NewDataSet>
4. LessonPlan.xml fayli strukturasi
<?xml version="1.0" standalone="yes"?>
<NewDataSet>
  <LessonPlan>
    <Id>1</Id>
    <Course>2</Course>
        <DirectionName>Axborot   tizimlarining   matematik   dasturiy
ta'minoti</DirectionName>
    <StudyName>Kunduzgi</StudyName>
    <Science>Rus tili</Science>
39 Bosh oyna Asosiy 
ma’lumotlar
  Parametrlar
Yo ‘nalishlar  O‘quv reja
  Sanalar    <Form>Amaliyot</Form>
    <Clock>34</Clock>
    <Semestr>Kuzgi</Semestr>
    <WeekClock>2</WeekClock>
  </LessonPlan>
</NewDataSet>
5. TableValue.xml fayli strukturasi
<?xml version="1.0" standalone="yes"?>
<NewDataSet>
  <TableValue>
    <Year1>2020</Year1>
    <Year2>2021</Year2>
    <Semestr>Kuzgi</Semestr>
    <Course>1</Course>
    <Direction>Dasturiy injiniring</Direction>
  </TableValue>
</NewDataSet>
Dasturiy ta’minotning interfeysini shakllantirish
Dasturiy ta’minot interfeysi shakllatirish uchun 5 ta oyna hosil qilindi. 
Dasturiy ta’minotning interfeysi strukturasi 3.4-rasmda berilgan. 
3.4-rasm.  Dasturiy ta’minot interfeysi strukturasi
40 Dasturiy   ta’minot   XML   fayllaridan   ma’lumotlarni   o‘qiydi.   XML
ko‘rinishidagi   fayllar   bilan   ishlash   uchun   C#   tili   ko‘plab   imkoniyatlarni   taqdim
etadi.   Bu   imkoniyatlar   System.Xml.Linq   kutubxonasida   mavjud   bo‘lib,   biz
dasturiy ta’minotni yaratishda ulardan foydalandik. 
Jumladan   quyida   XML   ko‘rinishidagi   fayllar   bilan   ishlash   uchun   dasturiy
ta’minotdan qo‘llanilgan metodlarni keltiramiz:
1) File.Exists("xml fayl yo‘li") – XML fayl ochilganini tekshirish. 
Quyida “LessonPlan.xml” fayli ochilishi tekshirilmoqda:
if (File.Exists("LessonPlan.xml"))
{
//Dastur kodi
}
2) ReadXml("xml fayl yo‘li") – XML faylni o‘qish. XML fayllar C# 
ning maxsus DataSet sinfining obyektlarida o‘qiladi:
DataSet ds = new DataSet();
ds.ReadXml("LessonPlan.xml");
3) O‘qilgan ma’lumotlarni dastur interfeysiga o‘tkazish. C# dasturlash 
tilidagi DataSet sinfi jadval ko‘rinishida ma’lumotlari saqlaydi. Uning har bir satri 
ma’lumotlarni ko‘rish uchun quyida foreach siklidan foydalanilgan:
foreach (DataRow item in ds.Tables["LessonPlan"].Rows)
                    {
                        if ((Convert.ToString(item["Semestr"]) == comboBox1.Text)
                            && (Convert.ToString(item["Course"]) == 
comboBox2.Text)
41                             && (Convert.ToString(item["DirectionName"]) == 
comboBox3.Text))
                        {
                            AllResult[row, 0] = tr.ToString();
                            AllResult[row, 1] = item["Science"].ToString();
                            AllResult[row, 2] = item["Form"].ToString();
                            AllResult[row, 3] = item["Clock"].ToString();
                            AllResult[row, 4] = item["WeekClock"].ToString();
                             row++;
                        }
                        tr++;
                    }
4) XML fayllariga ma’lumot qo‘shish uchun WriteXml metodidan 
foydalanildi. Quyida keltirilgan xml fayliga yangi ma’lumot qo‘shishni ko‘rsatadi:
DataSet ds = new DataSet();
                DataTable dt = new DataTable();
                dt.TableName = "LessonPlan";
                dt.Columns.Add("Id");
                dt.Columns.Add("Course");
                dt.Columns.Add("DirectionName");
                dt.Columns.Add("StudyName");
                dt.Columns.Add("Science");
                dt.Columns.Add("Form");
                dt.Columns.Add("Clock");
                dt.Columns.Add("Semestr");
                dt.Columns.Add("WeekClock");
42                 ds.Tables.Add(dt);
                foreach (DataGridViewRow r in dataGridView1.Rows)
                {
                    DataRow row = ds.Tables["LessonPlan"].NewRow();
                    row["Id"] = r.Cells[0].Value;
                    row["Course"] = r.Cells[1].Value;
                    row["DirectionName"] = r.Cells[2].Value;
                    row["StudyName"] = r.Cells[3].Value;
                    row["Science"] = r.Cells[4].Value;
                    row["Form"] = r.Cells[5].Value;
                    row["Clock"] = r.Cells[6].Value;
                    row["Semestr"] = r.Cells[7].Value;
                    row["WeekClock"] = r.Cells[8].Value;
                    ds.Tables["LessonPlan"].Rows.Add(row);
                }
                ds.WriteXml("LessonPlan.xml");
                MessageBox.Show( "Ma'lumot (lar) muvaffaqiyatli saqlandi." , 
"OK" );
3.3. Dasturiy ta’minot yordamida qo‘yilgan masalani hal qilish
Dasturiy ta’minot interfeysi 3.5-rasmda keltirilgan. U menyular satri, o‘quv
yili   va   semestr   ma’lumotlari,   kurs   va   yo‘nalishlar   qismlaridan   tashkil   topgan.
Dastlabki holatda ushbu oyna bo‘sh holatda bo‘ladi. Kerakli ma’lumotlar tanlanib
OK   tugmasi   orqali   tanlangan   yo‘nalishning   texnologik   xaritasini   hosil   qilish
mumkin. 
43 3.5-rasm.  Dasturiy ta’minot interfeysi
Dasturiy   ta’minot   menyular   satrida   parametrlar,   yo‘nalishlar,   o‘quv   reja   va
semestr   punktlari   mavjud.   Dasturiy   ta’minotdan   foydalanish   uchun   dastlab
parametr ma’lumotlari (3.6-rasm): fakultet, kurslar  soni, semestr, joriy o‘quv yili,
semester boshlanish sanalari kiritilishi lozim. 
3.6-rasm.  Asosiy ma’lumotlar oynasi
44 Keyingi vazifa fakultet  tarkibidagi  yo‘nalishlar ma’lumotlar kiritilishi  lozim.
Buning   uchun   “Yo‘nalishlar”   punktidan   foydalanamiz   (3.7-rasm).   Bu   oynada   biz
ta’lim   yo‘nalishini,   kursini   va   ta’lim   shaklini   kiritishimiz   lozim.   “Qo‘shish”
tugmasi   yordamida   kiritilgan   ma’lumotlarimiz   oynada   aks   etadi.   “Tahrirlash”,
“O‘chirish” tugmalari orqali tanlangan satr ma’lumotlarini tahrirlashimiz yoki 
3.7-rasm.  Yo‘nalish haqida ma’lumot oynasi
o‘chirishimiz   mumkin.   “Tozalash”   tugmasi   orqali   maydonni   to‘liq   tozalaymiz.
Barcha   amallar   bajarilgandan   so‘ng   “Saqlash”   tugmasi   orqali   qilingan   ishlarimiz
xotiraga saqlanadi.
Asosiy   ma’lumotlar   va   yo‘nalishlar   kiritib   bo‘lingandan   so‘ng,
yo‘nalishlarning   o‘quv   rejalari   kiritib   chiqiladi.   O‘quv   rejadagi   fanlarni   kiritish
“O‘quv   reja”   oynasi   orqali   amalga   oshiriladi(3.8-rasm).   Bunda   kerakli   kurs,
yo‘nalish, ta’lim shakli, semestr  turi, fan nomi, mashg‘ulot turi, mashg‘ulot soati,
haftalik   mashg‘ulot   soati   ma’lumotlari   kiritilishi   lozim.   Kiritilgan   ma’lumotlarni
maydonga   qo‘shish   uchun   “Qo‘shish”   tugmasidan   foydalaniladi.   “Tahrirlash”,
“O‘chirish”   tugmalari   orqali   tanlangan   satr   ma’lumotlarini   tahrirlashimiz   yoki
45 o‘chirishimiz   mumkin.   “Tozalash”   tugmasi   orqali   maydonni   to‘liq   tozalaymiz.
“Yuklash”   tugmasi   orqali   kiritilishi   lozim   bo‘lgan   ma’lumotlarimiz   oldindan
tayyor   holda   mavjud   bo‘lsa,   tizimga   yuklash   uchun   ishlatiladi.   Barcha   amallar
bajarilgandan so‘ng “Saqlash” tugmasi orqali qilinga ishlarimiz xotiraga saqlanadi.
3.8-rasm.  O‘quv rejadagi fanlar oynasi
O‘quv rejada mavjud fanlar haqidagi ma’lumotlar kiritib bo‘lingach, so‘nggi
bosqich,   o‘quv   reja   haftalar   kesimi   shakllantiriladi.   Bu   bosqich   “Sanalarni
aniqlash”   oynasida   amalga   oshiriladi(3.9-rasm).   Haftalar   soni,   hafta   sanalari
kiritiladi.   Izohga   mos   ravishda   hafatalarning   turlari   kiritilib   chiqiladi.   Barcha
o‘zgaritirishlar   kiritilgandan   so‘ng,   ushbu   hafta   qaysi   kurs   va   yo‘nalishga
tegishliligi tanlanib “Saqlash” tugmasi bosiladi.
46 3.9-rasm.  Sanalarni aniqlash oynasi.
Barcha kiritishlar amalga oshirilgandan so‘ng, Bosh oynada kerakli kurs va 
ta’lim yo‘nalishi tanlanib “Ok” tugmasi bosiladi va ekranda ushbu ta’lim yo‘nalish
uchun texnologik xarita shakllanadi(3.10-rasm).
3.10-rasm.  Bosh oyna.
Barcha mantiqiy jarayonlar bir-biriga chambarchas bog‘langan. O‘rganish, 
tekshirish davomida barcha natijalar olindi. Olingan natijalar mavjud texnologik 
47 xaritalar bilan solishtirib ko‘rildi, kamchiliklar bartaraf etildi. Qilingan jarayonlar 
bo‘yicha yakuniy xulosaga kelindi.
48 Xulosa
Bitiruv   malakaviy   ishi   oliy   ta’lim   muasssasalarida   o‘quv   jarayonida   ta’lim
yo‘ nalishlari   uchun   tuziladigan   texnologik   xaritani   avtomatlashtirishdan   iborat.
Bunda   bizga   ma’lum   dasturlash   tilining   tuzilmalarini   o‘rganish,   ma’lumotlar
bazasi bilan bog‘lash kabi ustuvor vazifalar qo‘yildi. O‘rganish davomida ko‘plab
yangi   tushunchalarga   ega   bo‘lindi,   xulosalarga   kelindi.   O‘quv   jarayoni   davomida
ishlab chiqilgan dasturning amaliyotga tadbiqi o‘rganildi.
Ta’lim   jarayonlarida   ta’lim   yo‘nalishlari   uchun   texnologik   xaritalarni   ishlab
chiqishga   mo‘ljallangan   dasturiy   vosita   ishlab   chiqish   ustuvor   vazifa   qo‘yilgan.
Ushbu ishlab chiqiladigan dasturiy vositaning afzalliklari ta’lim jarayonlari uchun
texnologik xaritalarni hosil qilishdagi xatoliklarni bartaraf etish va vaqtdan unumli
foydalangan   holda   yaratuvchi   vaqtini   tejash   va   d asturning   vazifalari   sifatida
olingan   d astur   tizimlarining   maqsad   va   vazifalari ,   tarkibi,   yarati li sh     bosqichlari ,
bilimlarni   tashkil   etish   va   ular ning   bajarilish   jarayonining   tahlil   qilindi,   fanlar
kesimida   mashg‘ulot   turlarini   va   soatlarini   kiritishini   ta’minlash   maslasi   hal
qilindi, hafta kunlari, soatlari kiritilishini nazorat qilish amalga oshirilidi, kiritilgan
ma’lumotlar asosida ta’lim jarayonida ta’lim yo‘nalishlari uchun texnologik xarita
tuzish dasturiy vositasi ishlab chiqildi bu esa o‘z navbati yuqoridagi sanab o‘tilgan
jarayonlarni avtomatlashtirishga erishilgani, hamda vaqt va ishchi kuchini tajashga
va ma’lumotlar ustida amallar bajarishda aniqlikka erishish imkonini beradi.
  Bitiruv   malakaviy   ishi   kirish   qismi,   uch ta   bob,   xulosa   va   foydalani l gan
adabiyotlardan tashkil topgan.   Ilovada texnologik xarita   hosil qilinishi   bosqichlari
va dastur kodi  keltirilgan.
Bitiruv malakaviy ishida dasturlashning dolzarb va muhim masalalaridan biri
bo‘lgan   Microsoft   firmasining   .NET   texnologiyasi   asoslarini   o‘rganish,
xususiyatlarini ajratish va programma ta’minotini yaratishda qo‘llash qulayliklarini
namoyish   etish   masalasi   muhokama   qilingan.   Bu   masalani   yechishda   quyidagi
natijalar va xulosalarga erishildi:
-  .NET platformasi asoslari, xususiyatlari va mexanizmlari tahlil qilindi;
49 -   Platforma   muhitida   Windows-ilovalar   yaratish   jarayoni   vizuallashtirish,
loyihalashda   shablonlarni   qo‘llash,   kod   generatisyasi   va   dizayn   rejimlaridan
foydalanish bosqichlari bazasida tasvirlandi;
- Ta’lim   yo‘nalishlarining   dars   jarayoni   texnologik   xaritasini   tuzishni
avtomatlashtirish;
- Texnologik xaritalarni tuzishga qo‘yilgan talablar aniqlandi;
-  axborot tizimini yaratish uchun platformaning C# tili asosidagi instrumental
vositalari tanlab olindi, asosiy va yordamchi dasturiy modullar loyihalandi, ularni
taxlash va yig‘ish texnologik ishlari bajarildi;
-   dasturiy   ta’minotni   yaratish   jarayonida   programmlashning   notrivial
masalalari   (foydalanuvchining   grafik   interfeysini   loyihalash,   kod   yaratish   va
masalani   yechish   bosqichlarini   vizuallashtirish,   tayyor   komponentalardan
foydalanish,   yangisini   ishlab   chiqish   va   ularning   hamkorligini   tashkil   etish)
yechildi;
-   yaratilgan   axborot   tizimining   ishlash   prinsplari   namoyish   etildi,
rivojlantirish va yangi funksiyalar bilan kengaytirish yo‘llari aniqlandi.
Ishning  natijalarini,  ya’ni  ko‘rsatmalar,   texnologik  yechimlar  va  xulosalarini
dasturlovchilarni   tayyorlashda   o‘quv   qo‘llanmalar   va   materiallar   sifatida   hamda
raqobatbardosh   programma   mahsulotlarini   ishlab   chiqishda   qo‘llash   maqsadga
muvofiq. 
Bitiruv   malakaviy   ishi   oliy   ta’lim   muasssasalarida   o‘quv   jarayonida   ta’lim
yo‘ nalishlari   uchun   tuziladigan   texnologik   xaritani   avtomatlashtirishdan   iborat.
Bunda   bizga   ma’lum   dasturlash   tilining   tuzilmalarini   o‘rganish,   ma’lumotlar
bazasi bilan bog‘lash kabi ustuvor vazifalar qo‘yildi. O‘rganish davomida ko‘plab
yangi   tushunchalarga   ega   bo‘lindi,   xulosalarga   kelindi.   O‘quv   jarayoni   davomida
ishlab chiqilgan dasturning amaliyotga tadbiqi o‘rganildi. 
50 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXAT I
1. Bipin Joshi .   Beginning XML with C# 7: XML Processing and Data Access
for C# Developers – 2017.
2. Thiru   Thangarathinam.   Professional   ASP.NET   2.0   XML.   Published   by
Wiley Publishing, Inc    
3. Patrick  A.  Lorenz.  C#  Shortcut.  Programmierung  im  .NET  Framework  mit
der C# Beta 2
4.      Герберт Шилдт.  Полное руководство по C# 4.0
5. Zain   Naboulsi   Sara   Ford.   Coding   Faster:   Getting   More   Productive   with
Microsoft®   Visual   Studio®  Covers   Microsoft®   Visual   Studio®   2005,   2008,  and
2010
6. Мартин   Роберт .   Чистая   архитектура.   Искусство   разработки
программного обеспечения
7. Кент   Бенк.   Экстремальное   программирование:   разработка   через
тестирование
8. Прайс .   C#   7   и   .NET   Core.   Кроссплатформенная   разработка   для
профессионалов
51 FOYDALANILGAN INTERNET MANBAALARI:
1. https://docs.dot-net.uz/   
2. https://metanit.com/sharp/tutorial/   
3. https://docs.microsoft.com/en-us/learn/paths/build-dotnet-applications-   
csharp/
4. https://www.w3schools.com/cs/cs_intro.php   
5. https://www.codecademy.com/learn/learn-c-sharp   
6. https://dotnet.microsoft.com/en-us/learn/csharp   
7. https://docs.microsoft.com/en-us/visualstudio/windows/?view=vs-2022   
52 Ilovalar
1. Asosiy ma’lumotlarni saqlash.
XmlDocument doc = new XmlDocument();
                    doc.LoadXml("<faculty></faculty>");
                    XmlElement name = doc.CreateElement("name");
                    name.InnerText = textBox1.Text;
                    doc.DocumentElement.AppendChild(name);
                    XmlElement newElem = doc.CreateElement("course");
                    newElem.InnerText = 
Convert.ToString(numericUpDown1.Value);
                    doc.DocumentElement.AppendChild(newElem);
                    XmlElement newElem1 = doc.CreateElement("semestr");
                    newElem1.InnerText = Convert.ToString(comboBox1.Text);
                    doc.DocumentElement.AppendChild(newElem1);
                    XmlElement newElem2 = doc.CreateElement("year1");
                    newElem2.InnerText = 
Convert.ToString(numericUpDown2.Value);
                    doc.DocumentElement.AppendChild(newElem2);
                    XmlElement newElem3 = doc.CreateElement("year2");
                    newElem3.InnerText = 
Convert.ToString(numericUpDown3.Value);
                    doc.DocumentElement.AppendChild(newElem3);
                    XmlElement newElem4 = doc.CreateElement("date1");
                    newElem4.InnerText = 
Convert.ToString(dateTimePicker1.Value);
                    doc.DocumentElement.AppendChild(newElem4);
                    XmlElement newElem5 = doc.CreateElement("date2");
53                     newElem5.InnerText = 
Convert.ToString(dateTimePicker2.Value);
                    doc.DocumentElement.AppendChild(newElem5);
                    doc.PreserveWhitespace = true;
                    doc.Save("data.xml");
                    MessageBox.Show("Parametrlar muvaffaqiyatli o‘rnatildi", 
"Bajarildi");
Close();
2. Ma’lumotlarni tahrirlash.
private void Button1_Click(object sender, EventArgs e)
        {
            if (dataGridView1.SelectedRows.Count > 0)
            {
                int n = dataGridView1.SelectedRows[0].Index;
                dataGridView1.Rows[n].Cells[1].Value = comboBox2.Text;
                dataGridView1.Rows[n].Cells[2].Value = textBox1.Text;
                dataGridView1.Rows[n].Cells[3].Value = comboBox1.Text;
            }
            else
            {
                MessageBox.Show("Tahrirlash uchun qatorni tanlang", "Xatolik");
             }
}
3. Jadval ma’lumotlarini tozalash.
private void Button5_Click(object sender, EventArgs e)
        {
            if (dataGridView1.Rows.Count > 0)
            {
54                 dataGridView1.Rows.Clear();
            }
            else
            {
                MessageBox.Show("Jadval bo‘sh", "Xatolik");
             }
}
4. Ma’lumotlarni jadvalga qo‘shish.
int n = dataGridView1.Rows.Add();
                            dataGridView1.Rows[n].Cells[0].Value = n + 1;
                            dataGridView1.Rows[n].Cells[1].Value = comboBox2.Text;
                            dataGridView1.Rows[n].Cells[2].Value = textBox1.Text;
                            dataGridView1.Rows[n].Cells[3].Value = comboBox1.Text;
5. Mavjud ma’lumotlarni ekranga chiqarish.
if (File.Exists("LessonPlan.xml"))
                {
                    DataSet ds = new DataSet();
                    ds.ReadXml("LessonPlan.xml");
                    int tr = 1; //Tartib raqam
                    int row = 0; //Satrlar soni oxirigicha
                    int column = 0;
                    foreach (DataRow item in ds.Tables["LessonPlan"].Rows)
                    {
                        if ((Convert.ToString(item["Semestr"]) == comboBox1.Text)
                            && (Convert.ToString(item["Course"]) == 
comboBox2.Text)
                            && (Convert.ToString(item["DirectionName"]) == 
comboBox3.Text))
                        {
55                             AllResult[row, 0] = tr.ToString();
                            AllResult[row, 1] = item["Science"].ToString();
                            AllResult[row, 2] = item["Form"].ToString();
                            AllResult[row, 3] = item["Clock"].ToString();
                            AllResult[row, 4] = item["WeekClock"].ToString();
                            row++;
                        }
                        tr++;
                    }
                    int column2 = 0; //Ustunlar soni sanalardan chiqqandan keyin
                    ds = new DataSet();
                    ds.ReadXml("DatePlan.xml");
                    column = 5;
                    foreach (DataRow item in ds.Tables[0].Rows)
                    {
                        if ((Convert.ToDecimal(item["Year1"]) == 
numericUpDown1.Value)
                            && (Convert.ToDecimal(item["Year2"]) == 
numericUpDown2.Value)
                            && (Convert.ToString(item["Semestr"]) == 
comboBox1.Text)
                            && (Convert.ToString(item["Course"]) == 
comboBox2.Text)
                            && (Convert.ToString(item["Direction"]) == 
comboBox3.Text))
                        {
                            dataGridView1.Columns.Add("ustun" + column, 
Convert.ToString(item["Date"]));
56                             DataGridViewColumn columnSize = 
dataGridView1.Columns[column];
                            columnSize.Width = 20;
                            column++;
                        }
                    }
                    dataGridView1.Columns.Add("ustun" + column,"Soatlar 
aniqligi");
                    ds = new DataSet();
                    ds.ReadXml("DatePlan.xml");
                    column2 = column;
                    int column4 = 5;
                    for (int i = 0; i < row; i++)
                    {
                        foreach (DataRow item in ds.Tables[0].Rows)
                        {
                            if ((Convert.ToDecimal(item["Year1"]) == 
numericUpDown1.Value)
                                && (Convert.ToDecimal(item["Year2"]) == 
numericUpDown2.Value)
                                && (Convert.ToString(item["Semestr"]) == 
comboBox1.Text)
                                && (Convert.ToString(item["Course"]) == 
comboBox2.Text)
                                && (Convert.ToString(item["Direction"]) == 
comboBox3.Text))
                            {
                                AllResult[i, column4] = item["Type"].ToString();
57                                 column4++;
                            }
                        }
                        column4 = 5;
                    }
                    bool weekChecked = true; // Hafta soni yetishini tekshirish;
                    ds = new DataSet();
                    ds.ReadXml("LessonPlan.xml");
                    int row3 = 0;
                    int WeekCount = 0;
                    foreach (DataRow item in ds.Tables["LessonPlan"].Rows)
                    {
                        if ((Convert.ToString(item["Semestr"]) == comboBox1.Text)
                            && (Convert.ToString(item["Course"]) == 
comboBox2.Text)
                            && (Convert.ToString(item["DirectionName"]) == 
comboBox3.Text))
                        {
                            WeekCount = Convert.ToInt32(item["Clock"]) / 
Convert.ToInt32(item["WeekClock"]);
                            int WeekCountQoldiq = Convert.ToInt32(item["Clock"]) % 
Convert.ToInt32(item["WeekClock"]);
                            if (WeekCount > weekCount)
                            {
                                WeekCount = weekCount-6;
                                weekChecked = false;
                            }
                            else
                                weekChecked = true;
58                             int DefaultColumn = 5;
                            for (column = 5; column < WeekCount + DefaultColumn; 
column++)
                            {
                                if(AllResult[row3, column]=="")
                                AllResult[row3, column] = 
item["WeekClock"].ToString();
                            }
                            if (WeekCountQoldiq > 0)
                            {
                                AllResult[row3, WeekCount + DefaultColumn] = 
WeekCountQoldiq.ToString();
                            }
                            row3++;
                        }
                    }
                      }}} 
59

Mavzu: TA’LIM YO‘NALISHLARI UCHUN TEXNOLOGIK XARITALARNI SHAKLLANTIRISH DASTURIY VOSITASINI ISHLAB CHIQISH KIRISH ..................................................................................................................... 4 I BOB. MICROSOFT .NET TEXNOLOGIYASI ASOSLARI ........................... 6 1.1. MS .NET texnologiyasi xususiyatlari ........................................................... 6 1.2. MS .NET dasturiy ta’minot ishlab chiqish bosqichlari ........................... 10 1.3. Texnologiyada vizuallashtirishni qo‘llash ................................................. 15 II BOB. TA’LIM YO‘NALISHLARI UCHUN TEXNOLOGIK XARITALARNI SHAKLLANTIRISH BOSQICHLARI ................................. 21 2.1. Ta’lim yo‘nalishlarida o‘quv jarayonlarini tashkil qilish ....................... 21 2.2. Texnologik xaritalarni shakllantirish ........................................................ 24 III BOB. TEXNOLOGIK XARITALARNI SHAKLLANTIRISH DASTURIY VOSITASINI ISHLAB CHIQISH BOSQICHLARI ......................................... 34 3.1. Ma’lumotlar bazasining mantiqiy strukturasi va uni shakllantirish ..... 34 3.2. Dasturiy ta’minotning fizik jihatdan yaratilishi ....................................... 37 3.3. Dasturiy ta’minot yordamida qo‘yilgan masalani hal qilish ................... 43 Xulosa ..................................................................................................................... 49 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXAT I ......................................... 51 Ilovalar .................................................................................................................... 53

TA’LIM YO‘NALISHLARI UCHUN TEXNOLOGIK XARITALARNI SHAKLLANTIRISH DASTURIY VOSITASINI ISHLAB CHIQISH Annotatsiya. Ushbu bitiruv malakviy ishda ta’lim jarayonlarida ta’lim yo‘nalishlari uchun texnologik xaritalarni ishlab chiqishga mo‘ljallangan dasturiy vosita ishlab chiqish ustuvor vazifa qo‘yilgan. Ushbu ishlab chiqiladigan dasturiy vositaning afzalliklari ta’lim jarayonlari uchun texnologik xaritalarni hosil qilishdagi xatoliklarni bartaraf etish va vaqtdan unumli foydalangan holda yaratuvchi vaqtini tejash, hamda dasturnining vazifalari sifatida d astur tizimlarining maqsad va vazifalari , tarkibi, yarati li sh bosqichlari , bilimlarni tashkil etish va ular ning bajarilish jarayonining tahlili, fanlar kesimida mashg‘ulot turlarini va soatlarini kiritishini ta’minlash, hafta kunlari, soatlari kiritilishini nazorat qilish, kiritilgan ma’lumotlar asosida ta’lim jarayonida ta’lim yo‘nalishlari uchun texnologik xarita tuzish, “O‘ quv jarayonlarini tashkil qilish, ta’lim yo‘nalishlari uchun texnologik xaritalarni shakllantirish bosqichlari ”, “.NET texnologiyasi asoslari”, “O lingan bilimlar asnosida ta’lim yo‘nalishlari uchun texnologik xaritasini yaratish dasturiy ta’minotini ishlab chiqish, uni qo‘shimcha funksiyalar bilan boyitish ” keltirilgan. Annotation. The priority of this thesis work is the development of software for the development of technological maps in the field of education. The advantages of this software are to eliminate errors when creating flow charts of educational processes and save creative time, as well as to analyze the goals and objectives of the program, its structure, stages of creation, organization of knowledge and their implementation. horse riding introduction of types and hours of classes in disciplines, control of entering days and hours of the week based on the entered data, creation of a technological map of the educational process in educational areas, “Organization of educational processes, stages. Creation of technological maps of educational areas”, “Fundamentals of .NET technology”, 2

“Development of software for creating technological maps of educational areas based on acquired knowledge, enriching it with additional features. Аннотация. Приоритетом данной в дипломной работе является разработка программного обеспечения для разработки технологических карт в сфере образования. Преимущества данного программного обеспечения заключаются в исключении ошибок при создании технологических карт учебных процессов и экономии творческого времени, а также в анализе целей и задач программы, ее структуры, этапов создания, организации знаний и их реализации. верховая езда введение видов и часов занятий по дисциплинам, контроль ввода дней и часов недели на основе введенных данных, создание технологической карты учебного процесса по учебным направлениям, «Организация учебных процессов, этапы. Создание технологических карт образовательных областей», «Основы технологии .NET», «Разработка программного обеспечения для создания технологических карт образовательных областей на основе полученных знаний, обогащение его дополнительными возможностями. 3

KIRISH So‘nggi yillarda yurtimizda oliy ta’lim tizimidagi muammolarga bo‘lgan e’tibor yanada kuchaymoqda. Bu borada hukumatimiz tomonidan bir qancha qarorlar va farmonlar ishlab chiqildi. Jumladan, “O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi PF-5847 sonli qarori oliy ta’lim tizimidagi yangi islohotlarning debochasi bo‘lib xizmat qilmoqda. Hozirgi davrda dunyo miqyosida axborot oqimini shiddat bilan ko‘payib borayotganini hisobga olib, ma’lumotlarni elektron tizimlarda to‘plash orqali, ular ustida turli amallar bajarish dolzarb masala bo‘lib qolmoqda. Bunday axborot tizimlari, har qanday sohada bo‘lgani kabi oliy ta’lim muassasalari axborot makonida ham muhim ahamiyatga ega. Bu yerdagi ma’lumotlarning xavfsizligi va hujjatlar aylanmasi ham maxsus tizimlar orqali amalga oshirish davr talabidir. OTM ta’lim yo‘nalishlari uchun avtomatik texnologik xaritalarni shakllantirishda axborot maydonini tashkil etish va ma’lumotlarnı tahlil qilish jarayonini avtomatlashtirish hisoblanadi. Ishning maqsadi. Bitiruv malakaviy ishining maqsadi ta’lim yo‘nalishlari uchun texnologik xaritalarni ishlab chiqishning dasturiy vositalarini yaratish va o‘quv jarayonini avtomatlashtirishga o‘z hissasini qo‘shish. Ishning ilmiy va amaliy ahamiyati. Bitiruv malakaviy ishining ilmiy ahamiyati shundan iboratki, bitiruvchida oliy ta’limning o‘quv jarayonlarini boshqarishda dekanat bo‘limining o‘rnini tushunish, o‘rganish va o‘zida yetarlicha ko‘nikma hosil qilish. Mavzuning o‘rganilish darajasi. Mavzuning o‘rganilishi o‘rta darajada bo‘lib bu mavzuni o‘rganish natijasida olinadigan natija ya’ni yaratilgan dasturiy ta’minot yo‘nalish kesimidagi texnologik xaritalardan foydalanishga qaratilgan. Bu dasturiy ta’minotni kelajakda yanada mukammallashtirish rejalashtirilgan. Tadqiqot predmeti va ob’ekti. Tadqiqotning predmeti “O‘quv jarayoni”, “O‘quv dasturlari”, “Texnologik xaritani shakllantirish bosqichlari”, “C# 4

dasturlash tili” va shu kabi fan sohalari bo‘lib, ob’ekti ishlab chiqarishni rejalshtirish masallarining matematik modellaridan iborat. Ishning tuzilishi. Bitiruv malakaviy ishi kirish qismi, uch ta bob, xulosa va foydalani l gan adabiyotlardan tashkil topgan. Ilovada texnologik xarita hosil qilinishi bosqichlari va dastur kodi keltirilgan. Shuningdek 1-bobda “.NET texnologiyasi asoslari” , 2-bobda “O‘ quv jarayonlarini tashkil qilish, ta’lim yo‘nalishlari uchun texnologik xaritalarni shakllantirish bosqichlari ” haqida , 3- bobda “ O lingan bilimlar asnosida ta’lim yo‘nalishlari uchun texnologik xaritasini yaratish dasturiy ta’minotini ishlab chiqish, uni qo‘shimcha funksiyalar bilan boyitish ” haqida batafsil yoritilgan . 5