Harakatli o'yinlar orqali sport o'yinlari elementlarini o'rgatish Reja: 1. Harakatli o'yinlar orqali sport o'yinlari elementlarini o'rgatish 2. Jismoniy tarbiya jarayonida quyi sinf o‘quvchilari bilan yakkakurash elemenlari bo‘lgan harakatli o‘yinlarni qo‘llashga asoslangan pedagogik tajriba natijalari 3. Umumiy jismoniy rivojlantirish uchun ayrim harakatli o‘yinlar

Pedagogik tadqiqot yordamida ishda ilgari surilgan faraz-ning haqqoniyligi tekshirildi. Ushbu tadqiqot kichik maktab yoshidagi bolalar bilan umumta’lim maktablarida dars vaqtida bizning ishlanmalarimizga mos ravishda tashkillashtirilgan jismoniy tarbiyani jadallashtirish jarayonining yangi pedagogik texnologiyasi samaradorligini o‘rganish uslubi hisoblanadi. Jismoniy tarbiyani tashkillashtirishning ushbu uslubiyatiga xos asosiy xususiyatlar quyidagilardan iborat (1-rasm). 1-rasm. JT darslari jarayonini yakkakurash elementlari bo‘lgan harakatli o‘yinlar yordamida tashkillashtirish usuliyatiga xos xususiyatlar. Rekreasiya vositasi hisoblangan harakatli o‘yin qator sifatlarga ega bo‘lib, unda o‘yin ishtirokchilarining his-tuyg‘uga boyligi muhim o‘rin egallaydi. His-tuyg‘ular o‘yinda murakkab tavsifga ega. Bu o‘yinda Jismoniy tarbiya darslari jarayonini yakkakurash elementlari bo ‘ lgan harakatli o ‘ yinlar yordamida tashkillashtirish usuliyatiga xos xususi ya tlar JT jarayonining o ‘ quvchi shaxsini har tomonlama rivojlantirishga yo ‘ naltirilganligi; JT ning ijtimoiy qadriyatlarni har bir shaxsning mulkiga aylantirish mexanizmini ishga solish; Mazmun harakatli o ‘ yinlarning har xil turlari orqali taqdim etilgan. Bunda har bir o ‘ quvchi o ‘ z jismoniy qobiliyatlarini to ‘ liq namoyon qila oldi va unda ishtirok etishning istagan ijtimoiy turini tanlay oldi; Harakatli o ‘ yinlarni tashkillashtirish va o ‘ tkazish asosiga o ‘ quvchilarning psixofiziologik va yosh xususiyatlarini hisobga olib darsni tuzish maqsadlari qo ‘ yilgan edi; Dars vaqtida JT mashg ‘ ulotlariga majburiy qatnashtirish va jazolash choralarining yo ‘ qligi

mushaklar faoliyatidan, tetiklik tuyg‘usidan, jamoali o‘yinda do‘stona muloqotda bo‘lish imkoniyatidan, o‘yinda qo‘yilgan maqsadga erishishdan zavqlanish hamdir. Harakatli o‘yin o‘yin faoliyatining shunday jihatlariga tegishliki, ularda harakatlarning ahamiyati aniq ifodalanadi. Harakatli o‘yin uchun uning mavzusi, g‘oyasi bilan asoslangan, ijodiy, faol harakatlar xos. Bu harakatlar qisman qoidalar bilan chegaralanadi (umum qabul qilingan, boshqaruvchi yoki o‘yinchilar tomonidan o‘rnatilgan) va qo‘yilgan maqsadga erishish yo‘lida har xil qiyinchiliklarni yengishga yo‘naltiriladi. Qat’iy me’yorlashtirilgan mashqlarga nisbatan harakatli o‘yinlarning afzalligi shundaki, o‘yin hamma vaqt fikr bildirish, tasavvur, ijod bilan bog‘liq, hissiy ko‘tarinki ruhda kechadi, harakat faolligini oshiradi. O‘yinda tabiiy harakatlar ko‘pincha qiziqarli, erkin qo‘llaniladi. Harakatli o‘yinlar, odatda, qatnashchilardan maxsus tayyorgarlikni talab qilmaydi. Bitta harakatli o‘yin har xil sharoitlarda, ko‘p va kam sonli ishtirokchilar bilan, har xil qoidalar bo‘yicha o‘tkazilishi mumkin. O‘yinni o‘tkazish bir necha bosqichlarda amalga oshiriladi: o‘yinga tayyorlanish, o‘yinning o‘zi, o‘yin muhokamasi va g‘oliblarni taqdirlash. O‘yinga tayyorlanish - bu bosqich maktab o‘quvchilarining o‘yinda to‘laqonli ishtiroki uchun yetarli bo‘lgan zaruriy harakatlarni shakllantirishga

yo‘naltirilgan, bu zaruriy o‘yin harakatlarining shakllanishini ta’minlovchi tayyorlov mashqlaridir. O‘yinning borishi va o‘yinchilar harakatini kuzatish. O‘yinni tushunib olish va o‘yin vaqtida ishtirokchilarning o‘zini tutishi ko‘p darajada uni to‘g‘ri boshqarishga bog‘liq. Har bir o‘yin obyektiv, his- tuyg‘uga berilmay hakamlik qilishni talab etadi. Hakam hamma o‘yinchilarni ajrata oladigan va ularga halaqit bermaydigan, kuzatish uchun qulay joy topishi kerak. O‘yinni uyushqoqlik bilan va o‘z vaqtida boshlash zarur. O‘yin signal bo‘yicha boshlandi. Bolalar o‘yin qoidalariga ongli ravishda amal qilishga o‘rgatildi. O‘yin jarayonida ishtirokchilarning ijodiy g‘oyalari rivojlanishiga yordam berish lozim. Rahbar bolalarni o‘yinga qiziqtirishi kerak. O‘yinchilar zimmasiga yuklangan vazifalar va qoidalarning haqqoniy bajarilishiga, ongli intizomga erishish talab etiladi. Biz qo‘llagan o‘yinlarimizni quyidagi sxema bo‘yicha tushuntirdik (2-rasm). Harakatli o‘yinlarda har bir o‘yinchining imkoniyatlarini, uning o‘sha paytdagi jismoniy holatini hisobga olish qiyin. Optimal yuklama bilan ta’minlash kerak bo‘ladi. Shiddatli yuklamalarni dam olish bilan almashtirib turish kerak. O‘yin nomi

O‘yinning tushuntirilishi (borishi) O‘yin maqsadi O‘yin qoidalari O‘yinda o‘yinchilarning joylashuvi O‘yinning taxminiy variantlari 2 -rasm. Harakatli o‘yinlarni tushuntirish ketma-ketligi. O‘yinning davomiyligi uning tavsifiga, shug‘ullanish sharoitlariga va shug‘ullanuvchilar tarkibiga bog‘liq. Boshqaruvchi o‘yinni bolalar charchamasidanoq, ularning harakati faol va his-tuyg‘ularga boy bo‘lib turganida tugatishi, o‘yinga qiziqish uyg‘otishi kerak. Biz yana shuni aniqladikki, mashg‘ulot jarayonida hal etiladigan vazifalar va o‘yinning murakkabligiga bog‘liq holda, boshqaruvchi quyidagi jihatlarni e’tiborga olishi kerak (6-rasm).