Informatika darsliklarining uzviyligi va uzluksizligi
![Oqim ochish funksiyasi quyidagi ko`rinishga ega;
=fopen(,)
Masalan, fp=fopen(“t.tnt”, “r”)
Oqim bilan bog`liq faylni quyidagi rejimlarda ochish mumkin:
[w]- Yangi fayl o`qish uchun ochiladi. Agar fayl mavjud bo`lmasa, yangidan
yaratiladi.
[r] - Mavjud fayl faqat o`qish uchun ochiladi.
[a] - Fayl davom ettirish uchun ochiladi.
[wt] - Fayl yozish va keyingi tahrirlash uchun ochiladi. Faylni ixtiyoriy joyidan
o`qish yoki yozish mumkin.
[rt]- fayl ixtiyoriy joyidan o`qish yoki yozish mumkin, lekin fayl oxiriga qo`shish
mumkin emas.
[at] - Fayl ixtiyoriy joyidan o`qish va yozish uchun ochiladi “wt” rejimdan farqli
fayl oxiriga ma`lumot qo`shish mumkin.
Oqimdan o`qilgan quyidagi simvollar:
CR(13)-naryat nomi qaytarish
RF(10)-“yangi qator” boshiga o`tish bitta simvolga “\n” (10)
Agar fayl ixtiyoriy bo`lsa, binar rejimda ochiladi. Buning uchun rejimlar harfi
qo`shiladi “wb” yoki “rtb”. Ba`zi matnli rejim t harfi yordamida ko`rsatiladi masalan,
”rt”.
Oqim ochilishi uchun, oldindan kiritilgan FILE tipidagi struktura bilan boglash
lozimdir. FILE strukturasi ta'rifi iostream.h bibleotekasida joylashgan. Bu
strukturada buferga ko’rsatkich, o’qilayotgan pozitsiyaga ko’rsatkich va boshqa
ma'lumotlar saqlanadi. Oqim ochilganda dasturda oqimga ko’rsatkich ya'ni FILE
strukturali tipdagi ob'ektga ko’rsatkich qaytariladi. Bu ko’rsatkich qo’yidagicha
e'lon qilinishi lozim.
FILE * <kursatkich nomi>
Misol uchun FILE * fp
Oqim ochish funktsiyasi quyidagi ko’rinishga ega;
<oqimga ko’rsatkich nomi>=foren(<fayl-nomi>,<ochish rejimi>)
Misol uchun:fp=fopen(“t.tnt”, “r”)
Oqim bilan bog’lik faylni qo’yidagi rejimlarda ochish mumkin:](/data/documents/ad3528b9-8649-46f2-8269-e5e942e778d2/page_3.png)
![Bu erda fp-ko’rsatkich
S-int tipidagi o’zgaruvchi
Misol tariqasida klaviaturadan simvol kiritib faylga yozishni ko’ramiz. Matn
ohirini ‘#’ belgisi ko’rsatadi. Fayl nomi foydalanuvchidan so’raladi. Agar <enter>
klavishasi bosilsa faylga CR va LF (qiymatlari 13 va 10) konstantalar yoziladi.
Keyinchalik fayldan simvollarni uqishda bu konstantalar satrlarni ajratishga imkon
beradi.
#include <iostream.h>
int main()
{ file *fp;
char c;
const char CR=’\015’;
const char LF=’\012’;
char f name [20];
puts(“fayl nomini kiriting:\n”);
gets(f name);
if((fp=f open(f name, “w”)) ==null)
{ perror(f name);
return 1;
}
while ((c=getchar())!=’#’)
}
if (c==’\n’)
{ putc(CR,fp);
putc(LF,fp);
}
else putc (c,fp);
}
Fclose (fp);
Return 0;](/data/documents/ad3528b9-8649-46f2-8269-e5e942e778d2/page_5.png)
![Keyingi programma fayldan simvollarni o’qib ekranga chiqaradi.
#include <iostream.h>
int main()
{ file *fp;
char c;
char f name [20];
puts(“fayl nomini kiriting:\n”);
if((fp=f open (f name, “r”)) ==null)
{ perror(f name);
return 1;
}
while ((c=getc(fp))!=eof)
putchar(c);
f close (fp);
return 0;
}
Satrlar yordamida fayllar bilan bog’lanish.
Matnli fayllar bilan ishlash uchun fget va fputs funktsiyalaridan foydalaniladi. Bu
funktsiyalari prototiplari iostream.h faylida qo’yidagi ko’rinishga ega:
Int fputs (const char *s, FILE *stream);
Char *fgets (char * s, int n, FILE * stream);
Fputs funktsiyasi ‘\0’ simvoli bilan chegaralangan satrni stream ko’rsatkichi
orqali aniqlangan faylga yozadi. ‘\0’ simvoli faylga yozilmaydi.
Fgets() funktsiyasi stream ko’rsatkichi orqali aniqlangan fayldan (n-1) simvolni
o’qiydi va S ko’rsatgan satrga yozib qo’yadi. Funktsiya n-1 simvolni o’qib bo’lsa
eki 1-chi qator simvoli ‘\n’ni uchratsa ishini tuhtatadi. Har bir satr ohiriga
qo’shimcha \0 belgisi qo’shiladi. Hato bo’lganda yoki fayl ohiriga etganda agar
fayldan birorta simvol o’qilmagan bo’lsa NULL qiymat qaytariladi. Qo’yidagi
dasturda bir fayldagi matnni ikkinchi faylga yozishni ko’rib chiqamiz. Bu misolda
yana bir imkoniyat komanda qatoridan programmaga ma'lumot uzatish imkoniyati
ko’rib chiqilgan. Har qanday dastur operatsion sistemada ma'lumotni argc va argv
parametrlar qiymati sifatida oladi. Birinchi programmaga uzatilayotgan satrlar](/data/documents/ad3528b9-8649-46f2-8269-e5e942e778d2/page_6.png)
![sonini ko’rsatadi. Argv[0] bu faylning nomini saklovchi satrga ko’rsatkich
massivining qolgan elementlari argv[10]…argv[argc-1] komanda qatorida fayl
nomidan so’ng bo’shlik tashlab yozilgan parametrlarga ko’rsatkichlar.
Programmamiz nomi coryfile.exe bo’lsin va bu programma yordamida f1.dat
Faylni f2.dat faylga yozmoqchimiz. Komanda qatori qo’yidagi ko’rinishga ega:
<copyfile.exe f1.dat f2.txt
Programma matni:
#include <iostream.h>
main (int argc, char*argv[])
{ char cc[256];
FILE *f1, *f2;
If (argc!=3)
{ print (“\n Format bazovih programma:”);
print f (“\n copyfile.exe”)
Cout<< (“\n Fayl netosnihh Fayl priemnik”);
return 1;
}
if ((f1=fopen(argv[1],”r”))==NULL)
{perror(argv[1]);
return 1;
}
if ((f2=fopen(argv[2], “w”))==NULL)
{perror(arg[2]);
return 1;
}
while (fgets(cc,256,f1)!=NULL)
fputs(CC,f2);
fclose(f1);
fclose(f2);
return 0;](/data/documents/ad3528b9-8649-46f2-8269-e5e942e778d2/page_7.png)
![Fayllar bilan ishlashning bitli rejimi. Fayl bilan bitli almashish rejimi getc( ) va
putc() funksiyalari yordamida tashkil etiladi. Bu funksiyalarga quyidagi shaklda
murojaat etiladi:
C=getc(fp);
Putc(c,fp);
Bu yerda fp-ko`rsatkich, S-int tipidagi o`zgaruvchi. Masalan, klaviaturadan simvol
kiritib faylga yozishni ko`ramiz. Matn oxirini # belgisi ko`rsatadi. Fayl nomi
foydalanuvchidan so`raladi. Agar klavishasi bosilsa, faylga CR va LF (qiymatlari 13 va
10) o`zgarmaslar yoziladi. Keyinchalik fayldan simvollarni o`qishda bu o`zgarmaslar
satrlarni ajratishga imkon beradi.
107-listing.
Output:
#include
#include
int main() { FILE *fp;
char c;
const char CR='\015';
const char LF='\012';
char f_name[20];
puts("fayl nomini kiriting:\n");
gets(f_name);
if((fp=fopen(f_name,"w")) ==NULL)
{ perror(f_name);
return 1; }
while ((c=getchar())!='#') {
if (c=='\n')
{ putc(CR,fp);
putc(LF,fp); }
else putc (c,fp); }
fclose (fp);
return 0; }](/data/documents/ad3528b9-8649-46f2-8269-e5e942e778d2/page_9.png)
![108-listing. fayldan simvollarni o`qib ekranga chiqaradi
Output:
#include
#include
int main()
{ FILE *fp;
char c;
char f_name [20];
puts(“fayl nomini kiriting:\n”);
if((fp=f open (f name, “r”)) ==NULL)
{ perror(f name);
return 1; }
while ((c=getc(fp))!=eof)
putchar(c);
fclose (fp);
return 0; }
Satrlar yordamida fayllar bilan bog`lanish](/data/documents/ad3528b9-8649-46f2-8269-e5e942e778d2/page_10.png)
![Matnli fayllar bilan ishlash uchun fget va fputs funksiyalaridan foydalaniladi. Bu
funksiyalari prototiplari iostream.h faylida quyidagi ko`rinishga ega:
Int fputs (const char *s, FILE *stream);
Char *fgets (char * s, int n, FILE * stream);
Fputs funksiyasi \0 simvoli bilan chegaralangan satrni stream ko`rsatkichi orqali
aniqlangan faylga yozadi. \0 simvoli faylga yozilmaydi. Fgets() funksiyasi stream
ko`rsatkichi orqali aniqlangan fayldan (n-1) simvolni o`qiydi va S ko`rsatgan satrga
yozib qo`yadi. Funksiya n-1 simvolni o`qib bo`lsa yoki 1-chi qator simvoli `\n`ni
uchratsa ishini to`xtatadi. Har bir satr oxiriga qo`shimcha \0 belgisi qo`shiladi. Xato
bo`lganda yoki fayl oxiriga yetganda agar fayldan birorta simvol o`qilmagan bo`lsa
NULL qiymat qaytariladi. Quyidagi dasturda bir fayldagi matnni ikkinchi faylga
yozishni ko`rib chiqamiz. Bu misolda yana bir imkoniyat buyruq qatoridan dasturga
ma`lumot uzatish imkoniyati ko`rib chiqilgan. Har qanday dastur operatsion sistemada
ma`lumotni argc va argv parametrlar qiymati sifatida oladi. Birinchi programmaga
uzatilayotgan satrlar sonini ko`rsatadi. Argv[0] bu faylning nomini saqlovchi satrga
ko`rsatkich massivining qolgan elementlari argv[10]…argv[argc-1] komanda qatorida
fayl nomidan so`ng bo`shlik tashlab yozilgan parametrlarga ko`rsatkichlar.
Programmamiz nomi copyfile.exe bo`lsin va bu programma yordamida f1.dat
Faylni f2.dat faylga yozmoqchimiz (
109-listing.
Output:
#include
#include
main (int argc, char*argv[])
{ char cc[256];
FILE *f1, *f2;
If (argc!=3)
{ printf (“\n copyfile.exe”)
return 1; }
if ((f1=fopen(argv[1],”r”))==NULL)
{perror(argv[1]);
return 1; }
if ((f2=fopen(argv[2], “w”))==NULL)](/data/documents/ad3528b9-8649-46f2-8269-e5e942e778d2/page_11.png)
![{perror(arg[2]);
return 1; }
while (fgets(cc,256,f1)!=NULL)
fputs(cc,f2);
fclose(f1);
fclose(f2);
return 0; }
Bu dastur bajarilishi natijasida int.dat fayliga cout<< funksiyasi yordamida
monitorga qanday chiqsa, shunday ko`rinishda ma`lumotlar yozadi. Keyingi misolda
fayldan monitorga o`qishni ko`ramiz:
110-listing.
Output:
#include
#include
int main() {
FILE *fp;
Int n,nn,I;
If((fp=fopen(“int.dat”,”r”))==NULL)
{ perror (“int.dat”);
return 1; }
for(i=1; i<11;i++)
{cin>> (fp,”%d”,&n) ;
fprintf(fp,“%d \n”,n);}
fclose(fp);
return 0; }](/data/documents/ad3528b9-8649-46f2-8269-e5e942e778d2/page_12.png)
Oqimlar yordamida ma’lumotlarni kiritish va chiqarishni dasturlash Reja 1. Oqimli kiritish va chiqarish 2. Satrlar yordamida fayllar bilan bog`lanish 3. Ishlab chiqarishni optimal rejalashtirish masalasi
Oqimli kiritish va chiqarish C ++ tilining asosiy xususiyatlaridan biri oldindan rejalashtirilgan fayllar strukturasi yo`qligidir. Hamma fayllar, baytlar ketma-ketligi deb ko`riladi. UNIX operatsion sistemasida har bir qurilmaga «Maxsus fayl» mos keladi, shuning uchun C++ kutubxonasidagi funksiyalar fayllar bilan ham, qurilmalar bilan ham ma`lumot almashinishi uchun foydalaniladi. C++ tili kutubxonasida kiritish – chiqarish, quyi darajadagi kiritish, chiqarish va portlar uchun kiritish – chiqarish, oqimli daraja tizim xususiyatlariga bog`liq bo`lishi uchun bu yerda qaralmaydi. Oqimli chiqarish va kiritishda ma`lumotlar bilan almashish baytma-bayt amalga oshiriladi. Lekin tashqi xotira qurilmalari bilan almashish oldidan belgilangan ma`lumotlar bloki orqali amalga oshiriladi. Odatda u blokning minimal hajmi 512 yoki 1024 baytga teng bo`ladi. Diskga o`qilishda ma`lumotlar operatsion qatordagi buferi yoziladi, so`ngra baytma bayt buferga yig`iladi, so`ngra diskka har bir murojaat qilinganda yagona blok sifatida uzatiladi. Shuning uchun ma`lumot almashishi diskka to`g`ridan to`g`ri murojaat qilishiga ko`ra tezroq amalga oshadi. Shunday qilib, oqim bu buferlash vositalari va fayldir. Oqim bilan ishlashda quyidagi vazifalarni bajarish mumkin. -Oqimlarni ochish va yopish. -Simvol, qator, satr, formatlangan ma`lumot ixtiyoriy uzunlikdagi ma`lumotlarni kiritish yoki chiqarish va fayl oxiriga yetganlik shartini tahlil qilish; -Buferlash va bufer hajmini boshqarish; -Ko`rsatkich oqimdagi o`rnini aniqlash yoki yangi o`ringa ko`chirish. Bu vazifalarni boshqaruvchi funksiyalar teng foydalanish dasturiga Stdio.h – faylini ulash lozim. Dastur bajarilishi boshlanganda avtomatik ravishda 5 ta oqim ochilib, bulardan: -Standart kiritish oqimi stdin; -Standart chiqarish oqimi stdout; -Xatolar haqida ma`lumotlar standart oqimi stderr; Oqimlarni ochish va yopish. Oqim ochilishi uchun, oldindan kiritilgan FILE tipidagi struktura bilan bog`lash lozimdir. FILE strukturasi ta`rifi iostream.h bibleotekasida joylashgan. Bu strukturada buferga ko`rsatkich, o`qilayotgan pozitsiyaga ko`rsatkich va boshqa ma`lumotlar saqlanadi. Oqim ochilganda dasturda oqimga ko`rsatkich ya`ni FILE strukturali tipdagi ob`yektga ko`rsatkich qaytariladi. Bu ko`rsatkich quyidagicha e`lon qilinishi lozim. Masalan, FILE * fp FILE *
Oqim ochish funksiyasi quyidagi ko`rinishga ega; =fopen(,) Masalan, fp=fopen(“t.tnt”, “r”) Oqim bilan bog`liq faylni quyidagi rejimlarda ochish mumkin: [w]- Yangi fayl o`qish uchun ochiladi. Agar fayl mavjud bo`lmasa, yangidan yaratiladi. [r] - Mavjud fayl faqat o`qish uchun ochiladi. [a] - Fayl davom ettirish uchun ochiladi. [wt] - Fayl yozish va keyingi tahrirlash uchun ochiladi. Faylni ixtiyoriy joyidan o`qish yoki yozish mumkin. [rt]- fayl ixtiyoriy joyidan o`qish yoki yozish mumkin, lekin fayl oxiriga qo`shish mumkin emas. [at] - Fayl ixtiyoriy joyidan o`qish va yozish uchun ochiladi “wt” rejimdan farqli fayl oxiriga ma`lumot qo`shish mumkin. Oqimdan o`qilgan quyidagi simvollar: CR(13)-naryat nomi qaytarish RF(10)-“yangi qator” boshiga o`tish bitta simvolga “\n” (10) Agar fayl ixtiyoriy bo`lsa, binar rejimda ochiladi. Buning uchun rejimlar harfi qo`shiladi “wb” yoki “rtb”. Ba`zi matnli rejim t harfi yordamida ko`rsatiladi masalan, ”rt”. Oqim ochilishi uchun, oldindan kiritilgan FILE tipidagi struktura bilan boglash lozimdir. FILE strukturasi ta'rifi iostream.h bibleotekasida joylashgan. Bu strukturada buferga ko’rsatkich, o’qilayotgan pozitsiyaga ko’rsatkich va boshqa ma'lumotlar saqlanadi. Oqim ochilganda dasturda oqimga ko’rsatkich ya'ni FILE strukturali tipdagi ob'ektga ko’rsatkich qaytariladi. Bu ko’rsatkich qo’yidagicha e'lon qilinishi lozim. FILE * <kursatkich nomi> Misol uchun FILE * fp Oqim ochish funktsiyasi quyidagi ko’rinishga ega; <oqimga ko’rsatkich nomi>=foren(<fayl-nomi>,<ochish rejimi>) Misol uchun:fp=fopen(“t.tnt”, “r”) Oqim bilan bog’lik faylni qo’yidagi rejimlarda ochish mumkin:
“ w”- Yangi fayl o’qish uchun ochiladi. Agar fayl mavjud bo’lmasa yangidan yaratiladi. “r” - Mavjud fayl faqat o’qish uchun ochiladi. “a” - Fayl da'vom ettirish uchun ochiladi. “wt” - Fayl yozish va keyingi tahrirlash uchun ochiladi. Fayl ihtiyoriy joyidan o’qish yoki yozish mumkin. “rt”- fayl ihtiyoriy joyidan o’qish yoki yozish mumkin, lekin fayl ohiriga qo’shish mumkin emas. “at” - Fayl ihtiyoriy joyidan o’qish va yozish uchun ochiladi “wt” rejmdan farqli fayl ohiriga ma'lumot qo’shish mumkin. Oqimdan o’qilgan qo’yidagi simvollar ------- CR(13)-naryat nomi qaytarish RF(10)-“yangi qator” boshiga o’tish bitta simvolga “\n” (10) fqkfynbhbkflb/ Agar fayl------- emas ihtiyoriy bulsa, binar rejimda ochiladi. Buning uchun rejimlar--------- harfi qo’shiladi ------- “wb” yoki “rtb”. Ba'zi ----- matnli rejim t harifi yordamida ko’rsatiladi masalan “yoki”rt”. Oqim ochilganda quyidagi hatolar kelib chiqishi mumkin:ko’rsatilgan fayl mavjud emas(o’kish rejimida); disk to’la yoki yozishdan himoyalangan va hokazo. Yana shuni aytish kerakki fopen() funktsiyasi bajarilganda dinamik hotira ishlatiladi. Agar hotirada joy qolmagan bo’lsa “not enough ” - hatosi kelib chiqadi. Ko’rsatilgan hollarda ko’rsatkich ~ NULL qiymatga ega bo’ladi. Bu hatolar haqidagi ma'lumotlarni ekranga chiqarish uchun perror () funktsiyasi ishlatiladi. Bu funktsiya iostream.h bibliotekasida saqlanuvchi prototipi qo’yidagi ko’rinishga ega.: Void perror(court char * s); Diskda ochilgan fayllarni berkitish uchun qo’yidagi funktsiyadan foydalaniladi. Int fellove(<oqimga-kursatkich nomi>). Fayllar bilan ishlashning bitli rejimi. Fayl bilan bitli almashish rejimi getc( ) va putc( ) funktsiyalari yordamida tashkil etiladi. Bu funktsiyalarga qo’yidagi shaklda murojat etiladi: C=getc(fp); Putc(c,fp);
Bu erda fp-ko’rsatkich S-int tipidagi o’zgaruvchi Misol tariqasida klaviaturadan simvol kiritib faylga yozishni ko’ramiz. Matn ohirini ‘#’ belgisi ko’rsatadi. Fayl nomi foydalanuvchidan so’raladi. Agar <enter> klavishasi bosilsa faylga CR va LF (qiymatlari 13 va 10) konstantalar yoziladi. Keyinchalik fayldan simvollarni uqishda bu konstantalar satrlarni ajratishga imkon beradi. #include <iostream.h> int main() { file *fp; char c; const char CR=’\015’; const char LF=’\012’; char f name [20]; puts(“fayl nomini kiriting:\n”); gets(f name); if((fp=f open(f name, “w”)) ==null) { perror(f name); return 1; } while ((c=getchar())!=’#’) } if (c==’\n’) { putc(CR,fp); putc(LF,fp); } else putc (c,fp); } Fclose (fp); Return 0;