logo

WordPressda maqsadga yo’naltrilgan veb-sayt yaratish

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

846.1396484375 KB
1 	
 	
 	
OLIY TAʼLIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI	 	
SHAROF RASHIDOV NOMIDAGI SAMARQAND 	
DAVLAT UNIVERSITETI	 	
INFORMATIKA ASOSLARI 	FANIDA	N	 	
AMALIY MATEMATIKA 109	-GURUH TALABASI	NING 	
TAYYORLAGAN	 	
 	
Mavzu:	 	
WordPress	da maqsadga yo	’naltrilgan 	veb	-sayt yaratish	 	
 
 
 	
Bajardi:	 Qurbonov Anvar	 	
Qabul 	qildi: 	Inatov A	 	
 
 
 	
SAMARQAND 2023	  2 	
 	
 
Mavzu: 	WordPress	da maqsadga yo	’naltrilgan 	veb	-sayt yaratish	  	
REJA:	 	
1.	 WordPress saytiga foydalanuvchilarning kirishi	 	
2.	 WordPress tizimining matn muharriri	 	
3.	 Maxsus galereya bilan ishl	ash	 	
 
 	  3 	
 	
KIRISH	 	
“Biz ta’lim va tarbiya tizimining barcha bo’g’inlari faoliyatini bugungi	 	
zamon talablari	 asosida takomillashtirish o’zimizning birinchi darajali vazifamiz 	
deb bilamiz.”	 	
O’zbekiston Respblikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyev	 	
Bugungi  kunda  deyarli  har  daqiqada  sayyoramizning  turli  burchaklarida 	
o’	zgarishlar,  yangilanishlar,  kutilgan  va  kutilmagan  voqea	-hodisalar  sodir 	
bo’	lmoqda. Har bir kunimiz 	kuchli axborot oqimi ostida kechmoqda. Biz uyda, ishda 	
va  jamoat  joylarida,  eng  k	o’	pro	g’	i  ta‘lim  jarayonida  axborot  oqimidan  xabardor 	
bo’	lish, yangi bilimlar va izlanishlar natijalaridan xabardor b	o’	lish ehtiyoji vujudga 	
keladi.  Zamon  shuni  taqozo  qilayapt	iki,  insoniyat  axborot  oqimidan  uzilgan  holda 	
normal faoliyat yurita olmaydi. Zamonaviy taraqqiyot bosqichida hayotni anglash, 
uni 	o’	rganish,  tahlil  qilish  va  tadbiq  qilish  axborotlarni  yi	g’	ish  va 	o’	zlashtirish, 	
saralash va qayta ishlash orqali kechadi.	 	
Insonning  bilimlilik  darajasi,  egallagan  ma‘lumoti  ham  ma‘lum  davr 	
mobaynida  shaxs  tomonidan 	o’	zlashtirilgan  axborotlarning  k	o’	p  yoki  ozligi  bilan 	
belgilanadi.  Shuning  uchun,  zamonaviy  bilimlar  sari  yangicha  y	o’	llarni 	o’	rganish, 	
ta‘lim olish jarayonini tak	omillashtirishda yangi axborot texnologiyalardan unumli 	
foydalanish 	- bugungi  kunning  xaqli  ravishdagi  talabiga  aylandi. 	O’	zbekiston 	
Respublikasining "Ta‘lim t	o’g’	risida"gi qonunlari ham pedagog xodimlar, talaba va 	
o’	quvchilar  zimmmasiga  ana  shu  ma‘suliyat	ni  yuklaydi.  Vazirlar  Mahkamasining 	  	
qarorlari  ta‘lim  sohasiga  yangidan	-yangi  kuchlarni  jalb  qildi  desak  mubola	g’	a 	
bo’	lmaydi.  Bundan  shuni  ta‘kidlash  mumkinki,  bizning  yurtimizda  axborot 	
texnologiyalarini rivojlantirishga davlat siyosati darajasida e‘tibo	r qaratilmoqda.	 	
Yuqoridagilardan  kelib  chiqib  aytish  mumkinki,  bugungi  kunda  ta‘lim 	
tizimi,  fanlarni 	o’	qitish,  xususan,  informatika  fanini 	o’	qitishda 	o’	quv  muassasalari 	
uchun  yaratilgan  saytlar  va  ulardan  foydalanish  talabalarni  bilim 	darajalarini 	
oshirishga imkon yaratadi.	 	
Bizning 	kurs 	 ishimizda  ham  aynan  shu  soha 	- axborot  kommunikatsion 	
texnologiyalardan  ta‘lim  jarayonida  foydalanish,  xususan  web	-saytlar, 	o’	quv  4 	
 
muassasalari  faoliyatida  ta‘lim  muassasasining  saytini  tutgan 	o’	rni, 	o’	quv	-	
muassasalari  uchun  yaratilgan  saytlarning  tarkibiy  tuzilishi  hamda  ulardan  ta‘lim 
jarayonida foydalanish t	o’g’	risida fikr yuritilgan. Ilmiy yangiligi:	 	
- o’	quv  muassasalari  uchun  yaratilgan  saytlarning  didaktik  aspektlarining 	
nazariy tahlil qilinganligi;	 	
- o’	quv  muassasalari  uchun  yaratilgan  saytlardan  informatika  fanining 	
o’	qitishning nazariy darslarida foydalanish metodikasini ishlab chiqilganligi;	 	
- o’	quv  muassasalari  uchun  yaratilgan  saytlardan  informatika  fanining 	
o’	qitishning  amaliy  darslarida  va  mu	staqil  ishlarni  bajarishda  foydalanish 	
metodikasini ishlab chiqilganligi bilan belgilanadi.	 	
 	
1.	 WordPress saytiga foydalanuvchilarning kirishi	 	
W	ordPress  asosida  ishlaydigan  saytga  kirish  uchun  saytning  asosiy 	
domenidan  keyin	 /wp	-admin	 so’zini	 yozish  talab  etiladi.  Masalan,  sayt 	
domeni	  www.maktabla	r.uz	  	bo’lsa,  kirish  formasiga  o’tish 	
uchun	 www.maktablar.uz/wp	-admin	  manziliga  murojaat  qilish  kerak.  Bu  holatda 	
quyidagi ko’rinishga ega bo’lgan login formani o’z ichiga oluvchi sahifa ochilad	i: 	
  5 	
 	
 	
Ushbu formaga foydalanuvchi o’z login va parolini yozadi hamda saytning 	
foydalanuvchilar  uchun  mo’jallangan  bo’limiga  o’tadi.  Bundan  tashqari  ushbu 
sahifada  yo’qotilgan/unutilgan  parollarni  tiklash  uchun  link  bor.  U  orqali  parolni 
ro’yxatdan  o’tish  vaqtida  ko’rsatilgan  emailga  yuboriladigan  maxsus  ko’rsatmalar 
yordamida tiklab olish mumkin. Oyna orqali login va kalit so’zni kiritgach quyidagi 
oyna ochiladi.	  	
 	
WordPress  konsolidagi  foydalanuvchi  faqat  unga  berilgan  imtiyozlar  bilan 	
ta’minlangan bo’limlarga kirish huquqiga ega.	 	
Oynaning o’ng tarafdagi qulay ochiladigan menyuga etibor bersangiz unda 	
tezkor  yoki  tezkor  o’tish  imkonini  beradi.  Har  bir  sahifada,  menyu  turli  xil  6 	
 
xususiyatlar to’plamlarini o’z ichiga oladi, masalan: Yozuvla	r (	Записи	) sahifasida, 	
menyu quyidagi kabi ko’rinadi:	 	
 	
Ekranni  o’ng  tomonida  yana  ikkita  parametr  mavjud  bo’lib,  ular  ekran 	
sozlamalari  (	Настройка	 экрана	)  va  yordam  (	Помощь	).  Saytda  sahifalar 	
yaratishdan oldin sahifa qaysi formatda bo’lishi 	kerakgini aniqlash lozim.	 	
Yozuvlar	 (Записи	) - yangiliklar va axborotlar kiritish uchun foydalaniladi. 	
Yozuvlarga  tasvirlar,  videolar  qo’shish  mumkin.  Yozuvlar  nashr  etilgan 
(Публикации	)  vaqtda  maqolaning  muallifi,  sharhlar  va  boshqalarni  o’z  ichiga 	
oladi.	 	
Sahifalar	 (Страницы	) 	- 	saytning  sahifalarini  tashkil  qilish  uchun 	
mo’ljallangan.	 	
Sahifalar (	Страницы	) 	
Sahifani qo’shish uchun kursorni konsolning sahifa (	Страницы	) havolaga 	
keltiring va Yangisini qo’shish (	Добавить	 новую	) tugmasini bosing.	  7 	
 	
 	
Maxsus 	muharrir  oynasining  ikkita  versiyasi  ochiladi:  HTML  va  Visual. 	
Tahrirlash  oynasida  media  fayllari  va  boshqa  narsalar  qo’shish  uchun  kontent 
qo’shiladi  va  tahrirlanadi.  Shuningdek,  sahifaning  o’ng  sohasida  ildiz  sahifa  yoki 
sahifa opsiyasini tanlash mumkin.	  	
  8 	
 	
Ildiz sahifasini tanlab  olish, saytning  menyusini ochiladigan  menyu tashkil 	
qilish imkonini beradi.	  	
  
Yozuvlar (	Записи	) 	
Yozuvlarni  yaratish 	- Ushbu  bo’lim  yangi  yozuvlar  (	Записи	)  yaratishga 	
imkon beradi	 (Меню	 ->Добавить	 новую	) 	
 	
Yozuvlar  (	Записи	) 	yaratilgandan  so’ng,  ularni  saqlash,  e’lon  qilish  yoki 	
nashr qilish mumkin.	  	
Yozuvlarni  yoki  sahifalarni  tahrirlash 	- Sahifaga  kirish	 yoki  sahifani 	
tahrir  qilish  uchun  (	Меню	 -> страницы	)  yoki  (	Меню	 -> записи	) ga  o’tiladi  va 	
kerakli kontent ochiladi. 	Bunda yozuv va sahifalarni tartibga solish, ko’rish va kirish 	
mumkin.	 
Media fayllar (	Медиафайлы	) - WordPress dasturi saytga turli xil fayllarni 	
(tasvirlar,  audio  va  video  yozuvlar)  qo’shish  imkonini  beradi.  Saytga  fayllarni 
yuklash  uchun  foydalanuvchi  admi	nistrator  tomonidan  tayinlangan  (	Автор	) 	
huquqlarga  ega  bo’lishi  kerak.  Saytga  mediya  faylni  qo’shish  uchun  matn 
muharriridan Media fayllarni yuklash (	Добавить	 медиафайл	) tugmasi bosiladi va 	
fayl tanlanadi:	  9 	
 	
 	
Faylni  yuklab  olishdan  oldin  faylni 	qayerdan  yuklash  kerakligi  belgilanadi 	
va  faylning  (URL)  manzilidan  yoki  kompyuterdan  ko’rsatish  orqali  amalga 
oshiriladi.	  	
 
  10	 	
 	
Sayt menyusi	 	
Sayt  menyusi  bilan  ishlash  uchun  tashqi  ko’rinish  bo’limiga  o’ting 	
(Внешний	 вид	 -> Меню	).  	
 	
Gorizontal menyu 	tuzish uchun quyidagilarni bajarish kerak:	 	
1. Menyuning nomini kiritish	 	
2. Sahifani tanlash yoki ro’yxatga yozish.	 	
3.  Sichqoncha  bilan  ishlov  berish  orqali  menyuni  joyiga  qo’yish  mumkin, 	
shuning  uchun  uni  menyu,  sub  menyuda  tashkil  qilinadi  va  saqlash  (	Сох	ранить	) 	
tugmasi bosiladi.	 	
4. Saytning bosh menyusi tanlanadi. Tanlash tugmasi odatda saytning yuqori 	
qismida joylashgan.	 	
Vertikal menyuni tuzish uchun quyidagilarni bajarish kerak:	 	
1. Menyuning nomini kiritish	 	
2. Sahifani tanlash yoki ro’yxatga 	yozish.	 	
3.  Sichqoncha  bilan  ishlov  berish  orqali  menyuni  joyiga  qo’yish  mumkin, 	
shuning  uchun  uni  menyu,  sub  menyuda  tashkil  qilinadi  va  saqlash  (	Сохранить	) 	
tugmasi bosiladi.	 	
4.  Vidjetni  tanlab  (	Внешний	 Вид	 →	 Виджеты	)  sichqoncha  yordamida 	
ekranning o’ng to	moniga sudrab olib borib menu ichiga tashlanadi.	 	
5. Tanlash (	Custom Menu	) va ilgari hosil qilingan menyuni tanlash.	 	
6. Saqlash tugmasini bosish (	Сохранить	 меню	).  11	 	
 	
 	
Agar  biron	-bir  sababga  ko’ra  vidjet  (Vertical  Menu)  topilmasa,  sayting 	
funksiyasi 	sozlamalaridan o’tish lozim.	 	
Blogga yangi plagin (	плагин	) lar va vidjet (	виджет	) lar qo’shish	 	
Eslatma:	 Blokka  boshqa  plagin  o’rnatish  tavsiya  etilmaydi,  chunki  plagin 	
o’rnatish saytni buzilishiga yoki ma’lumotlarni yo’qotilishiga olib kelishi mumkin.	 	
Ro’yx	atda  bo’lmagan  yangi  vidjetni  o’rnatish  uchun  maxsus  plaginlardan 	
foydalash  mumkin.  Maxsus  plagin  o’rnatilgandan  so’ng,  yangi  vidjetlar  taqdim 
etiladi.	  
Murojaatlar (	Ссылки	) 	
Murojaatlar  orqali  saytdagi  tashqi  va  ichki  resurslarga  kiritish  mumkin 	
bo’ladi.  Murojaatlar  orqali  do’stlar,  tanishlar  va  shunga  o’xshash  manbalardagi 
sahifalar bilan bog’lanish mumkin.	  	
Sharhlar (	Комментарии	)  12	 	
 	
 	
Sharhlar orqali ro’yxatdan o’tgan yoki yashirin foydalanuvchilar tomonidan 	
sayt haqida yoki boshqa turli fikrlar qo	ldirilishi mumkin. Fikrlarni tasdiqlash, spam 	
sifatida belgilash, rad etish yoki o’chirish mumkin.	  	
Plaginlar	 (плагин	) 	
Plaginni internet orqali yuklab olinib, yaratilayatgan web	-saytga o’rnatiladi. 	
Plaginga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish uchun u ak	tiv holatda bo’lishi ta’lab 	
qilinadi. Bundan tashqari plaginning chiqish kodini ham o’zgartirish mumkin. Agar 
chiqish  kodi  buzilsa  yoki  noto’g’ri  o’zgartirish  kiritilsa  plagin  aktiv  holatda 
aktivlashmagan holatga o’tadi.	 	
2.	 WordPress tizimining matn muharriri	 	
Saytning  asosi  hisoblangan  ma’lumotlarni  kiritishda  biz  matn  muharriri 	
(Editor) dan foydalanamiz. WordPressda huddi Microsoft Word dasturida bo’lgani 
kabi  juda  tushunarli  va  oson  foydalaniladigan  matn  muharriri  interfeysi  mavjud. 
WordPressda yangi ma’lumo	t (maqola) kiritish uchun asosiy admin panelining chap 	
qismidagi  menyudan  Maqolalar  (	Posts	) 	->  Yangi  qo’shish  (	Add  new	)  bandini 	
tanlashimiz kerak.	  	
Yangi maqola kiritish bandiga kirgandan so’ng matn muharriri ko’rsatiladi. 	
Uning ko’rinishi quyidagiga o’xsh	ash bo’ladi:	  13	 	
 	
 	
Muharrirning  eng  asosiy  foydalaniladigan  qismlari  quyidagi  rasmda 	
keltirilgan:	 	
 	
 1.	 Yozilayotgan  maqola,  yoki  kiritilayotgan  ma’lumotning  sarlavhasi 	
yoziladi.  Maqola  sarlavhasini  55  ta  belgidan  oshirilmasligi  ma’qul.  Chunki  sayt 
ma’lumotlari  qidiruv  mashinalari  natijalarida  ko’rsatilganda  55  ta  belgidan  ortiq 
bo’lgan  yozuvlarning  ortiqchasi  kesib  tashlanadi  va  qidiruv  natijalarida  maqola 
sarlavhasi to’liq bo’lmay, tushunarsiz holatga kelib qoladi.	   14	 	
 	
 	
Ko’rinib  turganidek,  birinchi 	ikki  natijaning  sarlavhasi  55  belgidan  oshib 	
ketganligi  sababli  oxirida  …  bilan  kesib  tashlangan  (ular  qizil  chiziq  bilan 
ko’rsatilgan).  55  ta  belgidan  kam  bo’lgan  sarlavhalar  esa  natijalar  ro’yxatida 
to’liqligicha ko’rsatilgan (yashil bilan belgilangan).	 	
2.  Yuqorida  yoziladigan  sarlavhaning  brauzerlar  manzil  qatorida 	
ko’rsatiladigan,  maqola  sahifasiga  yo’l  boshlovchi  link  sifatida  ishlatiladigan 
ekvivalenti  yoziladi.  Boshqacha  qilib  aytganda,  maqola  sarlavhasi  yozilganda, 
WordPress  avtomatik  tarzda  maqola 	sarlavhasini  o’ziga  “permalink”  yoki  “slug” 	
deb ataluvchi maqola linki sifatida nusxalab oladi. Permalink yoki slug deb ataluvchi 
bu  link  qidiruvda  maqola  natijalari  yaxshiroq  chiqishida  muhim  ahamiyatga  ega. 
Bundan  tashqari  premalinklar  maqola  linkini  och	masdanoq  uning  nima  haqida 	
ekanligini bilib olishda yordam beradi. Tushunarsiz belgili permalinklarga nisbatan 
odamlar  o’qiy  oladigan,  yozuvli  permalinklar  chiroyli  va  tartibli  hisoblanadi. 
Solishtirib  ko’rilsa:  1)	 http://azamat.uz/yangi	-maqola	-linki	-haqida/	 va 	
2)	 http://azamat.uz/5156/p=532	 .  Bu  ikki  link  ham  bir  xil  ishlab,  bir  xil  sahifani 	
ochishiga qaramasdan, birinchi 	yaxshiroq ko’rinadi, yaxshiroq o’qiladi va qidiruvda  15	 	
 
kimdir  “Maqola  linki  haqida”  deb  qidirsa,  natijalar  ichida  chiqishiga  imkoniyat 
ko’proq bo’ladi.	 	
3. Bu bo’lim orqali maqolaga rasm, video, audio, PDF yoki istalgan boshqa 	
bir  turdagi  faylni  biriktirishim	iz  mumkin.  Ushbu  tugma	  WordPressning  fayllar 	
kutubxonasini ochib beradi. Unga fayl yuklash, undagi fayllarni ko’rish, maqolaga 
kiritish  mumkin.  Bu  tugma  faqat  saytning  o’z  fayllarini  ko’rishga  yordam  beradi. 
Ya’ni,  bu  tugmani  bosish  orqali  kompyuterdagi  r	asm,  audio  kabi  fayllarni  sayt 	
fayllar kutubxonasiga yuklash yoki kutubxonada mavjud bo’lgan fayllardan tanlab 
maqolaga  qo’yish  mumkin.  Ammo  boshqa  saytlardagi  rasm  yoki  boshqa  fayllarni 
maqolaga joylash uchun bu tugmadan foydalana bo’lmaydi. Buning uchun 	“hotlink” 	
qilish yoki kerak bo’lgan faylga to’g’ridan	-to’g’ri bog’lanish kerak bo’ladi.	 	
4.	 Microsoft  Word  dasturida  ushbu  belgilar  qanday  vazifani  bajarsa,  bu 	
yerda ham huddi shu vazifada ishlatiladi.	  	
5. Belgilangan matnni turli formatda ko’rsatish imkoni	 berilgan.	  	
6.  Bu	 yorliqlar  turli  shablonlarda  turli  xil  bo’ladi.  Masalan,  yuqoridagi 	
rasmda ko’rsatilgan yorliqlar Jarida shablonini o’rnatish orqali ko’rsatilgan. Bunda 
Jarida uchun xos bo’lgan funksiyalar yorliqlari berilgan.	  	
 	  16	 	
 	
3.	 Maxsus galereya bilan ishl	ash	 	
Pluginning  boshqaruv  sozlamalari  menejerida  o’z  sozlamalar  oynasi 	
mavjud. U pastki qismida joylashgan. (	Gallery	) 	
 	
 	
Add/Gallery	 sahifaga o’ting va	 Image Add New Gallery	 yorlig’ini bosing.	 	
Bu oynaga	 Gallery	 uchun nom beriladi.	  17	 	
 	
Eslatma:	 Galereyaga  nom  berishda  ruscha  harflardan  foydalanilmaydi. 	
Ushbu galereya nima haqida ekanligini aniqlab, shunga mos nom berish lozim. Bu 
esa galereya nomi yodda qolishini ta’minlaydi.	 	
Galereya yaratilgandan so’ng uning raqamli ID kod shaklda ko’rinadi.	 	
 	
Endi  Browse tugmasini bosiladi va oldindan tayyorlangan tasvirni  yoki bir 	
nechta tasvirlarni belgilab Ochish (	Открыть	) tugmasi bosiladi.	 	
  18	 	
 	
Rasmlarni  yuklash  tugmasi  bosiladi.  Plagin  barcha  rasmlarni  Galereyaga 	
qo’shgunga  qadar  kutiladi.  Agar  hamma  jarayon	 yaxshi  bo’lsa,  quyidagi  xabar 	
paydo bo’ladi 	– “Rasm muvaffaqiyatli qo’shildi”.	 	
 	
Spamga qarshi oson plagin	 	
Odatda  WordPress  tarkibida  keladigan	 Akismet	 plaginidan  foydalaniladi. 	
WordPress  yangi 	o’rnatilgan  vaqtda  Akismet  plagini  tizimning  tarkibida  bo’ladi. 	
Shunchaki uni faollashtirish kifoya. Plagin spamga qarshi yaxshi himoyani taklif eta 
olmaydi,  ammo  Akismetning  foydalanuvchilar  uchun  noqulay  bo’lishi  mumkin 
bo’lgan  bir  jihati  plagin  to’liq  i	shlashi  va  blogni  spam  fikrlardan  himoya  qilishi 	
uchun unga  albatta API  kalitini kiritishi kerak. Kalit  bepul,  ammo uni olish uchun 
Akismet  saytida  ro’yxatdan  o’tish  talab  qilinadi.  Hozirgi  davr  hayoti  shunchalik 
tig’iz  va  bandki,  qaysidir  chetki  tizimda  r	o’yxatdan  o’tib,  a’zolikdan  keyin 	
beriladigan  kalitni  olib,  saytdagi  bitta  plaginni  ishlatish  foydalanuvchilar  uchun 
noqulaylik tug’dirishi aniq.	 	
Bundan  tashqari  Akismet  fikrlarni  o’zining  spam  bazasidagilar  bilan 	
taqqoslash  orqali  aniqlaydi.  Ingliz  tilida	gi  fikrlar  uchun  yaxshi  ish  beruvchi  bu 	
texnologiya o’zbek tilida yozilgan fikrlarda xatoliklar keltirib chiqarishi amaliyotda 
kuzatilgan. Bu holat sayt administratoridan Akismet tomonidan o’chirilgan (ushlab 
qolingan) fikrlarni qayta ko’rib chiqish, saral	ash kabi ortiqcha ishlarni talab qiladi.	  19	 	
 	
Akismetga  muqobil  tarzda	 Anti	-spam	 plagini  spam  fikrlarga  qarshi 	
kurashning ancha samaraliroq usulini taklif qiladi. Anti	-spam palgini 	hech bir tashqi 	
API kalitiga muhtoj emas. Plaginni faollashtirganingiz zahoti saytni spam fikrlardan 
mustahkam  tarzda  himoyalanadi.  Spam  fikrlarni  aniqlash  esa  juda  sodda  va  oson 
usulda amalga oshiriladi. Anti	-spam plaginining ishlash tizimi quyidagicha:	 	
Bilamizki, WordPressning fikr bildirish formasida fikr bildiruvchining ismi, 	
email  manzili  va  fikrning  to’liq  matni  yozilishi  uchun  joylar  mavjud.  Spam  botlar 
bu  joylarning  nomiga  qarab  ism  yoziladigan  joyga  spam  ism,  email  yoziladigan 
joyga  spam  email  va  m	atn  yoziladigan  joyga  reklama  matnini  yozib  qoldirishadi. 	
Odamlar ham (botlar birlar bir xil tarzda) aynan shu joylarga ma’lumot kiritishadi.	 	
Anti	-spam  plagini  WordPressning  standart  fikr  bildirish	 	
formasiga	 hidden	 (yashirilgan)  qiymatli  yana  bitta  joy  qo’	shadi.  Tabiiyki, 	
yashirilgan narsa odamlarga ko’rsatilmaydi va fikr bildiruvchi odam bo’lsa, bu joyni 
bo’sh  qoldirib  ketadi.  Bot  esa  yashirilgan  joyga  ham  ma’lumot  yozib  yuboradi. 
Natijada yashirilgan joyga ma’lumot yozilgan fikr spam deb baholanadi, yashi	rilgan 	
joyi bo’sh qoldirilgan fikrlar esa haqiqiy odamlar tomonidan bildirilgan fikr sifatida 
qabul qilinadi.	 	
Barcha  sohada  bo’lgani  kabi  WordPress  saytlarida  fikrlarni  boshqarish 	
masalasida  ham  oddiylik,  imkon  qadar  osonlik  va  ishning  asosiy 	qismini 	
kompyuterga topshirish tamoyillariga asoslanish to’g’ri bo’ladi.	  	
P.S.Spam  fikrlarni  odam  yozishi  ham  mumkin.  Ammo  hozirgi  davrda  bu 	
kamdan	-kam  yuz  beradi.  Spam  xabarlar  odatda  botlar  tomonidan  tarqatiladi. 	
Mobodo  saytga  spam 	reklamalarni  tarqatuvchi  odam  kirib  qolsa,  uning  reklama 	
xabari saytingizda odatiy fikr sifatida o’tib ketishi mumkin. Bunday holatga tayyor 
bo’lish uchun esa bildirilgan fikrlarni administrator tasdiqlagandan keyin chiqadigan 
qilib  qo’yish  maqsadga  muvofi	q.  Bu  nafaqat  spam  fikrlar,  balki  saytingiz 	
mazmuniga  mos  kelmaydigan  har  qanday  boshqa  fikrlarni  to’xtatib  qolishda  ham 
samarali hisoblanadi.	 	
Sayt parametrlari	  20	 	
 	
Sayt  parametrlari  foydalanuvchilar  uchun  ko’pgina  qulayliklar  berib, 	
saytning umumiy ko'rinishi	ni sozlash mimkin bo’ladi. Yani sayt nomini o’zgartirish, 	
saytning URL adresi, e	-mail adresi, sana va vaqt chiqishi formatlari, URL, ma'muriy 	
elektron pochta manzili va boshqalar.	 	
 
 	
Google Translate yordamida saytni ko’ptilli qilish	 	
Albatta,  ko’ptilli  sa	ytning  har  bir  tildagi  ma’lumotlari  inson  tomonidan 	
yozilgan  bo’lishi  maqsadga  muvofiq  hisoblanadi.  Ammo  buning  imkoni  21	 	
 
bo’lmaganda Google Translate saytining avtomatik tarjimalaridan foydalanishimiz 
ham  mumkin.  WordPress  asosida  ishlaydigan  saytga	 Google  Language 	
Translator	 plaginini  o’rnatish  orqali  saytdagi  ma’lumotlarni  avtomatik  ravishda 	
boshqa  tillarga  tarjima  qilishni  yo’lga  qo’yish  mumkin.  Yaqindan  boshlab  Google 
Tr	anslate saytida o’zbek  tilining ham  paydo bo’lishi  esa bu plagin imkoniyatlarini 	
yanada  oshirdi  va  O’zbekiston  web  ustalari  uchun  ko’proq  qulayliklarni  keltirib 
chiqardi.	 
Bu  plagin  barcha  boshqa  plaginlar  singari  oson  o’rnatilishi  va  sozlanishi 	
mumkin.  Plaginni  yuklab,  aktivlashtirganingizdan  so’ng  saytning  ma’lumotlari 
nechta tilga avtomatik tarjima qilinishi kerakligini sozlash mumkin bo’ladi:	 	
Bundan tashqari plaginda Google logosini ko’rsatish yoki ko’rsatmaslik kabi 	
bir necha kichik sozlanmal	ar ham bor.	 	
 	  22	 	
 	
XULOSA	 	
Internet  texnologiyalari  q	o’	llanilayotgan  sohalarni  bugun  har  yerda,  har 	
qadamda  uchratish  mumkin.  Elektron  magazin,  elektron  kassa,  elektron 
ma‘lumotnomalar,  elektron  e‘lonlar  doskasi  va  hokazolar  kundalik  turmushimizga 
kirib 	keldi. Shu nuqtai nazardan olib qaraganda 	o’	quvchiyoshlarni internet tizimida 	
faol  ishlashga 	o’	rgatish,  ularda 	o’	z  faoliyat  sohasida  internet  manbalaridan 	
foydalana  olish  k	o’	nikma  va  malakalarini  hosil  qilish  bugungi  kunning  dolzarb 	
masalasidir.  Informatik	a  va  uni 	o’	qitish  metodikasi  b	o’	yicha  nazariy  va  amaliy 	
darslarni  tashkil  qilish  jarayonida 	o’	quv  muassasalari  uchun  yaratilgan  saytlar, 	
portallar,  ta‘lim  muassasalarining  elektron kutubxonalari  resurslaridan  foydalanish 
o’	rganilayotgan mavzuning yana keng	 qamrovli tushinib olishiga bilim k	o’	nikma va 	
malakalarning mustahkamlanishiga olib keladi.	 	
Bunday  sayt  va  portallardan  darslarda  foydalanish  uchun  ishlarni  quyidagi 	
bosqichlarda tashkil qilish tavsiya etiladi:	 	
1.  Ta‘lim  muassasasi  uchun  yaratilgan  saytlar	ning  umumiy  tuzilishi, 	
ma‘lumotlarning ierarxik xaritasi bilan avvaldan tanish b	o’	lish.	 	
2.  Talabalarga  internet  tizimida  ―harakatlanish‖ning  oddiy  qoidalarini 	
tushuntirish, internetga bo	g’	lanish usullari xaqidagi amaliy bilim va k	o’	nikmalarni 	
shakllantiris	h.	 	
3.  Informatika  nazariy  va  amaliy  darslarini 	o’	tish  jarayonida  multimediya 	
texnologiyalari  (proektorlar)dan  foydalanilgan  holda  ta‘lim  muassasalari  uchun 
yaratilgan saytlarni 	o’	quvchilar 	o’	rtasida muhokamasini tashkil qilish.	 	
4.  Topshiriqlar  va  uy  vazifa	lari  berishda  ta‘lim  muassasalari  uchun 	
yaratilgan  saytlardan  foydalanish  b	o’	yicha  alohida  topshiriq  va  k	o’	rsatmalarni 	
ishlab chiqish hamda nazariy va amaliy darslarda keng foydalanish.	 	
Xulosa 	o’	rnida  shuni  aytish  mumkin,  ta‘lim  muassasalari  uchun 	yaratilgan 	
saytlardan  foydalanish  darslarning  mazmunli  tashkil  etilishi  va  talabalarda 
o’	zlashtirish k	o’	rsatkichlarini oshirish hamda mustahkam bilim olishlariga yordam 	
beradi.	 
  23	 	
 	
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR	 	
1.	 	Prezident  tomonidan  2022  yil  28  yanvardagi	 “2022	-2026  yillarga 	
moʻljallangan  Yangi  Oʻzbekistonning  taraqqiyot  strategiyasi  toʻgʻrisida”gi	 PF	-60	-	
son Farmon	 	
2.	 	O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Shavkat  Mirziyoevning  Oliy 	
Majlisga Murojaatnomasi. 	https://president.uz/ru/lists/view/3324	. 24	- yanvar 2020	-	
yil. 	 	
3.	 	O‘zbekiston    Respublikasi  Prezidentining  2017	-yil  7	-fevraldagi  PF	-	
4947	-sonli  “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish  bo‘yicha  	Harakatlar 	
strategiyasi to‘g‘risida” gi Farmoni // “Xalq so‘zi”. 8	-fevral 2017	-yil.	 	
4.	 	O‘zbekiston  Respublikasi Prezidentining 2017	-yil 29	-noyabrdagi PF	-	
5264	-sonli  “O‘zbekiston  Respublikasi  innovatsion  rivojlanish  vazirligini  tashkil 	
etish to‘g‘risida” gi Fa	rmoni // “Xalq so‘zi”. 30	-noyabr 2017	-yil.	 	
5.	 	O‘zbekiston    Respublikasi  Prezidentining  2017	-yil  1	-fevraldagi  PQ	-	
2750    sonli  “Tadbirkorlik  subyektlariga  davlat  xizmatlarini  ko‘rsatish 
mexanizmlarini  takomillashtirishga doir qo‘shimcha  chora	-tadbirlar  to‘g‘risi	da”  gi 	
Qarori // “Xalq so‘zi”. 2	-fevral 2017	-yil.	 	
6.	 	Mirziyoyev  Sh.  Buyuk  kelajagimizni  mard  va  olijanob  xalqimiz  bilan 	
birga quramiz. 	T.: “	O	‘zbekiston	”, 2017. 486 	b. 	
7. Abduqodirov A. A. Teoriya i praktika intensifikatsii podgotovki uchiteley 	
fizikomatematic	heskix  dissiplin.  Aspekt  ispolzovaniya  kompyutern	ыx  sredstv  v 	
uchebnovospitatelnom protsesse: Avtoref…dokt.ped.nauk. 	- T., 1990. 	– 39 s.	 	
8. Abduqodirov A. A.. va boshk.. Axborot texnologiyasi fani buyicha kasb	-	
hunar kollejlari uchun 	o’	quv dasturi. 	- Toshke	nt: 2000.	- 8 bet.	 	
9. Abduqodirov A. A.. va boshk. Axborot texnologiyalari.: Akademik litsey 	
va kasb 	– hunar kollejlari uchun darslik. / 55	 	
Abdukodirov A., Xaitov A., SHodiev R. 	- Toshkent: 	O’	zbekiston, 2001.	-250 	
bet.	 	
10. Aripov M. va boshq. Informatika: Ka	sb	-hunar kollejlari uchun darslik. 	- 	
Toshkent: 2002. 	– 203 bet.	  24	 	
 	
11. Axmedov A., Tayloqov N. Informatika: Akademik litsey va kasb	–hunar 	
kollejlari uchun darslik. 	- Toshkent: 	O’	zbekiston, 2001. 	- 272 bet.	 	
12.  Axrorov  SH.  S.  Pedagogicheskie  osnov	ы 	formirovaniya 	
informatsionnoy  i  uchebnotexnicheskoy  kultur	ы budu	щ	ix  uchiteley  v  sisteme 	
pedagogicheskogo obrazovaniya: Diss. … dok.ped.nauk. 	- T., 1994. 	– 301 s.	 	
13.  Boqiev  R.  Kompyuterlashtirilgan  ukuv  jarayonining  inson	-mashina 	
sistemasi sifatidagi ayrim	 muammolari // Pedagogik ta‘lim. 2000. №1. 93	-94 betlar.	 	
14. Boqiev R. Akademik litsey va kasb	-hunar kollejlarida informatika ta‘limi 	
haqida  //  Litsey  va  akademik  litseylarda  ta‘lim  tizimini  takomillashtirish.  Ilmiy 
uslubiy maqolalar t	o’	plami. 	-Toshkent, 2	000. 2 	– 4 betlar.	 	
15.  Geyn  A.  G.  Izuchenie  informatsionnogo  modelirovaniya  kak  sredstvo 	
realizatsii  mejpredmetn	ыx  svyazey  informatiki  s  dissiplinami 	
estestvennonauchnogo sikla: Avtoref. ... kand.ped.nauk. 	- M., 2000	 	
16.  Xayitov  A.  G.  Sistema  didaktiche	skix  uprajneniy  po  OIVT  dlya  8	-9 	
klassov: Avtoref. dis. kand. ped. nauk. 	- T.. 1996.	 	
17.  Esonbaeva  D.  M.  Netraditsionn	ыe  uroki  po  OIVT  i  metodika  ix 	
profedeniya: Avtoref…k.p.n.	-T.: TGPU, 2002.	 	
18.  Yuldashev  U.  YU,  Boqiev  R.  R.  i  dr.  Informatika  ta‘limi  kon	sepsiyasi 	
haqida//  Akademik  litsey  va  kasb	-hunar  kollejlarida  56  fizika,  matematika  va 	
informatika fanlarini 	o’	qitishni	 	
taqomillashtirish  mavzusidagi  respublika  ilmiy	-amaliy  konferensiya 	
materiallari. 	- Toshkent	 	
19.  Yuldashev  U.  YU,  Boqiev  R.  R.,  Zakirova 	F.  M.  Informatika.:  Kasb	-	
hunar kollejlari uchun darslik. 	- Toshkent: ¢.¢ulom nomidagi nashriet. 2002.	 	
20. Yuldashev U. YU, Zakirova F. M. Metodika prepodavaniya informatiki. 	
Uch. dlya studentov pedagogicheskix VUZov. 	– T.: ZAS QALAM. 2005.	 	
21. 	http://www.ziyonet.uz 	– 	O’	zbekiston  Respublikasi  axborot	-ta‘lim 	
tarmo	g’	i. 
22	. http://tanlov.uzedu.uz 	– 	
23	. www.search.re. uz 	– O’	zbekiston axborotlarni izlab topish tizimi.	  25	 	
 	
24	. www.ictcouncil.gov.uz 	- Kompyuterlashtirishni  rivojlantirish  b	o’	yicha 	
Vazirlar 	Maxkamasi muvofiqlashtiruvchi Kengashining sayti.

1 OLIY TAʼLIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI SHAROF RASHIDOV NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI INFORMATIKA ASOSLARI FANIDA N AMALIY MATEMATIKA 109 -GURUH TALABASI NING TAYYORLAGAN Mavzu: WordPress da maqsadga yo ’naltrilgan veb -sayt yaratish Bajardi: Qurbonov Anvar Qabul qildi: Inatov A SAMARQAND 2023

2 Mavzu: WordPress da maqsadga yo ’naltrilgan veb -sayt yaratish REJA: 1. WordPress saytiga foydalanuvchilarning kirishi 2. WordPress tizimining matn muharriri 3. Maxsus galereya bilan ishl ash

3 KIRISH “Biz ta’lim va tarbiya tizimining barcha bo’g’inlari faoliyatini bugungi zamon talablari asosida takomillashtirish o’zimizning birinchi darajali vazifamiz deb bilamiz.” O’zbekiston Respblikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyev Bugungi kunda deyarli har daqiqada sayyoramizning turli burchaklarida o’ zgarishlar, yangilanishlar, kutilgan va kutilmagan voqea -hodisalar sodir bo’ lmoqda. Har bir kunimiz kuchli axborot oqimi ostida kechmoqda. Biz uyda, ishda va jamoat joylarida, eng k o’ pro g’ i ta‘lim jarayonida axborot oqimidan xabardor bo’ lish, yangi bilimlar va izlanishlar natijalaridan xabardor b o’ lish ehtiyoji vujudga keladi. Zamon shuni taqozo qilayapt iki, insoniyat axborot oqimidan uzilgan holda normal faoliyat yurita olmaydi. Zamonaviy taraqqiyot bosqichida hayotni anglash, uni o’ rganish, tahlil qilish va tadbiq qilish axborotlarni yi g’ ish va o’ zlashtirish, saralash va qayta ishlash orqali kechadi. Insonning bilimlilik darajasi, egallagan ma‘lumoti ham ma‘lum davr mobaynida shaxs tomonidan o’ zlashtirilgan axborotlarning k o’ p yoki ozligi bilan belgilanadi. Shuning uchun, zamonaviy bilimlar sari yangicha y o’ llarni o’ rganish, ta‘lim olish jarayonini tak omillashtirishda yangi axborot texnologiyalardan unumli foydalanish - bugungi kunning xaqli ravishdagi talabiga aylandi. O’ zbekiston Respublikasining "Ta‘lim t o’g’ risida"gi qonunlari ham pedagog xodimlar, talaba va o’ quvchilar zimmmasiga ana shu ma‘suliyat ni yuklaydi. Vazirlar Mahkamasining qarorlari ta‘lim sohasiga yangidan -yangi kuchlarni jalb qildi desak mubola g’ a bo’ lmaydi. Bundan shuni ta‘kidlash mumkinki, bizning yurtimizda axborot texnologiyalarini rivojlantirishga davlat siyosati darajasida e‘tibo r qaratilmoqda. Yuqoridagilardan kelib chiqib aytish mumkinki, bugungi kunda ta‘lim tizimi, fanlarni o’ qitish, xususan, informatika fanini o’ qitishda o’ quv muassasalari uchun yaratilgan saytlar va ulardan foydalanish talabalarni bilim darajalarini oshirishga imkon yaratadi. Bizning kurs ishimizda ham aynan shu soha - axborot kommunikatsion texnologiyalardan ta‘lim jarayonida foydalanish, xususan web -saytlar, o’ quv

4 muassasalari faoliyatida ta‘lim muassasasining saytini tutgan o’ rni, o’ quv - muassasalari uchun yaratilgan saytlarning tarkibiy tuzilishi hamda ulardan ta‘lim jarayonida foydalanish t o’g’ risida fikr yuritilgan. Ilmiy yangiligi: - o’ quv muassasalari uchun yaratilgan saytlarning didaktik aspektlarining nazariy tahlil qilinganligi; - o’ quv muassasalari uchun yaratilgan saytlardan informatika fanining o’ qitishning nazariy darslarida foydalanish metodikasini ishlab chiqilganligi; - o’ quv muassasalari uchun yaratilgan saytlardan informatika fanining o’ qitishning amaliy darslarida va mu staqil ishlarni bajarishda foydalanish metodikasini ishlab chiqilganligi bilan belgilanadi. 1. WordPress saytiga foydalanuvchilarning kirishi W ordPress asosida ishlaydigan saytga kirish uchun saytning asosiy domenidan keyin /wp -admin so’zini yozish talab etiladi. Masalan, sayt domeni www.maktabla r.uz bo’lsa, kirish formasiga o’tish uchun www.maktablar.uz/wp -admin manziliga murojaat qilish kerak. Bu holatda quyidagi ko’rinishga ega bo’lgan login formani o’z ichiga oluvchi sahifa ochilad i:

5 Ushbu formaga foydalanuvchi o’z login va parolini yozadi hamda saytning foydalanuvchilar uchun mo’jallangan bo’limiga o’tadi. Bundan tashqari ushbu sahifada yo’qotilgan/unutilgan parollarni tiklash uchun link bor. U orqali parolni ro’yxatdan o’tish vaqtida ko’rsatilgan emailga yuboriladigan maxsus ko’rsatmalar yordamida tiklab olish mumkin. Oyna orqali login va kalit so’zni kiritgach quyidagi oyna ochiladi. WordPress konsolidagi foydalanuvchi faqat unga berilgan imtiyozlar bilan ta’minlangan bo’limlarga kirish huquqiga ega. Oynaning o’ng tarafdagi qulay ochiladigan menyuga etibor bersangiz unda tezkor yoki tezkor o’tish imkonini beradi. Har bir sahifada, menyu turli xil