XI-XV asrlarda Slavyanlar
XI-XV asrlarda Slavyanlar Mundarija KIRISH 3-bet I BOB Slavyanlarning kasblari va turmush tarzi 1.1. Slavyanlarning ko'chirilishi . 5-bet 1.2. XI-XV asrlarda G'arbiy slavyan davlatlarida dehqonlarning qaramlik ko’rinishlari 7-bet II BOB XI-XV asrlarda g’arbiy slavyan davlatlarida dehqonlarning asosiy majburiyatlari 2.1. XI-XV asrlarda G'arbiy slavyanlarda qishloq xo'jaligi 10-bet 2.2. Qaramlikning tugatilishi 13-bet III BOB “ XI-XV asrlarda g’arbiy slavyan davlatlarida dehqonlarning asosiy majburiyatlari” mavzusini o’qitishda pedagogik texnologiyalardan foydalanish 3.1. “ XI-XV asrlarda g’arbiy slavyan davlatlarida dehqonlarning asosiy majburiyatlari” mavzusini o qitishdagi innavatsion ta’lim texnologiyalariʻ foydalanib mavzuni o’qitish 15-bet GLOSSARIY 19-bet XULOSA 22-bet FOYDALANILGAN 24-bet 1 ADABIYOTLAR RO’YXATI 1 1
KIRISH Slavyanlar — kelib chiqishi bir va tillari o zaro yaqin bo lgan Yevropaʻ ʻ xalqlarining eng yirik guruhi. Uning tarkibiga; sharqiy Slavyanlar (ruslar ukrainlar, beloruslar); g arbiy Slavyanlar. (polyaklar, chexlar, slovaklar, lujichanlar); janubiy ʻ Slavyanlar (bolgarlar, serblar, xorvatlar, slovenlar, makedonlar, bosniyaliklar, chernogoriyaliklar) kiradi. Umumiy soni 293,5 mln. kishi (1990y.lar o rtalari), shu ʻ jumladan, 125,5 mln. kishi. Slavyan tillarida so zlashadi. Dindorlari — ʻ pravoslavlar, katoliklar, bir qismi protestantlar. Slavyanlar haqida qad. ma lumotlarga ko ra, ular mil, I—II asrlarda vanedlar nomi bilan ma lum bo lgan. ʼ ʻ ʼ ʻ VI asr o rtalarida Prokopiy, Iordan va boshqalarning asarlarida uchraydi. VII ʻ asrning 2-yarmida Slavyanlar arab muallifi Abu Malik alAxtalning asarlarida tilga olingan. Slavyanlarning ajdodlari slavyan qabilalari hind yevropa tillari oilasiga mansub tillarda so zlashgan. Ular bodrich, lyutich, polyan, severyan, krivich, ulich, ʻ duleb, tiver, xorvat, radimich, dregovich, vyatich va boshqa qabilalardan iborat. Mil.avv II—IV asrlarda german qabilalari (gotlar, gepidlar)niig janubga siljishi oqibatida Slavyanlar yashagan hudud 2 qismga bo linib ketgan. Bu voqea ʻ Slavyanlarni sharkiy va g arbiy guruhlarga bo linishida katta rol o ynagan. V asr ʻ ʻ ʻ oxirida gunnlarning kuchsizlanishi oqibatida Slavyanlar janubga siljiy boshlagan. Ular Dunay daryosi, Qora dengizning g arbiy sohillari, Vizantiyaning Bolqon ʻ yarim orolidagi viloyatlariga kirib borgan. Shu tariqa Slavyanlarning janubiy guruhi vujudga kelgan. Janubiy Slavyanlarda ilk davlat — Birinchi bulg or ʻ podsholigi, g arbiy Sda Samo davlati, keyinchalik Buyuk Moraviya saltanati ʻ tashkil topgan. X asrda Odra va Visla o rtasida Polsha, IX-X asrning 1-yarmida ʻ markazi Kiyev shahri bo lgan Kiyev Rusi davlati vujudga kelgan. Davlatlarning ʻ paydo bulishi slavyan xalqlarining shakllanishiga imkon bergan. Slavyan xalqlarining uz milliy davlatidan mahrum bo lishi (janubiy va ʻ g arbiy Slavyanlarning katta qismi Avstriya, keyinroq Avstriya-Vengriya va ʻ 2
Usmonli turk imperiyasiga qo shib olingan), milliy taraqqiyotidagi qiyinchiliklar,ʻ og ir iqtisodiy ahvol XIX asrning oxiri XX asrning boshida ularning Yevropa ʻ mamlakatlari, AQSH va Kanadaga ko chishiga sabab bo lgan. Janubiy va g arbiy ʻ ʻ ʻ Slavyanlar o rtasidagi milliy harakat, RossiyaTurkiya urushi, Birinchi Bolqon ʻ urushi (1912)dagi Avstriya-Vengriyaning mag lubiyati natijasida Slavyanlarning ʻ etnik hududlari qaytadan birlashtirshgan. Slavyanlar dehqonchilik, chorvachilik, ovchilik va baliq ovlash bilan shug ullanadi. ʻ G'arbiy slavyanlar: tarix, xalqlar, madaniyat va din Slavyanlar tarkibiga kirgan Evropaning boshqa xalqlari Sharqiy slavyanlar haqida suhbatni boshlab, bir ma'noli bo'lish juda qiyin. Antik davrda slavyanlar haqida gapiradigan manbalar deyarli yo'q. Ko'pgina tarixchilar slavyanlarning paydo bo'lish jarayoni miloddan avvalgi II ming yillikda boshlangan degan xulosaga kelishadi. Shuningdek, slavyanlar hind-evropa hamjamiyatining alohida qismi ekanligiga ishoniladi. Ammo qadimgi slavyanlarning ota-bobolarining uyi joylashgan hudud hali aniqlanmagan. Tarixchilar va arxeologlar slavyanlar qaerdan kelganligi haqida bahslashishda davom etmoqdalar. Ko'pincha Vizantiya manbalarida Sharqiy slavyanlar Markaziy va Sharqiy Evropa hududida miloddan avvalgi V asr o'rtalarida yashaganligi ta'kidlanadi. Shuningdek, ular uch guruhga bo'lingan deb ishoniladi: (Vistula daryosi havzasida yashagan) - G'arbiy slavyanlar. (Vistula, Dunay va Dnestrning yuqori oqimi oralig ida yashagan) — janubiy slavyanlar. ʻ (Dnepr va Dnestr o'rtasida yashagan) Sharqiy slavyanlar. Hamma narsa tarixiy manbalar Qadimgi slavyanlarni erkinlikka intilish va muhabbatga ega bo'lgan, kuchli xarakter, chidamlilik, jasorat, birdamlik bilan ajralib turadigan odamlar sifatida tavsiflangan. Ular musofirlarga mehmondo'st edilar. Butparast shirk va o'ylangan marosimlarga ega edilar. Dastlab, slavyanlar unchalik bo'linmagan, chunki qabila ittifoqlarining tillari, urf-odatlari va qonunlari o'xshash edi. Sharqiy slavyanlarning hududlari va qabilalari muhim masala slavyanlar tomonidan yangi 3
hududlarning o'zlashtirilishi va umuman ularning joylashishi qanday sodir bo'lganligi. Sharqiy slavyanlarning paydo bo'lishining ikkita asosiy nazariyasi mavjud. Sharqiy Yevropada Ulardan biri mashhur sovet tarixchisi, akademik B. A. Rybakov tomonidan ilgari surilgan. U slavyanlar dastlab Sharqiy Yevropa tekisligida yashaganiga ishongan. Ammo XIX asrning mashhur tarixchilari S. M. Solovyov va V. O. Klyuchevskiy slavyanlar Dunay yaqinidagi hududlardan ko'chib kelgan deb hisoblashgan. Slavyan qabilalarining oxirgi joylashuvi quyidagicha ko'rinish oldi: Qabilalar Ko'chirish joylari Shaharlar Eng ko'p qabila Dnepr bo'yida va Kiev janubida joylashgan Sloven Ilmen Novgorod, Ladoga va Peipsi ko'li atrofida turar-joy Novgorod, Ladoga G'arbiy Dvinaning shimolida va Volganing yuqori oqimida Polotsk, Smolensk Polochan G'arbiy Dvinaning janubida Dregovichi Neman va Dneprning yuqori oqimi o'rtasida, Pripyat daryosi bo'yida Drevlyanlar Pripyat daryosining janubida Iskorosten Voliniyaliklar Drevlyanlarning janubida, Vistula manbasida joylashgan. Oq xorvatlar Eng g'arbiy qabila Dnestr va Vistula daryolari oralig'ida joylashgan Oq xorvatlar sharqida yashagan Prut va Dnestr o'rtasidagi hudud Dnestr va Janubiy Bug o'rtasida shimolliklar Desna daryosi bo'yidagi hududlar Chernigov Radimichi Ular Dnepr va Desna o'rtasida joylashdilar. 885-yilda ular Qadimgi Rossiya davlatiga qo'shilishdi. Oka va Don manbalari bo'ylab Sharqiy slavyanlarning kasblari Sharqiy slavyanlarning asosiy kasblari qishloq xo'jaligini o'z ichiga oladi. Bu mahalliy tuproqlarning xususiyatlari bilan bog'liq edi. Cho l rayonlarida dehqonchilik kengʻ tarqalgan. O’rmonlarda cho l dehqonchilik bilan shug ullangan. Ekin maydonlari ʻ ʻ tezda qurib ketdi va slavyanlar yangi hududlarga ko'chib o'tdilar. Bunday dehqonchilik ko'p mehnat talab qildi. Hatto kichik uchastkalarni qayta ishlashga dosh berish qiyin edi va keskin kontinental iqlim yuqori hosilga ishonishga imkon bermadi. Shunga qaramay, bunday sharoitlarda ham slavyanlar bug'doy va arpa, tariq, javdar, jo'xori, grechka, yasmiq, no'xat, kanop va zig'irning bir nechta navlarini ekishdi. Bog larda sholg om, lavlagi, turp, piyoz, sarimsoq, karam ʻ ʻ yetishtirildi. Asosiy ovqat non edi. Qadimgi slavyanlar uni "jito" deb atashgan. Bu 4