Hujjatlarni qayta ishlashning zamonaviy tyexnologiyalari. Matn muharrirlari. Word matn muharriri. Oynasi, tuzilishi va uning asosiy elyemyentlari.
![Mav zu: Hujjat larni qay t a ishlashning zamonav iy t y exnologiy alari.
Mat n muharrirlari. Word mat n muharriri. Oy nasi, t uzilishi v a
uning asosiy ely emy ent lari.
Reja:
1. Matn muxarrirlari. Word matn muxarriri.
2. Word matn muxarririning asosiy imkoniyatlari.
3. Wordda matn bilan ishlash va ularning yordamchi tugmalar
guruhlari bilan tanishish.](/data/documents/665d4a67-307e-4363-9a15-6e8c0bd08e24/page_1.png)
![Matn taxrirlatgichi Microsoft Word WINDOWS da ishlash uchun
yaratilgan. Uni ishga tushirish uchun biz Pusk menyusiga kirib
Programm ы bulimni tanlaymiz va shu bulimda Microsoft Word
dasturni tanlaymiz, yoki S: diskdagi Programm Files ichidagi Microsoft
Office papka ichidagi winword.exe faylni ishga tushiramiz. Natijada
dastur ishga tushadi. Dastur ishga tushgach siz ekranda uning
oynasini kurasiz. Oynaning asosiy kismlari bu nom satri, menyu satri,
yerdamchi tugmalar satri, ish soxasi va malumotlar satri.
Nom satrida aktiv bulgan dokumentning nomi yoziladi, agar aktiv
dokument yangi yaratilgan bulsa u xolda uning nomi DOKUMENT 1
kurinishida buladi.
Nom satri pastida menyu satri joylashgan. U yordamida biz dasturning
xamma buyruklari bilan ishlashimiz mumkin. Shu buyruklar kuyidagi
guruxlarga ma’nosi yoki ishlash xolati buyicha saralab bulingan: FA Y L,
PRA VKA , VID, VSTA VKA , FORMA T, SERVI S, TA BLISA , OKN O,
SPRA VKA . Menyu bilan biz keyigi mavzuda yakinrok tanishimiz.](/data/documents/665d4a67-307e-4363-9a15-6e8c0bd08e24/page_2.png)
![Menyu satri pastida yordamchi tugmalar satri joylashgan bulib, u
yordamida biz menyudagi bir xil amallarni bajarishimiz mumkin.
Buning uchun biz kerakli tugmaga sichkoncha bilan kursatib,
sichkonchaning ung tugmasini bosamiz. Yordamchi tugmalar
bajariladigan amallari buyicha guruxlarga bulinadi: STAN DA RTN A Ya,
FORMA TIROVA N IY e, RISOVA N IY e, TA BLISI I ZA LIVKA , WORDA RT,
NA STROY KA IZOBRA J EN I Y a, FORM Ы , ELEMEN T Ы UPRA VLEN IY a v a
boshka. Yordamchi tugmalar satri tagida ish soxasi joylashgan. Shu
soxada siz ok varakada yozuvlarni yozganday bulasiz. Matn bilan
ishlashda bizgaklaviatura va sichkoncha yordam beradi.
Sichkonchaning suzga kursatib bittali bosish - shu suzga kursorni
utkazish, suzga kursatib ikkitali bosish - shu suzni tanlash, suzga
kursatib uchtali bosish - shu suz joylashgan abzasni tanlab olish.
Klaviaturaning yunalishtugmalari yordamida bir satr yukoriga, bir satr
pastga, bitta belgi chapga, bitta belgi ungga utish. Shu tugmalar va
SHIFT tugmasi birgalikda belgilar, suzlar yoki satrlarni tanlash mallni
bajaradi. Matn yozilish vaktida uzi satrda siz aytgan xolatda yoziladi.
Agar satr juda uzun bulsa kompyuter uni uzi boshka satrga bulib
davom etadi. Yangi abzasni boshlab yangi satrga utish uchun esa
ENTER tugmasidan foydalanamiz. Ish soxaning chap va yukori
kismlarida lineyka (chizgichlar), ung va pastki kismlarida esa kurib
chikish soxalari joylashgan.
Eng pastda malumotlar satri joylashgan . U bizga nechanchi satr,
varaka va bulimda joylashganimizni, necha varakadan dokument](/data/documents/665d4a67-307e-4363-9a15-6e8c0bd08e24/page_3.png)
![iboratligini, klaviatura tilini va boshka yordamchi ma’lumotlarni
kursatadi.
Endi yordamchi kurollar guruxlarning asosiysilari STAN DA RTN A Ya va
FORMA TIROVA N IY e bilan yakinrok tanishaymiz.
Panel STA NDA RTN A Y a
1. - Sozdat - Yangi, ilgari mavjud bulmagan dokumentni (faylni)
yaratish.
2. - Ot k r ы t - Mavjud ilgari yaratilgan dokumentni (faylni) ochish.
Ush bu tugmani bosganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil
kilinadi. Va shu oyna orkali biz kerakli faylni topib, tanlaymiz. Keyin
OTKR Ы T tugmasini bosamiz va natijada shu fayl ekranda ochiladi.
Bizga kerak bulgan fayl joylashgan papkani topish uchun biz chap
tomondagi soxa yoki yukoridagi ruyxatdan
foydalanamiz. Faylni kidirish jarayonida yukorida joylashgan NAZAD -
oldingi oyna kurinishiga kaytish, VVERX - yukoridaga papkaga
chikish, ISKAT V INTERNETE - Internetda izlash, UDALIT - tanlangan
fayl yoki papkani uchirish, SOZDAT PAPKU - yangi papka yaratish,
VID - papka va fayllar kurinish xolatini uzgartirish (kichkina yoki katta](/data/documents/665d4a67-307e-4363-9a15-6e8c0bd08e24/page_4.png)
![belgilar, ruyxat yoki jadval kurinishi), SERVIS - xar xil yordamchi
imkoniyatlar. Shu bilan birga fayl kidirish jarayonida biz oynada fakat
bizga kerak turli fayllar kurinishini ta’minlashimiz mumkin. Buning
uchun pastki kismda joylashgan ruyxatdan
foydalanamiz.
3. - Soxranit - Ekranda ochilgan dokumentni (faylni) xotiraga
saklab kuyish.
Agar fayl ilgari saklangan va nomlangan bulsa u xolda shu tugmani
bosganimizda faylni uzgargan xolati uning eski xolatining urniga
yoziladi.Agar esa fayl yangi bulsa u xolda shu tugmani bosganimizdan
keyin ekranda kuyidagi oyna xosil kilinadi.
Shu oyna orkali biz yangi fayl joylanishi kerak bulgan papkani topib,
yangi fayl nomini IMYa FAYLA soxaga yozamiz. Keyin SOXRANIT
tugmasini bosamiz va natijada shu fayl xotiraga saklanadi.
4. - Pechat - Ekranda ochilgan faylni bosmaga chikarish.
5. - Predv arit eln ы y prosmot r - Bosmaga tayyorlangan xujjatni
saxifaga joylashishini oldindan kurish.](/data/documents/665d4a67-307e-4363-9a15-6e8c0bd08e24/page_5.png)
![Ush bu tugmani bosganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil
kilinadi. Va shu oyna orkali biz matnni, jadvallarni va rasmlarni varakda
joylashganligini kurishimiz mumkin. Ush bu oynaning yukori kismida
bir nechta tugmalarni kurishimiz mumkin. Shu tugmalarning vazifalari
bilan tanishaylik:
- Faylni bosmaga chikarish.
- Kurish (kursor lupa) yoki uzgartirish (oddiy) xolatiga utish
- Ekranda bitta varaka kurinish xolatiga utish
- Ekranda bir nechta varaka kurinishi xolatiga utish
- Dokumentni kurish masshtabini uzgartirish
- Ekran chap va yukori kisimlardagi chizgichlarning kurish yoki
kurinmasligi
- Matnni bitta varakga sigdirish
- Butun ekran xolatiga utish
- Oddiy ekran kurinishiga (taxrirlash xolatiga) kaytish.
6. - Orfografi y a - Matnning (rus va ingliz tilida yozilgan bulsa) imlo
xatolarni tekshirish
Ush bu tugmani bosganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil](/data/documents/665d4a67-307e-4363-9a15-6e8c0bd08e24/page_6.png)
![kilinadi va shu oyna orkali biz matnni imlo xatolarga tekshirishimiz
mumkin. Tugma bosilgandan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil
kilinadi.
Ush bu oynaning yukori kismida xato suz joylashgan matn kismi
kursatiladi. Pastki kismda esa shu suzni urniga kuyish mumkin bulgan
suzlar namunalar (variantlar) ruyxati. Sichkoncha yordamida kerakli
variantni tanlab ung tomondagi tugmasini bosamiz va
natijada xato suz urniga biz tanlagan variant yoziladi. Agar kursatilgan
xato suz tugri yozilgan bulsa u xolda ung tomondagi
tugmasini bosamiz va natijada shu suz uzgarmay koladi. Ung
tomondagi tugmasi yordamida esa kursatilgan xato suzni
butun matnda uzgartirmay koldiramiz. Agar esa butun matndagi xato
suzlar xammasini tugri variant bilan almashtirmokchi bulsangiz u
xolda tugmani bosamiz. Ung tomondagi tugma
yordamida esa xato suzga yangi variant kushishimiz mumkin. Agar esa
siz kompyuter uzi variant tanlashini xoxlasangiz u xolda
tugmasini bosing.
Oynaning pastki kismda tekshirish tilini uzgartirish
berk ruyxati joylashgan. U yordamida matnni kaysi til lugati buyicha](/data/documents/665d4a67-307e-4363-9a15-6e8c0bd08e24/page_7.png)
![tekshirishni urnatasiz.
7. - V ы rezat - Belgilangan soxani dokumentidan olib tashlash va
xotirada saklab kuyish.
8. - Kopirov at - Belgilangan soxa nusxasini xotiraga saklab olish.
9. - Vst av it - Kursor turgan joyga xotirada saklanayotgan
ma’lumotlarni kuyish.
10. - Kopirov at format - Kursor turgan joy kurinishini nusxasini
xotiraga olish.
11. - Ot mena - Oxirgi xarakatni bekor kilish.
12. - Pov t or - Bekor kilingan xarakatni kaytarish.
13. - Dobav it giperss ы lk u -Internet sayti yoki elektron adresga
yullash belgisini kushish
14. - Pok azat Web panel - Internet bilan ishlash tugmalar guruxini
kursatish
15. - Pok azat panel Tablisa - Jadvallar bilan ishlash yordamchi
tugmalar guruxini kursatish
16. - Dobav it t ablisu - Dokumentga jadval kushish
17. - Dobav it t ablisu Excel - Excel elektron jadvalini kushish
18. - Kolonk i - Matnni ustunlar kurinishida yozish
19. - Pok azat panel Risov aniy e - Rasm va grafik elementlar bilan
ishlash yordamchi tugmalar guruxini kursatish
20. - Pok azat sxemu dok ument a - Dokumentdagi tartiblanishni
kursatish
21. - Pok azы v at nepechat ы v ay emы y e simv olы - Bosmaga](/data/documents/665d4a67-307e-4363-9a15-6e8c0bd08e24/page_8.png)
![chikarilmaydigan (kurinmas) belgilarni kursating
22. - Masht ab dok ument a - Dokument masshtabini (kurish
foizini) uzgartirish
Savollar:
1. Word dasturning oynasi va oyna elementlari xakida nima bilasiz?
2. Word dasturning yordamchi tugmalarining Sandartn ы ye guruxi
xakida nima bilasiz?
Word mat n muxarririda mat n bilan ishlash v a ularning y ordamchi
t ugmalar guruxlari bilan t anishish.
Panel FORMA TIROVA N I Y e
1. - St il - Matn stilini uzgartirish
2. - Shrift - Matn shriftini uzgartirish A A A A A A A A
3. - Razmer - Matn shrift kattaligini uzgartirish A A A A A A A
4. - Efek t nachert aniy a - Kalin xarflar xolatiga utish yoki undan
chikib ketish
alin mat n
5. - Efek t nachert aniy a - Kiyshik xarflar xolatiga utish yoki undan
chikib ketish
Kiyshik matn
6. - Efek t nachert aniy a - Chizikli xarflar xolatiga utish yoki undan
chikib ketish
Chizikli matn
7. - Sent rov k a po lev omu poly u - Matnnni (kursor turgan abzasni)
chap chegara buyicha tekkislash](/data/documents/665d4a67-307e-4363-9a15-6e8c0bd08e24/page_9.png)
![8. - Sent rov k a po sent ru - Matnni (kursor turgan abzasni) markaz
buyicha tekkislash
9. - Sent rov k a po prav omu poly u - Matnnni (kursor turgan abzasni)
ung chegara buyicha tekkislash
10. - Sent rov k a po shirene - Matnnni (kursor turgan abzasni) ikala
tomon chegaralari buyicha tekkislash
11. - Spisok - Rakamli ruyxat kurinishiga utkazish yoki undan chikib
ketish
12. - Spisok - Belgili ruyxat kurinishiga utkazish yoki undan chikib
ketish
13. - Abzas - Abzasni tashkariga chikarish
14. - Abzas - Abzasni ichkariga tortib olish
15. - Vneshniy e granisi - Abzas chegaralarini ramka bilan belgilash.
16. - V ы deleniy e sv et om - Tanlangan matn tagini rang bilan
buyash
17. - Sv et shrift a - Tanlangan matn xarflar rangini uzgartirish
Bundan tashkari biz xar xil amallarni tezkor tugmalar yordamida
(maxsus ALT yoki CTRL tugmalarini bosib turib kuyib yubormasdan xar
xil xarf yoki belgi tugmasini bosish) bajarishimiz mumkin.
Rasm v a grafi k oby ek t lar bilan ishlash
Panel RISOVA N IY e
1. - Dey st v iy a - Grafik obyekt ustidan xar xil amallar bajarish.](/data/documents/665d4a67-307e-4363-9a15-6e8c0bd08e24/page_10.png)
![Bu buyrugini tanlaganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil
kilinadi.
Bu yerda kerakli rasmlar guruxini tanlab, ularni guruxlashimiz
( Gruppirov at ) , guruxdan chikarib bulishni ( Razgruppirov at ), kayta
guruxlashimiz ( Peregruppirov at ), grafik obyektlarni bir biriga
karaganda joylanishini ( Pory adok ), varakada obyektlarni joylashish turi
kurinishini ta’minlash, obyektlarni varakada siljitish ( Sdv ig ), joylanishini
uzgartirish ( V ы rov nit /raspredelit ) va aylantirish ( Pov ernut /ot razit ),
obyektni matn bilan tuknashish xolatini uzgartirish ( Obt ek aniy e
t ek st om ), obyektning chegaralarini uzgartirish ( Nachat izmeneniy e
uglov ), yoki avtofiguralarni uzgartirish amallarni ( Izmenit av t ofi guru,
Po umolchaniy u dly a av t ofi gur ) bajarishimiz mumkin.
2. - V ы bor oby ek t a - Grafik obyektni tanlash.
3. - Sv obodnoy e v ra щ y eniy e - Grafik obyektni urtasi buyicha
aylantirish
4. - Av t ofi gurы - Xar xil grafik shakllarni (chizik, turtburchak,
aylana, strelka, kupburchak, kovuslar, va xokazo) kushish. Agar esa siz
shu buyrugini tanlasangiz, u xolda ekranda kuyidagi yordamchi
tugmalar xosil kilinadi.](/data/documents/665d4a67-307e-4363-9a15-6e8c0bd08e24/page_11.png)
![Shu tugmalar yordamida esa biz kerakli grafik shakllarni ekrandagi
varakaga kushib olishimiz mumkin.
5. - Liniy a - Tugri chiziklar chizish
6. - St relk a - Strelkalar chizish
7. - Pry amougolnik - Turtburchaklar chizish
8. - Ov al - Aylanalar chizish
9. - Nadpis - Ustki yozuvni kushish
10. - Dobav it oby ek t Word A rt - Chiroyli, grafik jixozlangan va xar xil
shakllardagi matnlarni kushish. Agar esa siz shu buyrugini tanlasangiz,
u xolda kuyidagi oyna xosil kilinadi.
Bu oyna orkali biz birinchi matn kurinishini tasvirlovchi tugmalardan
bittasini tanlaymiz va OK tugmasini tanlaymiz. Keyin esa ikkinchi
oynada matn shriftini va kattaligini tanlab matnni kiritamiz va OK
tagmasini tanlaymiz.
11. - Dobav it k art ink u - Rasm kushish. Bu buyrugini
tanlaganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil kilinadi.](/data/documents/665d4a67-307e-4363-9a15-6e8c0bd08e24/page_12.png)
![Bu yerda kerakli rasmlar guruxini tanlab, uning ichidan esa kerakli
rasmni tanlab, shu rasmga sichkoncha bilan bosganimizda menyu xosil
kilinadi vash u menyuda VSTAVIT tugmasini tanlaymiz. Natijada shu
rasm ekrandagi matn varakasiga kuyiladi.
12. - Sv et zaliv k i - Orka rangni uzgartirish
13. - Sv et liniy - Chiziklar rangini uzgartirish
14. - Sv et shrift a - Xarflar rangini uzgartirish
15. - Tip liniy - Chiziklar kalinligini uzgartirish
16. - Tip sht rixa - Chiziklar turini uzgartirish
17. - Vid st relk i - Strelkalar turini uzgartirish
18. - Ten - Obyekt soyasini sozlash
19. - Oby em - Obyektni xajmli xolatga utkazish](/data/documents/665d4a67-307e-4363-9a15-6e8c0bd08e24/page_13.png)
Mav zu: Hujjat larni qay t a ishlashning zamonav iy t y exnologiy alari. Mat n muharrirlari. Word mat n muharriri. Oy nasi, t uzilishi v a uning asosiy ely emy ent lari. Reja: 1. Matn muxarrirlari. Word matn muxarriri. 2. Word matn muxarririning asosiy imkoniyatlari. 3. Wordda matn bilan ishlash va ularning yordamchi tugmalar guruhlari bilan tanishish.
Matn taxrirlatgichi Microsoft Word WINDOWS da ishlash uchun yaratilgan. Uni ishga tushirish uchun biz Pusk menyusiga kirib Programm ы bulimni tanlaymiz va shu bulimda Microsoft Word dasturni tanlaymiz, yoki S: diskdagi Programm Files ichidagi Microsoft Office papka ichidagi winword.exe faylni ishga tushiramiz. Natijada dastur ishga tushadi. Dastur ishga tushgach siz ekranda uning oynasini kurasiz. Oynaning asosiy kismlari bu nom satri, menyu satri, yerdamchi tugmalar satri, ish soxasi va malumotlar satri. Nom satrida aktiv bulgan dokumentning nomi yoziladi, agar aktiv dokument yangi yaratilgan bulsa u xolda uning nomi DOKUMENT 1 kurinishida buladi. Nom satri pastida menyu satri joylashgan. U yordamida biz dasturning xamma buyruklari bilan ishlashimiz mumkin. Shu buyruklar kuyidagi guruxlarga ma’nosi yoki ishlash xolati buyicha saralab bulingan: FA Y L, PRA VKA , VID, VSTA VKA , FORMA T, SERVI S, TA BLISA , OKN O, SPRA VKA . Menyu bilan biz keyigi mavzuda yakinrok tanishimiz.
Menyu satri pastida yordamchi tugmalar satri joylashgan bulib, u yordamida biz menyudagi bir xil amallarni bajarishimiz mumkin. Buning uchun biz kerakli tugmaga sichkoncha bilan kursatib, sichkonchaning ung tugmasini bosamiz. Yordamchi tugmalar bajariladigan amallari buyicha guruxlarga bulinadi: STAN DA RTN A Ya, FORMA TIROVA N IY e, RISOVA N IY e, TA BLISI I ZA LIVKA , WORDA RT, NA STROY KA IZOBRA J EN I Y a, FORM Ы , ELEMEN T Ы UPRA VLEN IY a v a boshka. Yordamchi tugmalar satri tagida ish soxasi joylashgan. Shu soxada siz ok varakada yozuvlarni yozganday bulasiz. Matn bilan ishlashda bizgaklaviatura va sichkoncha yordam beradi. Sichkonchaning suzga kursatib bittali bosish - shu suzga kursorni utkazish, suzga kursatib ikkitali bosish - shu suzni tanlash, suzga kursatib uchtali bosish - shu suz joylashgan abzasni tanlab olish. Klaviaturaning yunalishtugmalari yordamida bir satr yukoriga, bir satr pastga, bitta belgi chapga, bitta belgi ungga utish. Shu tugmalar va SHIFT tugmasi birgalikda belgilar, suzlar yoki satrlarni tanlash mallni bajaradi. Matn yozilish vaktida uzi satrda siz aytgan xolatda yoziladi. Agar satr juda uzun bulsa kompyuter uni uzi boshka satrga bulib davom etadi. Yangi abzasni boshlab yangi satrga utish uchun esa ENTER tugmasidan foydalanamiz. Ish soxaning chap va yukori kismlarida lineyka (chizgichlar), ung va pastki kismlarida esa kurib chikish soxalari joylashgan. Eng pastda malumotlar satri joylashgan . U bizga nechanchi satr, varaka va bulimda joylashganimizni, necha varakadan dokument
iboratligini, klaviatura tilini va boshka yordamchi ma’lumotlarni kursatadi. Endi yordamchi kurollar guruxlarning asosiysilari STAN DA RTN A Ya va FORMA TIROVA N IY e bilan yakinrok tanishaymiz. Panel STA NDA RTN A Y a 1. - Sozdat - Yangi, ilgari mavjud bulmagan dokumentni (faylni) yaratish. 2. - Ot k r ы t - Mavjud ilgari yaratilgan dokumentni (faylni) ochish. Ush bu tugmani bosganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil kilinadi. Va shu oyna orkali biz kerakli faylni topib, tanlaymiz. Keyin OTKR Ы T tugmasini bosamiz va natijada shu fayl ekranda ochiladi. Bizga kerak bulgan fayl joylashgan papkani topish uchun biz chap tomondagi soxa yoki yukoridagi ruyxatdan foydalanamiz. Faylni kidirish jarayonida yukorida joylashgan NAZAD - oldingi oyna kurinishiga kaytish, VVERX - yukoridaga papkaga chikish, ISKAT V INTERNETE - Internetda izlash, UDALIT - tanlangan fayl yoki papkani uchirish, SOZDAT PAPKU - yangi papka yaratish, VID - papka va fayllar kurinish xolatini uzgartirish (kichkina yoki katta
belgilar, ruyxat yoki jadval kurinishi), SERVIS - xar xil yordamchi imkoniyatlar. Shu bilan birga fayl kidirish jarayonida biz oynada fakat bizga kerak turli fayllar kurinishini ta’minlashimiz mumkin. Buning uchun pastki kismda joylashgan ruyxatdan foydalanamiz. 3. - Soxranit - Ekranda ochilgan dokumentni (faylni) xotiraga saklab kuyish. Agar fayl ilgari saklangan va nomlangan bulsa u xolda shu tugmani bosganimizda faylni uzgargan xolati uning eski xolatining urniga yoziladi.Agar esa fayl yangi bulsa u xolda shu tugmani bosganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil kilinadi. Shu oyna orkali biz yangi fayl joylanishi kerak bulgan papkani topib, yangi fayl nomini IMYa FAYLA soxaga yozamiz. Keyin SOXRANIT tugmasini bosamiz va natijada shu fayl xotiraga saklanadi. 4. - Pechat - Ekranda ochilgan faylni bosmaga chikarish. 5. - Predv arit eln ы y prosmot r - Bosmaga tayyorlangan xujjatni saxifaga joylashishini oldindan kurish.