Mav zu : Y ust inian I dav rida Vizant iy aning t ashqi siy osat i MUNDARIJA KIRISH……………………………………………………….. 1-BOB Yustinian I va uning hokimiyat tepasiga kelishi 1.1 Yustinian I hukmronlik davri 2-BOB. Yustinian I ning tashqi siyosati 2.1 Yustinian I davrida chet davlatlar bilan ziddiyatlar 2.2 Yustinian I davrida ijtimoiy iqtisodiy madaniy munosabatlar 3-BOB. “ Yustinian I davrida Vizantiyaning tashqi siyosati” MAVZUSINI METODLAR ORQALI YORITISH 3.1 Klaster metodi 3.2 4 dan biri noto’g’ri metodi 3.3 “ Yillar so’zlaydi” metodi XULOSA……………………………………………………… FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………………… 1

KIRISH Mavzuning dolzarbligi: Vizantiya imperiyasi qachon paydo bo‘lgan degan savolga olimlar turlicha javob beradi, biroq ularning ko‘pchiligi imperiyaning paydo bo‘lishi IV asr boshlaridan toki VII asr o‘rtalarigacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi degan to‘xtamga kelishgan. Tarixchilar Vizantiya tarixini rasmiy boshlanishini bildiruvchi biror bir voqeani ajratib ko‘rsatishga harakat qilishgan. Ko‘pchilik uchun bu kabi voqea Vizantiya davlatining poytaxti, so‘nggi antik davr va o‘rta asrlarning siyosiy, diniy, madaniy va iqtisodiy markaziga aylangan, ikkinchi Rim deb atalgan Konstantinopolning paydo bo‘lishi edi. Bu 330-yil 11 mayda sodir bo‘ldi. Imperator Konstantin Buyukning xoxishiga ko’ra, qadimgi Vizantiya yangi nom-Konstantinopolis deb atala boshladi va yunon tilidan tarjima qilganda “Konstantin shahri” degan ma’noni anglatadi. Xristian shahri sifatida Vizantiya poytaxtining tarixi oradan 1123-yil o‘tib, 1453-yil 29 mayda Konstantinopolga Usmonli turklar bostirib kelgan vaqtda o‘z nihoyasiga yetdi. Imperiyaning nomi-Vizantiya so‘zini tarixchilar yangi davrga kelib Konstantinopol shahrining o‘tmishdoshi nomidan olib ishlata boshladilar. Vizantiyaliklarning o‘zlari ularning davlatida yunon tili hukmron bo‘lishiga qaramay imperiyaning so‘nggi kunigacha o‘zlarini rimliklar yoki xristianlar deb atadilar. Shunisi qiziqki, chet elliklar ularni yunonlar deb atashi Vizantiyaliklarga yoqmagan. Biroq, Paleologlar davrida vaziyat bir oz o‘zgara boshladi. “Ellin” so‘zi “majusiy” ma’nosini yo‘qotdi va vizantiyaliklar o‘zlarining yunoncha o‘tmishi bilan faxrlana boshladilar. Biroq vizant etnosi xech qachon mavjud bo‘lmagan va Konstantinopol 2

imperatoriga itoat etganlar aralash xalqlardan iborat bo‘lgan. Ming-yildan ortiq tarixga ega bo‘lgan Vizantiya davlati sarhadlari bir necha marotaba o‘zgardi. VI asrda, imperiya o‘z qudratining cho‘qqisiga ko‘tarilgan vaqtda uning chegaralari uch qit’a: Yevropa, Osiyo va Afrikada yerlarni o‘z ichiga olardi. Vizantiya inqirozi arafasida uning tarkibiga faqatgina Konstantinopol, Peloponesning bir qismi va Egey dengizidagi bir qancha orollar kirardi. Davlat tepasida vizantiyaliklar Xudo bilan alohida munosabatlarga ega deb hisoblagan imperator turardi. U o‘z qo‘li ostidagi barchani avf etilishi uchun javobgar hisoblangan. Shuning uchun ham hukmdorning nafaqat dunyoviy, balki, diniy ahamiyati ham katta bo‘lgan. Imperatorlar adolatliligi, jasurligi, donoligi, mulohazaliligi, atrofdagilarga nisbatan g‘amxo‘rligi va ixlosliligi bilan ajralib turishi lozim edi. Dastlabki bir necha yuz yilliklarda Vizantiya imperatorlari rim unvoni Imperator Augustos deb atalgan. 629-yil Eron ustidan qozonilgan g‘alabadan keyin Irakliy kelib chiqishiga ko’ra, yunoncha bo‘lgan-vasilevs unvonidan foydalana boshladi. 800-yilda Karl Buyukka imperatorlik toji kiydirilishi natijasida Vizantiya hukmdorlari rim imperatorlarining merosxo‘ri ekanligini e’tirof etish maqsadida Basileus ton Romaion-rimlik imperatorlar unvonini oladigan bo‘lishdi. Paleologlar davrida quyidagi aqidadan ko‘p foydalanildi: “Xudo va Xristosga sadoqatli imperator va yakka hukmron rimlik”. Biz buni dastlab XV asrda Manuil II Paleolog, uning rafiqasi Yelena Dragash va ularning uch farzandi (Ioann, Andronik va Feodor) tasvirlangan miniatyurada ko’ramiz. Bu yerda hukmdor “Manuil Xudo va Xristosga sadoqatli imperator va yakkahukmron rimlik, Paleolog va Avgustning maslakdoshi” sifatida gavdalangan. Shu bilan birga imperatorni boshqa oliy 3

hukmdorlar orasidan ajratib ko‘rsatish uchun “yakka hukmdor” va “buyuk vasilevs” unvonlaridan ham foydalanilgan. Vizantiyaliklar xristian dunyosida o‘z davlatlarining ustunligiga to‘liq ishonardi. Ularning vasilevslari yetti hukmdor deb atalganlarning boshlig‘i bo‘lishi lozim edi. Boshqa barcha hukmdorlar ular boshqarayotgan davlatining nufuzidan qat’iy nazar imperatorning yaqin qarindoshlari nomini bo‘lib olishar (imperatorning o‘g‘li yoki ukasi unvonini eng kuchli monarxlar qo‘lga kiritgan) yoki ularga saroy unvonlari (masalan, patritsiy yoki magistr) berilgan. Vizantiya imperiyasi va uning siyosati ta’sirida bo‘lgan xalqlar va davlatlarning bu o‘ziga xos tuzilishiga mashhur vizantshunos olim Dmitriy Obolenskiy “Vizantiya millatlar hamdo‘stligi” deb nom bergan. “Hamdo‘stlik”ning amalda bo‘lish masalasi Komninlar sulolasi davrida (1081-1185) juda ham muhim edi. Paleologlar hukmronligi davrida, imperiya 1204 yilgacha mavjud bo‘lgan xududning soyasida qolib ketgan vaqtda ham u o‘z pozisiyasini himoya qilgan. Patriarx Antoniy I 1393-yilda Buyuk Moskva knyazi Vasiliy I “Cherkov bor, imperator yo‘q” degan gapiga javob qilib yozgan edi: “Imperiya va cherkov bir butunlikni tashkil etadi va bir-biridan ajralishi mumkin emas...Olamda butun xristianlar tomonidan tan olinadigan yagona imperiya bor”. Kurs ishidan ko’zlangan maqsad shundan iboratki Yustinian I davridagi Vizantiya tarixini o’rganish va bizga noma’lum bo’lgan jihatlarni o’rganish va bilim darajamizni to’ldirishdan iborat. Shu orqali bugungi kunda ushbu mavzuni o’quvchilarga zamonaviy talablar asosida yetkazib berish. Bu maqsad asosida quyidagi vazifalarni hal qilishni belgilab oldik; - Yustinian I hukmronlik davri - Yustinian I davrida chet davlatlar bilan munosabatlar 4

- Yustinian I davrida chet davlatlar bilan munosabatlar - Mazkur mavzuni o’quvshi-yoshlar oson va qulay o’zlashtirishlari uchun munosib zamonaviy pedagogik metodlarni tavsiya qilish va uning ishlanmasini ishlab chiqish; 5